Qui trình chăm sóc nuôi dưỡng heo

thöôøng boû aên, hay ñi laïi ngaån ngô trong chuoàng, hay gaëm maùng phaù chuoàng vaø choàm nhaûy leân löng nhöõng con khaùc. Nhöõng con bò choàm leân löng thöôøng boû chaïy (neáu khoâng ñoäng duïc) hoaëc coù theå ñöùng yeân (ñang ñoäng duïc ôû giai ñoaïn meâ ì) con bò choàm leân löng thöôøng hay keâu reàn (neáu khoâng ñoäng duïc) vaø khoâng keâu reàn (khi ñaõ ôû giai ñoaïn meâ ì) nhöng con nhaûy leân löng con khaùc thöôøng khoâng keâu reàn maø coøn coù phaûn xaï giao phoái gioáng nhö con ñöïc, chæ khi thaáy coù muøi ñöïc hoaëc ñöïc gioáng ñi ngang môùi thaät söï keâu reàn. Naùi tô ñoäng duïc thì aâm hoä thöôøng söng to, ñoû, vaø coù nöôùc nhôøn trong, naùi raï khi ñoäng duïc aâm hoä coù theå khoâng söng, chæ öûng hoàng, vaø cuõng coù nöôùc nhôøn trong. Ñaây laø giai ñoaïn ñaàu cuûa thôøi kyø ñoäng duïc, giai ñoaïn naøy heo naùi thöôøng khoâng chòu cho ñöïc phoái vaø neáu coù phoái eùp hoaëc gieo tinh nhaân taïo thì seõ khoâng hieäu quaû, hoaëc sinh ít con. Giai ñoaïn thöù hai cuûa thôøi kyø ñoäng duïc laø giai ñoaïn quan troïng, aâm hoä cuûa naùi bôùt söng (goïi laø hoa heùo) nhaên nheo, tím taùi vaø coù nöôùc nhôøn ñuïc, dính, khi tay leân löng hay moâng, naùi ñöùng yeân, veånh tai, veånh ñuoâi chôø ñöïc phoái. Ñaây laø giai ñoaïn meâ ì (meâ ñöïc) cho ñöïc phoái gioáng hoaëc gieo tinh laø thích hôïp. Sau giai ñoaïn meâ ì laø giai ñoaïn 3, naùi cuõng coøn nhöõng bieåu hieän ñoäng duïc nhöng cöôøng ñoä yeáu vaø coù theå khoâng cho ñöïc phoái gioáng, neáu phoái gioáng treã vaøo giai ñoaïn naøy thì naùi sinh ít con hoaëc khoâng hieäu quaû. Khi cho phoái gioáng caàn xaùc ñònh ñuùng thôøi ñieåm meâ ì, phaûi veä sinh boä phaän sinh duïc naùi kyõ, veä sinh chuoàng traïi traùnh trôn trôït, traùnh goà gheà…ñeå noïc naùi phoái gioáng vôùi nhau. Neân phoái gioáng vaøo saùng (khoaûng 8-9 giôø) hoaëc chieàu maùt (khoaûng 16-17 giôø). Nhieàu tröôøng hôïp caàn cho noïc phoái keùp, hai laàn phoái caùch nhau 24 giôø. Cuõng coù naùi ruïng tröùng khoâng taäp trung keùo daøi, naùi ñoøi ñöïc phoái lieân tieáp 2-4 laàn, moãi laàn caùch nhau 24 giôø thì môùi sinh nhieàu con, neáu chæ phoái 1-2 laàn thì sinh ít con. IV. NUOÂI DÖÔÕNG CHAÊM SOÙC NAÙI MANG THAI Sai khi phoái gioáng 21 ngaøy khoâng thaáy naùi ñoäng duïc trôû laïi xem nhö ñaõ mang thai. Coù theå duøng thieát bò sieâu aâm ñeå chaån ñoaùn naùi mang thai nhöng toán coâng vaø chi phí mua maùy. Thôùi gian mang thai keùo daøi töø 114-115 ngaøy (3 thaùng, 3 tuaàn, 3 ngaøy). Neáu naùi mang thai nhieàu con coù khaû naêng sinh töø ngaøy 113, neáu ít con coù theå sinh töø ngaøy 115 ñeán 118. Nhöng neáu naùi sinh sôùm töø ngaøy 108 trôû laïi thöôøng raát khoù nuoâi con, duø cho coù söõa nhöng con raát yeáu ôùt, söùc buù meï keùm, söùc ñeà khaùng keùm neân tyû leä nuoâi soáng raát thaáp. Trong thôøi kyø mang thai coù theå chia ra laøm hai giai ñoaïn: 1. Giai ñoaïn chöûa kyø 1: 1-84 ngày mang thai Thôøi kyø naøy phoâi vaø thai coøn nhoû, söû duïng ít chaát trong maùu cuûa meï, döôõng chaát coøn laïi naùi duøng ñeå döï tröõ taïo söõa sau naøy. Thieáu döôõng chaát trong thöùc aên heo naùi giai ñoaïn naøy coù aûnh höôûng xaáu ñeán söï phaùt Kỹ thuật chăn nuôi lợn trieån cuûa phoâi thai nhö taêng hieän töôïng tieâu phoâi, naùi coøn ít thai soáng khi ñeû maø chöùa nhieàu thai khoâ (thai goã). Thöøa döôõng chaát cuõng gaây aûnh höôûng tieâu phoâi vaø laøm naùi trôû neân maäp môõ. Naùi khi cai söõa quaù gaày oám laïi khoâng döï tröõ ñuû döôõng chaát trong giai ñoaïn naøy seõ bò thieáu söõa khi cho con buù trong löùa ñeû keá tieáp. Vì vaäy phaûi ñònh löôïng thöùc aên cho naùi ôû giai ñoaïn naøy heát söùc chaët cheõ. Cuï theå: Theo hướng dẫn trên brochure Vai troø