Kỹ thuật trồng các giống ngô mới năng xuất cao

g« h¹t/n¨m. §Ó ®¹t môc tiªu trªn nhÊt thiÕt ph¶i më réng nhanh gieo trång c¸c gièng ng« lai tèt, kÕt hîp víi më réng diÖn tÝch vµ ¸p dông ®ång bé nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh cïng víi c¸c chÝnh s¸ch phï hîp. Cuèn s¸ch "Kü THUËT TRåNG C¸C GIèNG NG¤ MíI N¡NG SUÊT CAO" do PTS. Tr−¬ng §Ých (chñ biªn) cïng víi PTS. Ph¹m §ång Qu¶ng vµ ThS. Ph¹m ThÞ Tµi, Trung t©m kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång quèc gia biªn so¹n bao gåm: Ph©n lo¹i c¸c nhãm gièng ng« vµ giíi thiÖu nh÷ng gièng ng« tèt hÝÖn cã ®· ®−îc c«ng nhËn, ®−îc khu vùc ho¸ hoÆc cã triÓn väng trong kh¶o nghiÖm quèc gia; ®Æc ®iÓm c¸c vïng trång ng« vµ kü thuËt th©m canh phï hîp nh»m gãp phÇn t¹o nªn b−íc nhÈy vät sím h¬n trong s¶n xuÊt ng« ë n−íc ta. MÆc ®ï chóng t«i cè g¾ng thu thËp, tæng hîp c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ vÒ gièng, kÕt qu¶ m¹ng l−íi kh¶o nghiÖm gièng quèc gia còng nh− thùc tiÔn s¶n xuÊt ng« ë c¸c vïng, song do nh÷ng h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh, nguån th«ng tin vµ n¨ng lùc nªn ch¾c ch¾n s¸ch cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt rÊt mong b¹n ®äc l−îng thø vµ gãp ý söa ch÷a víi hy väng cuèn s¸ch sÏ gióp Ých cho s¶n xuÊt tèt h¬n. Chóng t«i ch©n thµnh c¶m ¬n Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, c¸c c¬ q−an h÷u q−an, c¸c t¸c gi¶ gièng vµ céng sù ®· tÝch cùc ñng hé vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cuèn s¸ch sím ra m¾t b¹n ®äc. Hµ Néi ngµy 8 th¸ng 6 n¨m 1995 T/M TËP ThÓ BI£N SO¹N Chñ biªn PTS. tr−¬ng §ÝCH 4PHÇN I C¸C GIèNG NG¤ Míi N¡NG SUÊT CAO i. §ÆC §IÓM CHÝNH CñA c¸c nhãm GIèNG NG¤ Tõ tr−íc nh÷ng n¨m 90, n−íc ta chØ gieo trång c¸c gièng ng« thô phÊn tù do, c¸c gièng ng« lai tuy cã ®−îc nghiªn cøu nh−ng diÖn tÝch trong s¶n xuÊt kh«ng ®¸ng kÓ. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nªn diÖn tÝch trång ng« lai cña n−íc ta t¨ng nhanh (theo sè liÖu ch−a ®Çy ®ñ n¨m 1994 diÖn tÝch ng« lai kho¶ng 20%). Gi÷a gièng ng« thô phÊn tù do vµ gièng ng« lai cã nh÷ng kh¸c biÖt rÊt c¬ b¶n. Trong ng« lai cßn ®−îc ph©n ra 2 lo¹i: ng« lai quy −íc vµ ng« lai kh«ng quy −íc mçi lo¹i l¹i cã nhiÒu kiÓu víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. §Ó sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nhãm gièng ng«, chóng ta cÇn n¾m v÷ng nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vµ nh÷ng kh¸c nhau gi÷a chóng, lµm c¬ së ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt. Trong thùc tiÔn s¶n xuÊt hiÖn nay ë n−íc ta bao gåm c¸c nhãm gièng ng« sau ®©y: 1. Gièng ng« thô phÊn tù do (Maize open - pollinated Variety) ƒ Gièng ®Þa ph−¬ng (Local variety). ƒ Gièng tæng hîp (Synthetic variety). ƒ Gièng hçn hîp (Composite variety). 2. Gièng ng« lai (Maize Hybrid) 2.1. Gièng ng« lai kh«ng quy −íc (Non - conventional Hybrid) 2.2. Gièng ng« lai quy −íc (Conventional Hybrid) ƒ Gièng lai ®¬n (Single cross). ƒ Gièng lai ba (Three way cross). ƒ Gièng lai kÐp (Double cross). ƒ Gièng lai nhiÒu dßng (Multiple cross). 1. Gièng ng« thô phÊn tù do Gåm nh÷ng gièng ng« ®Þa ph−¬ng nh− giÐ Hµ B¾c, c¸c gièng ng« nÕp v.v. vµ c¸c gièng ng« tæng hîp, ng« hçn hîp nh− TH2A, TSB1, TSB2, VM1, MSB49, Q2, VN1... §Æc ®iÓm chÝnh cña nhãm nµy lµ: ƒ Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, dÔ tÝnh, chÞu ®ùng khã kh¨n nh− h¹n, óng, ®Êt xÊu, thiÕu ph©n... h¬n c¸c gièng ng« lai. Nh÷ng n¬i tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ®Çu t− th©m canh cßn thÊp, nh÷ng n¬i ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh kh¾c nghiÖt... nªn gieo trång c¸c gièng nµy. ƒ H¹t thu tõ vô tr−íc cã thÓ dïng lµm gièng cho vô sau, nÕu hµng vô ta chän c©y tèt - b¾p tèt ®Ó lµm gièng th× th−êng sau vµi ba vô míi ph¶i thay gièng, do ®ã gi¸ h¹t gièng rÎ. ƒ §é thuÇn cña gièng vÒ chiÒu cao c©y, cao ®ãng b¾p, mµu s¾c h¹t, mµu s¾c lâi... ch−a cao. Trong qu¸ tr×nh gieo trång nhiÒu ®êi nÕu kh«ng ®−îc chän läc hµng n¨m th× ®é thuÇn gi¶m râ rÖt, nhiÒu tÝnh tr¹ng cña gièng thay ®æi so víi ban ®Çu. 52. Gièng ng« lai 2.1. Gièng ng« lai quy −íc: Lµ nh÷ng gièng ng« lai ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch lai gi÷a c¸c dßng tù phèi, nh− DK 888, P 11, Bioseed 9670, Uniseed 90, T 5, LVN 10, LVN 11, LVN 12, LVN 19… §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nhãm nµy lµ: ƒ N¨ng suÊt cao h¬n h¼n c¸c gièng thô phÊn tù do. ƒ §é thuÇn cña ®a sè c¸c ®Æc tÝnh nh− cao c©y, cao ®ãng b¾p, kÝch th−íc b¾p, mµu s¾c h¹t... rÊt cao nÕu ®Êt ®ai vµ ch¨m sãc ®ång ®Òu. ƒ Yªu cÇu th©m canh cao, cÇn trång trªn ®Êt tèt vµ l−îng ph©n bãn cao h¬n trång ng« th−êng míi ph¸t huy hÕt −u thÕ n¨ng suÊt. ƒ Kh¶ n¨ng chÞu ®ùng khã kh¨n nh− h¹n, óng, ®Êt xÊu thiÕu ph©n... th−êng kh«ng b»ng c¸c gièng thô phÊn tù do. ƒ H¹t gièng chØ dïng 1 vô, nÕu lÊy h¹t thu ho¹ch vô nµy lµm gièng cho vô sau th× ng« sÏ ph©n ly ra nhiÒu d¹ng h×nh lµm ®é thuÇn vµ n¨ng suÊt gi¶m m¹nh. Do qu¸ tr×nh t¸ch vµ chän dßng bè mÑ rÊt phøc t¹p, tèn kÐm, h¬n n÷a n¨ng suÊt h¹t lai thÊp nªn gi¸ h¹t gièng cao, nhÊt lµ gièng lai ®¬n vµ sau ®ã lµ lai ba. Thuéc nhãm nµy cã nh÷ng kiÓu lai sau: ƒ Lai ®¬n (A x B): Gièng t¹o ra tõ 2 dßng tù phèi. ƒ Lai ba (A x B) x C: Gièng t¹o ra tõ 3 dßng tù phèi. ƒ Lai kÐp (A x B) x (C x D): Gièng t¹o ra tõ 4 dßng tù phèi. ƒ Lai nhiÒu dßng (A x B) x (C x D) x E lµ gièng lai 5 dßng. Th«ng th−êng trong ®iÒu kiÖn th©m canh c¸c gièng lai cµng Ýt dßng cho −u thÕ lai vµ n¨ng suÊt cµng cao, nh−ng yªu cÇu ®Çu t− cao vµ gi¸ h¹t gièng còng cao h¬n nh÷ng gièng lai nhiÒu dßng. 2.1. Gièng lai kh«ng quy −íc lµ nh÷ng gièng ng« lai ®−îc t¹o b»ng c¸ch lai 1 gièng lai quy −íc víi 1 gièng thô phÊn tù do, vÝ dô LS4, LS5, LS6, LS8... chóng th−êng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm trung gian cña 2 d¹ng bè mÑ: N¨ng suÊt vµ ®é thuÇn kh¸, kh¶ n¨ng thÝch øng vµ chÞu ®ùng khã kh¨n kh¸ h¬n gièng lai quy −íc, h¹t gièng còng chØ dïng 1 vô nh−ng do dÔ s¶n xuÊt, n¨ng suÊt h¹t lai cao nªn gi¸ rÎ... Nhãm gièng nµy ®−îc khuyÕn c¸o gieo trång ë giai ®o¹n ®Çu khi n«ng d©n chuyÓn tõ trång ng« th−êng sang ng« lai. C¸c gièng nµy n¨ng suÊt cao h¬n c¸c gièng ng« thô phÊn tù do, nh−ng thÊp h¬n c¸c gièng lai quy −íc. 6II. GIíi THIÖU C¸C GIèNG NG¤ Míi C¸C GIèNg Ng¤ THô PHÊN Tù DO 1 - GIèNG NG¤ TSB2 1. Nguån gèc T¸c gi¶: TS. TrÇn Hång Uy, KS. §Æng Quèc LËp, KS. NguyÔn ThÞ BÝnh - ViÖn nghiªn cøu ng«. Gièng TSB2 ®−îc chän läc tõ hçn hîp lai gi÷a Suwan 2 nhËp néi cña Th¸i Lan víi 6 quÇn thÓ ng¾n vµ trung ngµy, theo ph−¬ng ph¸p b¾p trªn hµng c¶i tiÕn tõ n¨m 1984, ®−îc c«ng nhËn n¨m 1987. