Sự hình thành động vật Nguyên sinh

1. S hình thành đ ng v t Nguyên sinh trên c s c u trúc t bào có nhân là b c phát tri nự ộ ậ ơ ở ấ ế ướ ể đ u tiên c a gi i đ ng v t. Tuy m i m c đ t bào nh ng đ ng v t Nguyên sinh đã có cácầ ủ ớ ộ ậ ớ ở ứ ộ ế ư ộ ậ ho t đ ng s ng c b n nh b t m i, tiêu hoá, đi u hoà th m th u, v n chuy n...ạ ộ ố ơ ả ư ắ ồ ề ẩ ấ ậ ể H ng c a phát tri n ti p theo c a đ ng v t Nguyên sinh là ph c t p hoá c u t o các cướ ủ ể ế ủ ộ ậ ứ ạ ấ ạ ơ quan t đ hình thành các nhóm đ ng v t nh Trùng roi, Trùng c hay đ n gi n hoá và chuyênử ể ộ ậ ư ỏ ơ ả hoá nh Trùng bào t . Chính đi u này đã làm cho th gi i đ ng v t nguyên sinh tr nên đaư ử ề ế ớ ộ ậ ở d ng h n.ạ ơ H ng ti n hoá quan tr ng và duy nh t c a đ ng v t Nguyên sinh là chuy n sang c u t oướ ế ọ ấ ủ ộ ậ ể ấ ạ nhi u t bào, hình thành t p đoàn đ ng v t Đ n bào, m ra con đ ng hình thành nên đ ngề ế ậ ộ ậ ơ ở ườ ộ v t Đa bào.ậ Các ngành đ ng v t chínhộ ậ Gi i Đ ng v t hi n bi t kho ng 1,5 tri u loài đ c s p x p trong h n 30 ớ ộ ậ ệ ế ả ệ ượ ắ ế ơ ngành và kho ngả 100 l pớ . Có nh ng ngành mang s loài r t l n, chi m đa s các đ ng v t hi n bi t nh ữ ố ấ ớ ế ố ộ ậ ệ ế ư Ru tộ khoang, Chân kh pớ , Đ ng v t có dây s ngộ ậ ố , ... nh ng cũng có nh ng ngành mang s loài chư ữ ố ỉ tính b ng hàng trăm, th m chí là hàng ch c loài mà thôi nh ằ ậ ụ ư S a l cứ ượ , H i tiêuả , Đ ng v tộ ậ hình t mấ , ... Sách giáo khoa Sinh h c 7 c a Vi t Nam ch nh c đ n 8 ngành ọ ủ ệ ỉ ắ ế đa d ngạ nh t vàấ đ c s p x p theo th t ti n hóa d n:ượ ắ ế ứ ự ế ầ • Đ ng v t nguyên sinhộ ậ (Protozoa) • Ru t khoangộ (Coelenterata) • Các ngành giun: Giun d pẹ (Plathelminthes), Giun tròn (Nemathelminthes), Giun đ tố (Annelida). • Thân m mề (Mollusca) • Chân kh pớ (Arthropoda) • Đ ng v t có dây s ngộ ậ ố (Chordata) [s aử ] Ngành Đ ng v t nguyên sinhộ ậ Bài chi ti t: ế Đ ng v t nguyên sinhộ ậ Đ ng v t nguyên sinh là nh ng đ ng v t có c u t o c th t m t ộ ậ ữ ộ ậ ấ ạ ơ ể ừ ộ t bàoế , xu t hi n s mấ ệ ớ nh t trên ấ hành tinh c a chúng ta (ủ Đ i Nguyên sinhạ ), nh ng khoa h c l i phát hi n ra chúngư ọ ạ ệ t ng đ i mu n. Mãi đ n th k XVII, nh sáng ch ra ươ ố ộ ế ế ỉ ờ ế kính hi n viể , L -ven Húc (ng i ơ ườ Hà Lan) là ng i đ u tiên nhìn th y ườ ầ ấ đ ng v t nguyên sinhộ ậ . Đây là ngành đ ng v t t tiên c a cácộ ậ ổ ủ ngành đ ng v t khác sau này. T "nguyên sinh" có nghĩa là v n nh lúc ban đ u, vì đã tr i quaộ ậ ừ ẫ ư ầ ả