cuûa baàu tieåu khí haäu cuõng raát quan troïng, naùi caàn ñöôïc yeân tónh, nhieät ñoä aåm ñoä chuoàng nuoâi thích hôïp vôùi ñieàu kieän Vieät Nam ñoä aåm trung bình 75-80% laø ñaït yeâu caàu . Nhieät ñoä quaù noùng laøm naùi tieâu thuï ít thöùc aên coù aûnh huôûng xaáu ñeán thai vaø thai soáng. Chuoàng phaûi khoâ raùo, coù ñoä nhaùm thích hôïp, khoâng trôn trôït deã gaây teù ngaõ. Neân nuoâi naùi trong chuoàng coù ngaên ñònh löôïng, neáu nuoâi chung thì khoâng nhoát nhieàu con chaät choäi, khaùc taàm voùc, söï tranh aên deã xaûy ra tình traïng ñaùnh caén nhau vaø phaân hoaù thaønh nhöõng con quaù maäp hoaëc quaù gaày. Thöùc aên phaûi caân baèng döôõng chaát, traùnh dö naêng löôïng, chaát beùo, thieáu xô gaây taùo boùn. 2. Giai ñoaïn chöûa kyø 2 85 ngày mang thai đến lúc sinh Thôøi kyø naøy thai ñaõ lôùn söû duïng nhieàu döôõng chaát trong maùu cuûa meï ñeå phaùt trieån, do ñoù thieáu döôõng chaát trong thöùc aên cuûa naùi seõ laøm heo con sô sinh nhoû voùc, khoù nuoâi, tyû leä hao huït cao. Nhöng neáu quaù dö thöøa döôõng chaát baøo thai seõ taêng troïng nhieàu, trôû neân lôùn voùc laøm cho naùi ñeû khoù, ñeû khoâng ra, phaûi can thieäp keùo thai, moùc thai gaây toån thöông boä phaän sinh duïc laøm naùi vieâm nhieãm, maát söõa, hoaëc bò ngheõn taéc oáng sinh duïc (coå töû cung, oáng daãn tröùng) trôû neân voâ sinh. Vì vaäy ôû thôøi kyø naøy cuõng caàn phaân nhoùm naùi theo theå voùc ñeå cung caáp möùc aên thích hôïp: - Theo hướng dẫn trên brochure Ôû giai ñoaïn naøy neáu quan saùt vuøng hoâng coù theå ñoaùn bieát naùi mang ít hay nhieàu thai ñeå coù möùc aên phuø hôïp. Söï phaùt trieån beä söõa ôû cuoái giai ñoaïn cuõng döï baùo khaû naêng tieát söõa cuûa naùi ñeå coù cheá ñoä nuoâi döôõng naùi thích hôïp traùnh tình traïng naùi dö söõa sau ñeû hoaëc keùm söõa. Khaùc vôùi thôøi kyø 1, thôøi kyø naøy naùi caàn cho vaän ñoäng (neáu coù ñieàu kieän) ñeå coù heä cô toát, chaân khoeû, khung xöông chaäu nôû roäng (ñoái vôùi naùi saép ñeû löùa ñaàu), neân cho naùi ra saân coû hay saân caùt vaän ñoäng tuyø thích, tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng töï nhieân, ñeå taêng söùc ñeà khaùng beänh vaø cuõng nhôø ñoù gia taêng haøm löôïng khaùng theå choáng beänh cho heo con trong söõa ñaàu. Ôû thôøi kyø naøy, taàm voùc naùi naëng neà chuoàng traïi phaûi khoâ nhaùm traùnh trôn trôït, baàu tieåu khí haäu phaûi thích hôïp: thoaùng maùt traùnh gioù luøa möa taït, traùnh luøa dôøi chuoàng ñi xa, traùnh nhoát chung nhieàu naùi chaät choäi. Neáu coù ñieàu kieän neân nuoâi rieâng töøng con tröôùc ngaøy ñeû 15-20 ngaøy ñeå deã ñònh möùc thöùc aên, deã theo doõi tình traïng söùc khoeû, deã veä sinh kyõ boä vuù vaø boä sinh duïc, veä sinh kyõ chuoàng ñeû, chaêm soùc veát thöông hay boïc muû treân mình naùi, deã theo doõi tình traïng taùo boùn cuûa naùi. Noùi chung, trong thôøi gian mang thai traùnh ñeå naùi dö thöøa döôõng chaát, trôû neân quaù maäp, naùi maäp thöôøng löôøi raën, ñeû chaäm, deã gaây tình traïng ngoäp thai, cheát thai khi haï thai, vaø sau khi ñeû deã maéc hoäi chöùng M.M.A Kỹ thuật chăn nuôi lợn (metritis, mastitis, agalactia: vieâm töû cung, vieâm vuù, maát söõa). Naùi maäp chòu noùng keùm deã bò say noùng, say naéng gaây cheát, xoay trôû chaäm, vuïng veà deã ñeø cheát con. Tuy nhieân neáu naùi mang thai quaù gaày, laïi sinh nhieàu thai thì baøo thai nhoû voùc, söùc soáng khoâng cao sau khi ñeû ra, vaø naùi keùm söõa thieáu söõa cho con buù. Naùi gaày nuoâi nhieàu con thì eøo uoät, deã maéc nhieàu beänh, baûn thaân naùi cuõng deã bò baïi, yeáu chaân, chaäm leân gioáng laïi sau cai söõa. V. DAÁU HIEÄU NAÙI SAÉP SINH Naùi saép sinh thöôøng aên ít hay khoâng aên, thöôøng coù tieáng keâu reàn cuûa naùi