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu ChiÒu cao c©y trung b×nh 180 - 210cm, chiÒu cao ®ãng b¾p 60 - 85cm. Cã 17 - 18 l¸, thuéc nhãm chÝn trung b×nh sím, thêi gian sinh tr−ëng: Vô xu©n 110 - 115 ngµy, vô thu 90 - 95 ngµy, vô hÌ 85 - 90 ngµy, vô ®«ng 105 - 115 ngµy. N¨ng suÊt trung b×nh 30 - 40 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t tíi 60 t¹/ha. B¾p dµi trung b×nh 13 - 15 cm, mçi b¾p cã 12 - 14 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t tõ 270 - 290g. D¹ng h¹t nöa ®¸, mµu vµng. Kh¶ n¨ng chèng ®æ trung b×nh. Chèng rÐt vµ chÞu h¹n trung b×nh. NhiÔm s©u ®ôc th©n, rÖp cê, kh« v»n nhÑ, kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh b¹ch t¹ng tèt. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë mäi vïng trªn c¸c ch©n ®Êt phï sa ven s«ng, ®Êt ®åi dèc, ®Êt hai vô lóa trong ®ª. Gièng TSB-2 gieo trång ®−îc tÊt c¶ c¸c vô trong n¨m. 2- GIèNG NG¤ MSB-49 1. Nguån gèc T¸c gi¶: PTS Ng« H÷u T×nh, PTS §ç Ngäc Minh, KS Vò Ngäc L−îc - ViÖn nghiªn cøu ng«. Gièng ng« MSB-49 ®−îc chän läc tõ quÇn thÓ Poza Rica 8049, ®−îc nhËp néi tõ CIMMYT n¨m 1984, theo ph−¬ng ph¸p b¾p trªn hµng c¶i tiÕn qua 6 chu kú chän läc ®−îc c«ng nhËn n¨m 1987. 72. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng MSB-49 cã chiÒu cao c©y trung b×nh 140 - 160cm, cao ®ãng b¾p 35 - 65cm, cã 18 - 19 l¸, thuéc nhãm chÝn trung b×nh sím, cã TGST trong vô xu©n tõ 115- 120 ngµy, vô hÌ thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 105 - 110 ngµy. N¨ng suÊt trung b×nh 30 - 40 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 60 - 65 t¹/ha. B¾p dµi 13 - 15 cm, mçi b¾p cã 12 - 14 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 270 - 280g. H¹t d¹ng r¨ng ngùa, mµu tr¾ng. ThÊp c©y chèng ®æ tèt, chÞu mËt ®é cao. ChÞu h¹n, chÞu rÐt tèt. BÞ s©u ®ôc th©n vµ rÖp cê nhÑ. NhiÔm kh« v»n nÆng nhÊt lµ trong vô ®«ng trªn ch©n ®Êt 2 vô lóa. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë c¸c vô trong n¨m t¹i c¸c vïng, trªn c¸c ch©n ®Êt phï sa ven s«ng, ®Êt ®åi dèc, ®Êt −ít ®−îc lªn luèng, kÓ c¶ ®Êt nói ®¸ vµ ®Êt chua phÌn. CÇn trång dÇy kho¶ng 5,7 - 7,0 v¹n c©y/ha, kho¶ng c¸ch 70cm x 20 - 25cm. L−u ý: Nªn sö dông gièng MSB-49 vµo vô ®«ng trªn ®Êt 2 vô lóa ë c¸c tØnh phÝa B¾c. Gièng thÊp c©y gän l¸, cÇn trång dÇy h¬n c¸c gièng kh¸c. 3 - GIèNG NG¤ Q2 1. Nguån gèc T¸c gi¶: TS. TrÇn Hång Uy, PTS. Phan Xu©n Hµo - ViÖn nghiªn cøu ng«. Gièng ng« Q2 ®−îc t¹o ra tõ h¬n 30 nguån ng« nhiÖt ®íi (trong ®ã cã quÇn thÓ sè 28 cña CIMMYT), h¹t vµng, r¨ng ngùa vµ b¸n r¨ng ngùa, cã thêi gian sinh tr−ëng dµi h¬n TSB-2 tõ 5 - 7 ngµy, n¨ng suÊt kh¸, tÝnh chèng chÞu tèt, dïng lµm mÑ, lai víi bè lµ TSB-2 ®Ó t¹o ra quÇn thÓ míi. Tõ quÇn thÓ míi nµy tiÕn hµnh chän läc theo ph−¬ng ph¸p b¾p trªn hµng c¶i tiÕn, sau 6 chu kú t¹o ®−îc gièng ng« Q2. B¾t ®Çu chän t¹o n¨m 1987, ®−îc c«ng nhËn n¨m 1991 vµ nhanh chãng më réng ra s¶n xuÊt ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng phÝa B¾c. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu ChiÒu cao c©y trung b×nh 190 - 220 cm, ®é cao ®ãng b¾p 85 - 110cm, cã 17 - 19 l¸, thuéc nhãm chÝn trung b×nh, vô xu©n 110- 120 ngµy, vô hÌ thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. N¨ng suÊt trung b×nh 35 - 40 t¹/ha, th©m canh tèt ®¹t tíi 60 - 65 tÊn/ha. B¾p dµi 15 - 19cm, mçi b¾p cã 12 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 - 310g. H¹t mµu vµng, b¸n r¨ng ngùa. Kh¶ n¨ng chèng ®æ kh¸. ChÞu h¹n vµ chÞu rÐt kh¸, bÞ s©u ®ôc th©n vµ bÖnh ®èm l¸ nhÑ, Ýt bÞ bÖnh b¹ch t¹ng, nhiÔm kh« v»n nhÑ. 83. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë hÇu hÕt c¸c vïng ®· gieo trång MSB-49 vµ TSB-2 ë ®ång b»ng, trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c. Gièng Q2 cho n¨ng suÊt cao trªn ch©n ®Êt th©m canh. Gièng Q2 gieo trång ®−îc c¶ 3 vô xu©n, hÌ thu vµ ®«ng. 4 - GIèNG NG¤ VN-1 1. Nguån gèc T¸c gi¶: TS. TrÇn Hång Uy, PTS. Phan Xu©n Hµo, KS. NguyÔn V¨n C−¬ng - ViÖn nghiªn cøu ng«. QuÇn thÓ míi ®−îc t¹o ra tõ 45 nguån vËt liÖu trong n−íc vµ nhËp néi cã nÒn di truyÒn kh¸c nhau, ng¾n hoÆc trung ngµy, h¹t vµng, r¨ng ngùa hoÆc b¸n r¨ng ngùa, n¨ng suÊt cao, thÝch øng kh¸, chèng chÞu s©u bÖnh vµ ®iÒu kiÖn bÊt lîi tèt... Sau ®ã quÇn thÓ míi ®−îc chän läc theo ph−¬ng ph¸p b¾p trªn hµng c¶i tiÕn. Gièng VN-1 ®−îc kh¶o nghiÖm tõ vô ®«ng n¨m 1992, c«ng nhËn lµ gièng quèc gia n¨m 1995. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu ChiÒu cao c©y trung b×nh 190 - 220cm, ®é cao ®ãng b¾p 85 - 100cm, cã 17 - 19 l¸. Thêi gian sinh tr−ëng: vô xu©n 115- 125 ngµy, vô hÌ thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. N¨ng suÊt trung b×nh 35 - 40 t¹/ha, th©m canh tèt ®¹t tíi 60 - 65 t¹/ha. B¾p dµi 15 - 19cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 - 320g. H¹t mµu vµng, b¸n r¨ng ngùa. Kh¶ n¨ng chèng ®æ kh¸. ChÞu h¹n vµ chÞu rÐt kh¸. NhiÔm kh« v»n nhÑ. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë mäi vïng ng«, trªn c¸c ch©n ®Êt tèt thuéc phï sa ven s«ng, ®Êt ®åi dèc, ®Êt −ít cã lªn luèng. Gièng gieo trång ®−îc c¶ 3 vô: xu©n, hÌ thu vµ vô ®«ng sím. 5- GIèNG NG¤ HLS 1. Nguån gèc C¬ quan chän läc: Bé m«n ng« - ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp miÒn Nam. Gièng HLS ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch chän läc tõ gièng ng« Early Th¸i composit nhËp néi vµo miÒn Nam n¨m 1974, ®· ®−îc c«ng nhËn ®−a vµo s¶n xuÊt. 92. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu ChiÒu cao c©y trung b×nh 180 - 200cm, ®é cao ®ãng b¾p 90 - 100cm, cã 19 - 20 l¸, thuéc nhãm chÝn sím, vô hÌ thu 90 ngµy, vô thu ®«ng 85 ngµy. N¨ng suÊt trung b×nh 40 t¹/ha, th©m canh tèt ®¹t tíi 70 t¹/ha. H¹t mµu vµng da cam, d¹ng nöa ®¸. Kh¶ n¨ng chèng ®æ tèt. Chèng chÞu ®iÒu kiÖn bÊt lîi tèt. Kh«ng nhiÔm ch¸y l¸ vµ b¹ch t¹ng. C¸c s©u bÖnh h¹i kh¸c kh«ng ®¸ng kÓ. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt ThÝch hîp víi ®Êt ®á bazan, ®Êt x¸m thuéc ch©n cao. Gièng HLS gieo trång thÝch hîp ë vô hÌ thu vµ thu ®«ng. L−u ý: §Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nªn trång xen víi ®Ëu t−¬ng hoÆc cµ phª míi trång (2 hµng ng« + 4 hµng ®Ëu t−¬ng). 6 - gièNG NG¤ HL-36 1. Nguån gèc T¸c gi¶: KS. §ç H÷u Quèc, KS. Vâ §×nh Long vµ c¸c céng t¸c viªn. Bé m«n ng« - ViÖn Khoa häc N«ng nghiÖp miÒn Nam. Gièng HL-36 ®−îc t¹o ra b»ng ph−¬ng ph¸p chän läc Hafsib qua nhiÒu chu kú tõ quÇn thÓ 36 nhËp néi cña CIMMYT. B¾t ®Çu chän t¹o tõ n¨m 1985, ®−îc phÐp khu vùc ho¸ n¨m 1987. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu ChiÒu cao c©y trung b×nh 180 - 200cm, ®é cao ®ãng b¾p 80 - 100cm, cã 19 - 20 l¸, thuéc nhãm chÝn trung b×nh sím, vô hÌ thu 92 ngµy, vô thu ®«ng 87 ngµy. N¨ng suÊt trung b×nh 40 t¹/ha, th©m canh tèt ®¹t tíi 70 t¹/ha. H¹t mµu vµng h¬i ®á, d¹ng r¨ng ngùa vµ b¸n r¨ng ngùa. Kh¶ n¨ng chèng ®æ tèt. Chèng chÞu ®iÒu kiÖn bÊt lîi kh¸. S©u bÖnh h¹i kh«ng ®¸ng kÓ. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt ThÝch hîp víi ®Êt ®á bazan, ®Êt x¸m thuéc c¸c tØnh §«ng Nam bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Gièng HL-36 gieo trång thÝch hîp ë vô hÌ thu vµ vô ®«ng. L−u ý: §Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nªn trång xen víi ®Ëu hoÆc cµ phª míi trång (2 hµng ng« + 1 hµng ®Ëu). 