Bài giảng Kinh tế vi mô 1 - Chương 3: Sức mạnh thị trường - Độc quyền bán - Nguyễn Thuý Hằng

Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 1 Chương 3 Sức mạnh thị trường: Độc quyền bán 2Nguyễn Thuý Hằng Các nội dung zĐộc quyền bán là gì? zNguồn gốc của độc quyền bán zĐo lường sức mạnh độc quyền zChi phí xã hội do sức mạnh độc quyền zKiểm soát độc quyền 3Nguyễn Thuý Hằng Ôn lại thị trường cạnh tranh hoàn hảo z Các giả định Sản phẩm đồng nhất Số lượng lớn người mua và người bán Thông tin hoàn hảo Chi phí giao dịch bằng không z Hệ quả Doanh nghiệp là người chấp nhận giá: P = LMC = LAC Lợi nhuận thông thường hay lợi nhuận kinh tế = 0 trong dài hạn 4Nguyễn Thuý Hằng Ôn lại thị trường cạnh tranh hoàn hảo Q P Thị trường D S Q0 P0 Q P Doanh nghiệp P0 D = MR = P q0 LACLMC 5Nguyễn Thuý Hằng Độc quyền bán 1. Một người bán - nhiều người mua 2. Sản phẩm duy nhất (không sản phẩm thay thế gần) 3. Rào cản khi gia nhập 6Nguyễn Thuý Hằng z 3 nguyên nhân tạo nên rào cản: Sở hữu nguồn tài nguyên quan trọng. Chính phủ cho phép một công ty độc quyền sản xuất một vài sản phẩm nào đó Chi phí sản xuất. (độc quyền tự nhiên) . Rào cản Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 2 7Nguyễn Thuý Hằng Mục tiêu, giới hạn và quyết định của nhà độc quyền bán zMục tiêu? zGiới hạn: Chi phí zCông nghệ sản xuất zGiá đầu vào Nhu cầu thị trường zQuyết định Giá bán Sản lượng 8Nguyễn Thuý Hằng Quyết định của nhà độc quyền bán zĐường cầu trước doanh nghiệp là đường cầu thị trường zĐường cầu của doanh nghiệp độc quyền tuân theo quy luật cầu zĐường doanh thu biên MR nằm dưới đường cầu hay MR<P. Vì sao? zNguyên tắc tối đa hoá lợi nhuận: MR =MC 9Nguyễn Thuý Hằng Tổng doanh thu, doanh thu biên và doanh thu bình quân Giá Lượng Tổng doanh Thu (TR) Doanh thu Biên (MR) Doanh thu bq (AR) Giả sử đường cầu thị trường đối với nhà độc quyền: P = 6 - Q 10Nguyễn Thuý Hằng Doanh thu bình quân và doanh thu biên Sản lượng1 2 3 4 5 6 70 1 2 3 $ /đơn vị sản lượng 4 5 6 7 Doanh thu bình quân (Cầu) Doanh thu biên 11Nguyễn Thuý Hằng Lợi nhuận giảm P1 Q1 Lợi nhuận giảm MC AC Sản lượng $/sản lượng D = AR MR P* Q* Quyết định cung của nhà độc quyền bán P2 Q2 Tối đa hoá lợi nhuận MR =MC 12Nguyễn Thuý Hằng Các quan sát doanh nghiệp độc quyền bán và cạnh tranh z Độc quyền bán z MR <P z Tối đa hoá lợi nhuận: MR =MC z Quyết định giá z Giá được định như thế nào? z Cạnh tranh z MR =P z Tối đa hoá lợi nhuận: MC =P z Chấp nhận giá z Giá theo giá thị trường Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 3 13Nguyễn Thuý Hằng Q PQ Q RMR ∆ ∆=∆ ∆= )(.1 Quy tắc định giá đơn giản ⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛ ∆∆⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛= ⎟⎟⎠ ⎞⎜⎜⎝ ⎛ ∆ ∆⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛+= ∆ ∆+= P Q Q PE Q P P QPP Q PQPMR Thus d.3 .2 Do đó TR ⎟⎟⎠ ⎞ ⎜⎜⎝ ⎛+= =⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛ ∆∆⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛ d d E PPMR EQ P P Q 1.5 1.4 14Nguyễn Thuý Hằng ( )D D D E MCP EP MCP MCE PP 11 1 1 MCMR wheremaximizedis += −=− =⎥⎦ ⎤⎢⎣ ⎡+ =π Quy tắc định giá đơn giản Lợi nhuận tối đa k i 6. 