saép ñeû, naùi thöôøng uûi phaù neàn chuoàng goïi laø hieän töôïng quaàn oå. Ñoù laø taäp quaùn khi chöa gia hoaù, heo uûi neàn ñaát caén coû ñeå taïo moät toå aám khi ñeû. Do ñoù, ñeå naùi ít hao toán naêng löôïng do vieäc quaàn oå, ta neân traûi rôm, coû khoâ vaøo chuoàng cho naùi naèm. Naùi saép sinh thöôøng coù theå taêng thaân nhieät, taêng nhòp thôû, thöôøng ñi laïi khoâng yeân trong chuoàng hay ñi phaân, ñi tieåu nhieàu laàn (goïi laø ñi moùt) laøm cho chuoàng traïi dô baån, caàn veä sinh saïch seõ khoâ raùo chuoàng ñeå traùnh nhieãm truøng cho heo con vaø boä phaän sinh duïc naùi sau khi ñeû. Naùi saép ñeû phaûi coù boä vuù phaùt trieån roõ reät so vôùi khi chöa mang thai: caùc nuùm vuù daøi ra, quaàng nuùm roäng, neáu heo saéc loâng traéng thöôøng coù quaàng nuùm vuù vaø nuùm vuù maøu ñoû hoàng, hai haøng vuù taïo thaønh hai beä söõa chaïy doïc vuøng buïng, coù raõnh phaân chia rieâng bieät hai haøng vuù vaø caùc vuù. Ñieàu naøy khoâng thaáy ñöôïc khi naùi chöa mang thai, do vaäy neáu sau khi phoái khoâng phaùt hieän naùi ñoäng duïc trôû laïi, maø sau 3 thaùng khoâng coù hieän töôïng phaùt trieån boä vuù nhö treân xem nhö naùi bò naâng khoâng sinh saûn ñöôïc. Khi naën khaùm ñaàu vuù chöa thaáy coù söõa non thì chaéc chaén naùi chöa ñeû trong 4-6 giôø saép tôùi. Neáu baét ñaàu coù söõa non ròn ra ñaàu vuù qua hai loã tia söõa thì trong voøng 6 giôø naùi seõ haï thai. Neáu naën khaùm ñaàu vuù thaáy caùc vuù ñeàu coù söõa non voït thaønh tia daøi thì trong voøng 2 giôø seõ haï thai. Neáu thaáy boä phaän sinh duïc coù nöôùc nhôøn maøu hoàng vaø coù lôïn côïn nhöõng haït nhö haït ñu ñuû (ñoù laø cöùt su heo con baøi tieát ra) thì trong nöûa giôø sau seõ haï thai. Neáu thaáy naùi naèm nghieâng moät beân, hôi thôû ñöùt quaõng, eùp buïng, eùp ñuøi quaåy ñuoâi raën ñeû thì chæ vaøi möôi giaây sau naùi seõ haï thai. VI. CHAÊM SOÙC NAÙI ÑEÛ VAØ HEO CON SÔ SINH Nôi naùi ñeû phaûi coù baàu tieåu khí thích hôïp, thoaùng maùt, yeân tónh. Nhieät ñoä cao haàm noùng khoâng thoâng thoùang laøm cho naùi thôû meät, löôøi raën, ñeû chaäm gaây ngoäp nhieàu heo con. Söï oàn aøo, laï ngöôøi chaêm soùc, söï hieän dieän cuûa thuù laï nhö choù meøo coù theå laøm naùi hoaûng sôï hoaëc hung döõ coù phaûn öùng töï veä, ngöng ñeû hoaëc ñeû chaäm, soá heo con töû vong luùc ñeû taêng cao. Thoâng thöôøng moãi 15-20 phuùt naùi haï moät thai con, cuõng coù khi naùi haï lieân tieáp nhieàu con roài ngöng nghæ moät thôøi gian. Neáu haï thai bình thöôøng thì trong voøng 3-4 giôø naùi ñeû heát soá con vaø nhau ñöôïc toáng ra sau cuøng. Nhöõng naùi toáng nhau ra haøng loaït sau choùt thöôøng ít bò vieâm nhieãm ñöôøng sinh duïc vì laù nhau nhö laø chaát “lau röûa” toáng khöù chaát dòch haäu saûn ra khoûi oáng sinh duïc. Traùi laïi nhöõng naùi coù thai cheát tröôùc khi sinh, taàm voùc lôùn, coøn naèm trong boïc nhau, thì naùi ít raën chaäm ñeû nhöõng thai naøy vaø coù naûh höôûng xaáu ñeán nhöõng thai coøn soáng beân trong (taêng tyû leä heo con ngoäp, cheát trong luùc sinh: cheát töôi). Caàn caûnh giaùc caùc Kỹ thuật chăn nuôi lợn tröôøng hôïp heo naùi ñang haï thai nhanh boãng nhieân ngöng ñeû, cöôøng ñoä raën yeáu ñeå coù bieän phaùp can thieäp kòp thôøi toáng nhöõng thai cheát tröôùc khi sinh, cöùu soáng nhöõng thai soáng trong buïng naùi. Cuõng coù tröôøng hôïp sau khi toáng heát soá nhau (baèng soá con ñeû ra), vaãn coøn keït moät con cuoái cuøng, con naøy thöôøng to vaø cuõng do naùi meät, nguû neân khoâng raën ñeû kòp thôøi. Keït con nhö vaäy thöôøng gaây cheát sau vaøi giôø, thai vaø nhau bò sình thoái gaây vieâm nhieãm truøng naëng cho naùi, soát cao, boû aên, maát söõa… cheát nhieàu heo con vì ñoùi. Khoâng neân can thieäp baèng Oxytocin khi