h n 2600 tri u năm t n t i, ơ ệ ồ ạ đ ng v t nguyên sinhộ ậ v n gi nguyên đ c đi m c th nh lúcẫ ữ ặ ể ơ ể ư chúng v a xu t hi n. Chúng phân b kh p n i: đ t, n c, m n, n c ng t, ... k c trongừ ấ ệ ố ở ắ ơ ấ ướ ặ ướ ọ ể ả c th c a các ơ ể ủ sinh v tậ khác. Ngày nay, ng i ta có xu h ng không coi đ ng v t nguyên sinhườ ướ ộ ậ là đ ng v t n a, nên x p chúng vào m t ộ ậ ữ ế ộ gi iớ khác. Cùng v i ớ t oả đ n bào, chúng t o nên ơ ạ gi iớ Nguyên sinh (Protista). Đ ng v t nguyên sinh có h n 30 nghìn loài, chia trong 6 l p: ộ ậ ơ ớ Trùng chân giả, Trùng roi, Trùng bào tử, Trùng bào t gaiử , Trùng vi bào tử và Trùng cỏ. Đ ng v t nguyên sinhộ ậ (Protozoa-ti ng Hy L pế ạ proto=đ u tiên và ầ zoa=đ ng v t) là nh ngộ ậ ữ sinh v tậ xu t hi n s m nh t trên ấ ệ ớ ấ hành tinh, là sinh v tậ đ n bàoơ (nguyên sinh v tậ -Protista) có kh năng ả chuy n đ ngể ộ và d d ngị ưỡ . Chúng có phân b kh p n i: ố ở ắ ơ đ tấ , n c ng tướ ọ , n cướ m nặ , trong c th ơ ể sinh v tậ khác. Đây là khác bi t chính so v i ệ ớ th c v t nguyên sinhự ậ (protophyta), đ c coi là nh ng ượ ữ sinh v tậ đ n bàoơ không có kh năng ả chuy n đ ngể ộ và th cự hi n trao đ i ch t qua quá trình ệ ổ ấ quang h pợ . Đ ng v t nguyên sinh có kho ng 20.000 đ nộ ậ ả ế 25.000 loài, trong đó m t s cũng có c kh năng quang h p. Đ ng v t nguyên sinh là m tộ ố ả ả ợ ộ ậ ộ d ng s ng đ n gi n, m c dù c th ch có m t ạ ố ơ ả ặ ơ ể ỉ ộ t bàoế , nh ng có kh năng th c hi n đ y đư ả ự ệ ầ ủ các ho t đ ng s ngạ ộ ố nh m t ư ộ c thơ ể đa bào hoàn ch nh, chúng có th thu l y ỉ ể ấ th c ănứ , tiêu hóa, t ng h pổ ợ , hô h pấ , bài ti tế , đi u hòa ionề và đi u hòa áp su t th m th uề ấ ẩ ấ , chuy n đ ngể ộ và sinh s nả . S dĩ chúng có th th c hi n đ c các ho t đ ng s ng đó là vì trong c th cũng cóở ể ự ệ ượ ạ ộ ố ơ ể nh ng ữ c u tấ ử gi ng v i các c u t t bào c a c th đa bào nh ố ớ ấ ử ở ế ủ ơ ể ư nhân, ty thể, m ng n iạ ộ ch tấ , h Golgiệ , không bào co bóp và không bào tiêu hóa. M t s nguyên sinh đ ng v t còn cóộ ố ộ ậ bào h uầ n i li n ố ề bào kh uẩ v i ớ túi tiêu hóa, tiêm mao ho c ặ chiên mao ho t đ ng đ c nh thạ ộ ượ ờ ể g c. Đ ng v t nguyên sinh th ng có kích th c 0.01 - 0.05ố ộ ậ ườ ướ mm và không ph i là đ ng v tả ộ ậ th c s .