10 7- gièng Ng¤ tbs-1 1. Nguån gèc T¸c gi¶: T.S. TrÇn Hång Uy, KS. §ç H÷u Quèc vµ c¸c céng t¸c viªn - ViÖn Nghiªn cøu Ng«. Gièng TBS-1 ®−îc t¹o ra b»ng ph−¬ng ph¸p chän läc b¾p trªn hµng c¶i tiÕn tõ hçn hîp lai gi÷a gièng Swan-1 cña Th¸i Lan víi mét sè quÇn thÓ ng« h¹t vµng ViÖt Nam, qua 6 chu kú chän läc ®· t¹o ®−îc gièng ng« TBS-1. §−îc c«ng nhËn 1990. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu ChiÒu cao c©y trung b×nh 200- 220cm, ®é cao ®ãng b¾p 95 - 105cm, cã 18 - 20 l¸, thuéc nhãm chÝn trung b×nh muén, vô xu©n 115 - 125 ngµy, vô hÌ thu 100 - 105 ngµy, vô ®«ng 115 - 120 ngµy (dµi h¬n TBS-2 kho¶ng 10 ngµy). N¨ng suÊt trung b×nh 35 - 40 t¹/1 ha, th©m canh tèt ®¹t tíi 70 t¹/ha. B¾p dµi 16 - 18cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng. Kh¶ n¨ng chèng ®æ tèt. ChÞu h¹n vµ chÞu rÐt tèt. Chèng chÞu s©u ®ôc th©n, ®ôc b¾p kh¸. Chèng bÖnh gØ s¾t, b¹ch t¹ng vµ rÖp cê kÐm. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë mäi vïng. HiÖn ®ang ph¸t triÓn ë c¸c tØnh phÝa Nam. Gieo trång ®−îc trªn c¸c ch©n ®Êt phï sa ven s«ng, ®Êt ®åi dèc, ®Êt thÞt nhÑ trong ®ång. Gièng TBS-1 gieo trång thÝch hîp vµo vô xu©n vµ vô thu ®ång b»ng B¾c bé, vô xu©n hÌ ë T©y B¾c. 8- GIèNG NG¤ VM1 1. Nguån gèc T¸c gi¶: TS. TrÇn Hång Uy, PTS. Ng« H÷u T×nh vµ c¸c céng t¸c viªn - ViÖn nghiªn cøu ng«. Gièng ng« hçn hîp VM1 ®−îc t¹o ra tõ quÇn thÓ V524 cña CIMMYT nhËp néi n¨m 1977 vµ mét sè quÇn thÓ ng« ®Þa ph−¬ng ViÖt Nam, b»ng ph−¬ng ph¸p chän läc ®¸m vµ ph−¬ng ph¸p b¾p trªn hµng c¶i tiÕn. §−îc c«ng nhËn n¨m 1980. HiÖn vÉn ®−îc trång trªn diÖn tÝch lín ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng phÝa B¾c. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu C©y cao trutng b×nh 200 - 220cm, chiÒu cao ®ãng b¾p 100- 110cm. Cã 20 - 22 l¸, thuéc nhãm chÝn muén, vô xu©n 120 - 130 ngµy, vô hÌ thu 100 - 105 ngµy, vô ®«ng 125 - 135 ngµy, vô ®«ng xu©n 130 - 135 ngµy. 11 N¨ng suÊt trung b×nh 40 - 50 t¹/ha, th©m canh tèt ®¹t tíi 60 - 70 t¹/ha. B¾p dµi trung b×nh 16 - 18cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,0 - 4,6cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t kho¶ng 300 - 320g. H¹t d¹ng r¨ng ngùa, mµu tr¾ng. Kh¶ n¨ng chèng ®æ tèt. ChÞu h¹n, chÞu rÐt tèt. BÞ nhiÔm nhÑ s©u ®ôc th©n, ®èm l¸, b¹ch t¹ng. NhiÔm kh« v»n vµ rÖp cê møc trung b×nh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng cã thÓ trång ë tÊt c¶ c¸c vïng trång ng« thuéc ®ång b»ng trung du B¾c bé vµ khu 4. Nªn bè trÝ trªn ch©n ®Êt tèt cã kh¶ n¨ng th©m canh. ë phÝa B¾c gièng VM 1 thÝch hîp nhÊt trong vô ®«ng xu©n vµ thu ®«ng. 12 c¸C GIèNG NG¤ LAI QUY −íc 9- GièNG NG¤ P11 1. Nguån gèc Gièng ng« P11 lµ gièng lai kÐp cña C«ng ty Pacific Seed Australia. ®−îc nhËp néi vµ trång thö nghiÖm ë n−íc ta tõ n¨m 1990- 1991. Tõ n¨m 1992 diÖn tÝch trång P11 ®−îc më réng ë nhiÒu n¬i. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng P11 cã chiÒu cao trung b×nh 180 - 200cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 75 - 85cm. Cã 16 - 18 l¸, bé l¸ gän, mµu xanh ®Ëm. Gièng thuéc nhãm chÝn trung b×nh, thêi gian sinh tr−ëng vô xu©n tõ 115- 120 ngµy, vô thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. P11 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao, n¨ng suÊt trung b×nh 50 - 55 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t tíi 70 - 75 t¹/ha. B¾p dµi 15 - 16cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 - 320g. H¹t s©u cay, d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng. Cøng c©y, chèng ®æ tèt. ChÞu h¹n, chÞu rÐt, chÞu ®Êt −ít kh¸. BÞ bÖnh ®èm l¸ lín vµ kh« v»n. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, dÔ tÝnh h¬n c¸c gièng lai kh¸c, cã thÓ trång ë mäi vïng, trªn c¸c ch©n ®Êt tèt thuéc phï sa s«ng, ®Êt ®åi dèc, ®Êt −ít cã lªn luèng. Gièng P11 gieo trång ®−îc tÊt c¶ c¸c vô trong n¨m. 10 - gièng B¾P LAI P60 1. Nguån gèc P60 lµ gièng lai kÐp cña C«ng ty Pacific Seed Th¸i Lan, ®−îc c«ng bè vµo n¨m 1993. Gièng b¾p lai P60 ®· ®−îc thÝ nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö t¹i vïng Duyªn h¶i miÒn Trung, miÒn §«ng Nam bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng b¾p P60 thuéc nhãm chÝn trung b×nh 90 - 100 ngµy, cã thÓ trång liªn tiÕp 2 vô trong mïa m−a (§ång Nai) hoÆc ®«ng xu©n vµ hÌ thu (An Giang, §ång Th¸p), C©y cao 220cm, cao ®ãng b¾p 100 - 110cm, c©y ®ång ®Òu, l¸ xanh ®Ëm, gän. B¾p to, dµi, cïi nhá; vá bao kÝn; Cã 14 - 18 hµng h¹t, tû lÖ h¹t/tr¸i 78-80%. H¹t cøng, mµu vµng cam, ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu. 13 TiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao. Trong ®iÒu kiÖn c¸c tØnh phÝa Nam, n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t 6-7 tÊn/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t trªn 8 tÊn/ha. RÔ ch©n kiÒng ph¸t triÓn m¹nh, chèng ®æ ng·, chÞu h¹n vµ óng tèt. Ýt nhiÔm bÖnh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt KÕt qu¶ thö nghiÖm ë c¸c tØnh phÝa Nam cho thÊy P60 thÝch nghi réng, phï hîp nhiÒu lo¹i ®Êt. Nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn th©m canh, ®Êt ®ai t−¬ng ®èi mµu mì. Kho¶ng c¸ch gieo 70 x 25cm, mËt ®é kho¶ng 55.000 c©y/ha. 11 - GIèNG NG¤ 9670 1. Nguån gèc Gièng ng« 9670 lµ gièng lai kÐp cña C«ng ty liªn doanh Bioseed Genetics ViÖt Nam, ®−îc trång thö nghiÖm ë n−íc ta tõ n¨m 1992, hiÖn ®ang ®−îc më réng diÖn tÝch ë nhiÒu vïng trång ng« c¸c tØnh phÝa B¾c. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng 9670 cã chiÒu cao trung b×nh 180 - 190cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 70 - 80cm. Cã 16 - 18 l¸. Thêi gian sinh tr−ëng: Thuéc nhãm chÝn trung b×nh, vô xu©n tõ 110- 120 ngµy, vô thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110 - 115 ngµy. Gièng 9670 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao, n¨ng suÊt trung b×nh 50 - 55 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t tíi 70- 75 t¹/ha. B¾p dµi 15 - 16cm, b¾p to, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5,0cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300g. H¹t s©u cay, d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng h¬i nh¹t. Cøng c©y, rÔ kiÒng nhiÒu nªn chèng ®æ tèt. BÞ nhiÔm nhÑ s©u ®ôc th©n, rÖp cê, bÖnh ®èm l¸, riªng bÖnh kh« v»n nhiÔm nÆng h¬n P11. Chèng chÞu c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi kh¸c b×nh th−êng, kÐm chÞu ®Êt −ít vµ óng h¬n P11. 3. Huíng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Cã thÓ trång trong c¸c vô t¹i c¸c vïng ng« ë n−íc ta, ®Æc biÖt cã −u thÕ trong ®iÒu kiÖn th©m canh cao. 14 12- GIèNG BIOSEED 9723 1. Nguån gèc Bioseed 9723 lµ gièng ng« lai cña C«ng ty liªn doarth Bioseed Genetics ViÖt Nam, kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm t¹i phÝa B¾c vµ miÒn Trung tõ vô ®«ng n¨m 1994 cho thÊy ®©y lµ gièng cã nhiÒu triÓn väng më réng ra s¶n xuÊt. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng ng« Bioseed 9723 thuéc nhãm chÝn trung b×nh, ë phÝa B¾c vô xu©n 115- 120 ngµy, vô thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. ChiÒu cao c©y 195 - 205cm, cao ®ãng b¾p 85 - 95cm. B¾p dµi trung b×nh 15 - 17cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, cã tõ 12 - 14 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 280 - 290g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng. N¨ng suÊt trung b×nh 55 - 60 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 70 - 75 t¹/ha. Bioseed 9723 chÞu h¹n kh¸, cøng c©y, chèng ®æ tèt, Ýt nhiÔm kh« v»n h¬n so víi Bioseed 9670. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng cã thÓ trång trong vô xu©n vµ vô ®«ng trªn ®Êt 2 vô lóa ë phÝa B¾c vµ vô 2 ë phÝa Nam, nªn bè trÝ trªn ®Êt th©m canh, ®Çu t− ®Çy ®ñ ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cña gièng. 13- GIèNG UNISEED 90 1. Nguån gèc Uniseed 90 lµ gièng lai ®¬n cña C«ng ty Uniseed Th¸i Lan, ®ang ®−îc trång trªn diÖn tÝch lín t¹i §«ng Nam bé, ë phÝa B¾c ®· kh¶o nghiÖm vµ trång thö tõ vô xu©n 1994, lµ gièng cã triÓn väng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng ng« Uniseed 90 thuéc nhãm chÝn trung b×nh, ë phÝa B¾c vô xu©n 115- 125 ngµy, vô hÌ thu 95 - 100 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. C©y cao 190 - 210cm, cao ®ãng b¾p 90 - 100cm. B¾p dµi trung b×nh 15 - 17cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,2 - 5cm, cã kho¶ng 12 - 14 hµng h¹t, 30 - 35 h¹t/hµng. Khèi l−îng 1.000 h¹t 280 - 300g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng t−¬i da cam. N¨ng suÊt trung b×nh 50 -60 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 70 - 80 t¹/ha. Uniseed 90 c©y h¬i cao nh−ng chèng ®æ kh¸, Ýt nhiÔm c¸c lo¹i s©u bÖnh, nhÊt lµ bÖnh kh« v»n. 15 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng yªu cÇu th©m canh cao do ®ã nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t−, ®Êt tèt, sè giê n¾ng cao, chñ ®éng t−íi tiªu. ThÝch hîp ë c¸c tØnh phÝa Nam, ë phÝa B¾c cã thÓ trång trong vô xu©n, vµ vô ®«ng sím tr−íc 10/9. 14- GIèNG UNISEED 38 1. Nguån gèc Uniseed 38 lµ gièng lai ba cña C«ng ty Uniseed Th¸i Lan, hiÖn ®ang ®−îc trång trªn diÖn tÝch lín t¹i Bµ RÞa - Vòng Tµu; ë phÝa B¾c ®· kh¶o nghiÖm vµ trång thö tõ vô xu©n 1994, lµ gièng cã triÓn väng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng ng« Uniseed 38 thuéc nhãm chÝn trung b×nh, ë phÝa B¾c vô xu©n 115- 125 ngµy, vô hÌ thu 95 - 100 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. C©y cao 190 - 205cm, cao ®ãng b¾p 90 - 95cm B¾p dµi trung b×nh 15 - 17cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,2 - 5,0cm, cã kho¶ng 12 - 14 hµng h¹t, 30 - 35 h¹t/hµng, khèi l−îng 1.000 h¹t 270 - 290g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng t−¬i da cam. N¨ng suÊt trung b×nh 50 - 55 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 70 - 75 t¹/ha. Uniseed 38 chèng ®æ kh¸, Ýt nhiÔm c¸c lo¹i s©u bÖnh, nhÊt lµ bÖnh kh« v»n. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng Uniseed 38 yªu cÇu th©m canh do ®ã nªn trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t−, ®Êt tèt, sè giê n¾ng cao, chñ ®éng t−íi tiªu... ë phÝa B¾c nªn trång trong vô xu©n, vô hÌ thu vµ vô ®«ng sím (gieo tr−íc 10/9). 15 - GIèNG NG¤ DK - 888 1. Nguån gèc Gièng ng« DK - 888 lµ gièng lai ®¬n cña C«ng ty DEKALB - Mü, ®−îc nhËp néi vµo n−íc ta tõ Th¸i Lan vµ trång thö nghiÖm tõ 1991. HiÖn nay diÖn tÝch trång DK - 888 ®ang ®−îc më réng ë nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt ë c¸c tØnh phÝa Nam. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng DK - 888 cã chiÒu cao trung b×nh 200 - 220cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 90 - 110cm. Cã 19 - 21 l¸, bé l¸ gän. 16 Thêi gian sinh tr−ëng: Vô xu©n ë phÝa B¾c tõ 125 - 135 ngµy, vô thu 100- 105 ngµy, vô ®«ng 120 - 130 ngµy, ë phÝa Nam tõ 115- 118 ngµy. DK-888 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao, n¨ng suÊt trung b×nh 50 -60 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t trªn 80 t¹/ha. Tû lÖ c©y 2 b¾p cao (60 - 80%), b¾p dµi 14 - 16cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,2 - 4,5cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 280 - 300g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam ®Ñp vµ ®−îc nhiÒu ng−êi −a thÝch. Cøng c©y, rÔ kiÒng nªn chèng ®æ tèt. ChÞu h¹n kh¸. BÞ nhiÔm s©u bÖnh nhÑ. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë mäi vïng, ®Æc biÖt trªn c¸c ch©n ®Êt th©m canh thuéc phï sa ven s«ng, ®Êt ®á bazan, ®Êt ®en dèc tô. Ph¸t triÓn tiÒm n¨ng n¨ng suÊt ë nh÷ng n¬i sè giê n¾ng cao, chñ ®éng t−íi tiªu, bãn ®ñ ph©n, phï hîp víi trång xen, kho¶ng c¸ch gieo: hµng x hµng = 70cm, c©y x c©y = 33 - 36cm. 16 - GIèNG LVN 10 1. Nguån gèc LVN 10 lµ gièng lai ®¬n do TS. TrÇn Hång Uy, PTS. Ng« H÷u T×nh, PTS. Phan Xu©n Hµo vµ céng t¸c viªn cña ViÖn nghiªn cøu ng« t¹o ra tõ c¸c dßng tù phèi DF1/DF2, ®−îc Bé N«ng nghiÖp vµ CNTP cho phÐp khu vùc ho¸ vµ quy tr×nh s¶n xuÊt h¹t lai. LVN 10 ®−îc c«ng nhËn lµ TBKT míi th¸ng 8/1994. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LVN 10 thuéc nhãm chÝn muén, thêi gian sinh tr−ëng vô xu©n 125 - 135 ngµy, vô hÌ thu 95 - 100 ngµy, vô thu ®«ng 110- 120 ngµy. C©y cao 200 - 240cm, cao ®ãng b¾p 100- 140cm, cã 20 - 21 l¸. B¾p dµi trung b×nh 18 - 22cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5,5cm, cã tõ 10 - 14 hµng h¹t, sè h¹t/hµng 35 - 45 h¹t, tû lÖ träng l−îng h¹t/b¾p 82 - 84%, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 -330g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam. N¨ng suÊt trung b×nh 55 - 65 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 80 - 90 t¹/ha. LVN 10 chÞu h¹n, chÞu chua phÌn tèt; kh¶ n¨ng chèng ®æ kh¸, Ýt nhiÔm c¸c lo¹i s©u bÖnh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng yªu cÇu th©m canh cao do ®ã nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t−, ®Êt tèt, sè giê n¾ng cao, chñ ®éng t−íi tiªu. KÕt qu¶ s¶n xuÊt thö ë §«ng Nam bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ duyªn h¶i miÒn Trung cho thÊy LVN 10 rÊt thÝch hîp vµ n¨ng suÊt cao. ë phÝa B¾c nªn gieo trång trong vô xu©n, hÌ thu, ®èi víi vô ®«ng cÇn kÕt thóc gieo tr−íc 5/9, kho¶ng c¸ch gieo: hµng x hµng = 70cm, c©y x c©y = 33 - 36cm. 17 17 - GIèNG LVN 11 1. Nguån gèc LVN 11 lµ gièng lai ba cña ViÖn nghiªn cøu ng«, lai t¹o tõ c¸c dßng DF2/DF1//DF5, ®−îc Bé N«ng nghiÖp vµ CNTP cho phÐp kh¶o nghiÖm th¸ng 2/1994, lµ gièng cã triÓn väng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LVN 11 thuéc nhãm chÝn muén, ë phÝa B¾c vô xu©n 125 - 132 ngµy, vô hÌ thu 100- 105 ngµy, vô thu ®«ng 110- 120 ngµy. C©y cao 190 - 220cm, cao ®ãng b¾p 90 - 110cm, cã 19 - 20 l¸. B¾p dµi trung b×nh 17 - 20cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, cã tõ 12 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 290 - 310g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam. N¨ng suÊt trung b×nh 5 - 6 tÊn, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 7 - 8 tÊn/ha. LVN 11 chÞu h¹n kh¸, chèng ®æ trung b×nh, Ýt bÞ s©u bÖnh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn th©m canh, ®Êt ®ai t−¬ng ®èi mµu mì, ¸nh s¸ng dåi dµo… ë phÝa B¾c thÝch hîp lµ vô xu©n, hÌ thu, ®èi víi vô ®«ng cÇn kÕt thóc gieo tr−íc 5/9. 