7. 8. 15Nguyễn Thuý Hằng ( ) 12$75. 9411 9 94 11 9 == −+ = =−= ⎟⎠ ⎞⎜⎝ ⎛+ = . P MCE Assume E MCP d d Quy tắc định giá đơn giản Với Ví dụ 16Nguyễn Thuý Hằng Giá cả zGiá cả độc quyền so sánh với giá cạnh tranh: Độc quyền z P > MC zGiá cả lớn hơn MC một khoản phụ thuộc vào độ co giãn của cầu Cạnh tranh hoàn hảo z P = MC zCầu hoàn toàn co giãn, vì vậy P=MC 17Nguyễn Thuý Hằng Sản lượng cung của độc quyền bán zỞ thị trường cạnh tranh hoàn hảo, đường cung thị trường được quyết định bởi đường chi phí biên z Đối với thị trường độc quyền, sản lượng được quyết định bởi đường chi phí biên và hình dạng đường cầu Không có đường cung trong thị trường độc quyền 18Nguyễn Thuý Hằng Cầu dịch chuyển zSự dịch chuyển của đường cầu không tạo ra các mức giá và lượng tương ứng với đường cung zSự dịch chuyển của đường cầu làm: Giá thay đổi, sản lượng không đổi Sản lượng đổi, giá không đổi Giá và sản lượng thay đổi Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 4 19Nguyễn Thuý Hằng D2 MR2 D1 MR1 Sự dịch chuyển của đường cầu Quantity MC $/Q P2 P1 Q1= Q2 Sự dịch chuyển đường cầu làm giá thay đổi nhưng sản lượng không đổi 20Nguyễn Thuý Hằng D1 MR1 Sự dịch chuyển của đường cầu MC $/Q MR2 D2 P1 = P2 Q1 Q2 Quantity Sự dịch chuyển của cầu dẫn đến thay đổi về lượng nhưng cùng mức giá 21Nguyễn Thuý Hằng $/Q Quantity Sự dịch chuyển của đường cầu D2D1 MR1 MR2 MC P2 P1 Cầu tăng làm: -Giá tăng -Sản lượng tăng 22Nguyễn Thuý Hằng Tác động của thuế đối với nhà độc quyền Q $/Q MC D = AR MR Q0 P0 MC + t t P∆ Giá tăng : P0 to P1 > thuế Q1 P1 23Nguyễn Thuý Hằng Tác động của thuế z Trong thị trường cạnh tranh, một mức thuế đơn vị làm cho giá tăng một lượng ít hơn thuế: cả nhà sản xuất và người tiêu dùng đều phải chịu thuế zĐối với thị trường độc quyền, giá có thể tăng lên một lượng lớn hơn mức thuế zĐể quyết định tác động của thuế : t = thuế cụ thể MC = MC + t 24Nguyễn Thuý Hằng Hãng có nhiều nhà máy z Đối với nhiều công ty, sản xuất được thực hiện ở hai hay nhiều nhà máy mà tại đó chi phí hoạt động khác nhau z Công ty phải quyết định mức sản lượng của từng nhà máy cần phải sản xuất là bao nhiêu 1. Sản lượng phải được chia cho mỗi nhà máy sao cho MC như nhau ở mỗi nhà máy 2. Sản lượng được chọn ở MR=MC. Lợi nhuận tối đa khi MR=MC ở mỗi nhà máy. Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 5 25Nguyễn Thuý Hằng Hãng có nhiều nhà máy zChúng ta có thể chỉ ra bằng đại số Q1 and C1 là sản lượng và chi phí sản xuất của nhà máy 1 Q2 and C2 là sản lượng và chi phí sản xuất của nhà máy 2 QT = Q1 + Q2 là tổng sản lượng Lợi nhuận là: π = PQT – C1(Q1) – C2(Q2) 26Nguyễn Thuý Hằng Hãng có nhiều nhà máy zHãng có thể tăng sản lượng từ mỗi nhàmáy đến khi lợi nhuận tăng thêm từ mỗi đơn vị sản lượng cuối cùng bằng không. zĐặt lợi nhuận tăng thêm từ sản lượng tại nhà máy 1 = 0 1 1 1 1 11 0 0)( MCMR MCMR Q C Q PQ Q T = =− =∆ ∆−∆ ∆=∆ ∆π 27Nguyễn Thuý Hằng Hãng có nhiều nhà máy z Chúng ta có thể làm tương tự cho nhà máy 2 z Do đó, chúng ta có thể thấy công ty nên nên chọn sản xuất sao cho MR = MC1 = MC2 z Chúng ta có thể minh hoạ bằng đồ thị MR = MCT cho tổng sản lượng sản xuất Điểm này chỉ ra MR cho mỗi nhà máy Khi MR cắt MC1 và MC2 chỉ ra mức sản lượng của mỗi nhà máy 28Nguyễn Thuý Hằng Sản xuất của 2 nhà máy Q $/Q D = AR MR MC1 MC2 MCT MR* Q1 Q2 QT P* 29Nguyễn Thuý Hằng Đo sức mạnh độc quyền zCó thể đo lường sức mạnh độc quyền bằng sự chênh lệch giữa giá lớn hơn chi phí biên zChỉ số Lerner L = (P - MC)/P zGiá trị L càng lớn (giữa 0 and 1) sức mạnh độc quyền càng lớn L có thể trình bày bằng Ed z L = (P - MC)/P = -1/Ed chỉ số Lerner do Abba Lerner đưa ra năm 1934 30Nguyễn Thuý Hằng Độ co giãn của cầu và sức mạnh độc quyền P* MR D $/Q Quantity MC Q* P*-MC Cầu càng co giãn, Sức mạnh độc quyền càng giảm D MR $/Q Quantity MC Q* P* P*-MC Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 6 31Nguyễn Thuý Hằng Các nguồn gốc của sức mạnh độc quyền zĐộ co giãn của đường cầu thị trường zSố lượng các doanh nghiệp trên thị trường zSự tương tác giữa các hãng: cạnh tranh hay cấu kết 32Nguyễn Thuý Hằng Sức mạnh độc quyền zSức mạnh độc quyền không bảo đảm cho lợi nhuận z Lợi nhuận phụ thuộc vào chi phí bình quân liên quan với giá cả. zMột doanh nghiệp có thể có sức mạnh độc quyền cao nhưng lợi nhuận thấp vì chi phí bình quân cao 33Nguyễn Thuý Hằng Thặng dư tiêu dùng bị mất Do giá cao hơn, thặng dư tiêu dùng giảm A+B thặng dư sản xuất tăng A-C. Tổn thất vô ích từ thế lực độc quyền Q AR=D MR QC PC Pm Qm $/Q Tổn thất vô ích BA C MC 34Nguyễn Thuý Hằng Tổn thất phúc lợi xã hội do độc quyền bán zPm > Pc zQm < Qc zGiá càng cao, nhà độc quyền càng chiếm nhiều thặng dư của người tiêu dùng. zSức mạnh độc quyền gây tổn thất xã hội. 35Nguyễn Thuý Hằng Chi phí xã hội của độc quyền zChi phí xã hội của độc quyền hầu như lớn hơn phần mất không của xã hội zRent Seeking: tìm kiếm đặc lợi Các công ty có thể chi tiền để có sức mạnh độc quyền. z Vận động hành lang zCác cố gắng pháp lý để tránh sự điều tiết của chính phủ hoặc tránh luật chống độc quyền 36Nguyễn Thuý Hằng Chi phí xã hội của độc quyền zĐộc quyền tự nhiên Một công ty có thể sản xuất với chi phí thấp hơn các công ty khác. Thường do tính kinh tế quy mô => tổn thất do độc quyền tự nhiên so với cái mong muốn chứ không hẳn là so với cạnh tranh. Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 7 37Nguyễn Thuý Hằng Mục đích kiểm soát độc quyền zGiá độc quyền thấp hơn, gần với giá cạnh tranh Pc zGia tăng sản lượng đến Qc zĐiều tiết lợi nhuận vượt trội của độc quyền để chi dùng chung cho xã hội zGiảm tổn thất vô ích => tổng quát: sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn 38Nguyễn Thuý Hằng Biện pháp kiểm soát độc quyền zĐiều tiết giá: quy định giá tối đa zĐiều tiết thuế z Luật chống độc quyền 39Nguyễn Thuý Hằng Điều tiết giá Ở thị trường cạnh tranh hoàn hảo, điều tiết giá tạo nên tổn thất vô ích Ở thị trường độc quyền, điều tiết giá có thể làm giảm tổn thất vô ích. Điều tiết giá thường được sử dụng đối với độc quyền tự nhiên 40Nguyễn Thuý Hằng AR MR MCPm Qm AC P1 Q1 Đường doanh thu biên khi giá điều tiết không cao hơn P1. Không có điều tiết giá, một nhà Độc quyền sẽ sản xuất ở Qm và giá là Pm. Nếu giá thấp hơn P3, sản lượng giảm,Xãy ra tình trạng thiếu hụt Đối với sản lượng lớn hơn Q1 , Đường doanh thu biên và doanh thu ban đầu có hiệu lực. Nếu giá là PC sản lượng tă g đến QC và không có tổn thất vô ích. Điều tiết giá $/Q Quantity P2 = PC Qc P3 Q3 Q’3 Bất kỳ giá nào dưới P4, công ty sẽ lỗ. P4 • 41Nguyễn Thuý Hằng MC AC AR MR $/Q Quantity Thiết lập mức giá Pr mang lại lợi nhuận lớn hơn có thể mà không ngừng kinh doanh Qr Pr PC QC Nếu giá điều tiết Pc, công ty bị thua lỗ và phải ngừng kinh doanh vì không thể bù đắp chi phí Pm Qm Không bị điều tiết giá, nhà độc quyền muốn sản xuất ở Qm and Pm. Điều tiết giá đối với độc quyền tự nhiên 42Nguyễn Thuý Hằng Điều tiết zĐiều tiết trong thực tế Thường khó khăn trong việc ước tính hàm chi phí của công ty và hàm cầu bởi vì chúng thay đổi theo các điều kiện thị trường Một kỹ thuật làm thay đổi giá - điều tiết lợi nhuận – cho phép các công ty thiết lập một mức giá tối đa dựa trên tỷ lệ lợi nhuận mà công ty kiếm được z P =AVC + (D +T+ sK)/Q, trong đó: P: giá,AVC: chi phí biến đổi bình quân,D: khấu hao,T:thuế,s: tỷ suất sinh lợi cho phép,K: vốn doanh nghiệp Học kỳ 2 năm học 2008 -2009 Độc quyền 8 43Nguyễn Thuý Hằng Điều tiết zKhó khăn khi điều tiết theo tỷ suất lợi nhuận: Khó xác định giá trị lượng vốn chưa bị khấu hao Tỷ suất lợi nhuận công bằng dựa trên chi phí vốn thực sự của hãng (chi phí này phụ thuộc vào hành vi của các cơ quan có chức năng điều tiết, và theo nhận thức của các nhà đầu tư về mức tỷ suất lợi tức cho phép sẽ có trong tương lai) 44Nguyễn Thuý Hằng Luật chống độc quyền z Luật cạnh tranh ở Việt Nam ( luật số 27/ 2004/QH 11) z Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho rằng chống độc quyền ở Việt Nam phức tạp hơn nhiều so với các quốc gia khác, vì các công ty có được vị trí độc quyền không từ quá trình cạnh tranh, mà do sự ủng hộ của nhà nước