ự ự • Đ i di n:bào xác(ti m sinh),sarcodina, ạ ệ ề Trùng lông, Trùng roi, Th y t c, ủ ứ Trùng bi nế hình tr nầ , Trùng b nh ngệ ủ……. Trùng roi s ng trong n c: ao, ố ướ hồ, đ m, ru ng, vũng ầ ộ n cướ m aư . L p Trùng roiớ (Flagellata) bao g m ồ trùng roi xanh, t p đoàn trùng roiậ cùng kho ng h n 8 nghìn ả ơ loài đ ng v tộ ậ nguyên sinh nguyên th y khác s ng trong ủ ố n cướ ng t, n c ọ ướ bi nể , đ tấ m, ..., m t s s ng ẩ ộ ố ố kí sinh, có các đ c đi m chung sau: di chuy n nh ặ ể ể ờ roi (m t hay nhi u roi), v a ộ ề ừ t d ngự ưỡ v a ừ dị d ngưỡ ( các ở trùng roi th c v tự ậ ) ho c ch ặ ỉ d d ngị ưỡ ( các ở trùng roi đ ng v tộ ậ ), hô h p quaấ màng c thơ ể, đ ng l y ườ ấ th c ănứ n đ nh nh ng đ ng ổ ị ư ườ tiêu hóa th c ăn không n đ nh, ứ ổ ị bài ti tế và đi u ch nh ề ỉ áp su tấ th m th u nh ẩ ấ ờ không bào co bóp, sinh s n vô tínhả theo cách phân đôi. L p Trùng roi có vai trò r t quan tr ng trong ớ ấ ọ thiên nhiên và đ i v i ố ớ con ng iườ . V m t có ề ặ l iợ , chúng ch th v đ s ch c a ỉ ị ề ộ ạ ủ môi tr ngườ n cướ , là th c ăn c a m t s ứ ủ ộ ố đ ng v t th y sinhộ ậ ủ , ... M t s trùng roi kí sinh gây h i không nh cho ộ ố ạ ỏ con ng iườ (truy n các b nh nguy hi m nhề ệ ể ư trùng roi âm đ oạ , b nh ng châu Phi ng iệ ủ ở ườ , ... ). Dinh d ngưỡ n i có Ở ơ ánh sáng trùng roi dinh d ng nh th c v t (t d ng). N u cho chúng vào ch t iưỡ ư ự ậ ự ưỡ ế ỗ ố lâu ngày chúng s m t d n màu xanh. Chúng v n s ng đ c nh đ ng hoá nh ng ch t h uẽ ấ ầ ẫ ố ượ ờ ồ ữ ấ ữ c có s n hoà tan do các sinh v t khác ch t phân hu ra (d d ng). Hô h p c a trùng roi nhơ ẵ ậ ế ỷ ị ưỡ ấ ủ ờ s trao đ i ự ổ khí qua màng t bàoế . Không bào co bóp t p trung n c th a cùng s n ph m ti tậ ướ ừ ả ẩ ế r i th i ra ngoài, góp ph n đi u ch nh áp xu t th m th u c a c th .ồ ả ầ ề ỉ ấ ẩ ấ ủ ơ ể [s aử ] Sinh s nả Khi sinh s n, nhân phía sau c th phân đ i tr c, sau đó ch t nguyên sinh và các bào quanả ơ ể ộ ướ ấ l n l t ph n chia. Cu i cùng, cá th ph n đ i theo chi u d c c th t o thành 2 trùng roiầ ượ ậ ố ế ậ ộ ế ọ ơ ể ạ m i. G i t t là sinh s n vô tính theo cách phân đôi theo chi u d c c th .ớ ọ ắ ả ề ọ ơ ể "Flagellata" trong cu n ố Ngh thu t c a thiên nhiênệ ậ ủ c a ủ Ernst Haeckel, 1904 Đ ng v t ru t khoangộ ậ ộ : Đ ng v t ru tộ ậ ộ khoang hay đ ng v t xoang tràngộ ậ ho c ặ ngành Ru t khoangộ (Coelenterata) là m t thu tộ ậ ng đã l i th i nh ng v n r t ph bi n đ ch m t nhóm ữ ỗ ờ ư ẫ ấ ổ ế ể ỉ ộ đa ngành, bao g m hai ngành đ ngồ ộ v t theo quan đi m c a phát sinh loài, là ậ ể ủ Ctenophora (s a l c) và ứ ượ Cnidaria (san hô, s a th tứ ậ s , ự h i quỳả , san hô lông chim, và