chöa haï thai ñaàu tieân, neáu caàn thieát neân khaùm vuøng loã xöông chaäu thì khoâng neân thoïc tay saâu vaøo beân trong vì khoâng caàn thieát vaø deã nhieãm truøng töû cung, coå töû cung, ñoù laø chöa keå nhöõng laàn thoïc saâu nhieàu laàn laøm roái loaïn nhu ñoäng ñaåy heo con ra ngoaøi cuûa boä phaän sinh duïc naùi, laøm ñau naùi, naùi ngöng ñeû moät thôøi gian sau ñoù. Nhieàu tröôøng hôïp naùi ñeû heo coøn naèm trong boïc nhau, caàn nhanh choùng xeù boïc ñeå heo thôû khoâng bò cheát ngoäp. Sau khi naùi ñeû heát con, nhau seõ toáng ra (soá laù nhau baèng soá con), khi naùi cho con buù neáu ñuoâi buoâng thoõng thì xem nhö khoâng coøn soùt con soùt nhau. Nhöng neáu nhö cho con buù, naùi vaãn coøn cong ñuoâi (ñuoâi quaán moät voøng cong) vaø neáu quan saùt kyõ coù theå thænh thoaûng naùi nín thôû, eùp buïng, thì xem nhö vaãn coøn keït con hay keït nhau chöa toáng ra. Daáu hieäu cong ñuoâi thöôøng baùo hieäu raát chính xaùc tình traïng soùt con hay soùt nhau. Rieâng ôû naùi söï soùt con xaûy ra nhieàu hôn soùt nhau so vôùi nhöõng thuù khaùc. Trong khi ñeû, nhieàu naùi thöôøng ñöùng daäy, ñi uoáng nöôùc, hoaëc ñi phaân, ñi tieåu vaø trôû beà naèm ñeå tieáp tuïc haï thai, coù leõ do thai naèm trong hai söøng töû cung phaân boá hai beân buïng, vaø vieäc trôû beà naèm laø caùch thöùc ñeå haï thai theo taäp quaùn töï nhieân. Do vaäy thaáy naùi ñeû moät soá con roài nghæ, thì neân ñôõ cho ñöùng daäy ñi moät voøng vaø taùc ñoäng caùc vuù ñoái dieän ñeå cho naùi trôû beà naèm (neáu muoán naùi naèm beân phaûi thì xoa naén beä vuù, haøng vuù beân traùi vaø ngöôïc laïi). Tröôùc khi naùi ñeû caàn laøm veä sinh saïch seõ vuøng hoäi aâm (quaõng giöõa aâm hoä vôùi haäu moân) vuøng naøy thöôøng chöùa nhieàu lôùp nhaên da chaát baån hoaëc phaân dính, chuùng deã vaáy nhieãm vaøo aâm ñaïo khi can thieäp moùc thai. Neân caét saïch loâng ñuoâi ñeå traùnh tình traïng naùi quaåy ñuoâi khi raën ñeû laøm vaêng, phaùt taùn dòch nhaày (saûn dòch), hoaëc dòch haäu saûn, hoaëc muû (khi bò vieâm ñöôøng sinh duïc). Vieäc caét loâng ñuoâi cuõng coù lôïi cho chuû nuoâi trong vieäc ñoaùn bieát quaûng caùch giöõa hai löùa ñeû cuûa naùi (loâng ñuoâi ra daøi thì quaûng caùch giöõa hai löùa ñeû daøi vaø ngöôïc laïi). Moät soá traïi, chuû tröông caét ñuoâi heo naùi nhöng nhö vaäy thì maát ñi daáu hieäu baùo tình traïng soùt con sau khi ñeû. Naùi bò haàm noùng thôû meät ít raën ñeû thì neân choáng noùng cho naùi baèng caùch lau maùt nhieàu laàn, chöôøm laïnh vuøng ñaàu, hoaëc ñieàu chænh baàu tieåu khí haäu neáu coù ñieàu kieän, nhôø ñoù coù theå giuùp naùi haï thai nhanh ít töû vong cho baøo thai. Moät soá naùi khi saép ñeû thöôøng bò söng phuø aâm moân raát naëng vaø neáu naùi raën ñeû quaù maïnh hoaëc duøng thuoác kích thích raën ñeû, coù theå gaây vôõ aâm moân, xuaát huyeát, caàn coù bieän phaùp caàm maùu kòp thôøi (duøng keïp maïch maùu vaø chæ coät maïch maùu), traùnh töû vong cho naùi. Sau khi rôøi khoûi buïng meï, heo co sô sinh caàn ñöôïc xaùch doác ngöôïc ñaàu cho nöôùc nhôøn trong xoang mieäng vaø muõi chaûy ra ngoaøi, khoâng chaûy ngöôïc vaøo khí quaûn gaây soác. Vieäc xaùch doác ngöôïc cuõng giuùp maùu doàn veà naõo treân nhöõng con bò ngoäp nhôø ñoù naõo khoâng bò teâ lieät. Neân naém chaët cuoáng ruùn traùnh xuaát huyeát sau khi ñöùt rôøi vôùi cuoáng nhau coøn naèm trong boä phaän sinh duïc heo naùi. Neân quan saùt kyõ ñeå phaùt hieän tình Kỹ thuật chăn nuôi lợn traïng heo con bò ngoäp: da tím taùi, giaõn cô, heo meàm nhuõn khoâng cöû ñoäng. Gaëp tröôøng hôïp naøy phaûi nhanh choùng duøng khaên saïch lau moùc nhôùt trong xoang mieäng, môû roäng mieäng vaø duøng tay boùp loàng ngöïc 60 laàn/phuùt ñeå taïo thoâng khí phoåi. Coù theå phaûi taùc