Nền kinh tế thị trường trong thời kì đổi mới
và hội nhập từ 1986 là chất xúc tác, tác
động rất lớn cả mặt tích cực và tiêu cực đến
sự tồn tại và phát triển của văn học Việt
Nam hiện đại. Việc chạy theo kinh tế thị
trường đã khiến một số tác giả có cái nhìn
lệch lạc, dung tục về cuộc sống, nhưng
cũng chính kinh tế thị trường là chất liệu
giúp các nhà văn có cái nhìn “đời” hơn, để
từ đó có những tác phẩm gần gũi, chân thực
với cuộc sống. Sự tương tác này góp phần
không nhỏ cho sự phát triển văn học Việt
Nam trong thời kỳ mới - vừa đáp ứng yêu
cầu của kinh tế thị trường vừa phản ánh
chân thực đời sống con người Việt Nam
đương đại.
7 trang |
Chia sẻ: linhmy2pp | Ngày: 12/03/2022 | Lượt xem: 233 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Tác động của kinh tế thị trường đến văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
65
Tác động của kinh tế thị trường
đến văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới
Lê Dục Tú1
1 Viện Văn học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.
Email: ductuvvh@gmail.com
Nhận ngày 12 tháng 1 năm 2017. Chấp nhận đăng ngày 9 tháng 2 năm 2017.
Tóm tắt: Trong thời kì văn học trung đại Việt Nam, các nhà nho viết văn, làm thơ chủ yếu để
mua vui, thù tạc hay giáo huấn đạo đức, vì thế họ chưa bao giờ xem tác phẩm văn học là một sản
phẩm hàng hóa. Từ đầu thế kỷ XX, khi xuất hiện một quan niệm mới coi viết văn cũng là một
nghề để kiếm sống (người mở đầu là Tản Đà), thì các nhà văn mới ý thức rằng tác phẩm văn
chương cũng là một sản phẩm hàng hoá và phải chịu sự chi phối của kinh tế thị trường. Trong
thời kỳ đổi mới, kinh tế thị trường tác động mạnh tới văn học, nhờ đó mở ra một giai đoạn phát
triển mới của văn học.
Từ khoá: Kinh tế thị trường, văn học Việt Nam, đổi mới.
Abstract: During Vietnam’s middle ages, Confucians wrote prose and literature mostly as leisure
activities, for interaction or teaching of ethics, so they never considered literary works to be
commodities. It was early in the 20th century, when a new view on the occupation of writing as a
means to earn living was started with Tan Da (1889-1939), that writers got aware that the works
were also goods, which were governed by the market mechanism. During Vietnam’s đổi mới, or
renovation, the market economy has exerted strong impacts on literature, thus ushering in a new
development period of the country’s literature.
Keywords: Market economy, Vietnamese literature, renovation.
1. Mở đầu
Vào những thập niên đầu của thế kỷ XX,
nhà thơ Tản Đà sau những thất vọng trong
đời sống tình cảm đã bỏ nhà lên thành phố.
Cuộc sống thành thị lúc bấy giờ đã ảnh
hưởng mạnh đến tư tưởng, tình cảm và thái
độ trước cuộc sống hiện tại của Tản Đà,
điều này khiến ông có những thay đổi trong
quan niệm văn chương. Sinh thời, Tản Đà
đã từng coi văn chương là một thú chơi,
một cuộc chơi tùy hứng. Bởi vậy, khi bàn
đến vẻ đẹp của tác phẩm văn chương, ông
thường quan tâm nhiều đến vẻ đẹp của
Khoa học xã hội Việt Nam, số 5 (114) - 2017
66
ngôn từ và cho đó là những vẻ đẹp đích
thực của văn chương hơn là những nội dung
xã hội được đề cập trong tác phẩm. Khi dấn
thân vào cuộc sống mới ở thị thành, Tản Đà
là người đầu tiên đã mạnh dạn thay đổi
quan niệm của mình về nghề viết văn. Khi
đã xem công việc viết văn cũng là một nghề
như bao nghề khác để kiếm sống, thì cũng
là lúc ông quyết định dấn thân vào nghề này
và sau đó “đem văn chương đi bán phố
phường” (Hầu trời). Tản Đà là một trong
những nhà văn đầu tiên coi tác phẩm văn
chương là một sản phẩm hàng hóa đích
thực và sau ông, các nhà văn Việt Nam đã ý
thức sâu sắc hơn về điều này.