các loài có h hàng g n khác).. Chúng có các c quan, tọ ầ ơ ổ ch c ứ mô r t đ n gi n, ch v i hai l p t bào, bên ngoài và bên trongấ ơ ả ỉ ớ ớ ế . oelenterata), ngành l n c a đ ng v t không x ng s ng n c, ch y u bi n. Là nh ng ớ ủ ộ ậ ươ ố ở ướ ủ ế ở ể ữ đ ng v tộ ậ đa bào nguyên thu nh t. Có 2 lá phôi, đ i x ng to tròn đi n hình; thành c th g m 2 l p t bào, ỷ ấ ố ứ ả ể ơ ể ồ ớ ế ở gi a là t ng trung giao. Có xoang v (coelenteron) v i m t l đ n gi n phía trên (mi ng) đ l y th c ănữ ầ ị ớ ộ ỗ ơ ả ở ệ ể ấ ứ và th i bã, có vùng tua c m giác bao quanh mi ng, dùng b t m i và t v nh có nh ng t bào lôngả ả ệ ắ ồ ự ệ ờ ữ ế châm. Có 2 ki u c u trúc c th : ki u polip s ng c đ nh (các thu t c đ n đ c, hu bi n, san hô t pể ấ ơ ể ể ố ố ị ỷ ứ ơ ộ ệ ể ậ đoàn); ki u thu m u di đ ng (s a). M t ho c c hai ki u này g p trong chu trình s ng c a RK (x. ể ỷ ẫ ộ ứ ộ ặ ả ể ặ ố ủ San hô; Thu t cỷ ứ ; S aứ ; Thu t c t p đoànỷ ứ ậ ). RK hi n nay còn kho ng 9 nghìn loài. Vi t Nam có kho ngệ ả Ở ệ ả h n 1 nghìn loài, thu c 3 l p: Thu t c (ơ ộ ớ ỷ ứ Hydrozoa), S a (ứ Scyphozoa), San hô (Anthozoa). Beroe spp(s a l c)ứ ượ C u t oấ ạ [s aử ] Hình d ngạ Hình d ng chung c a s a l c là hình con quay, đ i x ng t a tròn qua tr c mi ng - đ iạ ủ ứ ượ ố ứ ỏ ụ ệ ố mi ng. Trên c c đ i mi ng là c quan đ nh gi vai trò làm c quan thăng b ng. D c theo thân,ệ ự ố ệ ơ ỉ ữ ơ ằ ọ b t đ u t c c đ i mi ng là 8 dãy t m l c x p h ng v phía c c mi ng, trên tâm l c làắ ầ ừ ự ố ệ ấ ượ ế ướ ề ự ệ ượ nhi u lông b i nh . Đ i x ng qua c th là 2 tua b t m i gi ng nh 2 quai bình, g c c a tuaề ơ ỏ ố ứ ơ ể ắ ồ ố ư ố ủ n m sâu bên trong c th . Tua b t m i th ng r t dài, g p nhi u l n chi u dài c th c aằ ơ ể ắ ồ ườ ấ ấ ề ầ ề ơ ể ủ sinh v t. Tuy nhiên, cũng có m t s loài có tua b t m i ng n, th m chí tiêu bi n.ậ ộ ố ắ ồ ắ ậ ế Trên tua b t m i c a s a l c có t bào dính đ c tr ng là ắ ồ ủ ứ ượ ế ặ ư collobblaste b m ch t vào con m iắ ặ ồ khi t n công. T bào dính có hình đinh ghim, mũ hình bán c u có các thùy dính. Có m t s iấ ế ầ ộ ợ xo n, m t s i th ng n i t bào dính v i mô bì c a tua. Khi tua ch m vào con m i, s i xo nắ ộ ợ ẳ ố ế ớ ủ ạ ồ ợ ắ du i ra, b n t bào dính vào c th con m i. Sau khi phóng, t bào dính không b h y màỗ ắ ế ơ ể ồ ế ị ủ đ c thu h i l i nh cũ.