Bài giảng Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế - Chương 3.2 Đầu tư quốc tế

*Slide *CHƯƠNG 3-2ĐẦU TƯ QUỐC TẾNội dung ChươngKhái niệm và nguyên nhânĐầu tư trực tiếpCác khu kinh tế liên quan đến đầu tư trực tiếpĐầu tư gián tiếpXu hướng đầu tư trên thế giới*Slide *KHÁI NIỆMĐầu tư QT là hình thức di chuyển tư bản từ nước này sang nước khác nhằm mục đích kiếm lờiTư bản di chuyển gọi là vốn đầu tư quốc tế.Vốn thuộc tổ chức tài chính QT hoặc một nhà nước hoặc vốn đầu tư của tư nhânVốn đầu tư có thể đóng góp dưới dạng:+ Ngoại tệ mạnh và tiền nội địa+ Hàng hóa vô hình: sức lao động, công nghệ , bí quyết công nghệ, bằng sáng chế+ Các phương tiện khác: cổ phiếu, hối phiếu, vàng bạc đá quý*Slide *NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNHDo sự phát triển không đồng đều lực lượng sản xuấtCó sự chênh lệch về tỷ suất lợi nhuận Nhu cầu vốn rất lớnSự quốc tế hóa kinh tế toàn cầu gia tăngNhằm ổn định nguồn cung nguyên liệuTình hình bất ổn và an ninh quốc giaSự ra đời của các công ty quốc tếDo chính sách ngoại thương khác nhau*Slide **Slide *ĐẦU TƯ TRỰC TIẾPKhái niệmTheo góc độ quản lý vĩ mô: Chủ đầu tư trực tiếp đưa vốn và kỹ thuật vào nước nhận đầu tư, thực hiện quá trình sản xuất- kinh doanh, trên cơ sở thuê mướn, khai thác các yếu tố cơ bản ở nước sở tại.Theo quan điểm vi mô: Chủ đầu tư đóng góp một số vốn lớn, đủ để họ trực tiếp tham gia vào việc quản lý, điều hành đối tượng bỏ vốn Là hình thức ĐTQT mà chủ đầu tư nước ngoài đóng góp một số vốn đủ lớn vào lĩnh vực sx hoặc dịch vụ, cho phép họ trực tiếp tham gia điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn đầu tư*Slide *Các hình thức đầu tư trực tiếp1. Hợp tác liên doanh trên cơ sở hợp đồng hợp tác kinh doanh (Business Cooperation Contract- BCC)Luật đầu tư: BCC là hình thức đầu tư được ký giữa các nhà đầu tư nhằm hợp tác KD phân chia lợi nhuận, phân chia sản phẩm mà không thành lập pháp nhân mới.Đặc điểm: + Hợp tác để khai thác + Không thành lập pháp nhân mới + Vốn kinh doanh có thể không đề cập Dự án nhà máy xi măng Bỉm Sơn*Slide **Slide *2. Công ty liên doanhLuật đầu tư: DN liên doanh đã được phép hoạt động tại VN được LD với một DNLD khác hoặc với nhà ĐTNN khác với DN VN khác.Đặc điểm: + có tư cách pháp nhân ở nước sở tại + Chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp + Vốn pháp định >= 30% vốn đầu tư + Thời gian hoạt động dài Các hình thức đầu tư trực tiếpCông ty liên doanh*Slide **Slide *3. DN 100% vốn đầu tư nước ngoài4. Hợp tác liên danh5. Một số loại hình FDI đặc biệtĐầu tư BOTHợp đồng phân chia sản phẩm PSCThuê tài chínhCác hình thức đầu tư trực tiếpKý kết hợp đồng liên doanh*Slide **Slide *BOT (Built- Operate- Transfer): Hợp đồng xây dựng- KD- chuyển giao:Luật đầu tư VN: BOT là hình thức đầu tư được ký giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và NĐT để xây dựng, kinh doanh công trình kết cấu hạ tầng trong một thời gian nhất định; hết thời hạn, NĐT chuyển giao không bồi hoàn công trình đó cho NNVNTác dụng: + Tạo ra loại hình công việc có chất lượng cao + Tác động đến sự phát triển KT-XH + Rủi ro cao đối với NĐTCác hình thức đầu tư trực tiếp*Slide *BT: Build TransferLuật ĐT: BT là hình thức đầu tư được ký giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và NĐT để xây dựng công trình kết cấu hạ tầng ; sau khi xây dựng xong, NĐT chuyển giao công trình đó cho NNVN; CP tạo điều kiện cho