Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 8: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước Xã hội chủ nghĩa - Nguyễn Tiến Sỹ

 Chươ ng 8  nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và nh à nư ớc Xã Hội Chủ Nghĩa  T.S Nguyễn Tiến Sỹ Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 1 A. Mục đ ích Nắm vữ ng lý luận chủ nghĩa Mác – Lê nin , tư tư ởng Hồ Chí Minh về dân chủ xã hội chủ nghĩa và nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa ; qu án triệt quan đ iểm của Đả ng ta về xây dựng chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa và nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; xây dựng niềm tin vào sự nghiệp đ ổi mới đ ất nư ớc , dân chủ hoá, đ ồng thời đ ấu tranh chống nhận thức và quan đ iểm sai tr ái. 2 I . Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa II . Nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa III . Cải cá ch nh à nư ớc Trong qu á tr ì nh đ ổi mới HTCT ở Việt Nam hiện nay B. Nội dung 3 1. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa 1.1 Kh ái niệm dân chủ xã hội chủ nghĩa 1.2 Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa 1.3 Hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa 4 1.1Khái niệm dân chủ xã hội chủ nghĩa a. Một số quan niệm về dân chủ : - Dân chủ ( Democatos ): chính quyền thuộc về nh ân dân, quyền lực thuộc về nh ân dân. - Dân chủ là một hì nh thức tổ chức chính trị – nh à nư ớc của xã hội ; thừa nhận quyền bì nh đẳng của cô ng dân . - Chủ nghĩa Mác – Lê nin cho rằ ng ; dân chủ là sản phẩm tự quyết của nh ân dân; dân chủ gắn với vấn đề nh à nư ớc , với chuy ên chính và mang tính giai cấp sâu sắc. - Dân chủ là nguy ên tắc và phươ ng thức hoạt đ ộng của các cơ quan , tổ chức chính trị . 5 b. Kh ái niệm dân chủ xã hội chủ nghĩa : Dân chủ xã hội chủ nghĩa là một thể chế chính trị mà trong đó quyền lực qu ản lý xã hội thuộc về nh ân dân, là hì nh thức tự quy đ ịnh của nh ân dân để chi phối hoạt đ ộng của các cá nh ân và xã hội tr ên cơ sở bì nh đẳng về nghĩa vụ và quyền lợi của cô ng dân, đư ợc bảo đảm bằ ng pháp luật của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa . 6 1.2 Bản chất của dân chủ xã hội chủ nghĩa - Dân chủ xã hội chủ nghĩa mang bản chất giai cấp cô ng nh ân, đ ặt dư ới sự lã nh đạo của Đả ng Cộng sản. - Dân chủ xã hội chủ nghĩa kế thừa nh ữ ng tinh hoa của dân chủ chủ nô và dân chủ tư sản. Nh ư ng dân chủ xã hội chủ nghĩa kh ác hẳn về chất so với các nền dân chủ tr ư ớc đó vì nó đư ợc xây dựng tr ên cơ sở chính trị , kinh tế , văn hoá,tư tư ởng của chủ nghĩa xã hội . - Dân chủ xã hội chủ nghĩa bảo đảm quyền lực thuộc về nh ân dân lao đ ộng tr ên tất cả các lĩnh vực của đ ời sống xã hội . - Dân chủ xã hội chủ nghĩa hư ớng tới mục ti êu gi ải phóng con ng ư ời , vừa là mục ti êu vừa là đ ộng lực của cá ch mạng xã hội chủ nghĩa . 7 1. 3 Hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa a. Kh ái niệm HTCT XHCN: Hệ thống chính trị XHCN là một chỉnh thể bao gồm Đả ng Cộng sản, Nh à nư ớc XHCN, các tổ chức chính trị – xã hội của quần chúng , cùng với cơ chế vận hà nh của nó , nh ằm tă ng cư ờng vai trò lã nh đạo của Đả ng Cộng sản, bảo đảm quyền lực thuộc về nh ân dân lao đ ộng và bảo đảm thực hiện thắng lợi mục ti êu XHCN. 8 - HTCT XHCN mang bản chất của giai cấp cô ng nh ân. - HTCT XHCN mang bản chất dân chủ . - HTCT XHCN mang tính thống nhất b. Bản chất của HTCT XHCN đư ợc thể hiện qua các đ ặc đ iểm sau : 9 c. Cấu trúc của hệ thống chính trị XHCN Các tổ chức chính trị xã hội Đả ng cộng sản Nh à nư ớc xã hội chủ Nghĩa Các đoàn thể CT - xh của nh ân dân Cơ chế vận hà nh 10 2. Nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa 2.1 Kh ái niệm nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa 2.2 Bản chất , chức nă ng , nhiệm vụ của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa 11 2.1 Kh ái niệm nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa - Nh à nư ớc là bộ máy đ ặc biệt để bảo đảm sự thống trị về kinh tế , để thực hiện quyền lực chính trị và thực hiện sự tác đ ộng về tư tư ởng đ ối với quần chúng . - Nh à nư ớc chiếm hữu nô lệ , nh à nư ớc phong kiến và nh à nư ớc tư sản là nh à nư ớc của giai cấp bóc lột dùng để áp bức , bóc lột nh ân dân lao đ ộng . - Nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa là một trong nh ữ ng tổ chức chính trị cơ bản nhất của HTCT XHCN, một cô ng cụ qu ản lý mà Đả ng của GCCN lã nh đạo nh ân dân tổ chức ra để qua đó là chủ yếu nh ân dân lao đ ộng thực hiện quyền lực và lợi ích của mì nh , cũng qua đó là chủ yếu mà GCCN và Đả ng của nó lã nh đạo xã hội về mọi mặt trong qu á tr ì nh bảo vệ và xây dựng CNXH. 12 2.2 bản chất , chức nă ng , nhiệm vụ của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa Bản chất của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa . Bất kì nh à nư ớc nào trong xã hội có giai cấp bao giờ cũng mang bản chất của giai cấp thống trị xã hội ( nh à nư ớc dân chủ chủ nô, nh à nư ớc qu ân chủ phong kiến , nh à nư ớc dân chủ tư sản ). Kh ác hẳn về chất so với các kiểu loại nh à nư ớc tr ư ớc đó, nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa ( nh à nư ớc chuy ên chính vô sản ) mang bản chất của giai cấp cô ng nh ân, có tính nh ân dân rộngr ãi và tính dân tộc sâu sắc. Bản chất đó do cơ sở kinh tế và đ ặc đ iểm quyền lực chính trị trong CNXH quy đ ịnh . 13 Bản chất của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa đư ợc thể hiện : - Nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa vừa là bộ máy chính trị – hà nh chính , một cơ quan cư ỡng chế vừa là một tổ chức qu ản lý kinh tế – xã hội của nh ân dân lao đ ộng . - Dân chủ xã hội chủ nghĩa là thuộc tính của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa . - Nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa lu ôn gi ữ vai trò tích cực và sá ng tạo, là cô ng cụ để xây dựng một xã hội cô ng bằ ng , bì nh đẳng. 14 b. Chức nă ng , nhiệm vụ của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa . * Chức nă ng của Nh à nư ớc XHCN: Một là, tổ chức xây dựng và qu ản lý tr ên mọi lĩnh vực của đ ời sống xã hội theo pháp luật , chính sá ch , pháp chế XHCN và hệ thống cơ quan nh à nư ớc từ trung ươ ng đ ến cơ sở . Hai là, chuy ên chính với mọi loại tội phạm và mọi loại kẻ thù để bảo vệ ĐLDT, chủ quyền đ ất nư ớc , gi ữ vữ ng ổn đ ịnh chính trị , trật tự an toàn xã hội ; bảo vệ nh ữ ng th à nh qu ả cá ch mạng, bảo vệ chế độ XHCN; đ ồng thời tạo ra nh ữ ng đ iều kiện cơ bản để ng ày cà ng mở rộng dân chủ trong nh ân dân. 15 * Nhiệm vụ của nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa : - Nhiệm vụ chiến lư ợc , lâu dài của nh à nư ớc XHCN là : Xây dựng th à nh cô ng CNXH và bảo vệ vữ ng chắc tổ quốc XHCN. - Nhiệm vụ cụ thể là : Tổ chức nh ân dân xây dựng kinh tế – xã hội ; gi ữ gìn an ninh chính trị , trật tự an toàn xã hội ; trấn áp sự phản kh á ng của các giai cấp bóc lột đã bị đá nh đổ và âm mưu phản cá ch mạng; củng cố quốc phòng – an ninh chống xâm lư ợc và làm tròn nhiệm vụ quốc tế . 