Chương 2 Cầu, cung hàng hóa và cân bằng thị trường

MỤC TIÊU Hiểu cầu, cung thị trường, sự hình thành giá cả và sản lượng cân bằng Biết được những nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến cung và cầu hàng hóa, dịch vụ, tác động của chúng lên giá và sản lượng cân bằng Hiểu hơn về những tình huống bất cân bằng thị trường Thực hiện được những bài tập liên quan đến cung cầu hàng hóa, xác định điểm cân bằng PHAÂN LOAÏI CÔ CAÁU THÒ TRÖÔØNG Caïnh tranh hoaøn toaøn Ñoäc quyeàn hoaøn toaøn Caïnh tranh ñoäc quyeàn Thieåu soá ñoäc quyeàn ÑAËC ÑIEÅM CUÛA THÒ TRÖÔØNG CAÏNH TRANH HOAØN TOAØN Coù voâ soá ngöôøi mua & baùn Saûn phaåm ñoàng nhaát Xuaát nhaäp ngaønh deã daøng Thoâng tin ñaày ñuû * TS. DAODANGKIEN * I. CẦU (Demand - D) 1. Khái niệm Cầu là số lượng hàng hóa mà người tiêu dùng muốn mua và có khả năng mua tại các mức giá khác nhau trong khoảng thời gian nhất định (các yếu tố khác không đổi). CAÀU CUÛA MOÄT HAØNG HOAÙ vôùi giaû ñònh caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi. soá löôïng maø NTD saün loøng mua ôû nhöõng möùc giaù khaùc nhau laø trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh NHU CAÀU CUÛA MOÄT HAØNG HOAÙ vôùi giaû ñònh caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi. soá löôïng maø NTD muốn mua ôû nhöõng möùc giaù khaùc nhau laø trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN CAÀU Thu nhaäp bình quaân cuûa daân cö Giaù saûn phaåm thay theá hoaëc boå tuùc Sôû thích cuûa ngöôøi tieâu duøng Döï kieán cuûa ngöôøi tieâu duøng veà giaù cuûa saûn phaåm ñoù trong töông lai … Giaù saûn phaåm ÑÖÔØNG CAÀU DÒCH CHUYEÅN Thu nhaäp bình quaân cuûa daân cö Giaù saûn phaåm thay theá hoaëc boå tuùc Sôû thích cuûa ngöôøi tieâu duøng Döï kieán cuûa ngöôøi tieâu duøng veà giaù cuûa saûn phaåm ñoù trong töông lai … HAØM CAÀU : Qd = f(Pd) Hoặc Pd = f(Qd) = a - bQd (caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi Thí duï : Pd = - 10Qd + 80 QUY LUAÄT CAÀU Cầu cá nhân – cầu thị trường: Luật cầu:  Khái niệm: Qd tăng lên  P giảm và ngược lại  Nguyên nhân: 2 nguyên nhân  Một số hàng hoá không tuân theo luật cầu  Hàng hoá không tuân theo luật cầu, P tăng Qd tăng => hàng hoá Giffen, đường cầu dốc lên to trái sang phải. 2. Các yếu tố ảnh hưởng đến cầu Qd = F (giá, giá hàng hoá liên quan, thu nhập, thị hiếu, số lượng người mua, kỳ vọng). Qd = F (Px, Py, I, T, N, E) 2.1. Thu nhập (Income: I) * Hàng hoá thông thường(normal goods)  I tăng => Qd tăng ở các mức giá => đường cầu dịch chuyển sang phải.  