ượ ồ ạ ư [s aử ] Thành c thơ ể M t loài s a l c bi n sâu ch a xác đ nhộ ứ ượ ể ư ị Thành c th s a l c có 2 l p t bào và có m t t ng keo gi a. Trong t ng keo này khôngơ ể ứ ượ ớ ế ộ ầ ở ữ ầ có t bào mô bì c nh S a mà l i có t bào c tr n, có khi là nh ng t bào r t l n. Ng iế ơ ư ở ứ ạ ế ơ ơ ữ ế ấ ớ ườ ta đã phát hi n ra m t s loài nh ệ ở ộ ố ư Mnemiopsis leidyi có t bào c tr n dài t i 6 cm. S bi tế ơ ơ ớ ự ệ hóa c a t bào này và v trí c a nó trong t ng keo khi n nhi u ng i coi s a l c là đ ng v tủ ế ị ủ ầ ế ề ườ ứ ượ ộ ậ ba lá phôi. [s aử ] Th c ănứ M t s loài đ ng v t nh và phù du nh ộ ố ộ ậ ỏ ư giáp xác chân ki mế ho c là u trùng c a m t s sinhặ ấ ủ ộ ố v t bi n nh cá, tôm, cua ... ngoài ra còn c thích ti và s a l c tr ng thành. Các tua b t m iậ ể ư ả ứ ượ ưở ắ ồ sau khi b t dính m i s đ a m i vào mi ng, m t s loài th y xu t hi n thêm thùy ho cắ ồ ẽ ư ồ ệ ở ộ ố ấ ấ ệ ặ t m mi ng h tr cho vi c b t m i.ấ ệ ỗ ợ ệ ắ ồ [s aử ] C quan tiêu hóaơ Có d ng túi, g n gi ng nh thích ti, nh ng ph c t p h n v i nhi u ng. Có h u và d dày.ạ ầ ố ư ư ứ ạ ơ ớ ề ố ầ ạ T d dày có các ng v n i đ n các tua b t m i và các nhánh h ng ra ngoài. Th c ăn đ cừ ạ ố ị ố ế ắ ồ ướ ứ ượ tiêu hóa ngo i bào trong h u r i tiêu hóa n i bào trong d day.ạ ầ ồ ộ ạ [s aử ] H th n kinhệ ầ Có m ng th n kinh ki u m ng l i gi ng v i thích ti tuy nhiên t bào t p trung nhi u h n ạ ầ ể ạ ướ ố ớ ế ậ ề ơ ở d i các t m l c. phía đ i mi ng, có 4 h ch th n kinh nh ngay d i c quan đ nh. ướ ấ ượ Ở ố ệ ạ ầ ỏ ở ướ ơ ỉ Ở gi a các h ch này là k t c u bình th ch t a lên 4 các ch i thăng b ng 4 h ch, giúp S aữ ạ ế ấ ạ ự ổ ằ ở ạ ứ l c c m nh n đ c đ nghiêng c a c th đ l y l i thăng b ng.ượ ả ậ ượ ộ ủ ơ ể ể ấ ạ ằ [s aử ] H sinh d cệ ụ S a l c là loài đ ng v t l ng tính, có 2 tuy n sinh d c đ c và cái x p đ i x ng trong t ngứ ượ ộ ậ ưỡ ế ụ ự ế ố ứ ừ ng v d c và đ i x ng qua m t ph ng d dày.ố ị ọ ố ứ ặ ẳ ạ [s aử ] Sinh s n và phát tri nả ể Tr ng và tinh trùng qua ng v ra ngoài, th tinh ngoài trong n c (tr m t vài lo i s a l cứ ố ị ụ ướ ừ ộ ạ ứ ượ d p th tinh trong). Tr ng phân c t hoàn toàn, không đ u, xác đ nh. Phôi v hình thành theoẹ ụ ứ ắ ề ị ị ki u lõm vào ho c lan ph . Lá phôi trong có ph n phân hóa thành m m lá phôi gi a, sau nàyể ặ ủ ầ ầ ữ s t o thành t ng keo. Tr ng n thành u trùng cydippid ch a có tuy n sinh d c phát tri n vàẽ ạ ầ ứ ở ấ ư ế ụ ể s bi n thái đ cho các cá th tr ng thành.