Bài giảng Lịch sử các học thuyết kinh tế - Chương 5: Các học thuyết kinh tế của các nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng Tây Âu thế kỷ XIX - Trần Văn Thắng

CHƯƠNG V CÁC HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CÁC NHÀ XHCN KHÔNG TƯỞNG TÂY ÂU THẾ KỶ XIX NỘI DUNG 1. Hoàn cảnh lịch sử và đặc điểm 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu Saint Simon( 1760 -1825) 3. Học thuyết kinh tế của Charles Fourier ( 1772 - 1832) 4. CNXH không tưởng Robert Owen ( 1771 – 1858 ) 1. Hoàn cảnh lịch sử và đặc điểm  a. Hoàn cảnh lịch sử ra đời : Ra đời gắn liền với sản xuất công nghiệp của CNTB, với tình cảnh khổ cực của giai cấp công nhân và nhân dân lao động . Phong trào công nhân chưa phát triển nên việc chống sự bóc lột của CNTB mới chỉ thể hiện dưới hình thức tư tưởng và sự mơ ước về một xã hội tương lai tốt đẹp . a. Hoàn cảnh lịch sử ra đời : Chủ nghĩa xã hội không tưởng ra đời ở Pháp và Anh với các đại biểu tiêu biểu là : Saint Simon ( 1760 -1825); Charles Fourier ( 1772 - 1832), Robert Owen ( 1771 - 1858). b. Đặc điểm và những đóng góp chủ yếu : Thứ nhất , họ kịch liệt phê phán CNTB và cần phải thay thế bằng một xã hội mới tốt đẹp hơn . Tính lịch sử của PTSX TBCN và chống lại các quan điểm cho rằng CNTB tồn tại vĩnh viễn . b. Đặc điểm và những đóng góp chủ yếu : Thứ hai , các nhà XHCN không tưởng có nhiều phỏng đoán về CNXH . Nhưng không vạch ra con đường đi tới CNXH. Vì họ không thấy được vai trò của giai cấp vô sản , vai trò của quần chúng nhân dân . b. Đặc điểm và những đóng góp chủ yếu : Vì vậy , họ đã chủ trương xây dựng xã hội mới bằng con đường không tưởng như tuyên truyền , giác ngộ , mong chờ những người lương thiện trong số những nhà tư bản giúp đỡ . .. CNXH không tưởng phản ánh giai đoạn chưa chín muồi của phong trào đấu tranh giai cấp của công nhân , khi phong trào đó chưa chuyển từ tự phát sang tự giác . 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu của Saint Simon( 1760 -1825) Saint Simon là người Pháp . Xuất thân trong một gia đình quý tộc . Có nhiều tác phẩm như : ‘’ về hệ thống công nghiệp ‘’ (1821). ; Giáp lý cương yếu của những nhà công nghiệp ( 1824). Những tư tưởng chủ yếu : 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu của Saint Simon( 1760 -1825) Thứ nhất , sự vận động phát triển của xã hội loài người là một quá trình lịch sử từ thấp đến cao , đó là sự thay đổi của một giai đoạn lịch sử này bằng một giai đoạn lịch sử khác . các giai đoạn phát triển của lịch sử Phát triển xã hội Thời kỳ thơ ấu Thời kỳ nô lệ Thời kỳ trung cổ Thời kỳ hiện đại Thế kỷ vàng Tiến trình lịch sử Tieán boä xaõ hoäi 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu của Saint Simon( 1760 -1825) Thời kỳ hiện đại là thời kỳ CNTB, đây là thời kỳ của giai cấp không sản xuất và ăn bám . Đây là thời kỳ quá độ đầy mâu thuẫn . Nó sẽ được thay thế bởi một thời kỳ mới , thời kỳ hạnh phúc của con người , đó là thời kỳ thế kỷ vàng . Đây là một tất yếu lịch sử . 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu của Saint Simon( 1760 -1825) Thứ hai , đã hình dung một mô hình xã hội mới : là một hệ thống công nghiệp . Xã hội CN sẽ phát triển trên cơ sở nền sản xuất đại công nghiệp phát triển theo một kế hoạch cho trước . Công nhân là người trực tiếp thực hiện kế hoạch . 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu của Saint Simon( 1760 -1825) Trong xã hội mới , ông đặt ra nguyên tắc ” nghĩa vụ lao động ” cho tất cả mọi người , kể cả nhà tư bản . Mục đích của xã hội mới là sản xuất những sản phẩm cần thiết có ích để tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện . XH bình đẳng . Làm theo năng lực , trả cơng theo lao động . 