Kinh tế lượng - Chương 6: Thị trường cạnh tranh độc quyền và độc quyền nhóm

CHƯƠNG 6THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH ĐỘC QUYỀN VÀ ĐỘC QUYỀN NHÓMA. THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH ĐỘC QUYỀNKHÁI NIỆM Là thị trường có nhiều người bán cùng một loại sản phẩm nhưng không hoàn toàn giống nhau.Ví dụ: Nhà hàng, khách sạn, quần áo may sẵn, trang trí nội thấtTÍNH CHẤTCẠNH TRANH:. Có nhiều người bán.. Hành vi của một người bán không ảnh hưởng đến thị trường. Sự gia nhập và rút lui khỏi thị trường là dễ dàngTÍNH CHẤTĐỘC QUYỀN:. Sản phẩm của các doanh nghiệp không hoàn toàn giống nhau.. Doanh nghiệp có quyền định giá.ĐẶC ĐIỂMVỀ CHI PHÍ SẢN XUẤTGiống như các xí nghiệp bình thường khácĐẶC ĐIỂM VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA GIÁ CẢ VÀ SỐ LƯỢNG BÁN CỦA MỘT XÍ NGHIỆP Nghịch biến, nhưng độ dốc của đường cầu thị trường đối với doanh nghiệp rất thấp.ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG ĐỐI VỚI CÁC XÍ NGHIỆP TRÊN CÁC THỊ TRƯỜNG KHÁC NHAU CẠNH TRANH HOÀN HẢOĐỘC QUYỀN HOÀN TOÀNCẠNH TRANH ĐỘC QUYỀNPQĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG ĐỐI VỚI CÁC XÍ NGHIỆP TRÊN CÁC THỊ TRƯỜNG KHÁC NHAU.ĐỘC QUYỀN HOÀN TOÀNCẠNH TRANH ĐỘC QUYỀNPQP2P1Q2Q1Q3Khi doanh nghiệp cạnh tranh độc quyền tăng giá, rất nhiều người mua sẽ từ bỏ sản phẩm của doanh nghiệp này để chuyển sang mua sản phẩm của doanh nghiệp khác có công dụng tương đươngCÂN BẰNG NGẮN HẠN MC AC MC=MRMR q*P*ACq*D LỢI NHUẬN TỐI ĐAqP,CĐể tối đa hóa lợi nhuận, xí nghiệp sẽ sản xuất q* và bán với giá p* thỏa điều kiện MC=MRCÂN BẰNG DÀI HẠN LMC LAC MR q*P*=LAC*d qP,CTình trạng cân bằng dài hạn xãy ra khi P=LAC, lợi nhuận kinh tế triệt tiêu.LMC=MRHIỆU QUẢ CỦA THỊ TRƯỜNGSo với thị trường Cạnh tranh hoàn hảo thì thị trường CTĐQ có:Sản lượng thấp hơnGiá cả cao hơnHiệu quả kém hơn do không sản xuất ở mức sản lượng tối ưu của ngành trong dài hạn.B. THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN NHÓM KHÁI NIỆM Là thị trường chỉ có một số ít người bán cùng một loại sản phẩm có chất lượng đồng nhất hoặc không đồng nhất.CÁC SẢN PHẨM HOẠT ĐỘNG TRONG THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN NHÓM. Xe hơi.. Bia.. Xi măng.. Sắt thép.. Hóa chất.TÍNH CHẤTĐỘC QUYỀN:. Không phải chỉ do một người bán.. Hành vi của một người bán ảnh hưởng đến thị trườngĐẶC ĐIỂM ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG ĐỐI VỚI XÍ NGHIỆP Không xác định được chắc chắn, do số lượng bán không chỉ phụ thuộc vào giá bán của xí nghiệp mà còn phụ thuộc vào hành vi của xí nghiệp khác. CÓ NHIỀU MÔ HÌNH KHÁC NHAU GIẢI THÍCH VỀ HÀNH VI CỦA NGƯỜI BÁN TRONG THỊ TRƯỜNG NÀYMÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃYLuận cứ của mô hìnhTrong thị trường độc quyền nhóm:. Nếu một xí nghiệp tăng giá, các xí nghiệp khác sẽ không tăng giá theo.. Nếu một xí nghiệp giảm giá, các xí nghiệp khác sẽ giảm giá theo.MÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃY.Hãy xét một xí nghiệp hoạt động trong thị trường độc quyền nhóm với mức giá bán cho trước là P*, số lượng bán là Q*.P*Q*QPDMÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃY.Xuất phát từ mức giá P*, nếu xí nghiệp tăng giá, các xí nghiệp khác không tăng giá theo nên xí nghiệp này sẽ mất nhiều khách hàng. Do vậy, từ mức giá P* trở lên, độ dốc của đường cầu thấp vì lượng cầu rất nhạy cảm so với sự thay đổi của giá.P*Q*QPDMÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃY.Nếu xí nghiệp giảm giá thấp hơn P*, các xí nghiệp khác sẽ giảm giá theo. Số lượng hàng hóa bán được tăng lên được phân bổ cho các xí nghiệp trong ngành, nên từ P* trở xuống, đường cầu có độ dốc lớn.P*Q*QPDMÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃY.Ta có đường cầu thị