Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 11: Vấn đề tôn giáo trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội - Ngô Thị Phượng

 Chươ ng 11  vấn đề tôn gi áo trong qu á tr ì nh  xây dựng chủ nghĩa xã hội Th.s Ngô Thị Phư ợng Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 1 A. Mục đ ích , yêu cầu Sinh viên nâ ng cao nhận thức về vấn đề tôn gi áo, quan đ iểm của chủ nghĩa Mác-Lê nin trong việc gi ải quyết vấn đề tôn gi áo, cơ sở lý luận và thực tiễn của chính sá ch tôn gi áo của Đả ng và Nh à nư ớc ta 2 1 Bản chất , nguồn gốc và tính chất của tôn gi áo. 2. Gi ải quyết vấn đề tôn gi áo trong qu á tr ì nh xây dựng chủ nghĩa xã hội . 3.Tì nh hì nh tôn gi áo ở Việt Nam và chính sá ch tôn gi áo của Đả ng và Nh à nư ớc ta A. Nội dung 3 1.1 Bản chất tôn gi áo Ph. Ă ngghen : Tất cả mọi tôn gi áo chẳng qua chỉ là sự phản á nh hư ảo - vào trong đ ầu óc của con ng ư ời - của nh ữ ng lực lư ợng ở bên ngo ài chi phối cuộc sống hà ng ng ày của họ ; chỉ là sự phản á nh trong đó nh ữ ng lực lư ợng ở trần thế đã mang hì nh thức nh ữ ng lực lư ợng si êu trần thế ” ( Chống Đ uy - Rinh , C.Mác và Ph.Ă ngghen , toàn tập , tập 20, trang 437 ) 1. Bản chất , nguồn gốc và tính chất của tôn gi áo 4 Các yếu tố cơ bản cấu th à nh tôn gi áo Niềm tin tôn gi áo Tổ chức tôn gi áo Nghi lễ tôn gi áo Tôn gi áo 5 Phân biệt tụn giỏo , tớn ngưỡng và mờ tớn dị đoan - Tớn ngưỡng : là niềm tin, sự ngưỡng mộ của con ng ư ời vào một đấng siờu nhiờn thần bớ . Tớn ngưỡng là yếu tố cơ bản , đầu tiờn làm hỡnh thành tụn giỏo . - Tụn giỏo : cỏc dấu hiệu để phõn biệt với tớn gưỡng + Hệ thống giỏo lý , giỏo luật ( thể hiện niềm tin ). + Hệ thống tổ chức : gi áo hội , nh à thờ . + Hệ thống lễ nghi , phươ ng thức hà nh lễ . Nh ư vậy : Xét về cấu trúc , tôn gi áo phức tạp hơn tín ng ư ỡng , tín ng ư ỡng là một yếu tố cấu th à nh tôn gi áo, nh ư ng kh ô ng phải mọi tín ng ư ỡng đ ều có thể là tôn giáo. Trong phạm vi xã hội, tín ngưỡng đa dạng, phong phú hơn tôn giáo. Nhưng không nên quan niệm rằng tín ngưỡng thấp hơn tôn giáo hoặc tín ngưỡng có xu hướng trở thành tôn giáo. 6 Mờ tớn dị đoan Mê tín dị đ oan là niềm tin vào các lực lư ợng si êu nhi ên một cá ch mù qu á ng dẫn tới nh ữ ng hà nh vi th ái qu á, ả nh hư ởng xấu tới đ ời sống của con ng ư ời và xã hội . 7 Tích cực Tôn gi áo phản á nh kh át vọng của con ng ư ời về một xã hội tốt đ ẹp hơn Tôn gi áo hư ớng làm tă ng tính li ên kết cộng đ ồng Tôn gi áo hư ớng con ng ư ời về nh ữ ng gi á trị cao cả, đạo đ ức , hư ớng thiện Tôn gi áo góp phần tạo dựng , tham gia sá ng tạo các gi á trị văn hoá Tiêu cực Tôn gi áo lại kìm hãm sự vươn lên của con ng ư ời để hiện thực hoá kh át vọng đó. Tôn gi áo cũng là nguy cơ của sự mất đoàn kết , do sự sùng