Tài chính ngân hàng - Chương 3: Các phương tiện TTQT thông dụng trong Ngoại thương

1 C¸c ph¬ng tiƯn TTQT th«ng dơng trong Ngo¹i th¬ng CHƯƠNG III 2 C¸ch thøc tr¶ tiỊn trong c¸c ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i th¬ng: XuÊt khÈu NhËp khÈu HP tr¶ ngay (at sight) HP cã kú h¹n (time draft) MT Kú phiÕu SÐc T/T 3 I. Hèi phiÕu th¬ng m¹i (Commercial Draft) 1. C¸c nguån luËt ®iỊu chØnh lu th«ng hèi phiÕu: 1.1. LuËt mang tÝnh chÊt quèc gia: + LuËt HP cđa Anh 1882 BEA (Bill of Exchange Acts) -> ¸p dơng cho níc Anh vµ c¸c níc thuéc ®Þa Anh. + LuËt th¬ng m¹i thèng nhÊt cđa Mü 1962 UCC (Uniform Commercial Code) ¸p dơng träng ph¹m vi níc Mü vµ c¸c níc ch©u Mü La tinh.. + LuËt c¸c c«ng cơ chuyĨn nhỵng: Quèc héi Khãa XI, kú häp thø 8 (tõ ngµy 18 th¸ng 11 ®Õn ngµy 29 th¸ng 11 n¨m 2005) cã hiƯu lùc tõ 1 th¸ng 7 n¨m 2006 (Xem chi tiÕt) 4 1.2. LuËt mang tÝnh chÊt khu vùc: C«ng íc Gi¬nev¬ 1930 ULB (Uniform Law for Bill of Exchange) 1.3. LuËt m¹ng tÝnh chÊt quèc tÕ: LuËt hèi phiÕu vµ kú phiÕu quèc tÕ do ủ ban LuËt Th¬ng m¹i quèc tÕ cđa LHQ. Kú häp thø 15 New York, ngµy 26/07 ®Õn 6/08/1982, tµi liƯu sè A/CN 9/211 ngµy 18/02/1982. 5 2. Kh¸i niƯm vỊ hèi phiÕu: TrÝch tõ nguån luËt cđa níc Anh (BEA 1882): - Lµ mét mƯnh lƯnh tr¶ tiªn v« ®Iªu kiªn cđa ngêi b¸n ph¸t ra ®ßi tiỊn ngêi mua yªu cÇu ngêi mua khi ®Õn h¹n qui ®Þnh cđa lƯnh ph¶i tr¶ một sè tiỊn nhÊt ®Þnh cho ngêi b¸n, hoỈc theo lƯnh cđa ngêi b¸n tr¶ cho một ngêi kh¸c t¹i một ®Þa ®iĨm nhÊt ®Þnh. 6 7 3. C¸c bªn liªn quan trong hèi phiÕu 3.1. Ngêi kÝ ph¸t HP (Drawer): - Ngêi kÝ ph¸t hèi phiÕu thêng lµ ngêi b¸n. - Lµ ngêi lËp vµ kÝ HP ra lƯnh cho ngêi bị kÝ ph¸t ph¶i tr¶ mét sè tiỊn nhÊt ®Þnh cho ngêi hëng lỵi. 8 - 2 quyỊn lỵi cđa ngêi ký ph¸t: + Ngêi kÝ ph¸t HP ®ỵc quyỊn kÝ ph¸t HP cho bÊt kú ai. + Lµ ngêi hëng lỵi ®Çu tiªn cđa hèi phiÕu. 9 - 2 nghÜa vơ cđa ngêi ký ph¸t: + Cam kÕt r»ng HP ®ã sÏ ®ỵc chÊp nhËn vµ ®ỵc tr¶ tiỊn khi xuÊt tr×nh. + Khi hèi phiÕu bÞ tõ chèi tr¶ tiỊn, ngêi ký ph¸t ph¶i cã tr¸ch nhiƯm hoµn tr¶ sè tiỊn hèi phiÕu cho ngêi hëng lỵi. (Ngêi kÝ ph¸t HP ph¶i kh¸c víi ngêi chÊp nhËn HP - kh«ng cïng lµ mét ngêi) 10 3.2. Ngêi bÞ ký ph¸t hèi phiÕu (Drawee) - ng- êi tr¶ tiỊn hèi phiÕu: - Lµ ngêi nhËp khÈu hoỈc mét ngêi kh¸c ®ỵc ngêi tr¶ tiỊn chØ ®Þnh, cã thĨ: + lµ ngêi chÊp nhËn tr¶ tiỊn (accepter); + ngêi b¶o l·nh (avanler); + ng©n hµng (bank) - nÕu lµ ng©n hµng më L/C (issuing bank). 