Giáo trình Kinh tế công cộng

t s nh n ñưc P*(100 –t). trong ñó: t là t l ph n tr ăm thu . Vì vy thu là m t hàm c a giá. Tác ñng c a thu lúc này làm cong ñưng c u và ñưng doanh thu c n biên (MR) nh ư ph n B, ch không làm d ch chuy n ñưng c u nh ư ph n A. Thu giá tr làm gi m doanh thu c n biên c a nhà ñc quy n m t kho n bng (100 –t)*MR. T c là làm gi m l ưng bán ra c a nhà ñc quy n m t kho n (100 –t)*MR cho nên MR gi m m t l ưng ít h ơn thu có ngh ĩa là v i cùng m t t l thu thì l ưng bán ra c a nhà ñc quy n trong tr ưng h p ñánh thu giá tr s gi m mt l ưng nh h ơn. Trong khi ñó, thu l i d a vào giá c a bán ra c a nhà ñc quy n mà nh ư chúng ta ñã bi t, giá bán ra c a nhà ñc quy n bao gi c ũng cao h ơn so v i doanh thu biên c a h . Do ñó ph n doanh thu thu thu theo giá tr bán ra s l n h ơn theo ñơ n v s n l ưng bán ra. Giá hàng hoá Cu tr c ư thu Doanh thu C u thu sau MR thu sau thu MC MR tr ưc thu QT Q0 Sn l ưng Hình 6.6C . Thu hàng hoá theo s n l ưng bán ra Nh ưng qu n lý thu theo s l ưng bán ra th ưng d dàng h ơn qu n lý giá c , ñc bi t là khi các hãng bán nhi u lo i hàng hoá. N u nh ng hàng hoá này b ñánh thu Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .91 giá tr v i thu su t khác nhau, thì các hàng hoá có giá tr cao s ghi giá th p h ơn nh m tr n thu . 2.3. Ph m vi nh h ưng c a thu các nhóm ñc quy n Các nhóm ñc quy n là gi a hai thái c c ñc quy n và c nh tranh ví d nh ư (th tr ưng hàng không, th tr ưng cho thuê xe, th tr ưng ñưng s t), m i nhóm này tác ñng vào nhóm kia m t cách có chi n l ưc. N u m t nhóm thay ñi giá c hay s n lưng c a nhóm mình, thì các nhóm khác c ũng thay ñi giá c và s n l ưng c a h , nh ưng r t khó d ñoán các ph n ng này. Nh ư v y, nhóm ñc quy n có ñưng c u mà ch h m i có th ñoán ñưc. Không có lý thuy t kinh t nào hoàn h o và ñưc ñông ño các nhà khoa h c ch p nh n v hành vi c a hãng trong nhóm ñc quy n và nh ư v y khó có th ñư a ra nh ng d ñoán nh t chính xác v ph m vi nh h ưng c a vi c ñánh thu trong tr ưng h p này. Nu m t nhóm t ăng giá s l p t c m t th ph n, vì các nhóm ñu có sách l ưc t ăng giá thích h p m i khi có m t lo i thu m i. Trong tr ưng h p này, t t c ñu t ăng giá ñng lo t và nh ư v y gánh n ng thu s chuy n sang cho ng ưi tiêu dùng. S ch ưa có lý thuy t chung v ph m vi nh h ưng c a thu trong các nhóm ñc quy n ch ng nào các nhà kinh t hi u bi t h ơn v hành vi c a các nhóm ñc quy n. 3. NH NG NHÂN T TÁC ðNG ðN PHÂN TÍCH PH M VI NH HƯNG C A THU 3.1. nh h ưng c a thu khi có cân b ng t ng ph n và cân b ng t ng th Có m t s khác bi t quan tr ng gi a thu trong m t ngành duy nh t và thu nh hưng t i nhi u ngành. Trên ñây chúng ta m i ch phân tích nh h ưng c a thu ñn mt ngành và chúng ta gi ñnh r ng vi c s n l ưng gi m c a ngành nh t i m c không nh h ưng t i m c ti n l ươ ng c a công nhân và hi n t ưng th t nghi p trong xã h i, s phân tích v i gi ñnh nh ư v y là s phân tích cân b ng t ng ph n (Partial Equilibrium Analysis) nh h ưng c a thu . Hu nh ư các lo i thu có nh h ưng cùng m t lúc t i nhi u ngành, thu thu nh p công ty có nh h ưng t i t t c các doanh nghi p c a công ty. N u do thu mà các công ty gi m nhu c u v v n thì s v n nhàn r i trong dân không ñưc thu hút vào s n xu t, dn t i gi m l i t c v n c a các ngành. Do ñó, ñ phân tích tác ñng c a thu công ty ñòi h i ph i phân tích s cân b ng trong toàn b n n kinh t , ch không ph i ch phân tích các doanh nghi p b ñánh thu . Chúng ta g i phân tích này là phân tích cân b ng t ng th (General Equilibrium Analysis). 3.2. nh h ưng và tác ñng t i ng n h n và dài h n c a thu Cn ph i phân bi t ñưc ph m vi nh h ưng c a thu trong t m ng n h n và dài hn là vì, trong Chính ph và gi i chính tr có nhi u ng ưi có cái nhìn thi n c n cho các Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .92 li ích tr ưc m t, mà không th y ñưc nh ng nh h ưng lâu dài c a các chính sách có tm v ĩ mô. H ch quan sát và th y ñưc nh ng nh h ưng và l i ích trong ng n h n, trung h n mà không th y ñưc các nh h ưng trong dài h n. Vì v y, ñôi khi h cho r ng toàn b h u qu thu không ph i do h d ki n. Nh ưng trong th c t , h u qu c a thu nh h ưng c trong ng n h n, trung h n và dài h n. Vi c l ưng tr ưc ñưc nh ng nh hưng này ñn n n kinh t , xã h i là m t ñiu c n thi t cho các nhà qu n lý v ĩ mô ñc bi t là các nhà ho ch ñnh chính sách liên quan t i thu . Trong ng n h n, nhi u v n ñ có th c ñnh (ph m vi s n xu t c a công ty, chi phí c ñnh, v.v.) nh ưng trong dài h n s có s thay ñi. Trong ng n h n, v n s d ng mt ngành nào ñó không th d dàng chuy n d ch sang cho ngành khác, nh ưng v lâu dài ñu t ư m i có th chuy n d ch sang các ngành khác. Vì v y, ñánh thu vào l i t c t vn trong m t ngành công nghi p nào ñó (ô tô, thép, v.v) có th có nh ng tác ñng r t khác nhau v lâu dài và tr ưc m t. N u ti n ti t ki m b ñánh thu , thì nh h ưng ng n h n c a nó r t nh . Nh ưng v lâu dài, thu này s không khuy n khích ti t ki m và làm gi m d tr v v n. Gi m d tr v n s d n t i gi m nhu c u v lao ñng (và n ăng su t lao ñng), gi m nhu c u v lao ñng s d n t i gi m ti n l ươ ng. Cu i cùng, nh h ưng lâu dài c a thu lên ti t ki m (hay v n) là nh h ưng t i th t nghi p m c dù trong ng n h n thì thu ti t ki m không nh h ưng t i th t