Phan Quý Bích cho rằng, khi ngắm nhìn
những công trình lớn như Nhà hát lớn, Phủ
toàn quyền và cầu Long Biên, nhiều nho sĩ
của buổi cựu học đã về nhà bẻ bút lông để
bắt tay vào học cầm bút sắt. Gợi ý này đã
phần nào cho chúng ta thấy những tác động
trực tiếp của kinh tế thị trường tới đội ngũ
sáng tác.
2. Tác động của kinh tế thị trường tới
nhà văn
Nhà văn Nguyên Ngọc cho rằng, văn học
giai đoạn trước đổi mới vẫn trượt theo quán
tính cũ nên đã có một sự chênh lệch rất lớn
giữa yêu cầu bạn đọc và thực trạng văn học,
vì vậy sách viết ra không được bạn đọc đón
nhận, họ đi tìm đọc sách dịch hoặc đọc văn
chương cổ điển trong nước. Cái gọi là
“quán tính cũ” mà Nguyên Ngọc nhắc đến
ở đây chính là văn học vẫn nằm ngoài quy
luật kinh tế thị trường khi mà nhà văn vẫn
coi văn học chỉ làm nhiệm vụ tuyên truyền,
động viên cổ vũ (một nhiệm vụ chính trị
quan trọng của đất nước thời chiến). Năm
1986, đất nước bước vào thời kì đổi mới,
thực hiện nền kinh tế thị trường với sự năng
động và mang tính thực dụng của nó khiến
chúng ta không thể nhìn cuộc sống bằng
nhãn quan sử thi thuần khiết như những
năm chiến tranh. Những thước đo giá trị cũ,
những chuẩn mực cũ giờ đây khi cọ xát với
cuộc sống xô bồ, hỗn tạp của thời hiện tại
đã không còn giữ nguyên giá trị. “Trong
chiến tranh, mọi quan hệ xã hội và con
người dồn lại và thu hẹp vào một quan hệ
duy nhất: sống - chết Ngọn lửa chiến
tranh thiêu cháy cả những cái nhỏ nhen,
nhiêu khê của cuộc sống thường ngày. Hòa
bình thì khác hẳn. Hòa bình tức là đối mặt
với cái bình thường hàng ngày, cái bình
thường của muôn thuở” [5]. Điều này
không chỉ tác động trực tiếp đến đời sống
xã hội nói chung, mà nó còn tác động đến
mọi mặt của đời sống văn học từ khâu sáng
tác đến khâu xuất bản. Đối với nhà văn, khi
những giá trị trong đời sống biến thiên một
cách mạnh mẽ, bản thân nhà văn cũng phải
không ngừng tìm tòi đổi mới cách viết của
mình để phù hợp với thời cuộc. Nhà văn
Nguyễn Khải đã từng bày tỏ: “Bữa xưa
chúng tôi nói chuyện đạo, bữa nay gặp, lại
toàn nói chuyện đời” [2]. Đời sống trong
kinh tế thị trường thời mở cửa, hội nhập
quốc tế buộc những người cầm bút cần phải
có những thay đổi trong đối tượng miêu tả,
cũng như trong diễn ngôn để phù hợp với
tâm lí, nhu cầu, thị hiếu của người đọc hôm
nay, đồng thời cũng đã tạo những điều kiện
tối ưu để nhà văn thả sức bung phá: “Thời
nay rộng cửa, gợi được nhiều thứ để viết.