11 3.3. Ngêi hëng lỵi (benificiary) - Lµ ngêi b¸n vµ cã thĨ lµ mét ngêi kh¸c do ngêi b¸n chØ ®Þnh: + Cã thĨ lµ b¶n th©n ngêi ký ph¸t th× ph¶i ghi vµo HP “..tr¶ cho t«i..” hoỈc “..tr¶ theo lƯnh cđa t«i..” + Cã thĨ lµ mét ngêi ®Ých danh ®ỵc ghi vµo HP  Thùc tiƠn ë ViƯt Nam: “Theo nguyªn t¾c qu¶n chÕ ngo¹i hèi: ngêi hëng lỵi ®Çu tiªn (®ỵc thĨ hiƯn trªn mỈt tríc cđa hèi phiÕu) cđa th¬ng nh©n xuÊt khÈu ViƯt Nam lµ c¸c NHTM ViƯt Nam. + Cã thĨ lµ ngêi v« danh (ngêi cÇm phiÕu) th× HP ph¶i ®Ĩ trèng. 12 3.4. Ngêi ký hËu HP (endorser) - ngêi chuyĨn nhỵng: - Lµ ngêi ®ỵc hëng lỵi tê HP nhêng quyỊn së h÷u HP ®ã cho ngêi kh¸c b»ng c¸ch ký hËu. - Tr¸ch nhiƯm: rµng buéc tr¸ch nhiƯm ®èi víi nh÷ng ngêi ký hËu tiÕp theo vµ ®èi víi ngêi cÇm phiÕu. - Ngêi chuyĨn nhỵng ®Çu tiªn cđa HP lµ ngêi ký ph¸t HP. 13 3.5. Ngêi ®ỵc chuyĨn nhỵng: - Lµ ngêi ®ỵc ngêi kh¸c chuyĨn nhỵng HP ®ã cho m×nh vµ lĩc nµy lµ ngêi hëng lỵi. 3.6. Ngêi cÇm phiÕu (bearer): - Lµ ngêi ®ỵc hëng lỵi tê HP ®ã víi ®iỊu kiƯn HP lµ lo¹i HP v« danh hoỈc ký hËu v« danh (®Ĩ trèng). Ngêi cÇm phiÕu cã thĨ trë thµnh ngêi ®ỵc chuyĨn nhỵng b»ng c¸ch ghi tªn m×nh vµo HP. 14 3.7. Ngêi chÊp nhËn tr¶ tiỊn HP (accepter): th«ng thêng lµ ng©n hµng. 3.8. Ngêi b¶o l·nh HP: thêng lµ ng©n hµng nỉi tiÕng. 3.9. Ngêi gi÷ phiÕu. 15 4. Lu th«ng hèi phiÕu: Ng©n hµng Ng©n hµng Ngêi xuÊt khÈu Ngêi nhËp khÈu 1 2 3 2 3 3 2 1 - Giao hµng ho¸ vµ bé chøng tõ 4.1. Lu th«ng hèi phiÕu tr¶ ngay 2 - Ký ph¸t HP vµ ủ th¸c cho ng©n hµng thu tiỊn hé 3 - Ngêi mua tr¶ tiỊn cho ngêi b¸n khi nh×n thÊy HP th«ng qua hƯ thèng ng©n hµng 16 4.1. Lu th«ng HP tr¶ tiỊn sau Ng©n hµng Ng©n hµng Ngêi xuÊt khÈu Ngêi nhËp khÈu 1 2 3 2 3 4 4 4 2 3 5 5 5 17 1 - Giao hµng vµ bé chøng tõ. 2 - Ký ph¸t HP vµ th«ng qua hƯ thèng ng©n hµng yªu cÇu ngêi mua ký chÊp nhËn tr¶ tiỊn vµo HP. 3 - Hoµn tr¶ HP ®· ®ỵc chÊp nhËn cho ngêi b¸n ®Ĩ ngêi b¸n ®ßi tiỊn HP khi HP ®Õn h¹n. 4 - §ßi tiỊn tê HP ®· ®ỵc ký chÊp nhËn. 5 - Ngêi mua tr¶ tiỊn gièng nh trêng hỵp a. 18 5. §Ỉc ®iĨm cđa HP th¬ng m¹i [¸p dơng trong ph¬ng thøc nhê thu(collection)] Sè: 01/XK Sè tiỊn: USD 100.000 Hèi phiÕu Hµ néi, ngµy ....... Ngay sau khi nh×n thÊy b¶n thø nhÊt cđa hèi phiÕu nµy (b¶n thø hai cïng ngµy th¸ng kh«ng tr¶ tiỊn) tr¶ theo lƯnh cđa NH Ngo¹i Th¬ng ViƯt Nam mét sè