NĐT thực hiện dự án khác để thu hồi vốn ĐT và LN hợp lý hoặc thanh toán theo hợp đồng BT.Các hình thức đầu tư trực tiếp*Slide *BTO (Build- transfer- Operate)- Luật ĐT: BTO là hình thức đầu tư được ký giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và NĐT để xây dựng công trình kết cấu hạ tầng ; sau khi xây dựng xong, NĐT chuyển giao công trình đó cho NNVN; CP dành cho NĐT quyền kinh doanh công trình đó trong một thời gian nhất định để thu hồi vốn ĐT và LN hợp lý.Các hình thức đầu tư trực tiếp*Slide *LDO (Lease- Develop- Operate)Hợp đồng cho thuê, nâng cấp và kinh doanh công trình: hợp đồng này quy định nhà nước của nước sở tại cho thuê công trình; nhà thầu nâng cấp và khai thác, kinh doanh công trình trong một thời hạn nhất định, sau đó chuyển giao cho nước chủ nhà.BLT (Build- Lease- Transfer)Hợp đồng xây dựng- cho thuê- chuyển giao quy định: chủ thầu xây dựng và cho thuê công trình trong một thời hạn nhất định, sau đó chuyển giao cho nước chủ nhà.Các hình thức đầu tư trực tiếpDự án cầu Rạch Miễu- Cầu Phú Mỹ*Slide **Slide *Hợp đồng phân chia sản phẩm (PSC- Production Sharing Contract)Hợp đồng này quy định NĐTNN bỏ 100% vốn để tìm kiếm, thăm dò và khai thác tài nguyên trên nước sở tạiNguyên tắc: + Nước chủ nhà được hưởng tỷ lệ lớn hơn chủ ĐT trong tổng số tiền bán sp đv mỏ có trữ lượng lớn, thời gian khai thác dài (và ngược lại) + Nếu không tìm thấy sp hoặc không đủ sản lượng CN để khai thác, NĐT chịu 100% rủi roCác hình thức đầu tư trực tiếp*Slide *Tác động của PSC:+ Có khoảng thu nhập từ phía đối tác+ Mở rộng tầm ảnh hưởng, nâng cao uy tín+ Khả năng rủi ro cao+ Đối với nước chủ nhà, đây là điều kiện để khai thác, tận dụng nguồn tài nguyên có hiệu quả hơn.+ Có thể dẫn đến tình trạng TN QG bị chiếm đoạt với một khối lượng lớn.Các hình thức đầu tư trực tiếpDự án khai thác dầu khí*Slide **Slide *Thuê tài chính: là hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua thuê máy móc, thiết bị và các động sản khác Có 2 hình thức thuê tài chính:Thuê tài chính (thuê thiết bị, thuê vận hành)Thuê muaCác hình thức đầu tư trực tiếp*Slide *Vai trò và tác dụng của FDI1. Đối với nước nhận đầu tưBổ sung nguồn vốn trong nướcThúc đẩy sử dụng vốn nội địa linh hoạt và có hiệu quả.Điều kiện cho các DN tiếp cận với TT TGLà động lực phát triển nhanh loại hình cty xuyên QG*Slide *Là nhân tố tác động mạnh đến quá trình quản lý và đào tạo nhân lựcGiúp giải quyết được một số vấn đề kinh tế- xã hội như thất nghiệp, lạm phát.Tăng thu ngân sách từ việc thu các loại thuếVai trò và tác dụng của FDI*Slide *2. Đối với nhà TB XK VốnNâng cao hiệu quả sử dụng VĐT, hạ giá thành, tăng nhanh hiệu qủa KTPhân tán rủi ro trong đầu tưXây dựng thị trường cung các yếu tố đầu vào ổn địnhBành trướng sức mạnh về KTVai trò và tác dụng của FDI*Slide *3. Mặt trái của FDICơ hội chi phối hoạt động KT làm ảnh hưởng tới tính tự chủ của nước sở tạiTạo MT cạnh tranh khốc liệtDễ rơi vào tình trạng thâm hụt cán cân thanh toánMặt trái thường thấy của ĐTTTNN là hoạt động chuyển giáVai trò và tác dụng của FDI*Slide *Hoạt động chuyển giá thường là:Bên nước ngoài nâng giá tài sản và công nghệ góp vào liên doanh nhằm tăng tỷ lệ vốn gópTính giá nguyên liệu, phụ tùng NK cao hơn giá thực tếTính giá mua (NK) hàng hoá- DV cao hơn giá thực tếTính giá bán (XK) thấp hơn giá thực tế.Vai trò và tác dụng của FDI*Slide * CÁC KHU KINH TẾ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI1. Khu