Tôi thích cái hôm nay, ngổn ngang, bề bộn,
màu đỏ với màu đen, đầy rẫy những biến
động, những bất ngờ mới thật là mảnh đất
phì nhiêu cho các cây bút thả sức khai
vỡ” [2]. “Cái bình thường hàng ngày” lên
Lê Dục Tú
67
ngôi đã như một cú hích làm thay đổi tư
duy của người sáng tạo, giúp họ tránh được
cái nhìn phiến diện một màu đậm chất lý
tưởng hóa trước đây. Đó cũng là nền tảng
để người cầm bút thiết lập một cái nhìn “phi
sử thi”, “giải tượng đài” mà chúng ta vẫn
thường nói đến trong văn học hôm nay, khi
kiến tạo hình ảnh người anh hùng để nó
chân thực hơn, đậm chất “người”. Một quan
niệm mới mẻ về chiến tranh: chiến tranh là
đồng nghĩa với chết chóc và hủy diệt, “là
cõi lang thang không nhà không cửa” (Nỗi
buồn chiến tranh của Bảo Ninh). Hay một ý
nghĩ chân thực đến tận đáy lòng của một
tiểu đoàn trưởng tên Ngoãn khi nghĩ về mối
quan hệ giữa cống hiến và hưởng thụ: “Về
với Hân rồi ra sao thì ra, đóng góp cho đất
nước, cho quân đội biết mấy cho vừa. Mình
ở quân đội chừng ấy năm là được rồi. Nhà
cửa thì vậy, vợ con thì vậy. Mình không lo
lấy thân mình, ai lo cho đây” (Thượng Đức
của Nguyễn Bảo). Bình thường hóa hình
ảnh người anh hùng, không “phong thánh”
cho những nhân vật lịch sử, đó là cách mà
các nhà văn đương đại đã rút ngắn khoảng
cách giữa văn chương và cuộc đời, tạo sự
kết nối giữa văn học đặc tuyển và văn
chương bình dân. Trong tiểu thuyết lịch sử
Hội thề của Nguyễn Quang Thân, nhà văn
đã miêu tả khá tỉ mỉ hình ảnh đầy chất dân
dã có phần thô lậu của vị vua Lê Lợi trong
ngày chiến thắng: “Nguyên Hãn thấy nhà
vua cầm đùi gà nhai, uống rượu cần cùng
với tướng sỹ, khuy áo không cài hết cúc hở
cả rốn đến mức Nguyên Hãn phải quay
mặt bỏ đi”. Trong Phẩm tiết, Nguyễn Huy
Thiệp không để Quang Trung xuất hiện
trong bối cảnh những chiến công hiển hách.
Người anh hùng “được nhìn từ con mắt của
Vinh Hoa nói đúng hơn, từ mối quan hệ
với người đàn bà này”. Một “bậc anh tài”
lẫy lừng trời đất, vậy mà khi gặp Vinh Hoa
“đẹp mơn mởn như lộc mùa xuân” lại “thốt
nhiên rùng mình, hoa mắt, đánh rơi cốc
rượu quý cầm tay” để rồi khi nghe tin cha
Vinh Hoa bị xử tội, nhà vua cuống cuồng
“đang đêm xõa tóc, đi chân đất, vừa đi vừa
vấp, chạy vào báo cho Vinh Hoa việc Khải
mất”. Khi các tác phẩm Nỗi buồn chiến
tranh, Phẩm tiết, Hội thề ra đời, đã từng có
những cuộc tranh cãi lớn với những luồng ý
kiến trái chiều: người tung hô, kẻ phản ứng
dữ dội. Điều này là một minh chứng sinh
động cho sự tác động lớn của kinh tế thị
trường tới văn học. Suy cho cùng, vấn đề
chính là nằm ở thị hiếu của người tiếp nhận.
Tiếp nhận là một khái niệm của lý luận
văn học để chỉ về mối quan hệ giữa nhà
văn - tác phẩm - bạn đọc. Tiếp nhận cũng
là vấn đề then chốt của đời sống trong kinh
tế thị trường. Sản phẩm không được tiếp
nhận trên thị trường cũng đồng nghĩa nó sẽ
bị loại bỏ. Sự phản ứng dữ dội thuộc về
những người coi trọng và tôn thờ những giá
trị truyền thống mà họ cho là thiêng liêng,
là vĩnh cửu. Những luồng ý kiến ủng hộ của
số đông vừa để bảo vệ quan điểm chúng tôi
đang viết, đọc văn chứ không phải đang
chép, đọc sử, đồng thời cũng cho thấy tinh
thần cầu tiến, ý thức đổi mới tư duy của tác
giả/ độc giả khi cho rằng, việc thể hiện như
trong các tác phẩm trên mới thực sự là chân
thực, mang tính biện chứng, nó thể hiện
tinh thần dân chủ chỉ có được ở thời kì hội
nhập và đó cũng chính là điều làm nên sự
khác biệt, đổi mới của văn học hôm nay.