tiỊn lµ 100.000 USD t¹i Hµ Néi. Gưi: . . . . . . . Tỉng gi¸m ®èc Tocontap Ký tªn 19 5. §Ỉc ®iĨm cđa HP th¬ng m¹i [¸p dơng trong ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT (L/C)] Sè: 01/XK Sè tiỊn: USD 100.000 Hèi phiÕu Hµ néi, ngµy ....... Ngay sau khi nh×n thÊy b¶n thø nhÊt cđa hèi phiÕu nµy (b¶n thø hai cïng ngµy th¸ng kh«ng tr¶ tiỊn) tr¶ theo lƯnh cđa NH Ngo¹i Th¬ng ViƯt Nam mét sè tiỊn lµ 100.000 USD t¹i Hµ Néi. Toµn bé trÞ gi¸ hãa ®¬n vµ c¸c chi phÝ tÝnh vµo tµi kho¶n cđa . Ký ph¸t ®ßi tiỊn ng©n hµng Fuji Tokyo. Theo L/C sè . . . më ngµy . . .t¹i ng©n hµng . . . Gưi: Ng©n hµng Fuji Tokyo. Tỉng gi¸m ®èc Tocontap Ký tªn 20 5.1. HP lµ mét mƯnh lƯnh tr¶ tiỊn v« ®iỊu kiƯn chø kh«ng ph¶i lµ mét yªu cÇu tr¶ tiỊn. 5.2. HP lµ mét mƯnh lƯnh tr¶ tiỊn trõu tỵng. 5.3. HP ph¶i ®ỵc lu th«ng mét c¸ch dƠ dµng 21 6. §iỊu kiƯn ph¶i cã khi t¹o lËp HP 6.1 VỊ mỈt ph¸p lý: - Chđ thĨ : Ai ®ỵc ký ph¸t HP - Kh¸ch thĨ : Ai ph¶i tr¶ tiỊn HP. 22 6.2. VỊ h×nh thøc - HP ph¶i lµ mét v¨n b¶n, mét chøng th - Ng«n ng÷ cđa HP lµ ng«n ng÷ viÕt. - HP ph¶i cã h×nh mÉu riªng do ng©n hµng hoỈc c«ng ty ph¸t hµnh - HP cã thĨ lËp thành mét hay nhiỊu b¶n (th«ng thêng tõ hai b¶n trë lªn). 23 6.3. VỊ néi dung - HP ph¶i cã tiªu ®Ị ë trªn cïng: Hèi PhiÕu hoỈc mét từ t¬ng tù: BILL OF EXCHANGE; DRAFT; EXCHANGE FOR - Là một mệnh lệnh trả tiền trừu tượng - Số tiền ghi trong HP là một số tiền được x¸c định và phải ghi bằng số hoặc bằng chữ hoặc được ghi cả bằng chữ và bằng số. 24 6.4. Thêi h¹n tr¶ tiỊn. •Thêi h¹n tr¶ ngay •Thêi h¹n tr¶ sau 6.5. §Þa ®iĨm lËp hèi phiÕu. 6.6. Ngµy lËp hèi phiÕu. 6.7. Ngêi ký ph¸t hèi phiÕu ph¶i b»ng tay. 25 6.8. Tªn hä ®Þa chØ cđa nh÷ng ngêi cã liªn quan 6. 9. Tªn ngêi tr¶ tiỊn hèi phiÕu ®ỵc ghi ë mỈt tr- íc, gãc tr¸i cuèi cïng cđa tê hèi phiÕu 6.10. §Þa ®iĨm tr¶ tiỊn lµ ®Þa ®iĨm ®ỵc ghi râ trong tê hèi phiÕu ®ã. 6.11. Tªn ngêi ®ỵc tr¶ tiỊn 26 7. Nh÷ng nghiƯp vơ liªn quan tíi hèi phiÕu 7.1. NghiƯp vơ chÊp nhËn tr¶ tiỊn hèi phiÕu (acceptance ) Lµ hµnh vi b»ng ng«n ng÷ cđa ngêi tr¶ tiỊn hoỈc người cã nghÜa vơ tr¶ tiỊn ủ th¸c thĨ hiƯn trªn mỈt tríc cđa hèi phiÕu, cam kÕt tr¶ tiỊn cho ngêi hëng lỵi mét c¸ch v« ®iỊu kiƯn. 27 C¸ch thøc ký chÊp nhËn: Theo UBL: - Ghi ë mỈt tríc, gãc bªn tr¸i cuèi cïng cđa hèi phiÕu (tr¸nh víi nghiƯp vơ ký hËu) - B»ng ng«n ng÷ ®¬n gi¶n râ rµng. - Ghi ngµy ký chÊp