ñoäng nhö theá trong voøng 15-20 phuùt keát hôïp vôùi vieäc lau, môû roäng mieäng moãi 2-3 phuùt/laàn thì heo coù theå phuïc hoài, cöû ñoäng vaën mình, keâu… Neáu heo bò ngoäp laâu thì khoù hoài phuïc, neân daønh thôøi gian ñeå chaêm soùc nhöõng con keá tieáp. Khi thaáy heo con baét ñaàu cöû ñoäng, tieán haønh lau saïch chaát nhaày toaøn thaân, coät roán caùc thaønh buïng 4cm vaø caét roán caùch choã coät 1cm. Chæ coät roán vaø keùo caét roán phaûi ñöôïc saùt truøng caån thaän. Sau khi caét roán phaûi kieåm tra xem coù xuaát huyeát vì coät roán khoâng chaët hay khoâng vaø nhuùng toaøn boä roán vaøo dung dòch coàn ioát 5% ñeå saùt ruøng caån thaän. Neân caét boû 8 raêng ñeå traùnh heo con caén ñau vuù meï. Neân uùm heo con sô sinh neáu nhieät ñoä beân ngoaøi laïnh ñeå traùnh tình traïng heo con hao huït nhieàu naêng löôïng choáng laïnh, nhieät ñoä uùm chöøng 30-33oC. Khi quan saùt thaáy heo con trong oå uùm baét ñaàu ñoùi uûi nhau tìm buù thì neân cho buù ngay, khoâng neân giöõ chuùng laâu trong oå uùm, chuùng coù theå buù roán laãn nhau gaây nhieãm truøng roán hoaëc tuoät chæ coät roán xuaát huyeát nguy hieåm cho con buù roán vaø con bò buù roán. Neân laøm veä sinh kyõ caùc vuù, moãi vuù thöôøng coù hai loã tia söõa, caùc loã naøy thöôøng öù ñoïng caùc chaát baõ hoaëc phaân chöùa nhieàu maàm beänh, caàn caïy boû vaø naën boû vaøi tai söõa ñaàu, lau saïch vuù baèng thuoác saùt truøng nheï tröôùc khi cho heo con buù. Cho heo con buù sôùm cuõng kích thích naùi ñeû tieáp nhöõng con coøn trong buïng vì kích thích cuûa heo con ôû ñaàu vuù seõ daãn truyeàn veà naõo, naõo thuyø seõ tieát ra hormon Prolactin (taïo söõa) vaø Oxytocin (ñeå xuoáng söõa, thaûi söõa)… Chính Oxytocin khi ñeán thaønh töû cung seõ kích thích co boùp ñaåy caùc baøo thai coøn laïi ra ngoaøi. Neân loùt rôm coû saïch, hoaëc bao boá cho heo con naèm buù traùnh laïnh buïng vaø traày xöôùc cuoáng roán, coå chaân tröôùc. Neân laøm veä sinh chuoàng traïi kyõ löôõng sau khi naùi ñeû xong, caàn giöõ aám cho heo con (cho buù xong neân nhoát vaøo oå uùm) ít nhaát laø 3-7 ngaøy, neân cho buù töøng cöõ caùch nhau moãi 1g30 ñeán 2giôø vaø traùnh tình traïng naùi bò meät hay ñeø ñaïp con. Rieâng ñoái vôùi naùi cuõng caàn giöõ cho thoaùng maùt, traùnh noùng traùnh laïnh, traùnh gioù luøa möa taït. Phaûi cho ñuû taát caû heo con buù ñöôïc söõa ñaàu (colostrum) vì söõa ñaàu chæ saûn xuaát trong khoaûng 24 giôø sau khi naùi haï thai vaø heo con cuõng chæ coù khaû naêng haáp thuï söõa ñaàu toát nhaát trong 24 giôø ñaàu. Söõa non (hay söõa ñaàu) thöôøng ñaäm ñaëc hôn söõa thöôøng, coù chöùa nhieàu sinh toá A, nhieàu protein maø ñaëc bieät laø gamma globulin (khaùng theå) cuûa naùi meï ñeå truyeàn cho heo con, giuùp heo con khaùng beänh trong thôøi kyø buù meï, trong khi khaû naêng saûn xuaát khaùng theå choáng beänh cuûa heo con coøn yeáu chöa hoaøn thieän. Vì vaäy trong 24 giôø ñaàu ngoaøi vieäc cho heo con buù ñöôïc söõa ñaàu, caàn haïn cheá toái ña söï nhieãm truøng cho heo con, ñaây laø giai ñoaïn tranh ñua giöõa söï haáp thu khaùng theå ñeå choáng beänh vôùi söï nhieãm truøng. Neáu söï haáp thu khaùng theå nhanh maø söï xaâm nhieãm maàm beänh chaäm thì heo con coù söùc ñeà khaùng beänh. Nhöng neáu ngöôïc laïi söï nhieãm khuaån dieãn ra nhanh choùng hôn söï haáp thu khaùng theå thì söùc khoeû cuûa heo con bò ñe doaï, chuùng coù theå cheát haøng loaït vì nhieãm truøng trong tuaàn leã ñaàu. Nhöõng vuù ngöïc cuûa naùi thöôøng coù khaû naêng tieát söõa toát, nhöng vuù aùp choùt thöôøng coù söõa luùc ñaàu roài sau ñoù ngöng tieát söõa, vuù choùt thöôøng cuõng saûn xuaát nhieàu söõa vaø deã bò vieâm, nhaát laø sau khi cai söõa. Do ñoù, Kỹ thuật chăn nuôi lợn nhöõng con nhoû