16 3. Cải cá ch nh à nư ớc Trong qu á tr ì nh đ ổi mới HTCT ở Việt Nam Hiện nay 3.1 Đ ổi mới hệ thống chính trị ở nư ớc ta hiện nay 3.2 Cải cá ch nh à nư ớc xã hội chủ nghĩa ở nư ớc ta hiện nay 17 3.1 Đ ổi mới HTCT ở nư ớc ta hiện nay a. Một số vấn đề có ý nghĩa nguy ên tắc chung đ ổi mới HTCT ở nư ớc ta hiện nay: - Một là, ki ên tr ì chủ nghĩa Mác – Lê nin , tư tư ởng Hồ Chí Minh trong đ ổi mới HTCT. - Năm là, Đ ổi mới HTCT phải tích cực vữ ng chắc và thận trọng ; có hì nh thức bư ớc đi thích hợp nh ằm bảo đảm ổn đ ịnh chính trị . - Ba là, Ki ên tr ì mục ti êu ĐLDT gắn liền với CNXH. - Hai là, Gi ữ vữ ng và tă ng cư ờng sự lã nh đạo của Đả ng cộng sản, kh ô ng chấp nhận đa nguy ên chính trị , đa đả ng đ ối lập . - Bốn là, Đ ổi mới HTCT phải kết hợp với đ ổi mới kinh tế . - Sáu là, Đ ổi mới phải đư ợc tiến hà nh đ ồng bộ trong tất cả các bộ phận cấu th à nh HTCT. 18 b. Nội dung đ ổi mới HTCT ở nư ớc ta gồm : -Về xây dựng , chỉnh đ ốn ĐCS Việt Nam: cần xác đ ịnh đ úng vai trò , chức nă ng của Đả ng là lã nh đạo xã hội tr ên mọi lĩnh vực ; phươ ng thức lã nh đạo của Đả ng th ô ng qua hệ tư tư ởng , đư ờng lối , chủ ch ươ ng chiến lư ợc , phươ ng pháp cá ch mạng; phươ ng pháp lã nh đạo th ô ng qua gi áo dục , tuy ên truyền , tổ chức thực tiễn , kiểm tra và nêu gươ ng . - Về cải cá ch nh à nư ớc ( có phần đề cập ri ê ng ) - Đ ổi mới nội dung, phươ ng thức hoạt đ ộng của MTTQ và các đoàn thể nh ân dân. Các tổ chức này cần thực hiện đ úng chức nă ng , nhiệm vụ là: bảo vệ lợi ích chính đá ng của các th à nh viên; tập hợp vận đ ộng đoàn kết , giúp đỡ nhau cùng thực hiện đư ờng lối , chủ tr ươ ng của Đả ng , chính sá ch , pháp luật của nh à nư ớc , đ iều lệ của tổ chức , vì lợi ích của mì nh và toàn dân tộc . Phươ ng ch âm, phươ ng pháp hoạt đ ộng là: tự nguyện , dân chủ , hiệp th ươ ng , phối hợp hà nh đ ộng , cùng có lợi trong mục ti êu chung . 19 3.2 Cải cá ch nh à nư ớc XHCN ở Việt Nam hiện nay a. Vị trí của vấn đề cải cá ch nh à nư ớc ở nư ớc ta hiện nay. Nh à nư ớc cộng hoà XHCN Việt Nam là bộ phận quan trọng , một mắt xích đ ặc biệt , là trụ cột của HTCTXHCN nư ớc ta . Do đó, cải cá ch nh à nư ớc XHCN là một nội dung quan trọng , then chốt để đ ổi mới nâ ng cao hiệu lực lã nh đạo của Đả ng và chất lư ợng hoạt đ ộng của các đoàn thể quần chúng trong HTCTXHCN ở nư ớc ta . 20 Vị trí , vai trò đó đư ợc thể hiện : - Nh à nư ớc ta là nơi biểu hiện tập trung nhất quyền lực của nh ân dân. - Nh à nư ớc cộng hoà XHCN Việt Nam đư ợc xem là trung tâm của HTCT, là nơi li ên hệ , tác đ ộng qua lại với tất cả các thiết chế chính trị – xã hội kh ác trong HTCT; Nh à nư ớc chi phối tới mọi tổ chức và cá nh ân trong xã hội . Mọi thiết chế quyền lực kh ác đ ều chỉ là lực lư ợng hỗ trợ cho nh à nư ớc trong việc thực hiện quyền lực của nh ân dân. 21 b . Phươ ng hư ớng cơ bản cải cá ch nh à nư ớc XHCN Việt Nam hiện nay. - Xây dựng nh à nư ớc pháp quyền XHCN – nh à nư ớc pháp quyền của dân, do dân, vì dân, dư ới sự lã nh đạo của Đả ng cộng sản Việt Nam. - Xây dựng nh à nư ớc thực sự là cô ng cụ chủ yếu để thực hện quyền làm chủ của nh ân dân. Quyền lực nh à nư ớc là thống nh át, có sự phân cô ng và phối hợp gi ữa các cơ quan nh à nư ớc trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hà nh pháp và tư pháp. - Cải cá ch tổ chức và hoạt đ ộng của nh à nư ớc gắn liền với xây dựng , chỉnh đ ốn Đả ng , đ ổi mới nội dung, phươ ng thức lã nh đạo của Đả ng đ ối với nh à nư ớc . 22 c. Nội dung cải cá ch Nh à nư ớc XHCN ở Việt Nam hiện nay: - Một là, đ ổi mới , kiện toàn và nâ ng cao chất lư ợng của Quốc hội ; để Quốc hội thực sự là cơ quan quyền lực Nh à nư ớc cao nhất , thực hiện chức nă ng lập pháp, quyết đ ịnh ng ân sá ch và thực hiện quyền gi ám sát tối cao . - Hai là: cải cá ch hà nh chính nh à nư ớc , xây dựng một hệ thống cơ quan qu ản lý thống nhất , th ô ng suốt , có hiệu lực và hiệu qu ả, đủ nă ng lực thực thi các nhiệm vụ tr ên các lĩnh vực của đ ời sống xã hội . - Ba là: đ ổi mới tổ chức và hoạt đ ộng của hệ thống cơ quan tư pháp: toà án, kiểm sát, đ iều tra , thi hà nh án - Bốn là: tă ng cư ờng sự lã nh đạo của Đả ng đ ối với tổ chức và hoạt đ ộng của bộ máy nh à nư ớc . - Năm là: ki ên quy êt đ ấu tranh chống quan li êu, tham nhũng trong bộ máy nh à nư ớc . 23 Cảm ơn sự theo dõi của các bạn! 24