nhËn ®èi víi HP cã kú h¹n. - ChÊp nhËn ph¶i v« ®iỊu kiƯn. - Ngêi ký chÊp nhËn ph¶i cã quyỊn ký hỵp ®ång kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ký b»ng tay. 28 mÉu hèi phiÕu 29 - LuËt Anh, Mü cho phÐp chÊp nhËn b»ng mét v¨n tõ riªng hoỈc gép nhiỊu hèi phiÕu b»ng mét v¨n tõ riªng. Kh«ng lỵi: - Cång kỊnh, lu th«ng phøc t¹p - Cã thĨ bÞ sưa ®ỉi D¹ng nµy ULB coi lµ v« hiƯu Lỵi: - Gän, gép nhiỊu hỵp ®ång - lo¹i hỵp ®ång giao hµng nhiỊu lÇn. - BÝ mËt tµi chÝnh. 30 VỊ thêi h¹n chÊp nhËn: Cã 2 trêng hỵp: - NÕu hai bªn kh«ng qui ®Þnh g× kh¸c th× ULB qui ®Þnh thêi h¹n chÊp nhËn lµ 12 th¸ng kĨ tõ ngµy ký ph¸t hèi phiÕu (thêi h¹n hiƯu lùc cđa hèi phiÕu lµ 12 th¸ng). - NÕu hai bªn qui ®Þnh thêi h¹n cơ thĨ ph¶i xuÊt tr×nh hèi phiÕu ®Ĩ chÊp nhËn th× hèi phiÕu ph¶i ®ỵc xuÊt tr×nh ®Ĩ chÊp nhËn trong thêi h¹n ®ã. 31 7.2. NghiƯp vơ ký hËu hèi phiÕu (endorsement). - Lµ hµnh vi b»ng ng«n ng÷ cđa ngêi hëng lỵi hèi phiÕu tho¶ thuËn ký tªn cđa m×nh vµo mỈt sau tê hèi phiÕu ®Ĩ chuyĨn quyỊn hëng lỵi tê hèi phiÕu ®ã cho ngêi kh¸c. 32 C¸ch thøc ký hËu hèi phiÕu: Theo UBL: - Ký vµo mỈt sau. - Ng«n ng÷ râ rµng, ®¬n gi¶n. - Ký hËu ph¶i v« ®iỊu kiƯn. - Ngêi ký hËu lµ ngêi cã quyỊn ký c¸c hỵp ®ång kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ ký b»ng tay. 33 mÉu hèi phiÕu 34 C¸c lo¹i ký hËu Hèi phiÕu: a. Ký hËu chuyĨn quyỊn: - Ngêi kÝ hËu chuyĨn quyỊn së h÷u tê hèi phiÕu ®ã cho ngêi ®ỵc chuyĨn nhỵng. - Ký hËu chuyĨn quyỊn cã 4 lo¹i: 35 a-1 Ký hËu ®Ĩ trèng ( blank endorsement) + Ngêi ký hËu chØ ký tªn ë mỈt sau tê hèi phiÕu. a-2 Ký hËu theo lƯnh: ( to order endorsement): + Ngêi ký hËu chØ ghi c©u: “tr¶ theo lƯnh «ng X” vµ ký tªn. + Ngêi ký hËu kh«ng chØ ®Þnh ngêi ®ỵc hëng lỵi lµ ai. + Ngêi ký hËu chØ ký tªn ë mỈt sau vµ nÕu ghi th× ghi chung chung : “ tr¶ cho...”. 36 a-3 Ký hËu h¹n chÕ, ®Ých danh (restrictive endorsement): Lµ viƯc ký hËu chØ râ ngêi ®ỵc hëng lỵi hèi phiÕu vµ chØ tr¶ cho ngêi ®ã mµ th«i.a a-4 Ký hËu miƠn truy ®ßi ( without recourse endorsement): Lµ viƯc ký hËu mµ ngêi ký hËu ghi thªm c©u “miƠn truy ®ßi ngêi ký hËu” cïng víi 1 trong 3 lo¹i ký hËu nãi trªn. b. Ký hËu ủ quyỊn. c. Ký hËu thÕ chÊp 37 7.3. NghiƯp vơ b¶o l·nh hèi phiÕu: - Lµ sù cam kÕt cđa ngêi thø ba sÏ tr¶ tiỊn cho ngêi hëng lỵi khi hèi phiÕu ®Õn h¹n tr¶ tiỊn. - LuËt ULB kh«ng qui ®Þnh râ ký b¶o l·nh vµo mỈt tríc hay mỈt sau cđa tê hèi phiÕu. 