Thực tiễn văn học cho thấy, nếu nhà văn
nào đáp ứng được kịp thời những yêu cầu
của đời sống thì tác phẩm của họ sẽ được
bạn đọc đón nhận với tất cả sự hứng thú,
say mê. Trường hợp Nguyễn Nhật Ánh (nhà
văn chuyên viết cho thiếu nhi) là một điển
Khoa học xã hội Việt Nam, số 5 (114) - 2017
68
hình. Đã có khá nhiều bài viết giải mã về
hiện tượng Nguyễn Nhật Ánh. Dù mỗi
người đều có những lý giải riêng về hiện
tượng này, nhưng tựu chung lại, ai cũng
công nhận một điều: sức hút của tác phẩm
của Nguyễn Nhật Ánh chính là sự kết hợp
hài hòa của hai yếu tố giáo dục và giải trí.
Sự kết hợp tuyệt vời giữa hai yếu tố này
chính là chiếc chìa khóa vạn năng để tác
phẩm của Nguyễn Nhật Ánh chinh phục số
đông bạn đọc (không chỉ bạn đọc nhỏ tuổi
mà cả những người lớn tuổi). Nhà văn đã
giáo dục cho các em (và cả người lớn) lòng
yêu quê hương đất nước, sự trân trọng tình
bạn, sự gắn kết với gia đình, làng xóm
không phải bằng những lời giáo huấn mang
đầy chất áp chế, mệnh lệnh mà tạo dựng và
bồi đắp cho các em những phẩm chất này
qua những hành động, lời nói, trò chơi đậm
chất hồn nhiên, tinh nghịch, sinh động của
tuổi thơ. Có thể nói, nhà văn đã cho các em
có một tuổi thơ đúng nghĩa. Còn người lớn
lại được “trở về lại với tuổi thơ” mà ai cũng
từng ước mong, hoài niệm.
3. Tác động của kinh tế thị trường đến
ngôn ngữ văn chương
Nếu cho rằng, ngôn từ là chất liệu cơ bản
của một tác phẩm văn học thì ở bình diện
này, sự thay đổi đã diễn ra khá triệt để trong
văn chương đương đại dưới sự tác động của
kinh tế thị trường.
Trước đây, lớp ngôn từ trang trọng, đậm
chất ngợi ca dày đặc trong các tác phẩm
phù hợp với một thời đại sử thi, thì hôm nay
nó trở thành lạc điệu trước một xã hội mà
mọi giá trị đã biến thiên không ngừng.
Trong nhiều tác phẩm văn xuôi đương đại,
chúng ta thấy sự hiện diện của một lớp
ngôn từ mới, đậm chất thế tục, mang nhiều
dấu ấn của ngôn ngữ hàng ngày. Các kiểu
nói suồng sã, thân mật (như “mày”, “tao”
thậm chí thô tục như “thằng chó”, “thằng
phò đực”, “tiên sư mày” tràn ngập trong
các sáng tác của Nguyễn Huy Thiệp, Phạm
Thị Hoài, Tạ Duy Anh, Hồ Anh Thái,
Thuận, Nguyễn Bình Phương) sở dĩ được
bạn đọc chấp nhận là bởi nó đã diễn tả khá
trung thực đời sống hỗn tạp và các mối
quan hệ đa chiều giữa con người và con
người của xã hội đương đại. Ví dụ: “Khẩn
bảo: Không ưa thì dưa có dòi Tân chuyển
sang gãi cổ tố cáo Cẩu là loại nhân cách
thối hoăng, loại trâu buộc ghét trâu ăn
(Ngồi của Nguyễn Bình Phương); “Mai Lan
bảo: Mày chưa đến tuổi vị thành niên. Nó
động vào mày, tao kiện cho sạt nghiệp. Con
My bảo: Mẹ biết thừa con và nó ngủ với
nhau (Pari 11 tháng 8 của Thuận). Qua
những đối thoại này chúng ta được chứng
kiến trạng thái sống hỗn loạn của con người
trong xã hội đương đại, dù ở bất kì nơi đâu.