chế xuất2. Khu công nghiệp3. Khu thương mại tự do4. Đặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp5. Khu công nghệ cao*Slide * Khu chế xuất- Export Processing Zone- EPZ1. Khái niệmLuật Đầu tư: KCX là KCN chuyên sản xuất hàng xuất khẩu, thực hiện các DV cho sản xuất hàng XK và hoạt động xuất khẩu, có ranh giới địa lý xác định, do Chính phủ thành lập hoặc cho phép thành lập*Slide *2. Vai trò và ý nghĩa của EPZ:Xúc tiến, đẩy mạnh sản xuất trong nướcMở rộng thị trường quốc tế và xúc tiến hợp tác quốc tếKCX góp phần làm tăng thu nhập cá nhân, phồn vinh kinh tế địa phươngKCX trợ giúp công nghiệp truyền thống hiện có trong nướcCác KCX cho hiệu quả cao về sử dụng đất Khu chế xuất- Export Processing Zone- EPZ*Slide * Khu chế xuất- Export Processing Zone- EPZ Khu chế xuất Tân Thuận*Slide * Khu chế xuất- Export Processing Zone- EPZ Khu chế xuất Linh Trung*Slide *Khu công nghiệp- Industrial parkIPKCN tập trung là một lãnh địa được phân chia và phát triển có hệ thống, theo kế hoạch tổng thể nhằm cung ứng các thiết bị kỹ thuật cần thiết, cơ sở hạ tầng phục vụ công cộng phù hợp với sự phát triển của liên hiệp các ngành công nghiệpKCN có diện tích lớn hơn KCX, bao hàm cả xí nghiêp chế biến hàng XK và các nhà máy xí nghiệp sản xuất công nghiệpKCN không cần phải có tường rào ngăn cách với địa phận nước sở tại.*Slide *Khu công nghiệp- Industrial parkIP KCN Cần Thơ và KCN Bình Minh (Vĩnh Long)*Slide *Khu công nghiệp- Industrial parkIP KCN Việt Nam- Singapore*Slide *Khu thương mại tự do -Free Trade Zone TTZKhu TM tự do thường được tạo lập ở những vùng buôn bán QT thuận tiện như ở các vùng biên giới, giáp ranh giữa các quốc gia. Đó là khu vực không có sản xuất, chỉ có sản xuất, chỉ có buôn bán tự do, hàng hoá được miễn thuế XNK.Có chính sách thương mại riêngHàng hoá được miễn, giảm thuế*Slide *Khu thương mại tự do -Free Trade Zone TTZ Chợ cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh) và Tịnh Biên (An Giang)*Slide *Đặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp (Special Economic Zone- SEZ)1. Khu kinh tế mởMột khu vực có cảng biển, sân bay và khu thương mại tự do đạt tiêu chuẩn quốc tế và được vận hành theo một cơ chế đặc biệt được gọi là khu kinh tế mởLà nơi giao lưu hàng hoá quốc tế thuận lợiKhai thác tối đa và có hiệu quả lợi thế quốc giaCó cơ chế quản lý nhà nước đặc biệt*Slide *Đặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp (Special Economic Zone- SEZ) Khu KT mở Chu Lai (Quảng Nam)*Slide *Đặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp (Special Economic Zone- SEZ) Khu KT mở Lao Bảo (Huế)*Slide *2. Đặc khu kinh tế- Khu kinh tế tổng hợpĐKKT là một bộ phận lãnh thổ thuộc chủ quyền của quốc gia có ranh giới địa lý xác định, có không gian kinh tế- xã hội riêng; được vận hành bởi khung pháp lý riêng và điều kiện vật chất hiện đại, thích hợp cho hoạt động cơ chế thị trường, do quốc hội thành lậpĐặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp (Special Economic Zone- SEZ)*Slide *Đặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp (Special Economic Zone- SEZ) Khu KT Dung Quất (Quảng Ngãi)*Slide *Đặc khu kinh tế- khu kinh tế tổng hợp (Special Economic Zone- SEZ) Khu KT Hải Hà (Quảng Ninh)*Slide * Khu công nghệ kỹ thuật cao (KCNC)KCNC là khu kinh tế- kỹ thuật đa chức năng, có ranh giới xác định, do Thủ tướng CP quyết định thành lập, nhằm nghiên cứu- phát triển và ứng dụng công nghệ cao, ươm tạo DN công nghệ cao, đào tạo nhân lực công nghệ cao và SXKD sản phẩm công nghệ cao.Trong KCNC có thể có khu chế xuất, kho ngoại quan, khu bảo thuế và khu nhà ở.