38 7.4. Kh¸ng nghÞ: - Lµ mét thđ tơc mµ ngêi ®ỵc hëng lỵi tê hèi phiÕu ph¶i thùc hiƯn khi hèi phiếu ®ã bÞ tõ chèi chÊp nhËn hoỈc bÞ tõ chèi tr¶ tiỊn, hoỈc ®· ®ỵc chÊp nhËn mµ bÞ tõ chèi tr¶ tiỊn. 39 8. C¸c lo¹i hèi phiÕu th¬ng m¹i 8.1. C¨n cø vµo thêi h¹n tr¶ tiỊn hèi phiÕu cã 2 lo¹i: - Hèi phiÕu tr¶ tiỊn ngay (at sight draft). - Hèi phiÕu cã kú h¹n (usance draft). 40 8.2. C¨n cø vµo hèi phiÕu cã kÌm chøng tõ hay kh«ng: - Hèi phiÕu tr¬n (Clean Bill of Exchange): Lµ lo¹i hèi phiÕu mµ viƯc tr¶ tiỊn kh«ng kÌm theo chøng tõ hµng ho¸. - Hèi phiÕu kÌm chøng tõ (Documentary Bill of Exchange): Lµ lo¹i hèi phiÕu cã kÌm theo chøng tõ hµng ho¸. Ngêi tr¶ tiỊn ph¶i tr¶ tiỊn hèi phiÕu hoỈc chÊp nhËn gi¶ tiỊn vµo hèi phiÕu råi míi ®ỵc nh©n chøng tõ hµng ho¸. 41 Hèi phiÕu kÌm chøng tõ cã hai lo¹i: + Hèi phiÕu D/A. (Documents against acceptance) + Hèi phiÕu D/P. (Documents against payment) 42 8.3 C¨n cø vµo tÝnh chÊt chuyĨn nhỵng cđa hèi phiÕu - Hèi phiÕu v« danh (nameless draft) - Hèi phiÕu ®Ýnh danh (name draft) - Hèi phiÕu theo lƯnh (to order draft). 43 8.4. C¨n cø vµo ph¬ng thøc tr¶ tiỊn ¸p dơng trong ngo¹i th¬ng: - Hèi phiÕu nhê thu (for collection). - Hèi phiÕu tÝn dơng chøng tõ (for L/C). 44 8.5. C¨n cø vµo ngêi ký ph¸t lµ ai: - Hèi phiÕu th¬ng m¹i (Commercial Bill of Exchange). - Hèi phiÕu ng©n hµng (Banker’s draft). 45 II. SÐc (cheque): 1. Kh¸i niƯm: - SÐc lµ mét tê mƯnh lƯnh tr¶ tiỊn v« ®iỊu kiƯn cđa ngêi mua ra lƯnh cho ng©n hµng n¾m tµi kho¶n cđa m×nh, yªu cÇu ng©n hµng trÝch tõ tµi kho¶n ®ã mét sè tiỊn nhÊt ®Þnh ®Ĩ tr¶ cho ngêi hëng lỵi ghi trªn tê sÐc hoỈc tr¶ cho ngêi cÇm sÐc. 2. LuËt ®iỊu chỉnh lu th«ng sÐc: - C«ng íc Gi¬nev¬ vỊ sÐc n¨m 1931 ®ỵc nhiỊu níc ¸p dơng (§øc, Ph¸p, ý, Hµ Lan, §an M¹ch...) 46 3. Nh÷ng ngêi cã liªn quan trong sÐc: 3.1. Ngêi ph¸t hµnh sÐc- ngêi chđ tµi kho¶n yªu cÇu trÝch tiỊn ®Ĩ tr¶ cho ngêi kh¸c. 3.2. Ng©n hµng tr¶ tiỊn 3.3. Ngêi hëng lỵi tê sÐc 3.4. Ngêi cÇm sÐc- Ngêi ®ỵc ngêi kh¸c chuyĨn nhỵng sÐc cho m×nh vµ lĩc nµy trë thµnh ngêi hëng lỵi sÐc. 47 4. Néi dung cđa sÐc: SÐc cã gi¸ trÞ thanh to¸n nh tiỊn tƯ do vËy sÐc ph¶i tu©n thđ nh÷ng néi dung vµ h×nh thøc theo luËt ®Þnh: 4.1. Ngêi ký ph¸t sÐc ph¶i cã sè d trªn tµi kho¶n tiỊn gưi kh«ng kú h¹n t¹i ng©n hµng - Sè tiỊn ph¸t hµnh trªn tê sÐc kh«ng ®ỵc vỵt qu¸ sè d trªn tµi