nghi p. 3.3. Nh ng thay ñi g n v i chính sách Khía c nh cu i cùng c a phân tích ph m vi nh h ưng c a thu là g n nh ư Chính ph ch thay ñi t ng chính sách m t. Chi tiêu c a chính ph Vay (m c thâm (hay còn g i là = Tng thu + ht ngân sách) gi i h n ngân sách) Nh ư v y, n u chính ph t ăng m t thu su t c a m t ngành nào ñó ho c là gi m thu su t m t ngành nào ñó, ho c là gi m vay và ho c là t ăng chi tiêu lên. Chúng ta không th ñơ n gi n ñt câu h i là chuy n gì s x y ra khi chính ph tăng thu thu nh p? Chúng ta ph i làm rõ xem thu thu nh p có kéo theo gi m thu khác không, t ăng chi tiêu c a chính ph , gi m vay c a chính ph hay không? ðôi khi chúng ta quan tâm ñn phân tích s k t h p chính sách không làm thay ñi m t s y u t kinh t quan tr ng. Do ñó, t ăng thu có th d n ñn gi m m c t ng cu và làm gi m thu nh p qu c dân (khi thu nh p qu c dân ñưc quy t ñnh b i t ng cu). Chúng ta có th phân bi t ch ươ ng trình thu ñi v i m c thu nh p qu c dân (và nh h ưng c a vi c ñó t i phân ph i thu nh p) so v i các tác ñng tr c ti p c a thu . Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .93 Khái quát h ơn, chi tiêu c a Chính ph có th nh h ưng ñn ti n l ươ ng và giá, gi ng nh ư nh h ưng c a thu . N u Chính ph t ăng thu su t và dùng ti n thu ñưc ñ mua hàng hóa tiêu dùng và n u nh ng hàng hoá ñó ít nh t có th thay th m t ph n hàng hóa tiêu dùng t ư nhân, thì thu s không khuyn khích tiêu dùng t ư nhân hi n t i mà khuy n khích ti t ki m. Nu Chính ph dùng ti n thu thu ñó mua t ư li u s n xu t, ñ làm t ăng tiêu dùng sau này và n u tiêu dùng sau này do Chính ph c p ít nh t c ũng thay th m t ph n tiêu dùng trong t ươ ng lai, nh ư v y là thu không khuy n khích ti t ki m nh ưng khuy n khích tiêu dùng t ư nhân trong hi n t i. Ph n sau chúng ta s nghiên c u sâu h ơn chi phí hi u qu c a vi c ñánh thu . 4. THU VÀ HI U QU KINH T TRONG TIÊU DÙNG Các lo i thu ñu có nh h ưng ñn hành vi kinh t cua ng ưi tiêu dùng. Thu chuy n các ngu n l c t các cá nhân vào tay Chính ph . K t qu , là các cá nhân ph i thay ñi hành vi theo h ưng nào ñó. N u h không ñiu ch nh công vi c h làm thì h ph i gi m l ưng tiêu dùng c a mình xu ng. H ph i làm vi c nhi u h ơn, hưng th i gian gi i trí ít ñi và tiêu dùng ít ñi. Xét v ph m vi cá nhân, dù thích ng th nào, vi c t ăng thu v n làm cho h b thi t (không nói ñn l i ích công c ng do thu ñem l i). 4.1. Tác ñng c a thu do ng ưi tiêu dùng ch u a) Tác ñng ñn h u d ng c a ng ưi tiêu dùng Rưu N NS- Ngân sách A N’ sau thu E E’ NS- Ngân sách tr ưc thu Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t CôngS c ng ............................Go .94 Hình 7.6 . Cân b ng h u d ng c a ng ưi tiêu dùng sau khi chính ph ñánh thu r ưu. Trong tr ưng h p này chúng ta gi s r ng giá tiêu th t ăng theo ti n thu , t c là ng ưi tiêu th r ưu ch u toàn b gánh n ng thu (hay nói cách khác cung r ưu co dãn hoàn toàn). Vì v y, thu r ưu s d ch chuy n ñưng ngân sách c a ng ưi tiêu dùng t ñưng ngân sách NS xu ng ñưng ngân sách N’S, l ưng g o có th mua ñưc v n không thay ñi, nh ưng ng ưc l i l ưng r ưu có th mua ñưc sau thu s nh h ơn. Khi ch ưa có thu r ưu, ng ưi tiêu dùng ñt ñưc tho d ng t i ñim E. Sau thu r ưu, ng ưi tiêu dùng ch ñt ñưc s tho d ng t i ñim E’. b) nh h ưng t i tiêu dùng hi n t i, t ươ ng lai và tác ñng c a thu Bng cách t m th i tiêu dùng ít ñi trong hi n t i 1 ñng, ng ưi tiêu dùng có th có 1(1+r) cho tiêu dùng trong t ươ ng lai. W = W0 + W1 th hi n ti n l ươ ng c a cá nhân trong hai th i k ỳ hiên t i và t ươ ng lai. Trong ñó, W0 là ti n l ươ ng c a cá nhân trong hi n t i và W1 là ti n l ươ ng c a cá nhân trong t ươ ng lai và r là t l lãi su t. Nu cá nhân ti t ki m, ñiu này có ngh ĩa là h ch p nh n tiêu dùng ít trong hi n t i và nhi u trong t ươ ng lai (hình 8.6a) và ng ưc l i n u cá nhân tiêu dùng nhi u trong hi n t i ( ñi vay) h s ch p nh n tiêu dùng ít trong t ươ ng lai (hình 8.6b). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .95 Tiêu dùng tươ ng lai A (1+r)C = C TL ðưng tho d ng hi n t i và t ng lai E ươ W 1 W ðưng ngân sách hi n t i và tươ ng lai Ti t ki m C 0 W 0 Tiêu dùng hi n nay C Tiêu dùng B t ươ ng lai (1+r)C = C TL ðư ng ngân sách hi n t i và tươ ng lai W1 W ðưng tho d ng hi n t i và tươ ng lai E Vay C W 0 0 Tiêu dùng hi n nay C Hình 8.6. Hành vi tiêu dùng, ti t ki m và cho vay c a cá nhân trong hi n t i và t ươ ng lai Ng ưi tiêu dùng có th có lưng C tiêu dùng cho hi n t i và C TL dành cho tiêu dùng trong t ươ ng lai, ho c k t h p b t k ỳ ñim nào trên ñưng gi i h n ngân sách. T i ñim nào là do ng ưi tiêu dùng ưa thích tiêu dùng hi n t i hay ti t ki m ñ tiêu dùng trong t ươ ng lai. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .96 Bây gi chúng ta nghiên c u nh h ưng c a thu thu nh p và thu lãi thu nh p lên ng x c a các cá nhân ñi v i ngu n ngân sách hi n có c a h . Tiêu dùng NS tr ưc thu tươ ng lai NS sau thu l ươ ng W NS sau thu l ươ ng & thu lãi thu nh p W’ Hình 9.6. Tác ñng c a thu l ươ ng và thu lãi thu nh p Thu thu nh p có hai ph ươ ng pháp ñánh thu , thu l ươ ng và thu lãi thu nh p. Thu l ươ ng làm d ch chuy n ñưng ngân sách (NS) xu ng song song v i ñưng c ũ (hình 9.6). Thu lãi thu nh p làm cho ph n tiêu dùng trong t ươ ng lai b gi m ñi so v i tiêu dùng trong hi n t i. Do ñó, thu lãi thu nh p khuy n khích tiêu dùng hi n t i h ơn là ti t ki m ñ tiêu dùng trong t ươ ng lai. Tiêu dùng t ươ ng NS tr ưc thu lai NS sau thu l ng E ươ C1 và lãi thu nh p E’ * E* C1 F W Tiêu dùng hi n nay C0 W0 Hình 10.6. Tác ñng c a thu lãi thu nh p ñn hành vi tiêu dùng Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .97 Thu lãi thu nh p làm ñưng NS chuy n xu ng, ñ h u d ng c a ng ưi tiêu dùng chuy n t E ñn E’, nh ưng do tác ñng thay th khuy n khích tiêu dùng hi n t i nhi u hơn t ươ ng lai, ng ưi tiêu dùng s v n tiêu dùng m c chi tiêu C 0 và gi m l ưng chi tiêu trong t ươ ng lai t C 1 xu ng còn C 1* (hình 10.6). Kho n ti t ki m W 0 – C 0 không thay ñi. S thay ñi tiêu dùng gi a E’ và E* s gây ra s m t tr ng cho xã h i là E*F. c) ðo ph n b m t tr ng do thu P ðưng c u A P4 ðưng cung Thu P1 C B Q Q Q 4 1 Hình 11.6 . ðo s m t tr ng do t ăng thu ð ño s m t tr ng c a xã h i do thu , t c là chúng ta tính di n tích tam giác ABC (l ưng m t tr ng do thu ) (hình 11.6). ð tính ñưc di n tích này, chúng ta xu t phát t cách tính ñ co dãn c a c u theo giá là: ∆Q/Q ∆P η = -------- ⇒ ∆Q = ----- Q* η ∆P/P P Nu chúng ta thay s thay ñi c a giá ( ∆P) t công th c trên b ng thu (t) ta có: t ∆Q = CB = --- Q* η P Di n tích tam giác ABC = CB*t/2, thay CB vào ta có di n tích tam giác ABC = 2 1/2*t /P* Q* η. Chú ý: Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .98 - t là thu trên m t ñơ n v s n ph m, n u thu su t trên giá tr s là t’ = t/P; thay vào công th c trên ta có th tính ñưc s m t mát n u ban hành thu theo giá tr hàng hoá. - Trong th c t có m t công th c g n s m t tr ng v i thu thu : M t tr ng/Thu thu = 1/2*t/P * η Giá A 2t B t C E D Hình 12.6 . S m t tr ng t ăng nhi u h ơn t ăng thu su t S m t tr ng t ăng h ơn 2 l n ( ∆ACE) so v i ( ∆BCD) n u t ăng su t lên 2 l n. Nh ư vy t l t ăng s m t tr ng c a xã h i do t ăng thu s nhanh h ơn so v i t t ăng thu . ðiu này cho chúng ta m t nh n ñnh là không nên ñánh quá n ng thu vào m t ngành nào ñó (tr thu tiêu th ñc bi t), làm nh ư v y s t o ra s m t tr ng c a xã h i nhi u h ơn. Vi c tr c p cho các ngành khác ch y u l y t ngân sách nhà n ưc, b n thân nó ñã gây s m t tr ng cho xã h i nhi u h ơn trong quá trình ñánh thu . Giá A t D C B Hình 13.6 . S m t tr ng do t ăng thu ph thu c vào ñ co dãn c a c u S m t tr ng do thu mang l i cho xã h i ph thu c vào m t s y u t , trong ñó ñ co dãn c a c u hàng hoá, d ch v ñó có ý ngh ĩa quan tr ng. C u hàng hoá, d ch v càng co dãn thì vi c t ăng thu su t càng làm m t mát cho xã h i nhi u h ơn (hình 13.6). Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .99 4.2. Tác ñng c a thu do ng ưi s n xu t ph i ch u ð phân tích ph n m t tr ng do ñánh thu chúng ta gi ñnh trong tr ưng h p ñưng cung n m ngang (hoàn toàn co dãn). Do ñó, gánh n ng thu hoàn toàn do ng ưi tiêu dùng ch u. Nh ưng trong ng n h n, h u h t các ñưng cung ñu d c lên, hay nói cách khác là cung co dãn. ðiu ñó ñng ngh ĩa v i gánh n ng c a thu m t ph n r ơi vào ng ưi s n xu t. A P B P-t C D Hình 14.6a. M t tr ng do thu ñánh vào ng ưi s n xu t Lúc ñu, ng ưi s n xu t nh n ñưc giá P, khi Chính ph ban hành thu (t) làm cho giá mà ng ưi s n xu t nh n ñưc là P-t. T ng th ng d ư c a ng ưi s n xu t khi ch ưa có thu là tam giác DBP, sau thu Chính ph s thu ñưc kho n P-t CAP, ng ưi s n xu t mt ñi kho n P-t CBAP, nh ư v y, m t mát c a xã h i do ph n m t ñi c a ng ưi s n xu t là tam giác ABC. Trong tr ưng h p cung hàng hoá d ch v ít co dãn thì s m t tr ng c a ng ưi s n xu t và xã h i s nh h ơn (hình 14.6b). Cung co dãn ít A Cung co dãn P B nhi u P-t C D Hình 14.6b . M t tr ng do thu ñánh vào ng ưi s n xu t khi cung ít co dãn 4.3. Tác ñng c a thu ñn c ng ưi s n xu t và tiêu dùng ch u Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .100 Thu là ngu n thu chính c a ngân sách Nhà n ưc, thu ñóng vai trò quan tr ng trong vi c phân ph i l i thu nh p xã h i t khu kinh t th tr ưng sang khu v c kinh t công c ng. S không có các công trình công c ng (t ư nhân s không làm) vì do tính ch t ca lo i hàng hoá này (ví d : qu c phòng, an ninh, giáo d c) n u không có thu . Ngoài vai trò thu ngân sách nhà n ưc, thu còn là m t công c ñiu hành n n kinh t ca Chính ph nh ư thu tiêu th ñc bi t các lo i hàng hoá gây nghi n, thu gây ô nhi m (thu Pigou, v.v). Nh ưng khi ban hành thu có ngh ĩa là Chính ph ñã ñánh ñi gi a tính hi u qu ca kinh t v i s công b ng xã h i. Trong h u h t các lo i thu (thu thu nh p, thu môn bài, thu giá tr gia t ăng, thu nh p kh u) n u trong các ho t ñng s n xu t kinh doanh này không có các chi phí ngo i ng tiêu c c thì xét riêng d ưi góc ñ kinh t thu s làm m t ñi m t ph n th ng d ư c a ng ưi tiêu dùng và m t ph n th ng d ư c a ng ưi s n xu t. Ng ưi s n xu t m t nhi u hay ng ưi tiêu dùng m t nhi u ñiu ñó còn tu ỳ thu c vào ñ co dãn c a cung và c u c a lo i hàng hoá b ñánh thu . ð th y rõ ñưc ñiu này chúng ta xem xét mô hình 15.6. Giá P S P A TD Thu P* B t E D D C PS D’ P0 Q S n A QD Q* lưng Hình 15.6. nh h ưng c a thu ñn ng ưi tiêu dùng và ng ưi s n xu t Trong mô hình trên, chúng ta gi s ñưng c u s n ph m, d ch v là D, ñưng cung hàng hoá d ch v là S, ñim cân b ng th tr ưng t i E m c giá cân b ng là P*, v i sn l ưng Q*. Th ng d ư c a ng ưi tiêu dùng là di n tích tam giác PEP* và khi ñó th ng dư c a ng ưi s n xu t là toàn b di n tích tam giác P 0EP*. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .101 Gi s Chính ph ban hành m c thu t, lúc này, ng ưi s n xu t ch nh n ñưc giá Ps, trong khi ñó ng ưi tiêu dùng ph i tr giá P TD , doanh thu thu Chính ph thu ñưc cho ngân sách là di n tích hình ch nh t P TD PSAC; ng ưi s n xu t m t ñi ph n hình thang P SCEP*; ng ưi tiêu dùng m t ñi kho n P*E AP TD ; nh ư v y, n u l y t ng m t ñi ca ng ưi s n xu t và ng ưi tiêu dùng tr ñi ph n nh n ñưc c a Chính ph (doanh thu thu ), thì ph n m t tr ng c a xã h i s là tam giác CEA. T mô hình trên, chúng ta c ũng d dàng th y r ng r ng t c ñ t ăng ph n m t tr ng c a xã h i nhanh h ơn so v i t c ñ tăng t l thu và n u ñưng c u D’ có ñ co dãn nh h ơn s làm cho ph n m t tr ng c a xã h i ít h ơn, nh ưng ng ưi tiêu dùng s m t nhi u h ơn ng ưi s n xu t. 5. THU VÀ HI U QU KINH T TRONG CUNG LAO ðNG 5.1. Tác ñng c a thu ñn s l ưng lao ñng ñưc cung c p Ti n l ươ ng L ðưng cung v lao ñng ươ ng tr ưc thu Lươ ng tr ưc thu Gi lao ñng Gi lao ñng S gi lao ñng tr ưc thu sau thu Hình 16.6. Cung lao ñng tr ưc và sau thu Nhi u nhà kinh t cho r ng, thu có nh h ưng r t ít ñn gi lao ñng vì s gi lao ñng ñã quy ñnh s n 40 gi trong tu n. Nh ưng trong th c t , vi c t ăng thu ti n l ươ ng có hai tác ñng: Tác ñng thu nh p d n ñn các cá nhân b thi t, vì b thi t cho nên cá nhân tiêu dùng ít ñi và làm vi c nhi u gi h ơn; tác ñng thay th là do các kho n thu t vi c ñi làm gim ñi (W- t) do ti n l ươ ng nh n ñưc gi m ñi m t l ưng b ng thu . Vì ti n l ươ ng b gi m cho nên cá nhân có ñng c ơ làm vi c ít ñi. Khi ti n l ươ ng gi m mà s gi làm vi c gi m ñi có ngh ĩa tác ñng thu nh p ñã b chi ph i b i tác ñng thay th (thu nh p b thay th b i s ngh ng ơi, gi i trí). Ng ưc l i, khi thu làm ti n l ươ ng gi m mà s gi lao ñng t ăng lên thì hi n t ưng tác ñng thay th ñã b chi ph i nh h ưng c a thu nh p . Nh ư v y, vi c áp d ng thu thu nh p nh h ưng ñn s gi lao ñng nh ư th nào còn ph thu c vào cung lao ñng ñang ñâu và tác ñng thu nh p và tác ñng thay th ca quá trình cung lao ñng. Hình 17.6 th hi n tác ñng c a t ăng thu thu nh p khi tác ñng thu nh p c a ti n l ươ ng chi m ưu th so v i tác ñng thay th . Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .102 5.2. Tác ñng thu nh p và thay th c a thu nh h ưng thu Tiêu A nh p c a thu dùng B làm chuy n ñưng ngân sách E C E nh h ưng thu nh p và thay th E ca thu làm chuy n ñưng NS 0 E Lao Hình 17.6. Tác ñng c a thu ñn cung lao ñng và tiêu dùng Do nh h ưng c a thu , làm gi m thu nh p cá nhân cá nhân ph i tiêu dùng ít ñi và ñng th i lao ñng nhi u h ơn (E
E’); trên cùng m t ñưng h u d ng, do ti n lươ ng th p h ơn mà ñng c ơ làm vi c c a cá nhân gi m ñi, h t ăng gi ngh ng ơi gi m gi lao ñng (E’
E*). Cu i cùng sau c nh h ưng c a thu nh p và thay th k t qu nh h ưng c a thu là s cân b ng x y ra t i E*. E* ñươ ng nhiên là n m d ưi E, b i vì thu nh p gi m. Nh ưng E* có th n m bên ph i c a E (t ăng cung lao ñng) ho c bên trái c a E (gi m cung lao ñng tu ỳ thu c vào ñ co dãn c a cung lao ñng v i ti n l ươ ng. Hay nói cách khác là tu ỳ thu c vào hai nh hưng thu nh p và thay th cái nào m nh h ơn. Trong tr ưng h p nh h ưng c a thu nh p l n h ơn nh h ưng c a s thay th thì E* s n m bên ph i c a E. Ng ưc l i, trong tr ưng h p nh h ưng c a s thay th l n hơn nh h ưng c a thu nh p thì E* s n m bên trái c a E*. Chú ý: ð co dãn cung lao ñng c ũng ñưc tính t ươ ng t nh ư ñ co dãn cung các lo i hàng hoá khác. 5.3. Tác ñng gây méo mó (sai l ch) c a thu thu nh p Trong xã h i tác ñng c a thu thu nh p lên hai ñi t ưng nam gi i và n gi i r t khác nhau. Thu thu nh p ch có th tác ñng r t nh t i cung lao ñng nam gi i. Chúng ta nghiên cu s nh h ưng c a hai lo i thu thu nh p ñó là thu khoán (thu thân) và thu t l . Thu khoán là thu ñánh vào ñu ng ưi, không ph thu c vào cá nhân ñó ñang làm gì. Nó ñòi h i m i cá nhân hàng tháng, n ăm ho c trong m t th i gian quy ñnh nào ñó ph i ñóng cho Chính ph m t kho n thu là ví d 50.000 ñng/tu n, b t k cá nhân ñó là ai và làm gì và thu nh p là bao nhiêu. Thu này ñơ n gi n, nh ưng không công b ng trong xã h i gi a các cá nhân trong c ng ñng v i m c thu nh p chênh l ch nhau. Tác ñng c a thu này c ũng ñơn gi n là làm gi m ñưng ngân sách xu ng m t kho ng song song v i ñưng c ũ ( ñ d c c a ñưng ngân sách không thay ñi) (hình 18.6). Do ñ d c ñưng ngân sách không ñi cho nên các cá nhân v n nh n thêm m t kho n tiêu dùng do Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .103 làm thêm m t gi . N u cá nhân làm 40 gi trong tu n và m i gi thu ñưc là 10.000 ñng thì thu nh p tr ưc thu c a h là 400.000 ñng và thu nh p sau thu s là 350.000 ñng. N u cá nhân này làm thêm 2 gi na trong tu n thì thu nh p tr ưc thu là 420.000 ñng/tu n và thu nh p sau thu là 370.000 ñng/tu n. Nh ư v y, rõ ràng ph n làm ngoài gi không b ñánh thu . K t qu là t i b t k m c cung lao ñng nào ph n thu ñóng góp hàng tu n c a h là không ñi là 50.000 ñng/tu n. Chúng ta c n l ưu ý r ng thu khoán có tác ñng thu nh p: B i vì các cá nhân b thi t, h s tiêu dùng ít hàng hoá và gi i trí ít h ơn (do ph i