18 - GIèNG LVN 12 1. Nguån gèc LVN 12 lµ gièng lai kÐp cña ViÖn nghiªn cøu ng«, ®−îc t¹o ra tõ c¸c dßng DF2/DF1/DF88/DF89-1, ®−îc Bé N«ng nghiÖp vµ CNTP c«ng nhËn th¸ng 1/1995. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LVN 12 thuéc nhãm chÝn trung b×nh muén, ë phÝa B¾c vô xu©n 120 - 130 ngµy, vô thu 100- 105 ngµy, vô ®«ng 115- 125 ngµy. C©y cao 190 - 210cm, cao ®ãng b¾p 90 - 100cm, cã 18 -20 l¸. B¾p dµi trung b×nh 17 - 20cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, cã tõ 12 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 -310g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng. N¨ng suÊt trung b×nh 4,8 - 6 tÊn, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 7 - 7,5 tÊn/ha. 18 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn th©m canh, ®Êt ®ai t−¬ng ®èi mµu mì. ë phÝa B¾c thÝch hîp lµ vô xu©n, hÌ thu, ®èi víi vô ®«ng cÇn kÕt thóc gieo tr−íc 5/9. 19 - GIèNG LVN 19 1. Nguån gèc LVN 19 lµ gièng lai ®¬n do PTS Ng« H÷u T×nh vµ c¸c céng t¸c viªn cña ViÖn nghiªn cøu ng« t¹o ra tõ 2 dßng fullsib, nªn gi¸ h¹t gièng rÎ h¬n c¸c gièng lai ®¬n kh¸c. §−îc Bé N«ng nghiÖp vµ CNTP cho phÐp kh¶o nghiÖm ë c¸c tØnh phÝa B¾c th¸ng 8/1994, lµ gièng cã triÓn väng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LVN 19 thuéc nhãm chÝn trung b×nh, ë phÝa B¾c vô xu©n 120 - 125 ngµy, vô thu 100- 105 ngµy, vô thu ®«ng 110- 115ngµy. C©y cao 200 - 215cm, cao ®ãng b¾p 100- 110cm, cã 18 - 19 l¸, c©y to, sinh tr−ëng khoÎ. B¾p dµi trung b×nh 16 - 18cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, cã tõ 12 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 290 - 300g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam. N¨ng suÊt trung b×nh 55 - 60 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 70 - 80 t¹/ha. LVN 19 chèng chÞu s©u ®ôc th©n, bÖnh kh« v»n kh¸, chÞu h¹n kh¸, th©n h¬i yÕu, chèng ®æ trung b×nh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn th©m canh, ®Êt ®ai t−¬ng ®èi mµu mì, ¸nh s¸ng dåi dµo, cÇn gieo th−a h¬n so víi nh÷ng gièng cïng trµ kh¸c. ë phÝa B¾c thÝch hîp lµ vô xu©n, hÌ thu, ®èi víi vô ®«ng cÇn kÕt thóc gieo tr−íc 5/9, kho¶ng c¸ch gieo: hµng x hµng = 70cm, c©y x c©y = 33 - 36cm. 20 - GièNG LVN 20 1. Nguån gèc LVN 20 lµ gièng lai ®¬n do PTS Ng« H÷u T×nh vµ c¸c céng t¸c viªn cña ViÖn nghiªn cøu ng« t¹o ra, ®−îc kh¶o nghiÖm vµ trång thö tõ vô ®«ng 1994, lµ gièng cã triÓn väng trong vô ®«ng chÝnh vô trªn ®Êt 2 lóa. 19 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LVN 20 thuéc nhãm chÝn trung b×nh sím, ë phÝa B¾c vô xu©n 110- 115 ngµy, vô thu 90 - 95 ngµy, vô thu ®«ng 105 - 115 ngµy. ThÊp c©y, l¸ gän xÕp sÝt, xanh ®Ëm. ChiÒu cao c©y 175 - 190cm, cao ®ãng b¾p 65 - 75cm. B¾p dµi trung b×nh 14 - 16cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, cã tõ 12 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 290 - 310g, h¹t b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng h¬i nh¹t. N¨ng suÊt trung b×nh 45 - 50 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 60 - 70 t¹/ha. LVN 20 chÞu h¹n kh¸, chèng ®æ tèt, cã thÓ trång dµy, tuy nhiªn cÇn l−u ý phßng trõ bÖnh kh« v»n. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt ë phÝa B¾c nªn gieo trång trong vô ®«ng trªn ®Êt 2 lóa, v× gièng ng¾n ngµy nªn cã thÓ kÕt thóc gieo tr−íc 30/9, nh−ng cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng trõ kh« v»n tæng hîp. 21- GIèNG NG¤ T-3 1 Nguån gèc T-3 lµ gièng lai nhiÒu dßng do PTS Tr−¬ng §Ých, PTS Ph¹m §ång Qu¶ng vµ céng t¸c viªn, Trung t©m kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng t¹o ra tõ c¸c vËt liÖu tèt nhËp néi. Gièng ®−îc kh¶o nghiÖm vµ trång thö tõ n¨m 1992, ®−îc phÐp khu vùc ho¸ tõ th¸ng 8/1994. T-3 lµ gièng ng« lai cã triÓn väng, ®−îc nhiÒu ®Þa ph−¬ng më réng trong s¶n xuÊt, ®Æc biÖt cho vô ®«ng ë phÝa B¾c vµ vô 2 ë phÝa Nam. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng T-3 cã chiÒu cao trung b×nh 180 - 200cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 75 - 85cm. Cã 16 - 18 l¸. Thêi gian sinh tr−ëng thuéc nhãm chÝn trung b×nh, vô xu©n ë phÝa B¾c 110- 120 ngµy, vô thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 105 - 115 ngµy. T-3 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao, n¨ng suÊt trung b×nh 45 - 50 t¹/ha, tth©m canh tèt cã thÓ ®¹t 65 - 70 t¹/ha. B¾p dµi 14 - 16cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 290 - 300g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng. Cøng c©y, chèng ®æ tèt. ChÞu h¹n, chÞu rÐt, chÞu ®Êt −ít vµ chÞu óng kh¸, nhiÔm kh« v»n nhÑ. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ®−îc ë c¸c vïng ng« trong c¶ n−íc, trªn nh÷ng ch©n ®Êt th©m canh, ®Æc biÖt vô ®«ng trªn ®Êt 2 lóa, kh«ng nªn trång dµy. 20 22 - GIèNg T4 1. Nguån gèc T4 lµ gièng lai nhiÒu dßng do PTS. Tr−¬ng §Ých, PTS. Ph¹m §ång Qu¶ng, ThS. Ph¹m ThÞ Tµi vµ céng t¸c viªn cña Trung t©m kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng t¹o ra tõ c¸c vËt liÖu nhËp néi. Qua kh¶o nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö thÊy cã triÓn väng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng ng« T4 thuéc nhãm chÝn trung b×nh, ë phÝa B¾c vô xu©n 115- 120 ngµy, vô hÌ thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110 - 120 ngµy. C©y cao 190 - 205cm, cao ®ãng b¾p 85 - 95cm. Cã 17 - 18 l¸. B¾p dµi trung b×nh 16 - 18cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm. Mçi b¾p cã tõ 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 - 310g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa. mµu vµng da cam. N¨ng suÊt trung b×nh 50 - 55 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 65 - 70 t¹/ha. T4 chÞu h¹n, cøng c©y, kh¶ n¨ng chèng ®æ kh¸, Ýt nhiÔm s©u bÖnh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng cã kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ®−îc ë c¸c vïng ng« trªn c¸c ch©n ®Êt th©m canh kh¸ trong vô ®«ng ë phÝa B¾c còng nh− ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ T©y Nguyªn, cã thÓ trång trong vô 2 ë miÒn §«ng Nam bé. 23 - GièNG T5 1. Nguån gèc T5 lµ gièng lai kÐp do PTS. Tr−¬ng §Ých, PTS. Ph¹m §ång Qu¶ng, ThS. Ph¹m ThÞ Tµi vµ céng t¸c viªn cña Trung t©m kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng t¹o ra tõ c¸c vËt liÖu nhËp néi. Qua kh¶o nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö thÊy cã triÓn väng, ®Æc biÖt ë miÒn Trung vµ miÒn Nam, còng nh− vô hÌ thu vµ vô ®«ng sím ë phÝa B¾c. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng ng« T5 thuéc nhãm chÝn trung b×nh muén, thêi gian sinh tr−ëng ë phÝa B¾c vô xu©n 120 - 130 ngµy, vô hÌ thu 100- 105 ngµy, vô thu ®«ng 110 - 115 ngµy. C©y cao 190 - 210cm, cao ®ãng b¾p 90 - 100cm. Cã 19 - 20 l¸. B¾p dµi trung b×nh 16 - 18 cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, tû lÖ c©y 2 b¾p trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng 25 - 30%, nÕu trång th−a th× trªn 40% c©y 2 b¾p, cã tõ 12 - 14 hµng h¹t, sè h¹t/hµng kho¶ng 35 - 40 h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 290 - 300g, h¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam. L¸ bi che kÝn ®Çu b¾p nh−ng kh«ng chÆt. N¨ng suÊt trung b×nh 50 - 60 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 70 - 80 t¹/ha. 21 T5 chÞu h¹n, chÞu chua phÌn, kh¶ n¨ng chèng ®æ kh¸, Ýt nhiÔm c¸c lo¹i s©u bÖnh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng yªu cÇu th©m canh kh¸ cao do ®ã nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t−, ®Êt tèt, sè giê n¾ng cao, chñ ®éng t−íi tiªu, kh«ng phï hîp víi trång dµy, thiÕu ¸nh s¸ng. KÕt qu¶ s¶n xuÊt thö ë §«ng Nam bé, ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ duyªn h¶i miÒn Trung cho thÊy gièng T5 thÝch hîp vµ n¨ng suÊt cao. ë phÝa B¾c nªn gieo trång trong vô hÌ thu, ®èi víi vô ®«ng cÇn kÕt thóc gieo tr−íc 5/9 vµ nªn trång th−a (hµng x hµng = 70cm, c©y x c©y = 33 - 36cm) ®Ó cã nhiÒu c©y 2 b¾p. 24 - GIèNG T6 1. Nguån gèc T6 lµ gièng lai nhiÒu dßng do PTS. Tr−¬ng §Ých, PTS. Ph¹m §ång Qu¶ng, ThS. Ph¹m ThÞ Tµi vµ céng t¸c viªn cña Trung t©m kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng t¹o ra tõ c¸c vËt liÖu nhËp néi. Qua kh¶o nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö rÊt cã triÓn väng, ®Æc biÖt ë miÒn Trung vµ miÒn Nam, còng nh− vô hÌ thu vµ vô ®«ng sím ë phÝa B¾c. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng ng« T6 thuéc nhãm chÝn trung b×nh muén, ë phÝa B¾c vô xu©n 120 - 130 ngµy, vô hÌ thu 100- 105 ngµy, vô thu ®«ng 110- 115ngµy. C©y cao 190 - 210cm, cao ®ãng b¾p tõ 90 - 100cm. Cã 19 -20 l¸. B¾p dµi trung b×nh 16 - 18 cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,5 - 5cm, tû lÖ c©y 2 b¾p trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng 25 - 30%, nÕu trång th−a th× trªn 40% c©y 2 b¾p, cã tõ 12 - 16 hµng h¹t, sè h¹t/hµng 35 - 40 h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 - 310g, h¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam. L¸ bi chÆt vµ che kÝn ®Çu b¾p. N¨ng suÊt trung b×nh 55 - 60 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 70 - 80 t¹/ha. T6 chÞu h¹n, chÞu chua phÌn, kh¶ n¨ng chèng ®æ kh¸, Ýt nhiÔm c¸c lo¹i s©u bÖnh. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Gièng yªu cÇu th©m canh kh¸ cao do ®ã nªn gieo trång ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t−, ®Êt tèt, sè giê n¾ng cao, chñ ®éng t−íi tiªu, kh«ng phï hîp víi trång dµy, thiÕu ¸nh s¸ng. KÕt qu¶ s¶n xuÊt thö ë §«ng Nam bé, ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ duyªn h¶i miÒn Trung cho thÊy gièng T6 thÝch hîp vµ n¨ng suÊt cao. ë phÝa B¾c nªn gieo trång trong vô hÌ thu, ®èi víi vô ®«ng cÇn kÕt thóc gieo tr−íc 5/9) vµ nªn trång th−a (hµng x hµng = 70cm, c©y x c©y = 33 - 36cm) ®Ó cã nhiÒu c©y 2 b¾p. 22 C¸C GIèNG NG¤ LAI KH¤NG QuY −íc 25 - GiènG NG¤ Ls5 1. Nguån gèc Gièng ng« LS5 do ViÖn nghiªn cøu ng« t¹o ra. §−îc kh¶o nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö tõ vô ®«ng n¨m 1992. HiÖn vÉn ®−îc nhiÒu ®Þa ph−¬ng më réng trong vô ®«ng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LS5 cã chiÒu cao trung b×nh 180 - 200cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 75 - 85cm. Cã 16 - 18 l¸, bé l¸ gän vµ tho¸ng. Thêi gian sinh tr−ëng: Thuéc nhãm chÝn trung b×nh, vô xu©n tõ 110- 120 ngµy, vô hÌ thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 105 - 115 ngµy. LS5 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt kh¸, n¨ng suÊt trung b×nh 45 - 50 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t tíi 60 - 65 t¹/ha. B¾p dµi 14 - 16cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 280 - 300g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng t−¬i. Cøng c©y, chèng ®æ tèt. Chèng chÞu ®iÒu kiÖn bÊt lîi vµ s©u bÖnh b×nh th−êng. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë c¸c vïng ng« trong c¶ n−íc, trªn c¸c ch©n ®Êt tèt cã kh¶ n¨ng th©m canh. Gièng LS5 gieo trång ®−îc tÊt c¶ c¸c vô trong n¨m. Kü thuËt gieo trång vµ ch¨m sãc tiÕn hµnh nh− ®èi víi gièng LS6. 26 - GIèNG NG¤ LS6 1. Nguån gèc Gièng ng« LS6 do ViÖn nghiªn cøu ng« t¹o ra. §−îc kh¶o nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö tõ vô ®«ng n·m 1992. Sau ®ã ®−îc më réng nhanh ra s¶n xuÊt ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng phÝa B¾c, nhÊt lµ trong vô ®«ng. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LS6 cã chiÒu cao trung b×nh 180 - 200cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 75 - 85cm. Cã 16 - 18 l¸. 23 Thêi gian sinh tr−ëng: Thuéc nhãm chÝn trung b×nh, vô xu©n tõ 115- 120 ngµy, vô hÌ thu 90 - 95 ngµy, vô ®«ng 110- 120 ngµy. LS6 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt kh¸, n¨ng suÊt trung b×nh 45 - 50 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t tíi 60 - 65 t¹/ha. B¾p dµi 14 - 16cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 300 - 320g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng. Cøng c©y, chèng ®æ kh¸. ChÞu h¹n, chÞu rÐt, chÞu óng kh¸. BÞ nhiÔm s©u bÖnh nhÑ. 3. H−íng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, dÔ tÝnh, cã thÓ trång ë c¸c vïng ng«, trªn c¸c ch©n ®Êt thuéc phï sa ven s«ng, ®Êt ®åi dèc, ®Êt ruéng −ít cã lªn luèng. Gièng LS6 gieo trång ®−îc tÊt c¶ c¸c vô trong n¨m. 27- GIèNG NG¤ LS8 1. Nguån gèc Gièng ng« LS8 do ViÖn nghiªn cøu ng« t¹o ra. §−îc kh¶o nghiÖm vµ s¶n xuÊt thö tõ vô ®«ng n¨m 1992. Lµ gièng ng« cã triÓn väng, ®−îc nhiÒu ®Þa ph−¬ng, nhÊt lµ ë §«ng Nam bé vµ §BSCL më réng trong s¶n xuÊt. 2. Nh÷ng ®Æc tÝnh chñ yÕu Gièng LS8 cã chiÒu cao trung b×nh 200 - 220cm, chiÒu cao ®ãng b¾p tõ 90 - 110cm. Cã 19 - 20 l¸. Thêi gian sinh tr−ëng vô xu©n tõ 120 - 135 ngµy, vô thu 100 - 105 ngµy, vô ®«ng 120 - 130 ngµy. LS8 cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao, n¨ng suÊt trung b×nh 45 - 50 t¹/ha, th©m canh tèt cã thÓ ®¹t 65 - 70 t¹/ha. Tû lÖ c©y b¾p kh¸, b¾p dµi 14 - 16cm, ®−êng kÝnh b¾p 4,0 - 4,4cm, mçi b¾p cã 14 - 16 hµng h¹t, khèi l−îng 1.000 h¹t 280 - 300g. H¹t d¹ng b¸n r¨ng ngùa, mµu vµng da cam. Cøng c©y, chèng ®æ kh¸. ChÞu h¹n kh¸. BÞ nhiÔm s©u bÖnh nhÑ. 3. Huíng sö dông vµ yªu cÇu kü thuËt Kh¶ n¨ng thÝch øng réng, cã thÓ trång ë mäi vïng, ®Æc biÖt trªn c¸c ch©n ®Êt th©m canh thuéc phï sa ven s«ng, ®Êt ®á bazan, ®Êt ®en dèc tô... Gièng LS8 gieo trång ®−îc tÊt c¶ c¸c vô trong n¨m. ë phÝa B¾c thÝch hîp nhÊt lµ vô xu©n vµ vô thu ®«ng, riªng vô ®«ng ph¶i trång sím tr−íc 30/8. 