Đặc trưng: có các phân khu chức năng như sx, R&D, giáo dục, dân cư, thương mại và giải trí*Slide *Các lĩnh vực công nghệ cao được ưu tiên:Phần mềm máy tínhCông nghệ tin học/ Thông tin liên lạc viễn thông/ máy tínhCơ học điện tửCông nghệ sinh họcVật liệu mới và năng lượng mới Khu công nghệ kỹ thuật cao (KCNC)*Slide * Khu công nghệ kỹ thuật cao (KCNC) Khu CNC Hòa Lạc (Hà Nội) và KCNC TPHCM*Slide *ĐẦU TƯ GIÁN TIẾPLà khoản đầu tư được thực hiện thông qua một định chế tài chính trung gian (như quỹ đầu tư); hoặc nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư vào cổ phần của một công ty được niêm yết trên thị trường chứng khoán.*Slide *ĐẦU TƯ GIÁN TIẾPCác hình thức đầu tư gián tiếp:Hỗ trợ phát triển chính thức ODAVay nước ngoàiĐầu tư tài chính nước ngoài *Slide *Hỗ trợ phát triển chính thức(Official Development Assistance- ODA)ODA là nguồn vốn từ các cơ quan chính thức bên ngoài cung cấp (hỗ trợ) cho các nước đang và kém phát triển hoặc các nước đang gặp khó khăn về tài chính (thông qua các cơ quan chính thức) nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho công cuộc phát triển kinh tế- xã hội của các nước này.*Slide *Đặc điểm của ODADo chính phủ của một nước hoặc các tổ chức quốc tế cấp cho các cơ quan chính thức của một nướcKhông cấp cho những dự án mang tính chất thương mại; mà chỉ nhằm mục đích nhân đạo, giúp phát triển kinh tế, khắc phục khó khăn về tài chính hoặc nâng cao lợi ích kinh tế- xã hội của nước nhận viện trợ.Tính ưu đãi chiếm trên 25% giá trị của khoản vốn vay.Hỗ trợ phát triển chính thức(Official Development Assistance- ODA)*Slide * PHÂN LOẠI ODA1. Phân loại theo tính chất của khoản viện trợ:Viện trợ thông thườngViện trợ khẩn cấp2. Phân loại theo phương thức hoàn trả:Viện trợ không hoàn lạiViện trợ có hoàn lại (còn gọi là tín dụng ưu đãi)ODA cho vay hỗn hợpHỗ trợ phát triển chính thức(Official Development Assistance- ODA)*Slide *3. Phân loại theo mục tiêu sử dụng:Hỗ trợ cán cân thanh toán (thường là viện trợ nhân đạo bằng hiện vật- còn gọi là viện trợ hàng hoá)Tín dụng thương mạiViện trợ chương trìnhViện trợ dự án4. Phân loại theo nguồn cung cấpODA song phươngODA đa phươngHỗ trợ phát triển chính thức(Official Development Assistance- ODA)*Slide *TÁC DỤNG CỦA ODA(Đv bên xuất khẩu vốn)Tích cực:Ưu tiên trong các cuộc đấu thầu, bán sản phẩm, xuất xứ sp tăng tính cạnh trạnhSố dự án đầu tư tăng, kéo theo sự gia tăng buôn bán giữa hai QGNước viện trợ còn đạt được những mục đích chính trịChuyên gia hay nhà thầu nước ngoài làm việc tại nước tiếp nhận sẽ được miễn thuế thu nhập, thuế lợi tứcTiêu cực:Có sự phân biệt đối xử  tạo nên tình trạng không đồng đều trong phân bổ nguồn ODADo những yêu cầu khắt khe đối với nước tiếp nhận  bị dân chúng lên án.