làm vi c nhi u h ơn vì ph n thu nh p ngoài gi không b ñánh thu ). ñây ñt ra câu h i là cung lao ñng s th nào gi a thu khoán và thu t l thu nh p. ð so sánh ñưc nh h ưng c a hai lo i thu này t i vi c cung lao ñng trong n n kinh t , chúng ta gi ñnh r ng chúng ta ch n thu su t m c cá nhân v n có m c h u dng nh ư trên cùng ñưng h u d ng khi cá nhân ph i n p thu khoán (hình 18.6). ðưng h u Ngân sách tr c dng tr ưc ư Tiêu thu dùng thu thu nh p 420.000 A Ngân sách sau thu khoán 400.000 B 370.000 C Ngân sách sau thu t l D thu nh p E ng h u 350.000 ðư F dng sau thu thu nh p 40 50 Gi cung lao ñng Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .104 Hình 18.6 . Tác ñng c a thu khoán và thu thu nh p Chú ý: t l trên các tr c tung và hoành ch mang tính ch t mô ph ng m t cách tươ ng ñi Trên hình 18.6 v i thu khoán, ng ưi ñóng thu s ch n ñim D kho n n p thu là AD; v i thu t l cá nhân s ch n ñim E kho n n p thu là BE. So sánh kho n doanh thu thu c a Chính ph t thu khoán AD v i kho n doanh thu thu ca Chính ph t thu t l là BE chúng ta th y ñưc s chênh l ch EF là kho n thu vưt tr i do thu khoán. Ph n này là ph n m t tr ng c a xã h i n u dùng thu t l . Nh ư v y trong tr ưng h p thu khoán, l ưng cung lao ñng không h gi m, trong khi ñó ñi v i thu t l l ưng cung lao ñng gi m do tác ñng thay th (thay th s nhàn r i v i thu nh p). Chúng ta c n l ưu ý m t ñiu, thu khoán có nhi u ưu ñim nh ư: ñơ n gi n, không làm gi m l ưng cung lao ñng do không b tác ñng thay th , không t o ra s mt tr ng c a xã h i (kho n EF). Nh ưng có m t khó kh ăn mà thu khoán không ho c ít ñưc th c hi n trong th c t ñó là, thu khoán ñánh ñng ñu trên t t c các cá nhân n p thu không bi t anh là ai, thu nh p bao nhiêu. Chính vì v y mà thu khoán t o ra s b t công b ng trong xã h i. 5.4. ðo tác ñng c a thu ñn l ưng cung v lao ñng Nh ư v y, v m t lý thuy t tác ñng c a thu thu nh p ñi v i cung lao ñng là không rõ ràng, có th t ăng, có th gi m tu ỳ thu c vào m c ñ nh h ưng c a tác ñng thu nh p và tác ñng thay th . ð ño tác ñng c a thu thu nh p ñn l ưng cung lao ñng cn, có th s d ng các ph ươ ng pháp sau: Ph ươ ng pháp ñiu tra , ti n hành ñiu tra ph ng v n các cá nhân xem vi c ñánh thu thu nh p có tác ñng ñn th i gian h ñi làm vi c hay không. ðươ ng nhiên là các ñiu tra này s ñư a ñn nh ng câu tr l i h n h p, m t s ng ưi s cho rng vi c ñánh thu thu nh p s làm cho h ph i lao ñng thêm gi ñ bù ñp vào ph n ñóng thu thu nh p. M t s khác l i cho r ng, ñánh thu thu nh p s làm cho h lao ñng ít h ơn vì càng thu nh p cao càng b ñánh thu nhi u. Nh ng câu tr l i nh ư v y không mang ñưc tính ch t ñnh l ưng v m c mà ch mang ý ngh ĩa ph ng ñoán theo con s th ng kê. Ph ươ ng pháp s d ng các thông s c a th tr ưng , ph ươ ng pháp này s d ng các k thu t th ng kê phân tích s li u trong quá kh nh m tìm ra các k t qu v ph n ng c a các cá nhân v cung lao ñng ñn s thay ñi thu thu nh p nh ư th nào. M t s nghiên c u theo ph ươ ng pháp này các n ưc phát tri n cho các k t lu n rng: Tác ñng c a thu thu nh p t i cung lao ñng nam gi i là r t nh , nh ưng ñi vi cung lao ñng là n gi i là r t l n. Và k t lu n th hai là không có s th ng nh t v s m t tr ng do thu thu nh p gây ra là l n hay nh . Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .105 Ph ươ ng pháp s d ng k thu t kinh t l ưng Ph ươ ng pháp này th ưng ñưc s d ng ñ phân tích nh h ưng c a thu ñn cung lao ñng thông qua các s li u trong quá kh nhi u n ăm (time sery data), ho c gi a các vùng khác nhau (cross section data). 6. CH ð THU T I ƯU Trong các ph n tr ưc chúng ta ñã th y, s ñánh thu có th gây ra các m t mát rt l n cho phúc l i xã h i (DWL), tr thu t ng (Lum-sum tax). T i sao không áp dng thu t ng (Lum –sum tax)? Và làm cách nào ñ có th gây ra DWL cho xã h i ít nh t khi áp d ng các lo i thu ? Ph n sau này ch y u ñ gi i quy t hai câu h i trên. 6.1. ðánh thu thu nh p mang tính phân ph i l i t i ưu a) Vì sao thu s gây ra sai l ch (méo mó) Chính ph có th ñt c ơ s ñánh thu c a mình d a trên nh ng bi n s có th quan sát ñưc nh ư thu nh p, chi tiêu v.v. S ch n l a c a Chính ph có th ho c là ch n thu khoán (Lum-Sum tax) th ng nh t, lo i thu mà các cá nhân ph i n p b t k h làm gì và n ăng l c c a h ra sao (ví d , thu thân), ho c áp d ng thu ph thu c vào các bi n s nh ư tiêu dùng, ti n l ươ ng. Nh ưng nh ưc ñim là các lo i thu này không kh i gây ra méo mó và m t mát cho xã h i. b) L a ch n gi a b t công và hi u qu Nu trong m t xã h i m i ng ưi ñu gi ng nhau ( ñiu không t ưng), thì không ph i áp d ng các lo i thu gây ra DWL cho xã h i. ðiu ñó s r t ñơ n gi n cho v n ñ qu n lý, v n ñ hi u qu , v n ñ phân ph i n u áp dng m t lo i thu th ng nh t. Chúng ta có th áp d ng m t lo i thu lu ti n nh m m c ñích phân ph i l i thu nh p, t p trung gánh n ng thu khoá vào ng ưi giàu. Nh ưng làm nh ư v y, Chính ph ph i tính t i v n ñ hi u qu t c là s m t tr ng c a xã h i. S ñánh ñi gi a gi m s b t công và hi u qu là t t y u khi áp d ng các lo i thu . Cơ c u thu t i ưu ñưc coi là lo i thu t ăng t i ña phúc l i xã h i, trong ñó s cân ñi gi a m t tr ng v phúc l i và b t công ph n ánh thái ñ c a xã h i ñi v i công b ng và hi u qu . Cơ c u thu t i ưu ph thu c vào: Th nh t: Hàm phúc l i xã h i c a xã h i; Th hai : thông tin mà Chính ph có ñưc c ũng nh ư c ơ c u các lo i thu Chính ph mang áp d ng. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .106 c) S m t tr ng c a xã h i s t ăng lu ti n theo t l thu ð so sánh tác ñng c a thu lu ti n, thu t l và thu khoán ñn hành vi cung lao ñng c a các cá nhân và s m t tr ng c a xã h i chúng ta s d ng k thu t mô hình ñ th (hình 19.6). Tiêu dùng Ngân sách tr ưc thu khoán A Ngân sách sau thu khoán ðư ng h u B d ng sau thu thu nh p Ngân sách C sau thu t l thu nh p D Ngân sách E sau thu t l E ’ F thu nh p F’ 40 50 Gi cung lao ñng Hình 19.6. So sánh tác ñng c a thu khoán, thu t l và thu lu ti n ñn cung lao ñng và s m t tr ng c a xã h i. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .107 ð so sánh nh h ưng c a 3 cách ñánh thu thu nh p trên chúng ta gi s sau khi ñánh m t trong b t c lo i thu nào thu cá nhân v n trên cùng m t ñưng h u d ng (hình 19.6). Nh ư v y m c doanh thu c a Chính ph s là: kho ng cách AD ñi v i thu khoán, BE ñi v i thu t l và CE ’ ñi v i thu lu ti n. Chúng ta có th d dàng nh n th y r ng, thu khoán mang l i doanh thu cho Chính ph nhi u nh t và thu lu ti n mang l i doanh thu cho Chính ph ít nh t. Xét d ưi góc ñ cung lao ñng, chúng ta c ũng có k t lu n t ươ ng t : Thu khoán không nh h ưng ti l ưng cung lao ñng trên th tr ưng, ng ưc l i thu lu ti n làm gi m cung lao ñng trên th tr ưng m t l ưng l n nh t. Dưi góc ñ s m t tr ng c a xã h i thì thu t l và thu lu ti n t o ra s m t tr ng c a xã h i trong ñó thu lu ti n t o ra s mt tr ng nhi u h ơn. ðiu này không có gì mâu thu n vì chúng ta ñã k t lu n ph n tr ưc là s m t tr ng liên quan ñn tác ñng thay th . Vì thu su t c n biên cao h ơn c a thu lu ti n so v i thu su t c n biên c a thu t l cho nên thu lu ti n t o ra s m t tr ng nhi u h ơn so v i thu t l . Qua 3 k t lu n trên chúng ta l i th y ñưc quy lu t c a s ñánh ñi gi a công bng và hi u qu trong các chính sách kinh t xã h i c a Chính ph . 6.2. C ơ c u t i ưu c a thu thu nh p Hu h t các n ưc ph ươ ng Tây không s d ng thu có thu su t lu ti n ñu vì t o ra s m t tr ng c a xã h i l n. S m t tr ng liên quan v i h th ng thu g n v i quy mô ca thu su t c n biên. ð co dãn c a cung lao ñng và thu su t Gi ñnh Chính ph áp d ng m t thu su t ñi v i nhóm công nhân không có tay ngh và nhóm khác ñi v i công nhân có tay ngh nh m làm t ăng t i ña ñ h u d ng xã hi. ð làm ñưc ñiu này, chính ph ph i ñnh ra m t thu su t làm sao ñ s m t mát v ñ h u d ng do t ăng thu m t ñng (do t ăng thu su t) ñi nhóm này b ng ñúng s mt mát ñ h u d ng do t ăng thu m t ñng ñi v i nhóm kia. Chúng ta bi t r ng, t ăng thu su t cho m t nhóm cá nhân nào ñó trong xã h i ñng ngh ĩa v i vi c gi m ti n l ươ ng tr cho nhóm cá nhân ñó. Hình 20.6A th hi n m i quan h gi a ñưng hu d ng là hàm c a thu su t. Khi mà thu su t t ăng thì ñ h u d ng s gi m. ð h u dng ca nhóm ð h u d ng ca nhóm A Thu su t c a nhóm A Hình 20.6A . M i quan h ñ h u d ng c a nhóm A v i thu su t Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .108 Doanh thu thu s t ăng do nâng thu su t lên s t ăng theo l ưng cung lao ñng. Nh ưng l i có tác ñng gián ti p: thu su t cao h ơn có th làm gi m (ho c t ăng) l ưng cung lao ñng. Thu thu nh thu su t t ăng s là t*W*L, trong ñó t là thu su t, W là ti n l ươ ng, L là l ưng cung lao ñng. Khi t t ăng lên l ưng thu thu s không t ăng nhi u nu l ưng lao ñng (L) gi m và l ưng thu thu s t ăng b ng t l t ăng thu thu n u L không ñi. Trên th c t , n u L gi m m c ñ, thì t ng thu thu có th gi m khi t ăng t (thu su t) (hình 20.6B). Quy mô gi m cung v lao ñng ñưc ño b ng ñ co dãn c a cung lao ñng. ð co dãn c a cung lao ñng càng l n thì ph n t ăng thu c a Chính ph nh tăng thu su t càng nh . Thu nh p t thu Hàm thu nh p ca nhóm A Thu su t Hình 20.6B . M i quan h gi a thu su t và thu nh p t thu Thu su t t i ưu ph i là thu su t mà s gi m ñ h u d ng do t ăng thu m t ñng t các nhóm lao ñng là nh ư nhau (hình 20.6C). Nhóm thu nh p th p có ñ h u d ng thu nh p c n biên cao h ơn (nhóm B trong hình) và tác ñng này t nó ch ra r ng nó có thu su t th p h ơn. Nh ưng n u h gi m l ưng cung lao ñng xu ng th p h ơn nhóm khác thì thu su t c a h l i cao h ơn. M t khác, mô hình này c ũng cho th y r ng cung lao ñng c a các nhà qu n lý, chuyên môn, ñiu hành có ñ co dãn th p h ơn nh ng ng ưi lao ñng thông th ưng thì nh ng ng ưi có thu nh p cao này ph i b ñánh thu nng h ơn so v i nh ng nhóm ng ưi lao ñng thông th ưng khác. MU Mt mát c n biên trong ñ h u d ng do t ng thêm m t Thu nh p c n ă biên ñng ti n thu c a nhóm B Mt mát c n biên trong ñ h u d ng do t ăng thêm m t ñng ti n thu c a nhóm A Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .109 tA tB Thu su t Hình 20.6C . ðánh thu t i ưu v i các nhóm lao ñng khác nhau 6.3. Phân ph i l i thông qua thu hàng hoá Trong các ph n tr ưc chúng ta ñã nghiên c u lý do ñiu ch nh h th ng thu là chính ph có th phân ph i l i thu nh p m t cách có hi u qu h ơn, nh m có ñưc m t xã h i công b ng h ơn so v i thu khoán (Lum-sum tax). Vy li u chính ph có nên s d ng h th ng thu hàng hoá? Thu hàng hoá có hi u qu h ơn thu thu nh p không? H th ng thu này có ñt ñưc m c tiêu phân ph i tươ ng t thu thu nh p không? M t mát xã h i có ñưc gi m