24 PHÇN ii Kü THUËT GIEO TRåNG Vµ CH¡M SãC i. C¸C VïNG NG¤ CHÝNH ë N¦íC TA 1. Vïng §«ng Nam bé §©y lµ vïng ng« hµng ho¸ cã tiÒm n¨ng nhÊt ë n−íc ta. ƒ §Êt trång ng«: Chñ yÕu lµ ®Êt bazan, ®Êt x¸m vµ ®Êt phï sa s«ng. §Êt bazan cã hµm l−îng mïn vµ c¸c chÊt dinh d−ìng cao, t¬i xèp, Ýt chua, rÊt thuËn lîi cho trång ng«. §Êt x¸m cã nguån gèc tõ ®Êt phï sa cæ, nhÑ, tho¸t n−íc tèt, tuy hµm l−îng mïn vµ dinh d−ìng kh«ng cao nh−ng cã ®é Èm c©y hÐo rÊt thÊp nªn ®©y còng lµ lo¹i ®Êt thÝch hîp cho trång ng« nh−ng cÇn ph¶i bãn ph©n møc cao h¬n so víi trªn ®Êt bazan. ƒ KhÝ hËu thuËn lîi cho trång ng«: L−îng m−a 1500 - 2000 mm/n¨m, nhiÖt ®é trung b×nh 23 - 240C, Ýt khi xuèng d−íi 200C, sè giê n¾ng nhiÒu. Vïng nµy th−êng trång 2 vô ng« liªn tiÕp nhau trong mïa m−a tõ cuèi th¸ng 4 - 11, ë nh÷ng ®Þa ph−¬ng ®¶m b¶o n−íc t−íi th× vÉn cã thÓ trång thªm 1 vô tõ th¸ng 12 - 3. 2. Vïng ng« ®ång b»ng s«ng Cöu Long Ng« ®−îc trång trªn ®Êt phï sa ®−îc båi hµng n¨m däc theo c¸c con s«ng lín, ®Êt tèt, ®é mµu mì cao rÊt thuËn lîi cho ng«. NhiÖt ®é b×nh qu©n lu«n cao h¬n 200C, ¸nh s¸ng dåi dµo, l−îng m−a cao vµ ph©n bè t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, mïa kh« l−îng m−a thÊp nh−ng vÉn cã thÓ trång ng« ®¹t n¨ng suÊt cao nÕu cã nguån n−íc t−íi bæ sung. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Ó tr¸nh ®éc canh lóa, c©y ng« lai ®· ®−îc ®−a vµo vïng nµy, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao nªn diÖn tÝch ng« ®· ph¸t triÓn nhanh chãng. 3. Vïng ng« T©y Nguyªn Ng« ®−îc trång chñ yÕu trªn ®Êt phiÒng b·i, ®Êt phï sa thÒm s«ng suèi, thung lòng vµ trªn n−¬ng rÉy cã ®é dèc tõ 3 - 10 ®é. Lo¹i ®Êt chñ yÕu lµ ®Êt bazan, ®Êt phï sa nªn ®é mµu mì cao rÊt thuËn lîi cho ng«. L−îng m−a b×nh qu©n 1500mm, nhiÖt ®é trung b×nh trªn 200C. Tuy nhiªn cã sù kh¸c biÖt râ rÖt gi÷a mïa m−a vµ mïa kh«, nªn ë vïng nµy th−êng trång 1 vô ng« víi nh÷ng gièng dµi ngµy, n¨ng suÊt cao vµo mïa m−a. 4. Vïng ng« duyªn h¶i miÒn Trung §Êt trång ng« chñ yÕu lµ ®Êt phï sa ®−îc båi hµng n¨m däc theo c¸c s«ng vµ ®Êt phï sa kh«ng ®−îc båi hµng n¨m chuyªn mµu hoÆc ®Êt 2 lóa + 1 mµu. 25 Hµng n¨m cã 2 vô chÝnh lµ ®«ng xu©n gieo th¸ng 12 thu ho¹ch cuèi th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4 vµ vô hÌ thu gieo ®Çu th¸ng 4 thu ho¹ch cuèi th¸ng 7 ®Çu th¸ng 8. ƒ Vô ®«ng xu©n khi gieo ®Çu vô th−êng hay gÆp m−a. ƒ Vô hÌ thu cã thÓ bÞ ¶nh h−ëng cña giã t©y nam kh« nãng. 5. Vïng ng« khu 4 cò §Êt trång ng« chñ yÕu lµ ®Êt phï sa ®−îc båi hµng n¨m däc c¸c s«ng La, s«ng Lam, s«ng M· v.v... vµ ®Êt phï sa kh«ng ®−îc båi hµng n¨m chuyªn mµu hoÆc ®Êt lu©n canh lóa - mµu. Vïng nµy khÝ hËu thêi tiÕt th−êng diÔn biÕn phøc t¹p hay bÞ b·o lôt vµ chÞu ¶nh h−ëng cña giã lµo vµ giã mïa ®«ng b¾c... Hµng n¨m cã 2 vô chÝnh lµ: Vô ®«ng xu©n th−êng b¾t ®Çu khi hÕt lò lôt (cuèi th¸ng 9 - 15/10) ®Õn th¸ng 2 n¨m sau vµ sau ®ã lµ vô ng« xu©n - hÌ tõ ®Çu th¸ng 3 ®Õn th¸ng 6. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë mét sè tØnh nh− Thanh Ho¸, NghÖ An cßn cã vô ng« ®«ng trªn ®Êt 2 lóa, gieo vµo th¸ng 9 - 10 thu ho¹ch th¸ng 12 - 1 n¨m sau. 6. Vïng ng« ch©u thæ s«ng Hång Lµ vïng ng« lín nhÊt ë phÝa B¾c. Ng« ®−îc trång trªn ®Êt phï sa ®−îc båi hµng n¨m däc c¸c b·i s«ng vµ ®Êt phï sa trong ®ång kh«ng ®−îc båi hµng n¨m, ®Êt 2 vô lóa/n¨m... §Êt b·i cã ®é mµu mì cao, nh−ng kh«ng chñ ®éng t−íi tiªu; ®Êt trong ®ång trång lóa cã ®é mµu mì kh¸, chñ ®éng t−íi tiªu nh−ng ®é t¬i xèp kÐm. Do ¶nh h−ëng cña giã mïa ®«ng b¾c, chÕ ®é m−a lò vµ c¬ cÊu c©y trång nªn vïng nµy cã c¸c vô ng«: ng« ®«ng xu©n, ng« xu©n, ng« hÌ thu, ng« thu ®«ng vµ ng« ®«ng, trong ®ã ng« ®«ng xu©n vµ ng« ®«ng cã diÖn tÝch lín nhÊt. ƒ Vô ng« thu ®«ng vµ ®«ng xu©n chñ yÕu trång ë c¸c vïng b·i s«ng hoÆc ®Êt chuyªn mµu. Khã kh¨n chÝnh cña vô ng« nµy lµ th−êng bÞ h¹n vµ rÐt ®Ëm lµm kÐo dµi thêi gian sinh tr−ëng cña ng«, ë giai ®o¹n thu ho¹ch th−êng cã m−a. ƒ Vô ng« ®«ng trªn ®Êt 2 vô lóa: Khã kh¨n chÝnh lµ ®Çu vô hay bÞ m−a, lµm chËm thêi vô; gi÷a vµ cuèi vô th−êng h¹n hoÆc rÐt, khi thu hã¹ch gÆp m−a phïn, nhÊt lµ gieo vµo thêi vô muén. 7. Vïng ng« T©y B¾c §Êt trång ng« chñ yÕu lµ ®Êt thung lòng ®¸ v«i, ®Êt phï sa thÒm s«ng suèi, ®Êt phiÒng b·i dèc tô... KhÝ hËu 2 mïa râ rÖt, mïa m−a khÝ hËu «n hoµ ®ñ Èm, mïa kh« g¾n liÒn víi rÐt nhiÒu ngµy d−íi 100C, cã khi xuèng 00C b¨ng gi¸ vµ s−¬ng muèi, rÊt Ýt m−a. Do ®ã ng« ®−îc gieo cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5 thu ho¹ch cuèi th¸ng 8 ®Çu th¸ng 9. 8. Vïng ng« §«ng b¾c §Êt trång ng« chñ yÕu lµ ®Êt ph¸t triÓn trªn c¸c s¶n phÈm cña ®¸ v«i vµ sa phiÕn th¹ch, ®Êt phï sa däc theo c¸c s«ng suèi... nh×n chung hµm l−îng dinh d−ìng cao, thuËn lîi cho ng«. 26 Khã kh¨n lín nhÊt h¹n chÕ s¶n xuÊt ng« trong vïng lµ nhiÖt ®é. Mïa ®«ng l¹nh, nhiÒu n¬i cã b¨ng gi¸, s−¬ng muèi thËm chÝ cã tuyÕt. Do ®ã ë ®©y chØ gieo ®−îc 1 vô ng«, th−êng gieo cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5, thu ho¹ch cuèi th¸ng 8 ®Çu th¸ng 9. II. Kü THUËT GIEO TRåNG Vµ CH¨M SãC 1. Chän gièng ng« tèt n¨ng suÊt cao cã thêi gian sinh tr−ëng phï hîp Trªn c¬ së cña c¸c gièng ng« tèt ®· khuyÕn c¸o ®Ó chän gièng ng« phï hîp trong tõng mïa vô, phï hîp víi c¬ cÊu c©y trång, nÐ tr¸nh nh÷ng bÊt lîi, tËn dông tèi ®a nh÷ng thuËn lîi vÒ ®Êt ®ai, nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng... chóng ta cÇn n¾m v÷ng thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c nhãm gièng ng« ë tõng vïng sinh th¸i chÝnh nh− ë b¶ng 1. B¶ng 1: Ph©n nhãm gièng ng« theo thêi gian sinh tr−ëng VïngNhãm C¸c tØnh phÝa B¾c (*) T©y Nguyªn (**) Nam bé, Duyªn h¶i miÒn Trung (**) ChÝn sím D−íi 105 ngµy D−íi 95 ngµy D−íi 90 ngµy ChÝn trung b×nh 105 -120 ngµy 95 - 105 ngµy 90 - 100 ngµy ChÝn muén Trªn 120 ngµy Trªn 105 ngµy Trªn 100 ngµy Ghi chó: (*) Theo TGST ë vô xu©n (**) Theo TGST ë vô 1 ®Çu mïa m−a 2. §¶m b¶o thêi vô gieo tèt nhÊt cña tõng vïng + C¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c: Th−êng chØ cã 1 vô ng« xu©n, gieo tõ cuèi th¸ng 3 ®Õn ®Çu th¸ng 5, tuú ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n¬i. + C¸c tØnh Trung du vµ ®ång b»ng s«ng Hång: ƒ Ng« ®«ng xu©n: Chñ yÕu trång ë vïng b·i vµ th−êng trång gièng dµi ngµy, gieo 15/11 - 15/12. ƒ Ng« xu©n: Gieo tõ 15/1 - 15/2, ®èi víi gièng chÝn sím vµ chÝn trung b×nh cã thÓ gieo muén h¬n vµo cuèi th¸ng 2. ƒ Ng« hÌ thu: Gieo ®Çu th¸ng 6 ®Õn gi÷a th¸ng 7. ƒ Ng« thu ®«ng: Th−êng gieo cuèi th¸ng 8 ë c¸c b·i s«ng sau khi n−íc rót, hoÆc ®Êt trong ®ång sau khi thu ho¹ch lóa hÌ thu. ƒ Ng« ®«ng: Lµm trªn ®Êt 2 vô lóa, gieo trong th¸ng 9, cã thÓ kÐo dµi ®Õn ®Çu th¸ng 10 víi gi«ng chÝn sím. 27 + C¸c tØnh khu 4 cò: ƒ Ng« ®«ng xu©n: Gieo cuèi th¸ng 9 ®Õn ®Çu vµ gi÷a th¸ng 10. ƒ Ng« xu©n - hÌ: Gieo vµo ®Çu th¸ng 3. ƒ Ng« ®«ng trªn ®Êt 2 vô lóa: Cuèi th¸ng 9 ®Çu th¸ng 10. + Duyªn h¶i miÒn Trung: ƒ Ng« ®«ng xu©n: Gieo th¸ng 12 thu ho¹ch cuèi th¸ng 3 ®Çu th¸ng 4. ƒ Ng« hÌ thu: Gieo ®Çu th¸ng 4 thu ho¹ch cuèi th¸ng 7 ®Çu th¸ng 8. + T©y Nguyªn vµ §«ng Nam bé: ƒ Vô 1 Gieo cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5, khi ®· cã m−a ƒ Vô 2: Gieo trong th¸ng 8, sau khi thu ho¹ch hoa mµu vô 1. Ngoµi ra ®èi víi §«ng Nam bé cã thÓ trång thªm 1 vô trong th¸ng 12 nÕu cã n−íc t−íi. + §ång b»ng s«ng Cöu Long: ƒ Vô 1: Gieo trong th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5. ƒ Vô 2: Gieo trong th¸ng 8. Ngoµi ra, gÇn ®©y gieo thªm 1 vô vµo th¸ng 12 ®Çu th¸ng 1 sau khi thu ho¹ch lóa mïa. 3. §Êt trång ng« C©y ng« cã thÓ trång trªn nhiÒu lo¹i ®Êt kh¸c nhau, tuy nhiªn ng« thÝch hîp nhÊt lµ ®Êt nhÑ, ®é mµu mì cao, dÔ tho¸t n−íc, ng« cÇn Èm nh−ng rÊt sî óng. §Êt trång ng« cÇn cµy s©u bõa kü s¹ch cá d¹i, tho¸t n−íc. Víi ng« ®«ng trªn ®Êt lóa ®Ó kÞp thêi vô khi gieo hoÆc ®Æt ng« bÇu trªn ch©n ruéng lµm ®Êt ch−a kü th× sau ®ã cÇn xíi x¸o cho ®Êt tho¸ng, xèp ®Ó ng« ph¸t triÓn tèt. 4. Kho¶ng c¸ch vµ mËt ®é gieo Mçi vïng vµ mçi nhãm gièng cÇn ¸p dông kho¶ng c¸ch gieo hîp lý ®Ó tËn dông tèi ®a dinh d−ìng ®Êt vµ thêi gian chiÕu s¸ng còng nh− c−êng ®é ¸nh s¸ng nh»m ®¹t sè b¾p/®¬n vÞ diÖn tÝch vµ n¨ng suÊt h¹t cao nhÊt. Nguyªn lý chung lµ ®Êt xÊu, thêi gian chiÕu s¸ng Ýt vµ nhiÖt ®é thÊp cÇn gieo th−a. C¸c gièng ng¾n ngµy, gièng thÊp c©y trång dµy h¬n gièng dµi ngµy vµ c¸c gièng cao c©y, c¸c gièng lai cÇn gieo ®óng mËt ®é míi ph¸t huy ®−îc −u thÕ lai. Gièng ng« cã nhiÒu c©y 2 b¾p nh− DK888, LVN 10, T5,... nªn trång th−a h¬n ®Ó ph¸t huy −u thÕ nhiÒu b¾p. §èi víi nh÷ng vïng vµ nh÷ng vô thêi tiÕt ©m u th× nªn gi¶m bít mËt ®é gieo so víi b×nh th−êng. Nªn gieo thµnh hµng, thµnh b¨ng; hµng c¸ch hµng 70cm sÏ thuËn lîi cho ch¨m sãc, thu ho¹ch. 28 B¶ng 2: Kho¶ng c¸ch vµ mËt ®é cña c¸c nhãm gièng ng« t¹i c¸c vïng Vïng C¸c tØnh phÝa B¾c T©y Nguyªn Nam bé, Duyªn h¶i miÒn Trung MËt ®é kho¶ng c¸ch Kho¶ng c¸ch (cm) MËt ®é (v¹n c©y/ha) Kho¶ng c¸ch (cm) MËt ®é (v¹n c©y/ha) Kho¶ng c¸ch (cm) MËt ®é (v¹n c©y/ha) Nhãm gièng ChÝn sím 70 x 28-30 5,0 - 4,7 70 x 25 5,7 70 x 20 7,1 ChÝn TB 70 x 30-33 4,7 - 4,3 70 x 30 4,7 70 x 25 5,7 ChÝn muén 70 x 23-36 4,3 - 4,0 70 x 30 4,7 70 x 30 4,7 5. Ph©n bãn cho ng« Ng« lµ c©y phµm ¨n, muèn cã n¨ng suÊt cao ph¶i bãn ®ñ l−îng ®Æc biÖt lµ ph©n ®¹m, bãn ®óng lóc, ®óng c¸ch. §ång thêi muèn ph¸t huy hiÖu qu¶ cña ph©n bãn cÇn ph¶i biÕt trong ®Êt trång ng« ®ñ, thiÕu chÊt dinh d−ìng nµo ®Ó tõ ®ã x¸c ®Þnh tû lÖ bãn hîp lý, bªn c¹nh ®ã ph¶i hiÓu râ mèi quan hÖ gi÷a n−íc - ph©n, gi÷a ®Êt - ph©n, ph©n vµ gi÷a gièng - ph©n, còng nh− ®iÒu kiÖn khÝ hËu sinh th¸i cña tõng vïng vµ tõng mïa vô, chÕ ®é canh t¸c, mËt ®é gieo trång. B×nh th−êng ®Ó ®¹t n¨ng suÊt ng« ng¾n ngµy tõ 4 - 4,5 tÊn/ha vµ ng« chÝn trung b×nh vµ chÝn muén tõ 5 - 6 tÊn/ha cÇn bãn nh− b¶ng 3. 29 B¶ng 3. L−îng ph©n bãn cho ng« (tÝnh trªn mét ha) Gièng chÝn sím Gièng chÝn TB vµ muénLo¹i ®Êt Nhãm ®Êt Ph©n chuång (tÊn) Urª (kg) Supe l©n (kg) Ph©n kali (kg) Ph©n chuång (tÊn) Urª (kg) Supe l©n (kg) Ph©n kali (kg) - S«ng Hång ®−îc båi hµng n¨m - 265 300 60 - 335 300 120 - C¸c s«ng kh¸c ®−îc båi hµng n¨m - 265 300 120 - 335 300 120 §Êt phï sa - C¸c hÖ thèng s«ng kh¸c kh«ng ®−îc båi hµng n¨m 5-10 265 300 120 5-10 335 300 120 §Êt nhÑ - §Êt b¹c mµu, ®Êt x¸m b¹c mµu, c¸t ven biÓn 8-10 265 300 180 8-10 335 450 180 - Ph¸t triÓn trªn ®¸ bazan - 265 300 180 - 335 300 120 §Êt ®á vµng ®åi nói - Ph¸t triÓn trªn c¸c ®¸ mÑ kh¸c 5-10 265 300 120 5-10 335 300 120 HiÖu qu¶ cña ph©n bãn ®Æc biÖt lµ ph©n ®¹m ®èi víi ng« lai vµ ë c¸c tØnh phÝa Nam cao h¬n ë phÝa B¾c. C¸ch bãn: ƒ Bãn lãt (bãn vµo r·nh hoÆc vµo hèc lÊp 1 líp ®Êt máng råi míi gieo h¹t) toµn bé ph©n chuång vµ ph©n l©n + 1/3 l−îng ®¹m. ƒ Bãn thóc lÇn 1 khi ng« 6 -7 l¸: 1/3 l−îng ®¹m. ƒ Bãn thóc lÇn 2 khi ng« 9 - 10 l¸: 1/3 l−îng ®¹m cßn l¹i. ƒ Bãn kali: ƒ §èi víi ®Êt phï sa s«ng Hång ®−îc båi hµng n¨m th× bãn toµn bé kali vµo lÇn bãn thóc thø 2. ƒ §èi víi c¸c nhãm ®Êt cßn l¹i th× bãn thóc lÇn 1: 50% vµ bãn thóc lÇn 2: 50%. 6. Ch¨m sãc 30 ƒ TØa c©y lÇn 1 khi ng« 3-4 l¸, vµ æn ®Þnh mËt ®é khi ng« 6-7 l¸, mçi hèc 1 c©y nÕu bÞ khuyÕt c©y th× hèc bªn c¹nh ®Ó 2 c©y hoÆc dÆm b»ng ng« bÇu. CÇn xíi nhÑ, xíi ®¸ ch©n ®Ó ®Êt t¬i xèp vµ gi÷ Èm. ƒ Vun võa kÕt hîp lµm cá sau khi bãn thóc ®ît 1 (ng« 6 - 7 l¸). ƒ Vun cao gèc kÕt hîp lµm cá lÇn cuèi cho ng« khi bãn thóc lÇn 2 (ng« 9 - 10 l¸). ƒ T−íi n−íc: §é Èm ®Êt thÝch hîp ®èi víi ng« lµ 70 - 80%. Khi ®Êt kh« nÕu kh«ng m−a th× ph¶i t−íi n−íc cho ng«. Sau khi t−íi kh«ng ®Ó n−íc ®äng g©y ngËp óng rÔ ng« sÏ bÞ thèi, l¸ hÐo vµng. ƒ Nªn kÕt hîp t−íi n−íc cho ng« sau khi bãn ph©n vµ vun xíi. C¸ch tèt nhÊt lµ t−íi theo r·nh, theo b¨ng, ®Ó ng©m qua 1 ®ªm råi rót c¹n n−íc. Nh÷ng giai ®o¹n ng« rÊt cÇn n−íc lµ 3 - 4 l¸, 7 - 10 l¸, xo¸y loa kÌn, tung phÊn phun r©u vµ chÝn s÷a. §Ó cã n¨ng suÊt cao nhÊt thiÕt ph¶i t−íi n−íc cho ng« ë giai ®o¹n trªn nÕu gÆp h¹n, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n 7 - 10 l¸, xo¸y loa kÌn - chÝn s÷a. 7. Phßng trõ s©u bÖnh C¸c lo¹i s©u h¹i ng« th−êng gÆp gåm: S©u x¸m, s©u ®ôc th©n, rÖp cê. Sau ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p kü thuËt phßng trõ chñ yÕu: ƒ S©u x¸m: VÖ sinh ®ång ruéng, ®Êt võa kh« lµ cµy bõa ngay, gieo ®óng thêi vô, gieo tËp trung, khi s©u míi xuÊt hiÖn cã thÓ b¾t tay hoÆc bÉy b¶ diÖt ngµi s©u x¸m. ƒ S©u ®ôc th©n vµ ®ôc b¾p: §Ó phßng chèng s©u ®ôc th©n cÇn gieo ®óng thêi vô xö lý ®Êt hoÆc ®èt th©n l¸ ng« cña vô tr−íc, diÖt s¹ch cá d¹i... cã thÓ phun phßng trõ s©u ®ôc th©n b»ng c¸ch r¾c Furadan hoÆc Basudin bét vµo ngän. ƒ RÖp cê: VÖ sinh ®ång ruéng s¹ch cá d¹i; trång ®óng mËt ®é, dïng thuèc ho¸ häc nh− Bi58 50%... pha tû lÖ 0,1 - 0,2%. C¸c lo¹i bÖnh h¹i ng« th−êng gÆp gåm: BÖnh ®èm l¸ lín, ®èm l¸ nhá, bÖnh kh« v»n, bÖnh phÊn ®en, bÖnh thèi ®en h¹t. D−íi ®©y lµ nh÷ng biÖn ph¸p phßng trõ chñ yÕu: ƒ BÖnh kh« v»n: Nh÷ng biÖn ph¸p tèt nhÊt lµ lu©n canh, t¨ng c−êng bãn v«i vµ kali; tiªu huû tµn d− vô tr−íc; dïng gièng míi chèng bÖnh; phun Booc®« ®Ó trõ bÖnh. ƒ BÖnh ®èm l¸ vµ bÖnh phÊn ®en: Thùc hiÖn chÕ ®é lu©n canh, kh«ng nªn trång 2 - 3 vô ng« liªn tôc. VÖ sinh ®ång ruéng, nhÆt s¹ch cá d¹i. Xö lý h¹t gièng tr−íc khi gieo b»ng Xªrªzan (2 kg/tÊn h¹t) víi bÖnh ®èm l¸ nhá, dïng Granozan ( 1kg/tÊn h¹t) hoÆc TMTD (2 kg/tÊn h¹t) ®èi víi bÖnh than ®en. Gieo trång b»ng c¸c gièng Ýt nhiÔm bÖnh.