Thất bại của thị trường và vai trò của chính phủ

Đặng Văn Thanh Chủ đề 7 THẤT BẠI CỦA THỊ TRƯỜNG VÀ VAI TRỊ CỦA CHÍNH PHỦ Phần IV: HÀNG HĨA CƠNG CỘNG Đặng Văn Thanh Nội dung thảo luận  Hàng hĩa cơng cộng là gì?  Hàng hĩa cơng là một thất bại của thị trường  Giải pháp đối với hàng hĩa cơng • Chính phủ tổ chức cung cấp hàng hĩa cơng • Mức cung cấp hàng hĩa cơng hiệu quả? • Hàng hĩa cơng nào được cung cấp?  Định giá hàng hĩa cơng khơng thuần túy Đặng Văn Thanh Hàng hĩa cơng cộng là gì? Hàng hĩa cơng là những hàng hĩa cĩ hai thuộc tính:  Khơng tranh giành (non-rival) • Một cá nhân cĩ thể tiêu dùng hàng hĩa mà khơng làm giảm đi sự hiện diện hay lợi ích của hàng hĩa đĩ đối với những người khác. • Cách giải thích khác: chi phí biên phục vụ cho một người tiêu dùng mới là bằng khơng.  Khơng loại trừ (non-exclusive) Khơng thể cản trở người khác tiêu dùng hay tiếp nhận lợi ích của hàng hĩa đĩ Đặng Văn Thanh Hàng hĩa cơng cộng là gì?  Hàng hĩa cơng cộng thuần túy Hội đủ cả hai thuộc tính khơng tranh giành và khơng loại trừ.  Hàng hĩa cơng khơng thuần túy Thiếu một trong hai thuộc tính trên  Hàng hĩa cơng cĩ nhất thiết phải được tạo ra bởi khu vực cơng và hàng hĩa tư chỉ được sản xuất bởi khu vực tư? Đặng Văn Thanh Hàng hĩa cơng cộng là gì? Tính tranh giành Cĩ Khơng Hàng hĩa tư nhân  Nhà cửa, thức ăn, quần áo  Con đường đơng người cĩ thu phí Độc quyền tự nhiên  Phịng cháy chữa cháy  Truyền hình cáp  Con đường thưa người cĩ thu phí Nguồn lực cộng đồng  Cá ở đại dương  Bãi biển cơng cộng, cơng viên đơng người  Con đường đơng người khơng thu phí Hàng hĩa cơng cộng  Quốc phịng  Hải đăng, pháo hoa  Đường phố sạch sẽ  Con đường thưa người khơng thu phí Tính cĩ loại khơng trừ Đặng Văn Thanh Tại sao hàng hĩa cơng là một thất bại của thị trường?  Hàng hĩa cơng thường cĩ lợi ích lớn hơn chi phí tạo ra. Do vậy về mặt xã hội đĩ là hàng hĩa cần thiết được cung cấp.  Nhưng với hai thuộc tính của hàng hĩa cơng đã dẫn đến tình trạng người ăn theo  Và kết cục là tư nhân khơng đầu tư, hàng hĩa cơng khơng tồn tại. Nghĩa là giải pháp thị trường bị thất bại đối với loại hàng hĩa này Đặng Văn Thanh Ví dụ về thất bại của thị trường đối với hàng hĩa cơng • Thành phố cĩ 1 triệu dân thích xem pháo hoa vào dịp Tết nguyên đán • Lợi ích bình quân mỗi người khi xem pháo hoa là 10 ngàn đồng.  Tổng lợi ích của việc bắn pháo hoa là 10 tỷ đồng.  