ñi hay không? H th ng thu s d ng c thu hàng hoá và thu thu nh p có hi u qu h ơn khi ch s d ng h th ng thu thu nh p? a) Tính phi hi u qu c a thu hàng hoá ðánh thu t t c ñu ra (hàng hoá tiêu dùng c ng v i hàng hoá ñu t ư) cùng m t thu su t là t ươ ng ñươ ng nh ư m t lo i thu thu nh p. T ñó, chúng ta ch quan tâm ñánh thu nh ng hàng hoá khác nhau v i các thu su t khác nhau “ thu hàng hoá phân bi t”. Có th k t lu n r ng, n u chúng ta có m t h th ng thu thu nh p ñưc xây d ng tt thì vi c thu hàng hoá có th b sung chút ít vào kh n ăng phân ph i l i thu nh p. Xây d ng m t h th ng thu thu nh p là m t vi c làm r t quan tr ng. m t s nưc, n n tr n thu thu nh p r t ph bi n, cách phân ph i l i duy nh t h u hi u ch có th thông qua ñánh thu các lo i hàng hoá do ng ưi giàu tiêu th . b) Các lo i ý ki n ph n ñi thu hàng hoá phân bi t Th nh t: ðánh thu phân bi t nh ư v y r t ph c t p v m t hành chính, s phân bi t các lo i hàng hoá tiêu dùng khác nhau r t khó kh ăn, chi phí t n kém và t o ra s b t bình ñng. Th hai: Nó m ra kh n ăng ñ m t s nhóm s d ng h th ng thu ñ phân bi t ñi x v i các nhóm khác. c) Thu Ramsey Frank Ramsey, (1920) không quan tâm t i phân ph i l i, mà ch quan tâm xác ñnh hi u qu Pareto. Hay nói m t cách khác, c ơ c u thu nào làm t i thi u hoá s m t mát cho xã h i. Thu Ramsey là thu t l thu n v i t ng ngh ch ño các ñ co dãn c a cung và c u. t 1 1 -- = k ----- + ----- d s P ηn η Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .110 Trong ñó: k là h s t l ph thu c vào t ng l ưng thu nh p mà Chính ph mu n d tăng lên; t là thu su t trên m t ñơ n v ñánh thu ; p là giá hàng hoá sau thu ; ηn là ñ s co dãn c a c u; η là ñ co dãn c a cung. Nu ñ co dãn c a cung, ho c c u là vô h n (hoàn toàn co dãn) thì thu s ñơ n gi n là t l ngh ch v i ñ co dãn bù tr c a c u ho c cung. Hình 21.6 th hi n m c thu hàng hoá t i ưu ñòi h i r ng m c thu t ăng c n biên ñi v i m i ñng thu nh p c n biên t ăng nên ph i là nh ư nhau cho m i lo i hàng hoá. N u có s chênh l ch thì b ng cách ñiu ch nh thu su t ta có th ñt ñưc ñim t i ưu. DWL Mt tr ng t ăng cùng thu su t A Thu Thu H. Hoá (t ) i t thu Hàm thu nh p B Thu H. Hoá (t i) HH i HH j DWL biên Mt tr ng thêm do Thu nh p c n tăng thêm 1 ñng biên thu nh p thêm C Thu H. Hoá (t i) Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .111 Hình 21.6. ðánh thu hàng hoá t i ưu d) C ơ c u thu t i ưu có c u ph thu c l n nhau Thu thu nh p là thu gây ra méo mó cho n n kinh t vì nó làm cho các cá nhân có các quy t ñnh không ñúng liên quan ñn kh i l ưng lao ñng mà h cung c p. ð s a ch a nh ng nh ưc ñim này n u Chính ph ñánh thu hàng b sung ñi v i gi i trí và tr c p hàng b sung cho vi c làm. B ng cách ñó, chúng ta có th gi m ñưc m t mát do thu thu nh p mang l i. Ví d , ñánh thu thêm ñi v i các m t hàng gi i trí, th thao ñng th i tr c p thêm vé tháng cho CBCNV sau khi ñánh thu thu nh p. 6.4. Thu t i ưu và hi u qu s n xu t H.Hoá Y E’ E* ðưng h u dng tr ưc thu ðưng h u dng sau thu PPF H.Hoá X Hình 22.6 . nh h ưng cân b ng c a ñánh thu hàng hoá Các lo i thu hàng tiêu dùng làm thay ñi t l thay th c n biên (MRS XY ) và t l chuy n ñi c n biên c a cá nhân (MRT XY ). Hình 22.6 th hi n s gim phúc l i (gây méo mó) c a thu hàng hoá. N n kinh t vn trên ñưng n ăng l c s n xu t, nh ưng ñưng h u d ng cá nhân l i không ti p tuy n v i ñưng n ăng l c s n xu t n a. Do ñó cá nhân b thi t, ñó là chi phí do méo mó ca thu hàng hoá gây ra. Nhi u lo i thu có nh h ưng không nh ng ñ h u d ng c a các cá nhân, mà còn nh h ưng t i hi u qu s n xu t c a n n kinh t (PPF). N n kinh t v n trên ñưng gi i h n n ăng l c s n su t (PPF), nh ưng ñưng h u d ng c a các cá nhân l i không ti p tuy n v i ñưng n ăng l c s n su t n a. Do ñó cá nhân b thi t n m trên ñưng h u dng E’ th p h ơn so v i E tr ưc khi có thu , gây nên s méo mó cho n n kinh t . Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .112 Nhi u lo i thu nh h ưng ñn hi u qu s n xu t c a n n kinh t . Nh ư chúng ta ñã nghiên c u trong Ch ươ ng III “Kinh t phúc l i”. Hi u qu trong quá trình s n xu t ñòi hi: T l thay th biên (marginal rate of substitution) gi a v n và lao ñng s n xu t hàng hoá X b ng v i t l thay th biên gi a v n và lao ñng c a hàng hoá Y ñng th i bng v i t l gi a ti n l ươ ng và giá c a v n (lãi su t). w Y X MRTS KL = MRTS KL = ----- r Mi lo i thu ñánh vào ñu vào, ho c ñu ra c a các hãng s n xu t không th ng nh t, s d n t i làm cho n n kinh t không có hi u qu trong s n xu t. Ví d , thu ñánh vào v n, lao ñng c a các hãng khác nhau làm cho méo mó s cân b ng này, gây phi hi u qu trong quá trình s n xu t. Trong n n kinh t có nhi u ho t ñng th tr ưng và các ho t ñng phi th tr ưng. Nh ưng thu hàng hoá ch ñưc áp d ng cho khu v c th tr ưng còn khu v c phi th tr ưng thì không th áp d ng. Ví d , ng ưi s n xu t th c ăn ch ăn nuôi bán trên th tr ưng thì b ñánh thu , nh ưng nh ng ng ưi t s n xu t th c ăn cho ch ăn nuôi c a h (phi th tr ưng) thì không b ñánh thu . Do s phân bi t này c a c ơ ch áp d ng thu cho khu v c th tr ưng và khu v c phi th tr ưng mà n n kinh t b phi hi u qu trong quá trình s n xu t. Trong quá trình tiêu dùng c ũng v y, thu tiêu dùng c ũng s làm méo mó t l thay th biên gi a (MRS XY ) các lo i hàng