Kinh tế học vi mô - Chương II: Vận dụng lý thuyết lựa chọn của người tiêu dùng

* CHƯƠNG IIVẬN DỤNG LÝ THUYẾT LỰA CHỌN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG Tài liệu đọc: 1, Gregory Mankiw - Chương 21 2, David Begg – Chương 6 3, Jack Hirshleifer – Chương 3, 4, 5 * Tác động thay thế và tác động thu nhập Đường cầu thông thường và đường cầu đền bù Phân tích các chương trình trợ cấp Phân tích mô hình lao động – nghỉ ngơi để giải thích bản chất đường cung về lao động Mô hình tiêu dùng theo thời gian Chỉ số giá tiêu dùng Ngoại tác mạng lưới * X3 X2 I’ X1 X  1. Tác động thay thế và tác động thu nhập * Tác động thay thế: X1X2 0 * Tác động tổng: I’ I K K’ L Y U1 U2 ●C ●A ●B * X1X3 = X1X2 + X2X3> 0 Hàng hóa Giffen * Tác động thay thế: X1X2 0 * Tác động tổng: I’ I K K’ L Y U1 U2 ● C ● A ●B X1 X3 X2 * ●B ● A ●C X1 X2 X* 1. Tác động thay thế và tác động thu nhập I L K K’ Y U1 U2 Y* * X1X3 = X1X2 + X2X3 0 * Tác động tổng: I’ I K K’ L Y U1 U2 * 2. Đường cầu thông thường và đường cầu đền bù Đường cầu đền bù là đường cầu cho biết người tiêu dùng sẽ mua bao nhiêu hàng hóa tại mỗi mức giá nếu anh ta được đền bù hoàn toàn những thiệt hại do tác động thu nhập của sự thay đổi giá. Để vẽ được đường cầu đền bù ta chỉ cần loại bỏ tác động thu nhập từ tác động tổng của sự tăng giá. * P2 P1 Đường cầu thông thường X3 X2 X1 X B’ • •C’ •A’ •B •C • A Đường cầu đền bù đối với hàng hóa bình thường * Đường cầu thông thường (đường cầu Mashall) nối hai điểm A’ và B’, còn đường cầu đền bù (đường cầu Hick) nối các điểm A’ và C’. * Đối với hàng hóa bình thường đường cầu đền bù có độ dốc lớn hơn so với đường cầu thông thường. X3 X2 X1 X Đường cầu đền bù U1 U2 Px Y I I’ L K K’ * X2 X3 X1 X X2 X3 X1 X Đường cầu thông thường •B’ C’• •A’ •B A Đường cầu đền bù đối với hàng hóa cấp thấp - Tăng giá hàng X làm điểm cân bằng di chuyển từ A đến B, lượng hàng X giảm từ X1 xuống X3. - Nếu đền bù lại cho họ phần thu nhập bị mất đi do tăng giá X họ sẽ di chuyển đến C, ở đây họ mua ít hàng X hơn so với ở B (có thể do dành tiền đền bù để mua Y – hàng thông thường nhiều hơn). - Vì vậy, đường cầu đền bù đối với hàng hóa cấp thấp có độ dốc nhỏ hơn so với đường cầu thông thường. Đường cầu đền bù • U1 U2 PX Y P1 P2 •C * X1 X2 Giáo dục, X X1 X2 Giáo dục, X I’ • I •F •E •B •A 3. Phân tích các chương trình trợ cấp •E a. Giá ưu đãi cho giáo dục b. Trợ cấp cho giáo dục Hàng khác, Y Hàng khác, Y U1 U2 U1 U2 1 2 I’’ K K’ * • • •A •C •B •I’’ I’ I I’ I Người ta thích được trợ cấp bằng tiền mặt hay hiện vật? (a): Sam không thích học. Anh ta đang ở điểm tối ưu I, ở đây Sam hoàn toàn không tiêu dùng giáo dục. Trợ cấp bằng hiện vật thì đường ngân sách sẽ là II’’L và điểm tối ưu sẽ là I’’, tại đây người tiêu dùng chi tiêu toàn bộ khoản trợ cấp cho giáo dục và tiêu dùng các hàng hóa khác với khối lượng như trước. (b): Jane được cha mẹ dành cho một quĩ ủy thác để học đại học, quĩ này chỉ có thể chi tiêu cho việc học. Nếu có thể được sử dụng quĩ này không hạn chế Jane sẽ chuyển đến điểm đến điểm C trên đường U3, nhưng cô ta chỉ có thể di chuyển tới điểm B trên đường U2 do quĩ ủy thác không thể chi dùng cho các hàng hóa khác. Điều này làm giảm lợi ích của Jane X1 X2 K Giáo dục X1 K L Giáo dục (a) (b) Hàng khác Hàng khác X3 U1 U2 U3 U1 U2 U3 L * Hạn chế trong phân tích trên là gì? Thứ nhất, giá thị trường về giáo dục được coi là không thay đổi ở khắp nơi. Điều này chỉ đúng khi một nhóm nhỏ được nhận trợ cấp. Nếu trợ cấp nhằm