voùc khi buù vuù nhieàu söõa, tuy coù lôïi laø mau lôùn, nhöng söùc tieâu thuï söõa khoâng nhieàu, deã gaây tình traïng dö söõa, söõa öù ñoïng gaây vieâm, hö maát vuù trong caùc löùa ñeû veà sau. Cho heo con buù töøng cöõ cuõng coù lôïi laø ñaùnh thöùc chuùng ñeå buù vuù naùi, traùnh tình traïng naùi nhieàu söõa heo con buù no nguû nhieàu, quaõng caùch giöõa hai laàn buù xa nhau, heo con khoâng buù heát söõa moãi laàn naùi xuoáng söõa, gaây öù ñoïng laâu, deã nhieãm truøng vuù, gaây vieâm, söõa öù cuõng tích chöùa vi sinh vaät leân men laøm roái loaïn tieâu hoaù heo con. Vì vaäy neáu nhöõng naùi coù khaû naêng tieát söõa nhieàu thì khoaûng caùch giöõa hai cöõ buù chöøng 1 giôø laø toát, khoâng neân quaù laâu. Heo con buù nhieàu cöõ trong nhöõng ngaøy ñaàu cuõng kích thích naùi tieát nhieàu oxytocin ñeå co boùp töû cung, söøng töû cung toáng caùc saûn dòch ra ngoaøi nhanh choùng, traùnh öù ñoïng nhöõng chaát dòch deã gaây nhieãm truøng, nhaát laø nhieãm truøng voøi tröùng, coå töû cung. VII. CHAÊM SOÙC NUOÂI DÖÔÕNG NAÙI SAU KHI ÑEÛ VAØ NAÙI SÖÕA Sau khi ñeû, naùi thöôøng meät, aên ít hay khoâng aên, neáu coù ñieàu kieän neân coù naùi uoáng nöôùc chaùo tinh boät gaïo, baép, hay caùm ñeå taêng löôïng glucid buø ñaép cho cô theå bò maát sau khi ñeû vaø cuõng nhôø ñoù traùnh xaûy ra tröôøng hôïp thieáu glucose trong maùu gaây soát söõa (milk fever). Cuõng trong muïc ñích choáng soát söõa, coù theå caáp theâm gloconat de calcium. Phaûi ñònh löôïng thöùc aên haøng ngaøy theo söï tieát söõa cuûa naùi vaø söùc buù cuûa heo con, neân taêng löôïng thöùc aên daàn daàn ñeå traùnh tình traïng naùi dö söõa. Thöùc aên cho naùi trong thôøii kyø nuoâi con laø soá 10B vôùi möùc aên trung bình 4,5kg/con moãi ngaøy. Tuy nhieân phaûi quan saùt kyõ bieán ñoåi theå voùc cuûa naùi ñeå cung caáp ñònh möùc thöùc aên: naùi maâp neân haïn cheá thöùc aên neáu nuoâi con ít, naùi gaày nuoâi nhieàu con neân cho aên töï do theo nhu caàu vì söï caân baèng döôõng chaát trong thöùc aên haøng ngaøy khoâng ñuû buø laïi vôùi nhu caàu tieát söõa nuoâi con; keùo daøi tình traïng caân baèng aâm nhö vaäy daãn ñeán tình traïng naùi bò baïi, suy kieät khi cai söõa, chaäm ñoäng duïc laïi laàn keá. Sau khi ñeû caàn theo doõi nhieät ñoä cô theå naùi, thoâng thöôøng thaân nhieät naùi khoaûng 39oC, neáu thaân nhieät leân treân 40oC laø tình traïng baùo ñoäng coù vieâm nhieãm truøng sau ñeû, phaûi coù bieän phaùp ñieàu trò thích hôïp vaø kòp thôøi (hoäi chöùng MMA). Caàn phaân bieät hoäi chöùng MMA vôùi soát söõa (milk fever) ñeå chöõa trò ñuùng caùch. Phaûi theo doõi tình traïng dòch haäu saûn baøi xuaát ôû boä sinh duïc naùi sau ñeû: thoâng thöôøng naùi ñeû toát dòch haäu saûn ít, trong hoaëc hôi hoàng, nhöng neáu chaát dòch haäu saûn quaù nhieàu, maøu traéng ñuïc, hoaëc vaøng, hoaëc xanh nhaït, hoaëc ñoû hoàng, lôïn côïn nhö muû, hoâi thoái… xem nhö coù söï nhieãm truøng naëng trong boä sinh duïc naùi, caàn coù bieän phaùp can thieäp. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy nhieàu nhaø chaên nuoâi chuû tröông ñieàu trò baèng caùch tieâm khaùng sinh keát hôïp vôùi bôm thuït röûa baèng thuoác tím hay chaát saùt truøng. Caùc bieän phaùp naøy coù theå giuùp ñieàu trò khoûi söï vieâm nhieãm nhöng thöôøng coù theå gaây di chöùng taét voøi tröùng, vieâm taét coå töû cung khoâng theå thuï tinh trong caùc laàn ñoäng duïc keá tieáp. Bieän phaùp toát hôn laø söû duïng oxytocin tieâm, kích thích co boùp töû cung toáng dòch haäu saûn vöøa kích thích tieát söõa, sau ñoù 1-2 giôø laïi bôm dung dòch khaùng sinh thích hôïp vaøo boä sinh duïc naùi, hai bieän phaùp luaân phieân naøy ñem laïi hieäu quaû hôn thuït röûa töû cung aâm ñaïo. Phaûi quan saùt söï xuoáng söõa