2. Những tư tưởng kinh tế chủ yếu của Saint Simon( 1760 -1825) Tóm lại , tư tưởng của ông có ý nghĩa nhất định , đã đứng trên giác độ kinh tế để phê phán CNTB và đã nêu lên được một số dự kiến về xã hội tương lai . Nhưng tư tưởng của ông có tính chất không tưởng bởi vì nó không vạch ra được con đường và lực lượng xây dựng xã hội tương lai . 3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHARLES FOURIER ( 1772 - 1832) Charles Fourier là một nhà XHCN không tưởng , Pháp , sinh ra trong một gia đình làm nghề mua bán và bản thân ông là một thương gia . Có nhiều tác phẩm nổi tiếng như : “ Lý luận về bốn giai đoạn và những số phận chung ” (1808), thế giới xã hội và công nghiệp .(1828) 3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHARLES FOURIER ( 1772 - 1832) Những tư tưởng chủ yếu : “HỌC THUYẾT VỀ SỰ HAM THÍCH”. Con người có bản chất hướng về cái gọi là sự ham thích . 3 nhóm : nhóm ham thích vật chất , nhóm ham thích tinh thần và ham thích cấp cao . 3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHARLES FOURIER ( 1772 - 1832) Sự nhiệt tình , sáng tạo và sự thi đua là những ham thích cấp cao . Trong điều kiện của CNTB con người ta thường bị giới hạn ở ham thích vật chất và ham thích tinh thần nên người ta sẳn sàng làm giàu bằng cách bóc lột . các giai đoạn phát triển của lịch sử Phát triển xã hội Mông muội Dã man Gia trưởng Văn Minh Tiến trình lịch sử Tieán boä xaõ hoäi 3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHARLES FOURIER ( 1772 - 1832) Giai đoạn văn minh là giai đoạn công nghiệp phát triển và là giai đoạn lầm lẫn của con người . Đây là giai đoạn của CNTB, trong đó tồn tại chế độ không bình đẳng , chống nhân dân và vô nhân đạo , trong xã hội đó có một lớp người sống đầy đủ , sung túc bằng cách bóc lột lao động của dân chúng . 3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHARLES FOURIER ( 1772 - 1832) Fourier đã hình dung một xã hội mới với mô hình đó là một xã hội bình đẳng , bao gồm các tổ hợp người sản xuất được thành lập trên cơ sở tự nguyện của mọi người . Đó là một xã hội không có giai cấp và hài hoà , không có sự bần cùng , không có sự bất bình đẳng và chiến tranh . 3. HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHARLES FOURIER ( 1772 - 1832) Lao động trở thành sự cần thiết sống còn . Không có sự khác biệt giữa lao động trí óc và chân tay , thành thị và nông thôn . Động lực cơ bản của lao động trong xã hội mới là thi đua lao động tức là ham thích cấp cao của con người , nhờ đó mà năng suất lao động tăng lên . 4. CNXH KHÔNG TƯỞNG ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 ) Người Anh . Thứ nhất , tư tưởng về tổ chức các khoa học xã hội : các khoa học xã hội có ý nghĩa phương pháp luận , là chìa khoá để phân tích các hiện tượng xã hội . Chế độ tư hữu là nguyên nhân của tội phạm và nghèo khổ . Con người chưa thể giải quyết gì khi chưa thiết lập được sở hũu xã hội về tư liệu sản xuất . 4. CNXH KHÔNG TƯỞNG ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 ) Thứ hai , những nguyên lý của một thế giới lý tưởng . Thế giới lý tưởng phụ thuộc về thể chế chính trị . Muốn có Nhà nước lý tưởng cần phải có một chính phủ hợp lý . 4. CNXH KHÔNG TƯỞNG ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 ) Nhiệm vụ của chính phủ là thúc đẩy các quan hệ sản xuất xã hội , lập các liên hiệp mẫu mực từ 500 đến 2000 người có cơ sở nhất định để sản xuất các loại sản phẩm khác nhau , nuôi dưỡng và dạy dỗ trẻ em theo một nền giáo dục thích hợp . làm cho mọi người đều trở thành có ích cho xã hội . 4. CNXH KHÔNG TƯỞNG ROBERT OWEN ( 1771 – 1858 ) Thứ ba , Owen tuyên truyền cho CNXH thử nghiệm xây dựng một xí nghiệp kiểu mẫu có tính chất XHCN, một liên minh sản xuất XHCN và đề nghị nhà tư bản cần phải bán tư liệu sản xuất cho công đoàn . Những thí nghiệm của ông nhanh chóng bị thất bại .