kho¶n. 4.2. SÐc ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n, cã mét h×nh mÉu nhÊt ®Þnh trong toµn quèc do ng©n hµng nhµ níc ph¸t hµnh. ë c¸c níc t b¶n ngêi ph¸t hµnh quyÕt ®Þnh h×nh mÉu cđa sÐc. 48 4.3. Tiªu ®Ị sÐc ph¶i ®ỵc ghi trªn tê sÐc b»ng mét thø mùc vµ cïng víi ng«n ng÷ ký ph¸t sÐc. 4.4. Trªn sÐc ph¶i ghi râ ®Þa ®iĨm vµ ngµy th¸ng lËp sÐc; ®Þa chØ cđa ngêi yªu cÇu trÝch tµi kho¶n, sè tµi kho¶n ph¶i trÝch; Ng©n hµng tr¶ tiỊn; tªn vµ ®Þa chØ ng- êi hëng lỵi sÐc; Ch÷ ký cđa ngêi ph¸t hµnh sÐc. 4.5. Sè tiỊn ghi (c¸ch ghi vµ c¸ch tr¶ nh trong hèi phiÕu). HiƯn nay cã nhiỊu ng©n hµng dïng m¸y ®Ĩ in sè tiỊn, ký hiƯu tiỊn vµo chç ®Ĩ trèng. 49 4.6. SÐc mang tÝnh chÊt thêi h¹n, chØ cã gi¸ trÞ thanh to¸n trong thêi h¹n hiƯu lùc cđa nã. - Thêi h¹n hiƯu lùc cđa sÐc ®ỵc ghi râ trªn tê sÐc: + 8 ngµy kĨ tõ ngµy ph¸t hµnh sÐc vµ lµ sÐc lu th«ng trong ph¹m vi 1 níc. + 20 ngµy lu th«ng trong cïng mét ch©u. + 70 ngµy lu th«ng kh«ng cïng ch©u. 50 5. Lu th«ng sÐc: 5.1 Lu th«ng sÐc th¬ng m¹i quèc tÕ: NK XK NHNK NHXK 1 2 7 4 5 6 3 1. Ph¸t hµnh sÐc thanh to¸n 2,3. Nhê thu. 4. XuÊt tr×nh sÐc ®ßi tiỊn. 5. Tr¶ tiỊn. 6. QuyÕt to¸n thanh to¸n sÐc. 7. Tr¶ tiỊn cho ngêi XK 51 5.2. Lu th«ng sÐc ng©n hµng quèc tÕ: NK XK NHNK NHXK 4 5 1 2 3 6 1. Mua sÐc tr¶ nỵ. 2. Ghi nỵ ngêi NK. 3. Ph¸t hµnh sÐc. 4. XuÊt tr×nh sÐc ®ßi tiỊn. 5. Ghi Cã tµi kho¶n ngêi XK. 6. QuyÕt to¸n sÐc gi÷a hai NH. 52 6. Nh÷ng ®iĨm kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a hèi phiÕu vµ sÐc: - Hèi phiÕu lµ mét chøng tõ, mét c«ng cơ tÝn dơng, c«ng cơ thanh to¸n. SÐc kh«ng ph¶i lµ c«ng cơ tÝn dơng v× sÐc kh«ng cã thêi h¹n tÝn dơng. - Hèi phiÕu cã thđ tơc chÊp nhËn- SÐc kh«ng cã. - Víi hèi phiÕu khi lËp phiÕu kh«ng cÇn cã tiỊn b¶o chøng hèi phiÕu ph¶i ®ỵc thanh to¸n khi ®Õn h¹n. Cßn sÐc vỊ nguyªn t¾c ph¶i cã tiỊn b¶o chøng khi ph¸t hµnh. 53 7. §iĨm chĩ ý khi dïng sÐc - VỊ nguyªn t¾c: TiỊn b¶o chøng (TiỊn tr÷ kim) trªn tµi kho¶n cđa ngêi ph¸t hµnh sÐc kh«ng ®ỵc sư dơng kĨ tõ ngµy ký ph¸t sÐc cho ®Õn lĩc sÐc ®ỵc thanh to¸n. Song trªn thùc tÕ tiỊn sÐc vÉn ®ỵc sư dơng. V× vËy ngêi hëng lỵi buéc ngêi NK sư dơng sÐc x¸c nhËn (x¸c nhËn sè tiỊn cã trªn tµi kho¶n). - LuËt Anh MÜ rÊt thùc dơng trong viƯc ký ph¸t vµ lu hµnh sÐc. MiƠn khi nµo ®Õn ngµy thanh to¸n sÐc cã tiỊn trªn tµi kho¶n lµ ®ỵc. Thanh to¸n theo luËt Tèng ph¸t