ẽ ế ể ể ưở Giun d pẹ (ngành Platyhelminthes t ừ ti ng Hy L pế ạ platy, d p, và ẹ helminth, giun) là m t ộ ngành đ ng v t không x ng s ngộ ậ ươ ố . V i kho ng 25'000 loài, đây là ngành ớ ả đ ng v tộ ậ không khoang l n nh t. Giun d p đ c tìm th y môi tr ng bi n, n c ng t và th m chí ớ ấ ẹ ượ ấ ở ườ ể ướ ọ ậ ở môi tr ng đ t m. Đ c bi t, loài ườ ấ ẩ ặ ệ Arthurdendyus triangulatus t ừ New Zealand l i s ng trênạ ố m t đ t, và k t khi chúng đ c mang đ n ặ ấ ể ừ ượ ế Ireland và Scotland m t cách tình c vào nămộ ờ 1960, chúng đã đ nh c đ y và phá ho i h u h t các loài giun b n đ a. M t vài lo i giunị ư ở ấ ạ ầ ế ả ị ộ ạ d p có l i s ng ẹ ố ố ký sinh. Có t ng c ng 4 l p: Trematoda, Cestoda, Monogenea, và Turbellaria.ổ ộ ớ C th d p, đ i x ng hai bên,phân bi t đ u đuôi, l ng b ng, ru t phân nhánh, ch a có h uơ ể ẹ ố ư ệ ầ ư ụ ộ ư ậ môn Giun d p kí sinh:có giac bám,c quan sinh s n phat tri n, u trùng phát tri n qua các v t chẹ ơ ả ể ấ ể ậ ủ trung gian 1.3. Chu kỳ phát tri n c a sán lá gan nhể ủ ỏ 1. Sán tr ng thành ký sinh đ ng m t đ tr ng, tr ng theo m t xu ng ru t r i theoưở ở ườ ậ ẻ ứ ứ ậ ố ộ ồ phân ra ngoài. Tr ng đ c r i vào môi tr ng n cứ ượ ơ ườ ướ 2. Tr ng b c nu t n ra u trùng lông đ phát tri n thành u trùng đuôi.ứ ị ố ố ở ấ ể ể ấ 3. u trùng đuôi r i c b i t do trong n c.Ấ ờ ố ơ ự ướ 4. u trùng đuôi xâm nh p vào cá n c ng t, r ng đuôi phát tri n thành u trùng nang kýẤ ậ ướ ọ ụ ể ấ sinh trong th t c a cá.ở ị ủ 5. Ng i (ho c đ ng v t) ăn ph i cá có u trùng nang ch a đ c n u chín thì sau khi ăn,ườ ặ ộ ậ ả ấ ư ượ ấ u trùng này vào d dày, xu ng tá tràng r i ng c theo đ ng m t lên gan, phát tri n thànhấ ạ ố ồ ượ ườ ậ ể sán lá gan tr ng thành ký sinh và gây b nh đ ng m t.ưở ệ ở ườ ậ 6. Th i gian t khi ăn ph i u trùng nang trong cá đ n khi thành sán tr ng thành m tờ ừ ả ấ ế ưở ấ kho ng 26 ngày.ả 2.3. Chu kỳ phát tri n c a sán lá ph iể ủ ổ 1. Sán lá ph i đ tr ng, tr ng theo đ m qua h ng ra ngoài ho c theo phân khi nu t đ m,ổ ẻ ứ ứ ờ ọ ặ ố ờ tr ng r i xu ng n c.ứ ơ ố ướ 2. môi tr ng n c tr ng phát tri n và n ra u trùng lông.Ở ườ ướ ứ ể ở ấ 3. u trùng lông chui vào c đ phát tri n thành u trùng đuôi. Ấ ố ể ể ấ 4. u trùng đuôi r i c b i t do trong n c, xâm nh p vào tôm cua n c ng t, r ng đuôiẤ ờ ố ơ ự ướ ậ ướ ọ ụ phát tri n thành u trùng nang trong th t và ph t ng c a tôm, cua.ể ấ ở ị ủ ạ ủ 5. Ng i (ho c đ ng v t) ăn ph i tôm, cua có u trùng nang ch a đ c n u chín nh : cuaườ ặ ộ ậ ả ấ ư ượ ấ ư n ng, m m cua, u ng n c cua s ng thì sau khi ăn: u trùng sán vào d dày và ru t, xuyênướ ắ ố ướ ố ấ ạ ộ qua thành ng tiêu hóa vào b ng r i t ng đôi m t xuyên qua c hoành và màng ph i vào phố ổ ụ ồ ừ ộ ơ ổ ế qu n đ làm t đó.