hoá mà ng ưi tiêu dùng s d ng. Thu hàng hoá tiêu dùng c ũng làm méo mó th tr ưng và gây phi hi u qu kinh t trong tiêu dùng. 6.5. M t mát do thu nh p kh u Giá S Giá + thu B I C F Giá tr ưc thu A J K G H D Q 1 Q 2 Q 3 Q 4 Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .113 Hình 23.6 . nh h ưng thu nh p kh u ñn phúc l i xã h i Lúc ñu do giá th p, c u là Q 4, nh ưng cung ch có Q 1, kho ng thi u h t là Q 4 – Q 1. Chính ph nh p kh u kho ng thi u h t này, nh ưng do ñánh thu nh p kh u (tariff), giá tăng t A ñn B, do giá cao cung trong n ưc t ăng t Q 1 ñn Q 2. ñng th i do thu , lưng nh p kh u gi m Q 4 ñn Q 3. Giá t ăng làm cho kho n th ng d ư c a ng ưi tiêu dùng (CS) b m t ñi ABFH. B i vì do t ăng giá ng ưi s n xu t ñưc l i ph n ABCJ; Chính ph thu ñưc kho n doanh thu thu là KCFG; m t mát c a ng ưi tiêu dùng không chuy n cho ngưi s n xu t và cũng không cho Chính ph là JCK + GFH. M t tr ng này coi nh ư ph n phi hi u qu c a chính sách thu nh p kh u ñi v i bên ban hành thu nh p kh u. TÓM T T CH ƯƠ NG VI 1. H th ng thu t t ph i tho mãn các ñiu ki n sau: a) Hi u qu kinh t ; b) ðơ n gi n v hành chính; c) Linh ho t; d) Nhanh nh y v chính tr ; e) Công b ng. Công b ng trong ñánh thu ñang là m t v n ñ tranh cãi và khó gi i quy t. M t s ý ki n cho r ng ñánh thu tiêu dùng h ơn là ñánh thu thu nh p (cái mà h ñóng góp cho xã hi). 2. Quan ñim l i ích cho r ng c n l a ch n h th ng thu nh m t i ña t ng h u dng c a xã h i. Quan ñim Rawls cho r ng c n l a ch n h th ng thu nh m t i ña phúc l i cho ng ưi nghèo. 3. Thu ñánh vào ng ưi cung c p hàng hoá ho c ng ưi tiêu dùng ñu không có gì khác nhau. Ng ưi ch u thu ph thu c vào ñ co dãn c a c u và cung và ph thu c vào th tr ưng có c nh tranh hay không. 4. Trong m t th tr ưng c nh tranh n u c u co dãn cung hoàn toàn không co dãn thì ng ưi ch u th là ng ưi s n xu t và ng ưc l i. 5. Giá do ng ưi tiêu dùng tr có th t ăng cao h ơn thu ñánh vào các nhà ñc quy n. 6. nh h ưng c a thu t i t ng th và t i t ng ph n. nh h ưng c a thu c ũng khác nhau trong ng n h n và dài h n. 7. Thu không ph i thu khoán s gây ra m c ñ phi hiu qu ñưc ño b ng các kho n m t tr ng. 8. Thu khoán ch có tác ñng thu nh p không có tác ñng thay th . M c ñ m t tr ng c a xã h i ch y u liên quan t i tác ñng thay th . M c ñ m t tr ng c a thu càng l n khi tác ñng thay th càng l n. 9. M t tr ng t ăng nhanh h ơn so v i t ăng t l thu . Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .114 10. nh h ưng c a thu t i cung lao ñng là không rõ ràng. B i vì nh h ưng c a thu nh p và nh h ưng c a thay th trái ng ưc nhau. nh h ưng c a thu nh p thì làm tăng cung lao ñng, còn nh h ưng c a thay th làm gim cung lao ñng. 11. M t c ơ c u thu hi u qu Pareto là c ơ c u thu không có ph ươ ng án khác có th làm cho b t k ỳ cá nhân nào có l i h ơn mà không làm cho ng ưi khác b thi t 12. S thi t h i liên quan ñn ph m vi c a tác ñng thay th có ngh ĩa là nên áp dng thu su t c n biên th p thu c t ng l p trung bình (có s ng ưi ñông). CÂU H I TH O LU N CH ƯƠ NG VI 1. Nh ng tính ch t c ơ b n c a m t h th ng thu ñòi h i? 2. Ph m vi nh h ưng c a th trên th tr ưng c nh tranh? 3. nh h ưng c a thu thu nh p th nào ñn cung c u lao ñng? 4. Ph m vi nh h ưng c a thu trong môi tr ưng ñc quy n khác v i c nh tranh hoàn h o ch nào? 5. Thu giá tr và thu s n l ưng nh h ưng t i nhà ñc quy n khác nhau th nào? 6. Nh ng nhân t nào nh h ưng t i phân tích pham vi nh h ưng c a thu ? 7. Tác ñng c a thu ñn ng ưi tiêu dùng ph i ch u nhi u h ơn khi nào? Thu nh hưng t i tiêu dùng hi n t i và t ươ ng lai th nào? 8. Thu l ươ ng và thu lãi thu nh p nh h ưng t i ng x c a ng ưi tiêu dùng trong hi n t i và t ươ ng lai nh ư th nào? 9. Khi nào thì m t mát xã h i ít h ơn khi h th ng thu ñưc ban hành? Vì sao? 10. Thu nh h ưng t i cung lao ñng th nào? Vì sao có lúc thu làm t ăng cung lao ñng? Lúc thu làm gi m cung lao ñng? 11. Phân tích c ơ c u thu t i ưu c a thu thu nh p? 12. So sánh hai công c phân ph i l i thông qua thu thu nh p và phân ph i l i thông qua thu hàng hoá? 13. Thu nh p kh u nh h ưng th nào t i cung n i ña và s m t tr ng c a xã h i? Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .115 TÀI LI U THAM KH O Alan A. Tait. 1988. Value added Tax: International Practices and Problems. Washington, D.C. Avinash K. Dixit. 1996. The making of economic policy: A transaction –Cost Politics Perspective Boardman A.E. et al.1996. Cost Benefit Analysis Concepts and Practice. Prentice- Hall. Inc. Edgar K. Browing and Jacquelene M. Browning. 1997. Public Finance and the Price System. Third Edition. Macmillan and Lollier Macmillan Company. New York and London International Organization of Securities Commissions. 1998. Objectives and Principles of Securities Regulation Jean-Jacques Laffont. 1947. Fundamentals of Public Economics. The Massachusetts Institute of Technology. Joseph E. Stiglitz. 1988. Economics of the Public Sector. Second edition. W.W. Norton & Company. New York. London Richard D. Irwin. 1995. International Economics Trade Theory & Policy. Second Edition. INC. Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .116 Tr ưng ði h c Nông nghi p Hà N i -- Giáo trình Kinh t Công c ng ............................ .117