trường đối với xí nghiệp có dạng gãy như hình vẽ.P*Q*QPDMÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃY.Ta xác định được hai đoạn của đường doanh thu biên MR tương ứng với hai đoạn của đường cầu.P*Q*QPDMRMÔ HÌNH ĐƯỜNG CẦU GÃY.Kết hợp với đường chi phí biên MC, xác định được sản lượng và giá bán tối đa hóa lợi nhuận. Xí nghiệp sẽ sản xuất Q*, bán với giá P* thỏa điều kiện MC=MRP*Q*QPDMRMCƯu điểm: đơn giảnNhược điểm:Không giải thích được sự hình thành mức giá ban đầu P*.Không lý giải được sự thay đổi của giá bán.MÔ HÌNH XÍ NGHIỆP DẪN ĐẠO GIÁTình trạng thị trường:- Có một số ít các xí nghiệp cùng loại sản phẩm.Trong đó có một xí nghiệp lớn hơn hẳn về quy mô (xí nghiệp dẫn đạo).P1Đường cung của các XN nhỏ ScMR1D1QP, MRDD:đường cầu thị trường đối với SPD1: đường cầu thị trường đối với xí nghiệp dẫn đạo.D1=D-SCP, C, MRP1Đường cung của các XN nhỏ SCMR1MC1D1QQTQCQ1DXN dẫn đạo sẽ SX Q1 bán với giá P1 theo nguyên tắc MC=MR.Các XN nhỏ phải bán với giá P1, số lượng bán là QC.Lượng cung thị trường là QT=Q1+QCMÔ HÌNH COURNOTAntoine Augustin Cournot (1801– 1877)Giả thiết:Có hai xí nghiệp trong cùng một ngành.Mỗi xí nghiệp xem sản lượng của xí nghiệp kia là cho trước.MÔ HÌNH COURNOTHàm cầu thị trường đối với sản phẩm:P=a-bQVới Q=Q1+Q2Q1: Sản lượng của xí nghiệp 1Q2: Sản lượng của xí nghiệp 2Chi phí biên MC của cả hai xí nghiệp là bằng nhau và bằng 0 (để đơn giản hóa mô hình)Hàm cầu thị trường đối với XN 1P1=a-b(Q1+Q2) (1)Vì Q2 là cho trước (cố định) đối với XN1 nên (1) có thể viết:P1=(a-bQ2)-bQ1Suy ra hàm doanh thu biên của XN1MR1=(a-bQ2)-2bQ1Để tối đa hóa lợi nhuận, xí nghiệp sẽ sản xuất thỏa điều kiện MC=MR (với MC=0 theo giả thiết)MR1=(a-bQ2)-2bQ1=MC=0Đây là hàm phản ứng của xí nghiệp 1 Tương tự ta có hàm phản ứng của xí nghiệp 2 Hàm phản ứng của xí nghiệp trong mô hình Cournot thể hiện tất cả các mức sản lượng cho phép tối đa hóa lợi nhuận của xí nghiệp, tương ứng với các mức sản lượng cho trước của xí nghiệp kiaQ1Q2Đường phản ứng của XN 2Đường phản ứng của XN 1a/ba/ba/2ba/2ba/3ba/3bCân bằng CournotThể hiện bằng đồ thị, ta có các đường phản ứng của hai xí nghiệp Từ hai hàm phản ứng, ta xác định được sản lượng tối đa hóa lợi nhuận của mỗi xí nghiệp là Q*1=Q*2=(a/3b), thể hiện tại điểm cân bằng Cournot trên đồ thị.Cung của ngành là Q=Q*1+Q*2=(2a/3b)Giá bán của sản phẩm làP=a-b(2a/3b)=a/3MÔ HÌNH STACKELBERGHeinrich Freiherr von Stackelberg (1905 -1946) Giả thiết:Có hai xí nghiệp trong cùng một ngành.Một xí nghiệp ấn định trước sản lượng, và xí nghiệp kia coi sản lượng này là cho trước. Sử dụng các dữ kiện đã cho trong mô hình Cournot, giả sử XN1 xác định trước sản lượng thì hàm cầu thị trường đối với XN1 là:P=a-b(Q1+Q2)Thế hàm phản ứng của XN2 vào, ta có P=a-b[Q1+(a-bQ1)/2b]=(a-bQ1)/2Doanh thu biênMR1=(a-2bQ1)/2Cho MC=MR (với MC=0), tức là:(a-2bQ1)/2=0Q*1=a/2bThế vào hàm phản ứng của XN2, ta cóQ*2=a/4bCung của ngành là Q=Q*1+Q*2=(3a/4b)Giá bán của sản phẩm làP=a-b(3a/4b)=a/4BÀI TẬPHàm cầu thị trường của một sản phẩm trong thị trường độc quyền song phương làP=15-QChi phí biên của cả hai xí nghiệp bằng nhau và bằng 3.Xác định giá cả và sản lượng cân bằng theo mô hình Cournot và Stackelberg.BÀI GIẢITheo mô hình CournotHàm cầu đối với XN 1 P1=15-(Q1+Q2)=(15-Q2)-Q1MR1=(15-Q2)-2Q1MR=MC → (15-Q2)-2Q1=3Q1=(12-Q2)/2=6-(Q2/2): hàm phản ứng của XN1 Tương tựQ2=6-(Q1/2): hàm phản ứng của XN 2Thế Q2 vào Q1Q1=6-[(6-(Q1/2))/2]Q1=4 Q2=4Sản lượng và giá cả cân bằng trên thị trườngQ=Q1+Q2=8 P=15-8=7Theo mô hình Stackelberg Cho XN1xác định trước sản lương. Hàm cầu đối với XN 1 P1=15-(Q1+Q2) Thế hàm phản ứng của XN2 trong mô hình Cournot vào P1=15-Q1-[6-(Q1/2)]=9-(Q1/2) MR1=9-Q1 MR=MC →9-Q1=3Q1=6 Q2=3 Sản lượng và giá cả cân bằng trên thị trườngQ=Q1+Q2=9P=15-9=6