ả ể ổ ở 6. Th i gian t khi ăn ph i u trùng đ n khi có sán tr ng thành kho ng 5-6 tu n.ờ ừ ả ấ ế ưở ả ầ 3.3. Chu kỳ phát tri n c a sán dâyể ủ 1. Sán dây tr ng thành s ng ký sinh trong ru t ng i. Sán l ng tính và nh ng đ t sán raưở ố ộ ườ ưỡ ữ ố ngoài môi tr ng b th i r a gi i phóng tr ng.ườ ị ố ữ ả ứ 2. Trâu, bò, l n ăn ph i tr ng và đ t sán phát tán trong môi tr ng ho c ăn phân ng i cóợ ả ứ ố ườ ặ ườ sán. 3. Tr ng vào d dày và ru t (c a trâu, bò, l n), n ra u trùng; u trùng chui qua thành ngứ ạ ộ ủ ợ ở ấ ấ ố tiêu hóa vào máu và t i các c vân t o kén đó, g i là "bò g o", "l n g o". ớ ơ ạ ở ọ ạ ợ ạ 4. Ng i ăn ph i th t "bò g o", "l n g o" còn s ng thì u trùng sán vào ru t n ra con sánườ ả ị ạ ợ ạ ố ấ ộ ở dây tr ng thành. ưở 5. Lúc m i n sán dây ch có đ u và m t đo n c . Sán l n lên và phát tri n b ng cách n yớ ở ỉ ầ ộ ạ ổ ớ ể ằ ẩ ch i, sinh đ t m i t đ t c và sán dài d n ra.ồ ố ớ ừ ố ổ ầ Ngành Giun đ tố (danh pháp khoa h cọ : Annelida, theo ti ng La tinhế có nghĩa là “chi c vòng nh ”) là m t ngành l n g m các loài đ ng v t c th phân đ t, v iế ỏ ộ ớ ố ộ ậ ơ ể ố ớ kho ng 15.000 loài, trong đó có c các loài ả ả giun đ tấ và đ aỉ đ c bi t đ n nhi u nh t. Nh ngượ ế ế ề ấ ữ loài đ ng v t này đ c b t g p ch y u nh ng môi tr ng m t bao g m môi tr ngộ ậ ượ ắ ặ ủ ế ở ữ ườ ẩ ướ ồ ườ đ t, môi tr ng n c ng t và đ c bi t là đ i d ng (ví d nh các loài ấ ườ ướ ọ ặ ệ ở ạ ươ ụ ư giun nhi u tề ơ) cũng nh là s ng kí sinh hay h i sinh. Loài giun đ t ng n nh t có chi u dài d i m t milimét vàư ố ộ ố ắ ấ ề ướ ộ loài dài nh t trên 3 mét (loài giun ng ấ ố Lamellibrachia luymesi). Đ c đi m ặ ể Annelida là ngành đ ng v t không x ng s ngộ ậ ươ ố , có ba lá phôi v i khoang (b i v y nên ngànhớ ở ậ giun đ t là đ ng v t có th khoang), c th đ i x ng hai bên và phân đ t (ố ộ ậ ể ơ ể ố ứ ố r iươ , giun đ t, đ a).ấ ỉ C th m m, dài, đ c b c m t l p ơ ể ề ượ ọ ộ ớ cutin m ng và đa s có t ỏ ố ơ kitin phân b theo đ t. Đ t làố ố ố c quan v n chuy n. Thành c th g m: l p c vòng, c d c và xoang c th th sinh táchơ ậ ể ơ ể ồ ớ ơ ơ ọ ơ ể ứ bi t ru t v i thành c th . Đ c đi m này cùng v i s phân đ t c th làm cho con v t có khệ ộ ớ ơ ể ặ ể ớ ự ố ơ ể ậ ả năng v n chuy n t t. Nhi u loài l ng tính. Ru t ch y t mi ng xu ng h u môn. H tu nậ ể ố ề ưỡ ộ ạ ừ ệ ố ậ ệ ầ hoàn và th n kinh phát tri n. C quan bài ti t là h u đ n th n. Trong quá trình phát tri n cóầ ể ơ ế ậ ơ ậ ể u trùng Trochophora.