vào một tầng lớp tiêu dùng rộng rãi thì sự tăng lên của nhu cầu do có trợ cấp sẽ làm tăng giá cả thị trường về giáo dục, đây là điều mà chúng ta không muốn. Thứ hai, việc phân tích không chỉ ra được nguồn vốn để trả cho việc trợ cấp cho giáo dục. Tập hợp những nguồn vốn này qua con đường thuế má sẽ làm giảm sút thu nhập có thể dùng cho chi tiêu của một số hoặc tất cả những người tiêu dùng. Do đó việc thảo luận của chúng ta không nói lên được toàn bộ vấn đề. * 60 100 Nghỉ ngơi Tiêu dùng •E 4. Phân tích mô hình lao động – nghỉ ngơi để giải thích bản chất đường cung về lao động Mary làm việc theo giờ. Cô ta có một quĩ thời gian cố định là 100 giờ để làm việc và nghỉ ngơi. Mỗi giờ Mary kiếm được 50 USD, và sử dụng số tiền đó để tiêu dùng. Tiền lương của cô phản ánh sự đánh đổi mà Mary phải đối mặt giữa nghỉ ngơi và tiêu dùng. Với mỗi giờ nghỉ ngơi phải từ bỏ, cô ta kiếm được thêm 50 USD cho tiêu dùng. Quyết định tối ưu của cô ta là điểm E, tại đây cô ta làm việc 40 giờ một tuần, như vậy số giờ nghỉ ngơi là 60 giờ. * Tiêu dùng Tiêu dùng SSL Số giờ lao động Số giờ nghỉ ngơi •A •B (a): Tác động thay thế lớn hơn tác động thu nhập Lương cao hơn làm số giờ nghỉ ngơi giảm và số giờ làm việc tăng. Đường cung lao động SSL dốc lên. P1 P2 L1 L2 * SSL •B Số giờ nghỉ ngơi Số giờ lao động Tiêu dùng Tiêu dùng (b): Tác động thu nhập lớn hơn tác động thay thế: Lương cao hơn làm số giờ nghỉ ngơi tăng và số giờ làm việc giảm. Đường cung lao động SSL dốc xuống. •A P1 P2 L2 L1 * Tiền lương Số giờ lao động SS2 SS1 ● A Đường cung lao động - Đường cung lao động SS1 dốc lên và giờ lao động được cung ứng nhiều hơn khi mức lương thực tế tăng. - Đường cung lao động SS2 uốn cong về phía sau, từ điểm A mức lương thực tế cao hơn làm giảm số số giờ lao động được cung ứng. * • Các vận dụng: Cắt giảm thuế đánh vào tiền lương sẽ làm tăng hay làm giảm mức cung lao động? Trả tiền phúc lợi xã hội hào phóng hơn sẽ khuyến khích hay làm giảm bớt sự hăng hái lao động? Những câu hỏi này rất quan trọng đối với những nhà kinh tế học, các nhà hoạch định chính sách. Kết quả của nhiều công trình nghiên cứu ở Mỹ và các nước phát triển cho thấy: Đường cung lao động của nam giới trưởng thành ở Mỹ có dáng cong về phía sau (Samuelson – 314), trong khi ở Anh nó gần như thẳng đứng (David Begg – 259). Đối với phụ nữ và thiếu niên, kết quả nghiên cứu cả ở Anh và Mỹ đều cho thấy dường như tác động thay thế lấn át tác động thu nhập và đường cung lao động có độ dốc dương. Đối với nền kinh tế nói chung, đường cung lao động gần như thẳng đứng. * Câu hỏi: Lãi suất ảnh hưởng đến tiết kiệm của hộ gia đình như thế nào? (G. Mankiw – trang 520 – 523) * 5. Mô hình tiêu dùng theo thời gian Giả định: Moät ngöôøi chæ xem xeùt thu nhaäp naêm nay vaø naêm tôùi cuûa mình Người naøy coù theå vay vaø cho vay vôùi cuøng moät laõi suaát là 10% Anh ta coù ñöôïc thu nhaäp cuûa mình vaøo ñaàu naêm Thu nhaäp naêm thöù nhaát: I1 = 10.000$ Thu nhaäp naêm thöù hai: I2 = 20.000$ * * Người này đang vay hay cho vay? E * Người này đang vay hay cho vay? F * Nhöõng thay ñoåi veà laõi suaát * Tác động của tăng lãi suất đối với người vay ● ● A B * Tác động của tăng lãi suất đối với người tiết kiệm A B ● ● ● C * 6. Chỉ số giá tiêu dùng Chỉ số giá tiêu dùng được coi là thước đo giá sinh hoạt. Những chỉ số này được dùng rộng rãi để phân tích kinh tế trong cả khu vực tư và công. Ví dụ: Mức giá mà tại đó các công ty trao đổi hàng hóa với nhau thường được điều