*Slide *Tích cựcODA là nguồn vốn bổ sung cho quá trình phát triển KT-XHODA mang lại nguồn lực cho đất nướcODA giúp các nước lâm vào tình trạng khủng hoảng có thể khôi phục giá trị đồng nội tệPhát triển cơ sở hạ tầng, thu hút mạnh hơn cả FDI lẫn ODACó cơ hội tiếp xúc với thiết bị mớiTiêu cực:Bên nhận phải đáp ứng các yêu cầu của bên cấp viện trợĐiều nguy hiểm là ODA nhằm mục đích quân sựDễ tạo ra nạn tham nhũng trong các quan chức Chính Phủ hoặc phân hoá giàu nghèo trong các tầng lớp dân chúng.TÁC DỤNG CỦA ODA(Đv bên tiếp nhận vốn)*Slide *Tích cực:Chứng tỏ độ tin cậy của cộng đồng QTODA giúp các nước nghèo cải cách hành chính kinh tếODA tác động tích cực đến quá trình phát triển KTXH ở các địa phương, vùng lãnh thổ: đk vệ sinh, y tế, cung cấp nước sạch, BVMTTiêu cực:Tình trạng tập trung ODA vào các trung tâm TP, các KV trọng điểm  tạo nên sự mất cân đối, tăng khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và nông thônTÁC DỤNG CỦA ODA(Đv bên tiếp nhận vốn)*Slide *Tích cực:Nâng cao vị thế trong quan hệ QT khi thực hiện viện trợ cho các nước thành viên cũng như cho các nước khác.Hạn chế:Các đk của cáctổ chức đa phương ngặt nghèoVốn do các hội viên đóng góp  phụ thuộc vào hội viên có mức đóng góp caoTình trạng lãng phí do thiếu kiểm tra trách nhiệmLà “cơ hội” của các nước giàu kiểm tra kết quả các công trình thí nghiệm khoa học.TÁC DỤNG CỦA ODA(Đv các tổ chức đa phương)Cầu Cần Thơ- Đại lộ Đông Tây*Slide **Slide *Là hình thức đầu tư dưới dạng cho vay và kiếm lời thông qua lãi suất tiền vay. Đây là hình thức đầu tư chủ yếu vì nó có những ưu điểm sau đây:Vốn vay dưới dạng tiền tệ, dễ dàng chuyển đổiNước tiếp nhận đầu tư toàn quyền sử dụng vốn vào mục tiêu riêng của mìnhChủ đầu tư có thu nhập ổn định thông qua lãi suấtTuy nhiên, nhược điểm là hiệu quả sử dụng vốn không cao, nhiều nước cho vay vốn trục lợi về chính trị Nhiều nước lâm vào tình trạng khủng hoảng nợVay nước ngoài *Slide *Là hình thức mà chủ tư bản chuyển vốn vào một quốc gia khác để mua cổ phần hoặc chứng khoán trên thị trường tài chính nhằm thu lợi thông qua cổ tức hoặc thu nhập chứng khoán.Đặc điểmNĐT nước ngoài thường quan tấm đến việc ĐT vào các công ty tài chính. Những nhà ĐT lớn thường nhắm đến các ngân hàng lớn.Phải có ít nhất 1 cổ đông sáng lập là người nước ngoài, >=30% vốn điều lệCổ đông nước ngoài được quyền tham gia HĐQT của công ty cổ phần nếu tỷ lệ vốn góp lớnĐầu tư tài chính nước ngoàiThị trường chứng khoán*Slide *XU HƯỚNG ĐẦU TƯ TRÊN THẾ GIỚIĐỐI VỚI ĐẦU TƯ TRỰC TIẾPDòng chảy của vốn đầu tư trực tiếp chủ yếu là vào các nước công nghiệp phát triển (OECD)Có sự thay đổi lớn trong tương quan lực lượng các chủ đầu tư quốc tếCó sự thay đổi sâu sắc trong lĩnh vực đầu tưVùng châu Á- Thái Bình Dương là nơi thu hút vốn đầu tư FDI nhiều nhấtLàn sóng đầu tư FDI từ các nước châu Á ra nước ngoài gia tăng. Sau khủng hoảng 2008, dòng vốn đang có xu hướng chuyển từ Tây sang Đông*Slide *XU HƯỚNG ĐẦU TƯ TRÊN THẾ GIỚIĐỐI VỚI ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP6. Có nhiều dạng mới của hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài (hợp đồng licencing, hợp đồng quản lý công trình đầu tư do người nước ngoài bỏ vốn)7. Nhiều nước đang phát triển điều chỉnh chính sách làm cho môi trường đầu tư tăng tính hấp dẫn trong thu hút vốn nước ngoài*Slide *XU HƯỚNG ĐẦU TƯ TRÊN THẾ GIỚI*Slide *XU HƯỚNG ĐẦU TƯ TRÊN THẾ GIỚI*Slide *XU HƯỚNG ĐẦU TƯ TRÊN THẾ GIỚIĐỐI VỚI ĐẦU TƯ GIÁN TIẾPTăng trưởng thấp, Châu Á vẫn là nơi thu hút vốn đầu tư quốc tế gián tiếp lớnThấp hơn so với FDI, chỉ bằng 1/3 đến 1/4 FDIVốn ODA đổ vào các nước đang có chiều hướng giảm mạnh*Slide *Đọc thêmKinh nghiệm thu hút vốn đầu tư nước ngoài của một số nước 4 con hổ châu Á NICs (Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore, HongKong)Trung QuốcBài học cho Việt Nam*Slide *