vµ tiÕp thu khi ký ph¸t sÐc cã thĨ kh«ng cã tiỊn trªn tµi kho¶n song trong thêi h¹n sÐc lu th«ng tiỊn tiÕp tơc tËp kÕt vỊ tµi kho¶n vÉn ®ỵc chÊp nhËn. 54 8. C¸c lo¹i sÐc. 8.1. SÐc ®Ých danh: Trªn sÐc ghi râ tªn ngêi hëng lỵi, lo¹i nµy kh«ng chuyĨn nhỵng ®ỵc b»ng h×nh thøc ký hËu. 8.2. SÐc v« danh: Trªn sÐc kh«ng ghi râ tªn ngêi hëng lỵi hoỈc cã ghi th× ghi: “Tr¶ cho ngêi cÇm sÐc”; sÐc cã thĨ chuyĨn nhỵng b»ng c¸ch trao tay. 8.3. SÐc theo lƯnh (cheque to order ). Trªn sÐc ghi: “tr¶ theo lƯnh cđa «ng X”. Lo¹i nµy cã thĨ chuyĨn nhỵng ®ỵc theo h×nh thøc ký hËu. 55 8.4. SÐc g¹ch chÐo (crossed cheque). Lµ lo¹i sÐc mµ ngêi ph¸t hµnh sÐc hoỈc ngêi hëng lỵi sÐc dïng bĩt g¹ch chÐo hai g¹ch chøng tá sÐc nµy kh«ng dïng ®Ĩ rĩt tiỊn mỈt mµ dïng ®Ĩ chuyĨn kho¶n. Cã hai lo¹i: + SÐc g¹ch chÐo thêng (kh«ng ghi tªn ng©n hµng lÜnh hé tiỊn). + SÐc g¹ch chÐo ®Ỉc biƯt (cã ghi tªn ng©n hµng). 56 8.5. SÐc du lÞch (Traveller’s cheque). Lo¹i sÐc nµy do ng©n hµng ph¸t hµnh yªu cÇu chi nh¸nh hoỈc ®¹i lý cđa m×nh ë níc ngoµi tr¶ mét sè tiỊn nµo ®ã cho ngêi hëng lỵi sÐc. Ngêi hëng lỵi sÐc lµ kh¸ch du lÞch, khi mua sÐc ph¶i ký, khi nhËn tiỊn ph¶i ký ®èi chøng, nÕu ®ĩng ng©n hµng míi tr¶ tiỊn. Thêi h¹n hiƯu lùc cđa sÐc du lÞch cã thĨ cã h¹n vµ cã thĨ v« thêi h¹n. Trªn sÐc ghi râ khu vùc Ng©n hµng tr¶ tiỊn, ngoµi khu vùc ®ã sÐc kh«ng cã gi¸ trÞ thanh to¸n. 8.6. SÐc chuyĨn kho¶n (Transferable Cheque). Chđ yÕu dïng trong lÜnh vùc th¬ng m¹i. Ngêi ký ph¸t sÐc ra lƯnh cho ng©n hµng trÝch tõ tµi kho¶n m×nh ®Ĩ chuyĨn sang mét tµi kho¶n kh¸c t¹i 1 ng©n hµng kh¸c. Lo¹i sÐc nµy kh«ng dïng ®Ĩ rĩt tiỊn mỈt ®ỵc. 57 8.7. SÐc x¸c nhËn (Certified cheque). Lµ lo¹i sÐc ®ỵc ng©n hµng ®øng ra x¸c nhËn viƯc tr¶ tiỊn. Trªn sÐc th«ng thêng cã ghi: “X¸c nhËn sè tiỊn... tr¶ ®Õn ngµy... t¹i ng©n hµng...” Ký tªn. Víi lo¹i sÐc nµy ph¶i më tµi kho¶n x¸c nhËn vµ chØ ®ỵc tr¶ sè tiỊn ghi trªn tµi kho¶n ®ã mµ th«i. Lo¹i sÐc nµy dïng ®Ĩ ®¶m b¶o an toµn cho c«ng viƯc thanh to¸n c¸c hỵp ®ång cã kim ng¹ch lín; viƯc tr¶ tiỊn x¶y ra thêng xuyªn. Cã thĨ x¸c nhËn cho 1 tê sÐc hoỈc c¶ quyĨn sÐc. 58 III. Kú phiÕu (Promissory Note ). 1. Kh¸i niƯm: - Lµ mét giÊy høa tr¶ tiỊn cđa ngêi nhËp khÈu gưi cho ngêi xuÊt khÈu høa cam kÕt tr¶ mét sè tiỊn nhÊt ®Þnh cho ngêi hëng lỵi trong thêi h¹n ghi trªn kú phiÕu ®ã. - C¸c nguån luËt ¸p dơng ®Ĩ ®iỊu chØnh hèi phiÕu cịng ®ỵc ¸p dơng ®èi víi kú phiÕu. 