Không phải ngẫu nhiên mà trong một số tác
phẩm của Nguyễn Huy Thiệp, Phạm Thị
Hoài, Nguyễn Bình Phương, Tạ Duy Anh,
Nguyễn Đình Tú đã xuất hiện một tần
suất lớn các câu nói tục tĩu, các tiếng chửi
thề ở đủ các hạng người. Với cách diễn tả
đặc biệt này, nhà văn không chỉ muốn thể
hiện văn chương là bản sao của đời sống,
mà còn muốn bày tỏ niềm lo âu về một
trạng thái nhân tính nghèo nàn, xuống cấp
đang diễn ra hàng ngày ở mọi lứa tuổi,
trong mọi không gian sống.
Ngoài việc sử dụng các kiểu nói thô tục,
sống sượng, văn học đương đại hôm nay
còn tràn ngập ngôn ngữ thân thể mà chúng
ta vẫn thường hay gọi là ngôn ngữ “sex”.
Sự xuất hiện ngôn ngữ “sex” trong văn học
phản ánh những tác động rất lớn từ đời
Lê Dục Tú
69
sống xã hội hiện đại. Vẻ đẹp của cơ thể con
người, đặc biệt là vẻ đẹp cơ thể của người
phụ nữ nếu trước kia phải che đậy, giấu kín
hoặc chỉ được mô tả dưới những hình ảnh
ẩn dụ, thì ngày nay, nó luôn được ngưỡng
mộ, tôn vinh một nét đẹp hoàn hảo của con
người cá nhân. Trong văn xuôi đương đại
hôm nay, vẻ đẹp này cũng là đối tượng
được các nhà văn quan tâm. Họ đã không
ngần ngại khi đi vào miêu tả một cách chi
tiết, tỉ mỉ những bộ phận gợi dục như: ngực,
mông, đùi, lưỡi Trong các tiểu thuyết của
Thuận, tần số các lần mô tả “bộ ngực non
nhu nhú’, “đôi mông tròn rắn chắc”, “cặp
đùi dài thon thả” xuất hiện khá dày đặc.
Trong tiểu thuyết Ngồi của Nguyễn Bình
Phương, vẻ đẹp của người phụ nữ được nhà
văn miêu tả ở vẻ đẹp phồn thực, khơi gợi sự
ham muốn: “Dưới mái nhà đó là những
người đàn bà lưng ong, tay vượn, tóc sổ
tung với đôi chân ngắn mở rộng và núm vú
như hai hòn than màu hồng rực đặt ngay
ngắn trên đỉnh bộ ngực trần màu nâu nhạt”;
“Thân thể Minh vẫn cân xứng, chắc chắn,
ngực vẫn tròn trịa và cứng”. Ở tiểu thuyết
lịch sử Mẫu Thượng Ngàn của Nguyễn
Xuân Khánh, vẻ đẹp của các nhân vật nữ
cũng được miêu tả gắn với vẻ đẹp phồn
thực: “Nước da trắng nõn nà, thân hình cô
tròn trĩnh, mặt bụ bẫm phúng phính, đôi vú
ấm giỏ rõ to”. Ngoài vẻ đẹp phồn thực, bản
năng tính dục của người đàn bà cũng được
nhà văn thể hiện không chút giấu giếm, che
đậy: “Xuân không nghe thấy gì nữa, môi cô
đang gắn vào môi anh. Cô đắm chìm trong
đê mê” (Xuân Từ Chiều của Y Ban); “Tiệp
thấy mình bạo dạn và lão luyện, sự nhịp
nhàng của thịt da đằm thắm ngọt ngào”
(Gia đình bé mọn của Dạ Ngân). Cũng phải
thấy rằng, nhu cầu và những ham muốn tình
dục là một nhu cầu tự nhiên ở con người
bình thường, nó thể hiện một phần của bản
năng sống. Nhưng trước đây nó không
được, hoặc không dám thể hiện một cách
công khai. Đời sống dân chủ từ sau đổi mới
đã cho phép nhà văn dám nói thẳng, nói
thật những điều mà họ nghĩ.
4. Tác động của kinh tế thị trường đến
người tiếp nhận văn học
Không chỉ tác động đến người sáng tác, mà
kinh tế thị trường còn tác động đến cả
người tiếp nhận văn học. Ngoài những ảnh
hưởng tiêu cực do sự xuống cấp của văn
hoá đọc hiện nay, thì kinh tế thị trường có
tác động tiêu cực, thông qua quy luật cung -
cầu (yêu cầu ngày càng cao của người tiếp
nhận văn học) đã thúc đẩy các nhà văn đổi
mới cách viết cũng như việc xuất bản sách.
Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp cho rằng:
“Công việc của nhà văn bắt đầu từ đâu? Tôi
nghĩ rằng phải bắt đầu từ việc nghiên cứu
bạn đọc, đúng hơn là phải nghiên cứu tâm
lý dân tộc trong cả một khoảng thời gian
dài. Trên cơ sở đó, nhà văn dọn món ăn tinh
thần cho cả thời đại mình” [9]. Người tiếp
nhận văn học hôm nay ở mọi lứa tuổi không
chỉ đòi hỏi những cuốn sách có nội dung
hay, mà còn cần những ấn phẩm trình bày
đẹp, bắt mắt, được in trên những loại giấy
trắng và nhẹ với kiểu chữ sắc nét, dễ đọc.
Về chất lượng nội dung của tác phẩm, phải
thấy rằng những giải thưởng danh giá hàng
năm của các Hội văn học nghệ thuật có uy
tín đã góp phần định hướng rất lớn lượng
độc giả tìm đọc. Cách đây vài năm, khi tiểu
thuyết Một mình một ngựa của Ma Văn
Kháng ra đời, hàng tuần liền bạn đọc có thể
dễ dàng tìm thấy tác phẩm trên kệ sách của
các quầy bán sách. Nhưng sau khi Hội nhà
Khoa học xã hội Việt Nam, số 5 (114) - 2017
70
văn Hà Nội công bố trao giải cho tác phẩm
thì chỉ vài ngày sau đã không thể tìm mua
nổi cuốn sách này, và sau đó nó đã được nối
bản liên tục. Tương tự như vậy, trường hợp
tác phẩm Đội gạo lên chùa của nhà văn
Nguyễn Xuân Khánh sau khi được Hội nhà
văn Việt Nam trao giải thưởng, tuy cuốn
sách có độ dày lên đến trên 800 trang,
nhưng cũng đã được bạn đọc săn lùng mua
với con số kỉ lục.
5. Kết luận
Nền kinh tế thị trường trong thời kì đổi mới
và hội nhập từ 1986 là chất xúc tác, tác
động rất lớn cả mặt tích cực và tiêu cực đến
sự tồn tại và phát triển của văn học Việt
Nam hiện đại. Việc chạy theo kinh tế thị
trường đã khiến một số tác giả có cái nhìn
lệch lạc, dung tục về cuộc sống, nhưng
cũng chính kinh tế thị trường là chất liệu
giúp các nhà văn có cái nhìn “đời” hơn, để
từ đó có những tác phẩm gần gũi, chân thực
với cuộc sống. Sự tương tác này góp phần
không nhỏ cho sự phát triển văn học Việt
Nam trong thời kỳ mới - vừa đáp ứng yêu
cầu của kinh tế thị trường vừa phản ánh
chân thực đời sống con người Việt Nam
đương đại.
Tài liệu tham khảo
[1] Y Ban (2008), Xuân từ chiều, Nxb Phụ nữ,
Hà Nội.
[2] Nguyễn Khải (1997), “Tâm sự văn chương”,
Báo Văn nghệ Trẻ, số 56.
[3] Nguyễn Xuân Khánh (2006), Mẫu thượng
ngàn, Nxb Phụ nữ, Hà Nội.
[4] Dạ Ngân (2005), Gia đình bé mọn, Nxb Phụ
nữ, Hà Nội.
[5] Nguyên Ngọc (1991), “Văn xuôi sau 1975 -
Thử thăm dò đôi nét về quy luật phát triển”,
Tạp chí Văn học, số 4.
[6] Bảo Ninh (2011), Nỗi buồn chiến tranh, Nxb
Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh.
[7] Nguyễn Bình Phương (2013), Ngồi, Nxb Trẻ,
Tp. Hồ Chí Minh.
[8] Nguyễn Huy Thiệp (2016), Giăng lưới bắt
chim, Nxb Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh.
[9] Thuận (2005), Paris 11 tháng 8, Nxb Đà Nẵng,
Đà Nẵng.
Lê Dục Tú
71
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- tac_dong_cua_kinh_te_thi_truong_den_van_hoc_viet_nam_thoi_ky.pdf