tín hay tính cục bộ của nó . Tôn gi áo lại làm tă ng tính thụ đ ộng của con ng ư ời theo nh ữ ng gi áo đ iều có sẵn và bất di , bất dịch . Tôn gi áo lại kìm hãm sự sá ng tạo hiện thực của con ng ư ời . Tác đ ộng hai mặt của tôn gi áo 8 - Nguồn gốc kinh tế - xã hội - Nguồn gốc nhận thức - Nguồn gốc tâm lý 1.2 Nguồn gốc của tôn gi áo 9 N guồn gốc kinh tế - xã hội Hiện tư ợng Tự nhi ên Con ng ư ời Bất lực Hiện tư ợng Xa hội Niềm tin Tôn gi áo 10 Nguồn gốc kinh tế - xã hội *Do tr ì nh độ lực lư ợng sản xuất thấp kém , con ng ư ời cảm thấy yếu đ uối và bất lực tr ư ớc thi ên nhi ên rộng lớn và bí ẩn , họ đã gán cho tự nhi ên sức mạnh, quyền lực to lớn , thần th á nh hoá sức mạnh đó. * Khi xã hội xuất hiện giai cấp và đ ối kh á ng giai cấp , con ng ư ời bất lực tr ư ớc sức mạnh tự phát của xã hội .con ng ư ời tin vào tôn gi áo 11 N guồn gốc nhận thức Kh ả nă ng nhận thức hạn chế Vai trò chủ thể bị tuyệt đ ối hoá nhận thức thế giới của con ng ư ời niềm tin Tôn gi áo 12 Nguồn gốc tâm lý Tâm lý tích cực lòng biết ơn, sự kính trọng ... của con ng ư ời đ ối với tự nhi ên, xã hội Tâm lý ti êu cực sự đau buồn , thất vọng , cô đơn... của con ng ư ời tr ư ớc sức mạnh của tự nhi ên và xã hội niềm tin Tôn gi áo C.Mác: Tôn gi áo là tr ái tim của thế giới kh ô ng có tr ái tim là tinh thần của của trạng th ái kh ô ng có tinh thần 13 1.3 Tính chất của tôn gi áo tính lịch sử tính quần chúng tính chính trị Tôn gi áo 14 Tính lịch sử của tôn gi áo - Tôn gi áo kh ô ng xuất hiện cùng với sự xuất hiện của con ng ư ời . Tôn gi áo chỉ xuất hiện khi kh ả nă ng tư duy của con ng ư ời đạt tới một mức độ nhất đ ịnh - tư duy trừu tư ợng . - Tôn gi áo là sản phẩm của lịch sử . Trong từng thời kỳ của lịch sử , tôn gi áo có sự biến đ ổi cho phù hợp với kết cấu chính trị và xã hội của thời đại đó. Thời đại thay đ ổi , tôn gi áo cũng có sự thay đ ổi , đ iều chỉnh theo . 15 - Tôn gi áo phản á nh kh át vọng của nh ân dân. - Tôn gi áo là một bộ phận của ý thức dân tộc . - Tôn gi áo đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tinh thần của một bộ phận nh ân dân. - Tôn gi áo có tính nh ân văn, nh ân đạo. Tính quần chúng 16 - Khi xã hội có sự phân chia giai cấp tôn gi áo mới mang tính chính trị , bởi các giai cấp thống trị th ư ờng lợi dụng tôn gi áo nh ằm củng cố vị trí thống trị của mì nh . - Tôn gi áo mang tính chính trị thể hiện ở sự tồn tại nh ữ ng mâu thuẫn trong tôn gi áo - phản á nh mâu thuẫn đ ối kh á ng gi ữa các lực lư ợng chính trị trong xã hội . - Đ ấu tranh tôn gi áo là một bộ phận của đ ấu tranh giai cấp . Tính chính trị 17 2. Vấn đờ tụn giỏo trong qu á tr ì nh xây dựng CNXH 2.1. Nguyờn nhõn tồn tại của tụn giỏo trong thời kỳ quỏ độ lờn CNXH . - Nguyờn nhõn nhận thức . - Nguyờn nhõn tõm lý . - Nguyờn nhõn chớnh trị - xó hội . - Nguyờn nhõn kinh tế . - Nguyờn nhõn văn húa . 