chỉnh để phản ánh những thay đổi trong chỉ số CPI. Công đoàn thường đòi hỏi những điều chỉnh về mức lương để phản ánh những thay đổi trong chỉ số CPI. Cuối cùng, chính phủ dùng CPI để điều chỉnh nhiều khoản thanh toán (ví dụ, cho người về hưu) theo lạm phát. * Khi tính chỉ số CPI, ta cần làm gì? Ví dụ: Giả định: U(X, Y) = XY (và chúng ta chỉ có một người tiêu dùng) Năm 1: Cho trước M1 = $480. PX1 = $3. PY1 = $8. Giải ta có: X1 = 80, Y1 = 30, U = 2400. Năm 2: PX2 = $6. PY2 = $9. Tính lượng hàng X và Y với giả định mức thỏa mãn của người tiêu dùng khơng đổi. Với U = 2400, gói hàng hóa tối-thiểu hóa-chi-tiêu là X2 = 60 Y2 = 40. Kết quả này làm cho tổng chi tiêu là $720. Nhớ lại: XY = 2400 = u* PX/PY = MUX/MUY = Y/X = 6/9 * B A * Chỉ số CPI lý tưởng đo lường số tăng thực tế trong tổng chi tiêu cần có để làm cho người tiêu dùng được sung sướng trong năm hai cũng như trong năm một. Do vậy, CPII = $720/$480 = 1,5 “Chi tiêu phải tăng 50% để làm cho người tiêu dùng được sung sướng trong năm hai cũng như trong năm một”. * Ta gọi CPIL là chỉ số giá Laspeyres và CPIP là chỉ số giá Paasche. CPIL = (PX2X1+PY2Y1)/(PX1X1+PY1Y1) = [6(80)+9(30)]/[3(80)+8(30)] = 750/480 = 1,5625 “Tổng chi tiêu phải tăng 56,25% để mua rổ hàng hóa ban đầu với mức giá mới”. CPIP = (PX2X2+PY2Y2)/(PX1X2+PY1Y2) = [6(60)+9(40)]/[3(60)+8(40)] = 720/500 = 1,44 “Tổng chi tiêu phải tăng 44% để mua rổ hàng hóa cuối với mức giá mới”. Chỉ số Laspeyres luôn luôn thổi phồng chỉ số giá sinh hoạt lý tưởng. Chỉ số Paasche luôn luôn hạ thấp chỉ số giá sinh hoạt lý tưởng. * Liệu quyết định tiêu dùng có luôn luôn chịu ảnh hưởng chỉ của bản thân người tiêu dùng hay không? * 7. Ngoại tác mạng lưới Định nghĩa: Nếu cầu đối với một món hàng của một người tiêu dùng thay đổi cùng với số lượng những người tiêu dùng khác cũng mua món hàng đó, ta có ngoại tác mạng lưới. Nếu cầu của một cá nhân tăng cùng với số lượng những người tiêu dùng khác, ta có ngoại tác thuận. Nếu cầu của một cá nhân giảm cùng với số lượng những người tiêu dùng khác, ta có ngoại tác nghịch. * * * 5. Phương pháp Larange trong lý thuyết về cầu Lý thuyết về cầu dựa trên tiền đề là người tiêu dùng tối đa hóa tính hữu dụng theo ràng buộc ngân sách. Lý thuyết này giả định rằng khi số lượng hàng hóa được tiêu dùng tăng thì hữu dụng tăng nhưng hữu dụng biêb giảm dần. Khi có 2 loại hàng X và Y thì bài toán tối đa hóa hữu dụng của người tiêu dùng được viết như sau: U(X,Y) → max (1) phụ thuộc vào ràng buộc gồm toàn bộ thu nhập chi tiêu cho 2 mặt hàng này: PX X + PYY = I (2) với PX và PY là giá của loại hàng X và Y, I là thu nhập. Bài toán tối ưu này có thể đượch giải theo phương pháp số nhân Lagrang: Cho phương trình cực đại về đô hữu dụng U(X,Y) lệ thuộc vào ràng buộc PXX + PYY = I trong đó PX, PY và I là những hằng số. Về mặt kỹ thuật ta xây dựng một số cực đại nhân tạo có dạng như sau: Φ = U(X,Y) - (PX X + PYY - I) → max (3) * Ta thực hiện các bước của phương pháp Lagrange như sau: - Tính đạo hàm của hàm Lagrange theo các biến số X, Y và - Cho tất cả các đạo hàm bậc nhất này bằng không. Ta có: hay là (4) (5) * Như vậy là tính hữu dụng bổ sung được sinh ra khi có sự thay đổi về thu nhập. Mặt khác, từ (5) ta có: Vậy chính là tỷ số lợi ích – chi phí, nó cho biết nếu bỏ thêm một đồng chi phí (hay thu nhập) thì thu thêm được bao nhiêu đơn vị lợi ích. ● Ý nghĩa của số nhân Lagrange: lấy vi phân toàn phần hàm U = U(X,Y) theo I ta có: mặt khác dI = PXdX + PYdY (4) (5) (6)