ấ [s aử ] Sinh s nả [s aử ] Sinh s n vô tínhả B ng ki u sinh s n phân đôi là hình th c sinh s n đ c s d ng b i m t s loài giun đ t vàằ ể ả ứ ả ượ ử ụ ở ộ ố ố giúp chúng sinh s n nhanh chóng. Ph n sau c th tách r i ra và t o thành m t c th m iả ầ ơ ể ờ ạ ộ ơ ể ớ gi ng h t c th ban đ u. V trí c a v t đ t th ng đ c xác đ nh b i s phát tri n c a bi uố ệ ơ ể ầ ị ủ ế ứ ườ ượ ị ở ự ể ủ ể bì. Ví d nh các loài c a chi ụ ư ủ Lumbriculus và Aulophorus, đ c bi t t i nh kh năng sinhượ ế ớ ờ ả s n b ng nh ng khúc tách raả ằ ữ [1]. S tái t o hoàn ch nh này là đáng chú ý do chúng là nh ng loàiự ạ ỉ ữ đ ng v t có t ch c c th cao nh t có kh năng này. Nhi u loài khác trong ngành giun đ tộ ậ ổ ứ ơ ể ấ ả ề ố (nh ph n l n các loài giun đ t) không th sinh s n theo ph ng th c này, cho dù chúng cóư ầ ớ ấ ể ả ươ ứ nh ng k năng khác nhau đ tái t o l i nh ng khúc b c t c t.ữ ỹ ể ạ ạ ữ ị ắ ụ [s aử ] Sinh s n h u tínhả ữ Cho phép nhi u loài giun đ t có th thích nghi t t h n v i môi tr ng s ng c a chúng. M tề ố ể ố ơ ớ ườ ố ủ ộ s loài c th l ng tính trong khi đó s còn l i c th phân tính. H u h t các loài giun nhi uố ơ ể ưỡ ố ạ ơ ể ầ ế ề t đ u phân tính và th tinh ngoài. Giai đo n u trùng đ u tiên, m t s nhóm không có, làơ ề ụ ạ ấ ầ ộ ố nh ng luân trùng có mao, t ng t v i nh ng ngành khác. Sinh v t này sau đó b t đ u phátữ ươ ự ớ ữ ậ ắ ầ tri n nh ng đ t c a nó, t ng đ t m t, đ n khi nó đ t đ t kích th c tr ng thành.ể ữ ố ủ ừ ố ộ ế ạ ượ ướ ưở Giun đ t và nh ng loài ít t khác, cũng nh đ a, là nh ng đ ng v t l ng tính giao ph i đ nhấ ữ ơ ư ỉ ữ ộ ậ ưỡ ố ị kỳ su t năm trong đi u ki n môi tr ng thu n l i. Chúng giao ph i theo ki u ố ề ệ ườ ậ ợ ố ể giao c uấ . Hai con, b h p d n b i ch t ti t c a nhau, n m c nh nhau v i đ u h ng ng c nhau. Tinh d chị ấ ẫ ở ấ ế ủ ằ ạ ớ ầ ướ ượ ị đ c ti t ra t l đ c vào con còn l i. Nh ng hình th c truy n tinh d ch khác chú ý t i gi iượ ế ừ ỗ ự ạ ữ ứ ề ị ớ ớ tính khác nhau. Búi tuy n da thi u quá trình u trùng luân trùng có mao s ng, nh ng sinh v tế ế ấ ố ữ ậ này giai đo n đ u phát tri n trong kén ch a ch t l u đ c t o b i búi tuy n da.ạ ầ ể ứ ấ ư ượ ạ ở ế + Đ ng v t da gai phát tri n theo h ng đ i x ng to trònộ ậ ể ướ ố ứ ả + Đ ng v t hàm t phát tri n riêng bi t, đ c đ c tr ng là 2 đôi túi th xoang.ộ ậ ơ ể ệ ượ ặ ư ể