cuûa naùi moãi khi goïi con cho buù qua tieáng òt söõa. Thoâng thöôøng khi naùi saép cho con buù, noù trôû mình naèm nghieâng, goïi con baèng tieáng ít òt rôøi raïc, nghe tieáng òt, heo con duø ñang nguû cuõng ñeàu thöùc daäy ñeán beân vuù meï uûi caén nheï treân nuùm vuù, quaàng nuùm vuù, khi taát caû caùc con ñeàu taäp trung cuøng moät ñoäng taùc uûi gaëm vuù, tieáng òt söõa cuûa naùi töø rôøi raïc chuyeån thaønh nhanh hôn, ñeán khi tieáng òt söõa nhanh lieân tuïc roài im laø luùc söõa ñang xuoáng, heo con nuùt vuù lieân tuïc, ñaây laø thôøi ñieåm ñeå ñoaùn bieát naùi coù Kỹ thuật chăn nuôi lợn nhieàu söõa hay khoâng. Neáu thôøi ñieåm naøy keùo daøi laø naùi nhieàu söõa, neáu dieãn ra nhanh, sau khi buù xong heo con coøn coá nuùt vuù laø söõa ít. Coù theå ñaùnh daáu heo con hoaëc caân toaøn oå tröôùc vaø sau khi buù ñeå bieát ñöôïc khaû naêng tieát söõa cuûa heo naùi. Thoâng thöôøng giai ñoaïn xuoáng söõa chæ keùo daøi töø 30-60 giaây, löôïng söõa thaûi ra cho moãi con heo con raát khaùc nhau tuyø theo naùi, tuyø theo gioáng, tuyø theo löùa ñeû, tình traïng dinh döôõng, khí haäu thôøi tieát… tuyeán söõa bò chi phoái bôûi ñònh luaät “cô quan naøo hoaït ñoäng thì cô quan ñoù phaùt trieån”, neáu ngaøy haï thai, caùc vuù ñeàu ñoàng loaït tieát söõa, thì sau 24 giôø, nhöõng nuùm vuù khoâng coù heo con buù seõ töï ñoäng ngöng tieát söõa vaø chæ coù söõa laïi trong löùa ñeû keá tieáp maø thoâi. Neáu vuù vieâm hö hoûng tuyeán söõa thì vónh vieãn khoâng tieát söõa nöõa. Thoâng thöôøng naùi ñeû toát, söï tieát söõa baét ñaàu gia taêng töø ngaøy thöù nhaát ñeán ngaøy thöù 21 sau khi ñeû, seõ ñaït saûn löôïng söõa cao nhaát roài sau ñoù giaûm daàn. Vì vaäy ôû tuaàn leã thöù tö coù söï khuûng hoaûng vì thieáu söõa meï treân ñaøn heo con ñang söùc taêng tröôûng cao, neáu tröôùc ñoù chöa taäp cho chuùng quen aên caùc loaïi thöùc aên daëm. Taäp cho heo con aên sôùm laø moät bieän phaùp kyõ thuaät caàn thieát ñeå traùnh xaûy ra tình traïng naøy. Ñeå ñaùnh giaù khaû naêng tieát söõa cuûa naùi ngöôøi ta duøng coâng thöùc sau: Saûn löôïng söõa (kg) = 3 x (taêng troïng cuûa heo con) (kg) Qua coâng thöùc naøy cho thaáy ñeå taêng troïng heo con ñöôïc 1kg thì phaûi caàn ñeán 3kg söõa. Ngöôøi ta thöôøng tính saûn löôïng söõa cuûa heo naùi sau 7 ngaøy tuoåi heo con (caân troïng löôïng toaøn oå heo con 7 ngaøy tuoåi roài tröø vôùi troïng löôïng heo con sô sinh toaøn oå ñeå coù taêng troïng heo con ñeán 7 ngaøy tuoåi). Saûn löôïng söõa cuûa naùi sau 7 ngaøy thöôøng ñöôïc caùc nhaø chaên nuoâi khaûo saùt hôn vì heo con chöa bieát aên gì ngoaøi söõa meï, neân söï taêng troïng cuûa chuùng laø do söõa meï maø thoâi. Ngoaøi ra ngöôøi ta cuõng coù theå tính saûn löôïng söõa cuûa heo naùi khi heo con 21 ngaøy tuoåi, (söû duïng trò soá taêng troïng toaøn oå heo con luùc 21 ngaøy tuoåi) thôøi kyø naøy coù aûnh höôûng moät phaàn cuûa thöùc aên daëm treân söï taêng troïng cuûa heo con, nhöng noù bieåu thò khoaûng nöûa giaù trò saûn löôïng söõa cuûa naùi cho moät chu kyø söõa (thôøi ñieåm 21 ngaøy saûn löôïng söõa naùi leân ñeán ñænh cao nhaát roài baét ñaàu giaûm). Ngöôøi ta cuõng tính saûn löôïng söõa cho moãi laàn xuoáng söõa cuûa naùi baèng caùch caân troïng löôïng toaøn oå heo con tröôùc vaø sau khi buù, hieäu soá cuûa hai trò soá ño ñöôïc laø troïng löôïng söõa naùi tieát ra cho moät laàn buù meï cuûa ñaøn heo con. Ñeám soá laàn heo naùi cho con buù trong ngaøy ta seõ tính ñöôïc saûn löôïng söõa cuûa naùi trong ngaøy. Ñeå naùi tieát söõa toát, caàn taïo baàu tieåu khí haäu toát cho naùi, khoâng quaù noùng, quaù laïnh, aåm thaáp, hay khoâng khí quaù khoâ, traùnh gioù luøa möa taït. Thöùc aên cuûa naùi phaûi ñuû chaát khoâng hö moác, voùn cuïc, phaûi