Giả sử tổng chi phí là 4 tỷ đồng  Phúc lợi rịng xã hội là 6 tỷ. • Đáng giá để tổ chức bắn pháo hoa  Vì khơng thu được tiền nên tư nhân khơng tổ chức. Đặng Văn Thanh Giải pháp đối với hàng hĩa cơng  Chính phủ tổ chức cung cấp hàng hĩa cơng • Chính phủ chi tiền và tổ chức thực hiện đối với an ninh quốc phịng, cứu hỏa… • Chính phủ chi tiền và tổ chức đấu thầu để tư nhân thực hiện đối với đường sá, cầu cống, cơng viên… • Ví dụ đề án 112 Đặng Văn Thanh Giải pháp đối với hàng hĩa cơng  Chính phủ tổ chức cung cấp hàng hĩa cơng ở mức nào là hiệu quả? • Dựa vào nguyên tắc MSB = MSC • Sự khác biệt giữa cầu tổng gộp của hàng hĩa cơng và cầu thị trường của hàng hĩa tư d1 d2 D Quy tắc xác định đường cầu thị trường của hàng hóa tư nhân: P= P1 = P2 Q= Q1 + Q2 Cầu thị trường của hàng hĩa tư nhân Sản lượng0 Giá 1 2 3 4 5 6 7 8 109 400 600 d1 d2 D Quy tắc xác định đường cầu tổng gộp của hàng hóa công: P= P1 + P2 Q= Q1 = Q2 Cầu tổng gộp của hàng hĩa cơng Sản lượng0 Giá 1 2 3 4 5 6 7 8 109 400 600 d1 d2 D Mức cung cấp hàng hĩa cơng hiệu quả Sản lượng0 Giá 1 2 3 4 5 6 7 8 109 400 600 Sản lượng hiệu quả xảy ra tại MC = MB với 3 đơn vị hàng hóa. ( MB = 100 + 300 = 400 = MC) 30 0 10 0 MC = 400 Đặng Văn Thanh Hàng hĩa cơng nào được cung cấp?  Ra quyết định tập thể • Quốc hội • Chính phủ • Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân  Dân nguyện • Ưu điểm: bảo đảm tính dân chủ và cơng bằng • Nhược điểm: cĩ thể phi hiệu quả Đặng Văn Thanh Phi hiệu quả từ việc bỏ phiếu  Phiếu chống phi hiệu quả An Bình Minh Tổng số Lợi ích 650 350 300 1.300 Chi phí 400 400 400 1200 Phiếu Thuận Chống Chống Chống Đặng Văn Thanh Phi hiệu quả từ việc bỏ phiếu  Phiếu thuận phi hiệu quả An Bình Minh Tổng số Lợi ích 450 450 100 1.000 Chi phí 400 400 400 1200 Phiếu Thuận Thuận Chống Thuận Đặng Văn Thanh Hàng hĩa cơng nào được cung cấp?  Nghịch lý từ việc bỏ phiếu  Kết quả bỏ phiếu: Làm đường > cơng viên > hồ > làm đường Hàng hĩa cơng An Bình Minh Làm đường Chọn lựa 1 Chọn lựa 3 Chọn lựa 2 Cơng viên Chọn lựa 2 Chọn lựa 1 Chọn lựa 3 Hồ Chọn lựa 3 Chọn lựa 2 Chọn lựa 1 Đặng Văn Thanh Định giá hàng hĩa cơng khơng thuần túy  Chính phủ cung cấp miễn phí hàng hĩa cơng thuần túy  Chính phủ cĩ thể tính giá đối với hàng hĩa cơng khơng thuần túy (cĩ tính loại trừ)  Mục đích tính giá. • Khuyến khích sử dụng nguồn lực hiệu quả • Tạo nguồn thu cho ngân sách  Ba loại hàng hĩa cơng chính được tính giá. • Các tiện ích cơng: điện, nước, thơng tin liên lạc • Cơ sở vật chất cơng: cơng viên, bãi biển, giao thơng… • Các dịch vụ cơng: giáo dục đại học, bưu điện, thu gom rác Đặng Văn Thanh Định giá hàng hĩa cơng khơng thuần túy  Những cân nhắc khi tính giá hàng hĩa cơng. • Tính hiệu quả • Tạo nguồn thu và thu hồi chi phí Cĩ sự đánh đổi với mục tiêu hiệu quả • Tính cơng bằng Vận tải cơng cộng, giáo dục, nước sạch thường được tính giá thấp hơn chi phí vận hành hoặc chi phí biên để người dân cĩ thể tiếp cận được Đặng Văn Thanh Định giá hàng hĩa cơng khơng thuần túy  Những cách định giá hàng hĩa cơng. • Định giá theo chi phí biên (P=MC) • Định giá theo chi phí trung bình (P=AC) • Biểu giá hai phần • Phân biệt giá • Định giá lúc cao điểm