18 Sự chuyển biến của tôn gi áo trong qu á tr ì nh xây dựng CNXH ả nh hư ởng ti êu cực của tôn gi áo gi ảm dần Do bản chất của nh à nư ớc XHCN Sự phát triển của khoa học – kỹ thuật Đ ời sống kinh tế - xã hội của con ng ư ời đư ợc nâ ng cao 19 * Kh ắc phục dần ả nh hư ởng ti êu cực của tôn gi áo gắn liền với cuộc vận đ ộng toàn dân đoàn kết cải tạo xã hội cũ , xây dựng xã hội mới . * Tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ng ư ỡng và kh ô ng tín ng ư ỡng của nh ân dân. 2.2 Quan đ iểm chỉ đạo trong việc gi ải quyết vấn đề tôn gi áo 20 * Thực hiện sự đoàn kết gi ữa quần chúng nh ân dân lao đ ộng theo tôn gi áo và kh ô ng theo tôn gi áo, đoàn kết các tôn gi áo hợp pháp, ch ân chính , đoàn kết dân tộc , xây dựng và bảo vệ tổ quốc .* Phải có quan đ iểm lịch sử cụ thể khi gi ải quyết vấn đề tôn gi áo.* Phân biệt hai mặt chính trị và tư tư ởng trong việc gi ải quyết vấn đề tôn gi áo. 21 3 . Vấn đề tôn gi áo ở Việt Nam Các tôn gi áo chính ở Việt Nam Các tôn gi áo lớn ở Việt Nam Phật gi áo Cô ng gi áo Tin là nh Hồi gi áo Cao đài Hoà hảo 22 3.1 Đ ặc đ iểm của vấn đề tôn gi áo ở Việt Nam Tôn gi áo ở Việt Nam Đa dạng Niềm tin tôn gi áo kh ô ng cứng nhắc Hoạt đ ộng tôn gi áo có xu hư ớng gia tă ng Đan xen , hoà đ ồng tôn gi áo, tín ng ư ỡng 23 * Đoàn kết lươ ng gi áo, hoà hợp dân tộc * Tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ng ư ỡng của nh ân dân. * Tôn gi áo và dân tộc , đ ức tin và lòng yêu nư ớc kh ô ng mâu thuẫn 3.2. Quan điểm , chớnh sỏch tụn giỏo của Đảng và Nhà nước ta hiện nay Tư tư ởng Hồ chí Minh về tôn gi áo: 24  Quan đ iểm của Đảng ta :   Tớn ngưỡng , tụn giỏo là nhu cầu của một bộ phận nhõn dõn . Thực hiện nhất quỏn chớnh sỏch tụn trọng và đảm bảo quyền tự do tớn ngưỡng . Chống mọi hành động vi phạm tự do tớn ngưỡng , đồng thời chống việc lợi dụng tớn ngưỡng để làm tổn hại đến lợi ớch của tổ quốc và của nhõn dõn 25 Nôi dung chính sá ch tôn gi áo của Đả ng và Nh à nư ớc ta hiện nay Thực hiện quyền tự do tín ng ư ỡng và kh ô ng tín ng ư ỡng của cô ng dân tr ên cơ sở pháp luật Tính cực vận đ ộng đ ồng bào các tôn gi áo tă ng cư ờng đoàn kết toàn dân nh ằm xây dựng cuộc sống “ tốt đ ời , đ ẹp đạo”. Hư ớng các chức sắc gi áo hội hoạt đ ộng tôn gi áo theo đ úng pháp luật Luôn cả nh gi ác, kịp thời chống lại nh ữ ng âm mưu và thủ đoạn của các thế lực thù đ ịch lợi dụng tôn gi áo chống lại sự nghiệp cá ch mạng của nh ân dân, chống chủ nghĩa xã hội . Nh ữ ng quan hệ quốc tế và đ ối ngoại về tôn gi áo hoặc có li ên quan đ ến tôn gi áo phải theo chế độ, chính sá ch chung về quan hệ quốc tế đ ối ngoại của Nh à nư ớc . 26 Cảm ơn sự theo dõi của các bạn! 27