I giảm => Qd giảm ở các mức giá => đường cầu dịch chuyển sang trái. Thu nhaäp bình quaân cuûa daân cö taêng Giaù SL P1 P2 Q1 Q2 ° D * * a. Tác động của yếu tố thu nhập tăng lên đến thị trường gạo * Hàng hoá thứ cấp (inferior goods) 2.2. Giá hàng hoá ca liên quan: (Py) * Hàng hoá thay thO (Substitute goods) là hàng hoá ca thể sử dụng thay cho hàng hoá khác. Py tăng => Qdy giảm => Qdx tăng => đường cầu hàng hoá X dịch chuyển sang phải và ngược lại. I tăng => Qd giảm => đường cầu d/c sang trái I giảm => Qd tăng => đường cầu d/c sang phải. * Hàng hoá thay thế (complement goods) là hàng hoá được sử dụng đồng thời với hàng hoá khác. Py tăng => Qdy giảm => Qdx giảm => đường cầu hàng hoá X dịch chuyển sang trái, và ngược lại. 2.3. Thị hiếu (Taste: T ) là sở thích hay sự ưu tiên của người tiêu dùng đối với hàng haa hoặc dịch vụ. - T về hàng hoá dịch vụ thấp => cầu thấp - Không quan sát T một cách trực tiếp, nên thường giả định T thay đổi chậm hoặc ít thay đổi. 2.4. Số lượng người mua (dân số) Number of population N tăng => Qd tăng ở các mức giá=> đường cầu dịch chuyển sang phải, và ngược lại. VD: Dân số Hà nội tăng => lượng tiêu dùng gạo tăng => đường cầu gạo dịch chuyển sang phải. 2.5. Kỳ vọng (Expectation: E) Kỳ vọng là dự kiến sự thay đổi trong tương lai về giá, thu nhập và thị hiếu làm ảnh hưởng tới lượng cầu hiện tại. * Kỳ vọng ca thể về giá, thu nhập, thị hiếu, số lượng người tiêu dùng... * Khi kỳ vọng giá trong tương lai giảm => cầu hiện tại sẽ giảm => đường cầu dịch chuyển sang trái và ngược lại. => Kỳ vọng về các yếu tố ảnh hưởng đến cầu thay đổi sẽ khiến cầu hiện tại thay đổi. 2.6. Giá hàng hoá, dịch vụ: Price of goods or services Giá là nhân tố nội sinh khi thay đổi gây nên sự vận động trên một đường cầu. Các nhân tố từ 3.1=> 3.5 gây nên sự dich chuyển của đường cầu. 3. Sự vận động và dịch chuyển của đường cầu: (Movement and shift of demand curve) *Sự vận động trên một đường cầu (Movement along the demand curve) gây nên do nhân tố nội sinh là giá hàng hoá dịch vụ. Nếu P tăng thì vận động lên phía trên A=>A1,ngược lại A=>A2;hình a * Sự dịch chuyển của đường cầu (Shift of demand curve): gây nên bởi nhân tố ngoại sinh, làm đường cầu dịch chuyển song song ra ngoài D =>D1 hoặc vào trong D => D2 ; hình b BIEÅU CAÀU 2.1 BIEÅU CAÀU 2.2 XÁC ĐỊNH HÀM CẦU DỰA VÀO BIỂU CẦU Dựa vào bảng 2.1 cầu về gạo Lấy 2 cặp số liệu cuối cùng 2 = a – 40b 1 = a – 60b  a = 4; b = 1/20 Hàm cầu: Px = 4 – 1/20Qx P (Giaù) Q (Soá löôïng caàu) ÑÖÔØNG CAÀU Giaù Q1 Q2 Soá löôïng caàu P1 P2 DỰA VÀO HÀM CẦU ĐỂ VẼ ĐƯỜNG CẦU Đường cầu cá nhân về một hàng hoá hoặc dịch vụ a. Cho biết số lượng hàng hoá hoặc dịch vụ mà một cá nhân sẽ mua ở mỗi mức giá. b. Cho biết giá cân bằng thị trường. c. Biểu thị hàng hoá hoặc dịch vụ nào sẽ được thay thế theo nguyên lý thay thế. d. Tất cả đều đúng. e. a và c. Khi giá tăng lượng cầu giảm dọc theo đường cầu thị trường vì a. Các cá nhân thay thế các hàng hoá và dịch vụ khác. b. Một số cá nhân rời bỏ thị trường. c. Một số cá nhân gia nhập thị trường. d. Lượng cung tăng. e. a và b. Nếu biết các đường cầu cá nhân của mỗi người tiêu dùng thì có thể tìm rađường cầu thị trường bằng cách: a. Tính lượng cầu trung bình ở mỗi mức giá. b. Cộng tất cả các mức giá lại. c. Cộng lượng mua ở mỗi mức giá của các cá nhân lại. d. Tính mức giá trung bình. e. Không câu nào đúng. * TS. DAODANGKIEN * II. CUNG ( S ) 1. Khái niệm Cung là số lượng hàng hóa mà người SX muốn bán và có khả năng bán tại các mức giá khác nhau trong khoảng thời gian nhất định (Các yếu tố khác không đổi). CUNG CUÛA MOÄT HAØNG HOAÙ vôùi giaû ñònh caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi. laø QUY LUAÄT CUNG : Giaù taêng , soá löôïng cung taêng vaø ngöôïc laïi HAØM CUNG : ps = f(Q)= a + bQs (caùc ñieàu kieän khaùc khoâng ñoåi) Hoặc: Qs = -a + bPs Thí duï : Qs = 20P - 100 BIEÅU CUNG (gạo) BIEÅU CUNG CÁCH XÁC ĐỊNH HÀM CUNG Ví dụ dựa vào biểu cung gạo 6 = a + 42b 5 = a + 40b Giải hệ pt  a = -15; b = 0,5 Vậy hàm cung: P = -15 + 0,5Q Giaù Soá löôïng cung ÑÖÔØNG CUNG CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN CUNG Chi phí saûn xuaát Chính saùch cuûa chính phuû Ñieàu kieän töï nhieân Giaù cuûa haøng hoùa ñoù 2. Các nhân tố ảnh hưởng đến cung: Qsx = Fx (Px, T, Pi, G, N, E). 2.1. Công nghệ (Technology: T) T tăng => NSLĐ tăng => TR tăng, TC không đổi => LN tăng => Qs tăng => đường cung dịch chuyển sang phải, ngược lại khi T giảm đường cung d/c sang trái. 2.2. Giá các yếu tố đầu vào: (P input: Pi) Pi tăng => TC tăng, TR không đổi => LN giảm => Qs giảm => đường cung dịch chuyển sang trái, và ngược lại Pi giảm đường cung d/c sang phải. 2.3. Số lượng người sản xuất (Number of producer) N tăng => Qs tăng => đường cung d/c sang phải N giảm=> Qs giảm => đường cung d/c sang trái 2.4. Sự điều tiết của Chính phủ:Policy of Government G thuận lợi => Qs tăng => đường cung d/c sang phải VU dụ: giảm thuế hay tăng trợ cấp cho người sản xuất G kha khăn => Qs giảm => đường cung d/c sang trái VU dụ: tăng thuế hay giảm trợ cấp cho người sản xuất 2.5. Kỳ vọng của người sản xuất: (Expectation: E) Là những dự kiện sự thay đổi về giá, giá các yếu tố đầu vào, sự điều tiết của Chính phủ trong tương lai.. làm thay đổi lượng cung hiện tại. VU dụ: Dự kiến Pi tăng, Qs hiện tại tăng để giảm chi phí hay dự kiến thuế tăng, Qs hiện tại tăng... 2.6 Giá háng hoá dịch vụ: Price of goods or services Giá là nhân tố nội sinh, khi giá thay đổi gây nên sự vận động dọc trên một đường cung (Ha), các nhân tố ngoại sinh to 3.1 đến 3.5 gây nên sự dịch chuyển của đường cung sang phải hoặc sang trái (Hb) ÑÖÔØNG CUNG DÒCH CHUYEÅN Chi phí saûn xuaát Chính saùch cuûa chính phuû Ñieàu kieän töï nhieân Giaù Q2 Q1 SL P1 P2 • • Giaù yeáu toá SX taêng Khi giá tăng lượng cung tăng dọc theo đường cung cá nhân vì a. Giá cao hơn tạo động cơ cho các hãng bán nhiều hơn. b. Nguyên lý thay thế dẫn đến các hãng thay thế các hàng hoá và dịch vụ khác. c. Đường cung thị trường là tổng của tất cả số lượng do cá nhân các hãng sản xuất ra ở mỗi mức giá. d. b và c. e. Không câu nào đúng Khi nói rằng giá trong thị trường cạnh tranh là "quá cao so với cân bằng"nghĩa là (đã cho các đường cung dốc lên): a. Không người sản xuất nào có thể bù đắp được chi phí sản xuất của họ ở mức giá đó b. Lượng cung vượt lượng cầu ở mức giá