59 2. C¸c ®Ỉc ®iĨm chÝnh - Kú h¹n cđa kú phiÕu ®ỵc ghi râ trªn kú phiÕu. - Kú phiÕu cã thĨ do mét hay nhiỊu ngêi cïng ký ph¸t. - Kú phiÕu cÇn cã sù b¶o l·nh cđa ngêi thø 3. - Kú phiÕu chØ cã mét b¶n. 60 IV. ThỴ tÝn dơng 1. Kh¸i niƯm: Lµ mét ph¬ng tiƯn thanh to¸n hiƯn ®¹i do ng©n hµng ph¸t hµnh b¸n cho kh¸ch hµng cđa m×nh sư dơng ®Ĩ thanh to¸n tiỊn hµng ®· nhËn, dÞch vơ ®· cung øng hoỈc tr¶ nỵ c¸c kh¸ch hµng cã tµi kho¶n ë ng©n hµng. 61 2. ¦u ®iĨm - Kh«ng cÇn chi tr¶ tiỊn mỈt - Gän, nhĐ, linh ho¹t vµ an toµn cao. - ThỴ kh«ng bÞ dïng trém hoỈc rĩt tiỊn trém. - Dïng ®Ĩ rĩt tiỊn mỈt bÊt cø lĩc nµo mµ kh«ng ph¶i tr¶ phÝ. 62 3. C¸c bªn tham gia vµo ph¬ng thøc thanh tãan b»ng thỴ tÝn dơng 3.1. Ng©n hµng: Lµ ngêi ph¸t hµnh thỴ - Tr¸ch nhiƯm:  Thanh to¸n tiỊn cho ngêi ®· cung cÊp hµng hãa vµ dÞch vơ.  ViƯc Thanh to¸n th«ng qua hƯ thèng tµi kho¶n cđa ngêi hëng lỵi vµ cđa c¸c héi viªn më t¹i NH. - Lỵi nhuËn cđa ng©n hµng: Kho¶n lƯ phÝ sư dơng tÝnh theo n¨m haylµ tiỊn l·i ng©n hµng 63 3.2. Ngêi sư dơng thỴ: Héi viªn, lµ ngêi cã tªn trªn thỴ, lµ ngêi sư dïng thỴ ®Ĩ chi tr¶ tiỊn hµng vµ dÞch vơ ®· mua. Cã 2 lo¹i: - Héi viªn chÝnh: Lµ ngêi cã tªn trªn thỴ, lµ ng- êi chÞu tr¸ch nhiƯm tríc nhÊt vỊ c¸c kho¶n nỵ vµ chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh sư dơng thỴ. - Héi viªn gia ®×nh: lµ mét thµnh viªn cđa gia ®×nh héi viªn chÝnh, chÞu tr¸ch nhiƯm thanh to¸n cuèi cuµng. 64 3.3. C«ng ty dÞch vơ thỴ: Lµ c«ng ty thuéc ng©n hµng, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ị liªn quan tíi viƯc sư dơng thỴ 3.4. Ng©n hµng ®¹i lý: cã tr¸ch nhiƯm thanh to¸n c¸c hãa ®¬n do ngêi b¸n hµng hãa vµ dÞch vơ cho héi viªn. 3.5. C¬ së chÊp nhËn thanh tãan b»ng thỴ tÝn dơng: 65 1. Ph¸t hµnh thỴ. 2a. NhËn hµng hãa vµ dÞch vơ vµ xuÊt tr×nh thỴ ®Ĩ thanh to¸n 2b. Ngêi b¸n nhËn thỴ, dïng nghiƯp vơ lËp phiÕu. 3. Ngêi b¸n gưi biªn lai ®Õn ng©n hµng ®¹i lý ®Ĩ thanh to¸n. 4. NH ®¹i lý kiĨm tra vµ b¸o cã vµo TK ngêi b¸n t¹i NH ®¹i lý Ngân hàng phát hành Ngân hàng đại lý Chđ së h÷u thỴ Người bán 1 3 4 8 7 6 5 2a 2b 5. NH ®¹i lý th«ng b¸o nỵ vµ ghi vµo TK NH ph¸t hµnh t¹i NH ®¹i lý. 6. NH ph¸t hµnh ghi cã vµo TK cđa NH ®¹i lý vµ gưi b¸o cã cho NH ®¹i lý. 7. NH ph¸t hµnh gưi b¸o c¸o quyÕt to¸n th¸ng cho chđ sư dơng thỴ. 8. Chđ sư dơng thỴ thanh tãan cho NH ph¸t hµnh.