đó c. Những người sản xuất rời bỏ ngành d. Người tiêu dùng sẵn sàng mua tất cả những đơn vị sản phẩm sản xuất ra ở mức giá đó. e. Lượng cầu vượt lượng cung ở mức giá đó. Nắng hạn có thể sẽ: a. Làm cho người cung gạo sẽ dịch chuyển đường cung của họ lên một mức giá cao hơn. b.Gây ra cầu cao hơn về gạo dẫn đến một mức giá cao hơn. c. Làm cho người tiêu dùng giảm cầu của mình về gạo. d. Làm cho đường cung về gạo dịch chuyển sang trái và lên trên. e. Làm giảm giá các hàng hoá thay thế cho gạo. GIAÙ CAÂN BAÈNG III. Traïng thaùi caân baèng cuûa thò tröôøng Soá löôïng D S Giaù Traïng thaùi caân baèng cuûa thò tröôøng Điểm cân bằng thỏa điểu kiện; Qs = Qd c + dP = a + bP  Pe và Qe. Traïng thaùi caân baèng cuûa thò tröôøng ñöôïc hình thaønh töø söï taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc ñaïi löôïng kinh teá cung vaø caàu. Giaù caû caân baèng treân thò tröôøng laø möùc giaù maø taïi ñoù löôïng cung vaø löôïng caàu caân baèng nhau. Dö thöøa Thieáu huït D Q P1 Pe P2 S P O Qe QS2 QS1 QD2 QD1 THAY ÑOÅI GIAÙ CAÂN BAÈNG EÙ1 SL D S P1 Giaù S1 D1 Q1 ° GIAÙ TOÁI ÑA (Gía trần) Ñöôïc quy ñònh thaáp hôn giaù caân baèng Ngöôøi mua coù lôïi AÙp duïng trong tröôøng hôïp giaù caân baèng hình thaønh quaù cao QD – QS : soá löôïng thieáu huït EÙ D S PCB Pmax Q GIAÙ TOÁI THIEÅU (Giá sàn) Ñöôïc quy ñònh cao hôn giaù caân baèng Ngöôøi baùn coù lôïi AÙp duïng trong tröôøng hôïp giaù caân baèng hình thaønh quaù thaáp GIAÙ TOÁI THIEÅU D EØ • s Q P Việc cắt giảm sản lượng dầu của OPEC làm tăng giá dầu vì: a. Quy luật hiệu suất giảm dần. b. Quy luật đường cầu co dãn c. Đường cầu dốc xuống. d. Tất cả các lý do trên. e. Không lý do nào trong các lý do trên. Thảo luận “Đánh thuế nhập khẩu xăng dầu không phải lúc nào cũng làm tăng giá xăng dầu. Lúc đầu giá xăng dầu có thể tăng lên; nhưng giá tăng sẽ làm giảm cầu. Cầu giảm sẽ dẫn đến giá giảm, và cuối cùng chưa chắc giá xăng dầu sẽ tăng” “Cải tiến công nghệ làm giảm chi phí sản xuất máy photocopy. Nếu cầu đối với máy photocopy là ít co giãn theo giá, chúng ta dự đoán lượng bán máy photocopy giảm và tổng doanh thu tăng” 1) Anh/Chị hãy nhận xét hai câu trên đây đúng hay sai. Giải thích. 2) Nếu Anh/chị cho hai câu trên là sai thì hãy viết lại cho thật đúng và kèm theo đồ thị mịnh họa Thảo luận Giá lúa vụ đông xuân năm nay bình quân là 4 triệu đồng/tấn, đây là mức giá thấp nhất trong vài năm trở lại đây, làm nản lòng người nông dân trồng lúa. Giả sử rằng tại điểm cân bằng thị trường, hệ số co giãn của cầu theo giá là Ep = -0,5 , hệ số co giãn của cung theo giá là Es= 0,3 và sản lượng cân bằng là 8 triệu tấn. Để bảo vệ lợi ích của nông dân, chính phủ ban hành mức giá sàn là 5 triệu đồng/tấn và tổ chức thu mua hết sản lượng thừa đưa vào kho dự trữ. 1) Anh/Chị hãy ước tính số tiền chính phủ phải chi ra để thực hiện chính sách này. 2) Anh/Chị hãy viết phương trình đường cung và đường cầu của lúa (giả sử chúng là những đường thẳng)