ñuû löôïng xô caàn thieát traùnh taùo boùn. Khaû naêng tieát söõa cuûa naùi thay ñoåi theo töøng caù theå, tuyø theo gioáng, tuyø theo löùa ñeû, tuyø theo soá con nuoâi, tình traïng dinh döôõng, khí haäu thôøi tieát, bieän phaùp chaêm soùc. Trong 3 nhoùm gioáng Yorkshire, Duroc , Landrace thì Landrace coù khaû naêng tieát söõa toát nhöng phaûi baûo ñaûm thoaû maõn ñuû nhu caàu dinh döôõng, coøn Duroc toû ra keùm khaû naêng tieát söõa nhaát. Thoâng thöôøng naùi ñeû löùa 1, löùa 2 thöôøng keùm khaû naêng tieát söõa hôn löùa thöù 3, thöù 4, nhöng nhöõng löùa ñeû sau ñoù thöôøng baét ñaàu giaûm suùt, tuy raèng cuõng coù nhöõng naùi ñeán löùa ñeû thöù 6, thöù 7 vaãn coøn tieát söõa toát. Veà khí haäu thì nhöõng naùi ñeû trong muøa noùng thaùng 4, thaùng 5 döông lòch toû ra keùm söõa nhaát, coøn nhöõng naùi ñeû trong thaùng 12, thaùng 1 döông lòch thì tieát söõa toát hôn. Nhöõng naùi nuoâi döôùi 6 con/oå thì tieát söõa ít hôn nhöõng naùi nuoâi 9-10 con/oå nhöng nuoâi quaù nhieàu con thì khaû naêng tieát söõa ít ñi, cô theå naùi gaày suùt nhanh. Kỹ thuật chăn nuôi lợn Naùi nuoâi con trong thaùng ñaàu thöôøng giaûm troïng khoaûng 10% troïng löôïng cô theå, thöùc aên xaáu coù theå laøm naùi giaûm troïng nhieàu hôn vaø laøm naùi chaäm ñoäng duïc trôû laïi sau khi cai söõa. Ñaëc bieät trong thôøi gian nuoâi con naùi khoâng ñoäng duïc, chöa coù coâng trình thöû nghieäm naøo cho naùi vöøa nuoâi con vöøa mang thai maø ñaït hieäu quaû. Trong ñieàu kieän chaên nuoâi gia ñình vaø nuoâi baùn coâng nghieäp, duøng söõa naùi nuoâi con kinh teá hôn duøng thöùc aên nhaân taïo thay theá söõa meï ñeå cai söõa sôùm hôn 21 ngaøy tuoåi. Trong thôøi gian tieát söõa nuoâi con, coù söï caân baèng aâm giöõa löôïng calci, phosphore, chaát beùo maø naùi tieát söõa. Ñieàu naøy cho thaáy naùi phaûi ruùt calci, phosphore, chaát beùo döï tröõ trong cô theå ñeå hoã trôï cho söï tieát söõa, laøm cho naùi maát ñi lôùp môõ boïc thaân sau khi ñeû raát nhanh vaø xöông trôû neân xoáp hôn, naùi yeáu chaân deã bò baïi. Tuy nhieân khaåu phaàn quaù dö thöøa calci, phosphore, chaát beùo cuõng khoâng phaûi laø bieän phaùp toát maø thöôøng laø coù haïi. Töông töï, gia taêng haøm löôïng chaát saét trong böõa aên haøng ngaøy cuûa naùi cuõng khoâng laøm taêng chaát saét trong söõa ñeå giuùp heo con traùnh ñöôïc khuûng hoaûng veà thieáu saét ôû tuaàn leã thöù 2, thöù 3 khi nuoâi giam treân chuoàng xi maêng. Boå sung cheá phaåm coù chöùa ioát cho naùi ñeå taêng hoaït tuyeán giaùp cuõng giuùp cho naùi tieát söõa toát hôna3i thaän troïng khoâng ñöôïc duøng quaù lieàu vaø caùc cheá phaåm coù chöùa ioát khoâng theå giaûi quyeát trò lieäu caùc chöùng vieâm vuù, soát söõa, taét söõa, tuyeán söõa bò teo. VIII. CHAÊM SOÙC HEO CON BUÙ MEÏ (HEO CON THEO MEÏ = HCTM) Heo con theo meï caàn ñöôïc nhoát rieâng vaø cho buù cöõ trong thôøi gian ít nhaát laø 3-4 ngaøy sau khi sinh ñeå traùnh tình traïng naùi meät hay vuïng veà ñeø ñaïp cheát con, vaø cuõng ñeå deã theo doõi tình traïng tieát söõa cuûa naùi. Söû duïng chuoàng naùi ñeû tuy coù tieát kieäm nhaân coâng nhöng cuõng khoù traùnh tình traïng naùi hay ñaïp con gaây thöông tích. Moãi cöõ buù thöôøng caùch nhau 1g30 hoaëc 2 giôø tuyø theo tình traïng tieát söõa cuûa naùi, naùi dö söõa (beä söõa phaùt trieån to) heo con buù khoâng heát deã gaây tình traïng ñoïng söõa vieâm vuù hoaëc giaûm söõa thì neân haïn cheá thöùc aên cho naùi vaø cho heo con buù nhieàu cöõ hôn. Sau khi heo con buù xong gom chuùng vaøo oå uùm cuõng laø bieän phaùp toát ñeå traùnh tình traïng heo con bò laïnh veà ñeâm deã bò roái loaïn tieâu hoaù. Tuy nhieân oå uùm cuõng phaûi thoaùt nöôùc toát ñeå traùnh nhieãm baån do phaân vaø nöôùc tieåu chuùng baøi thaûi ra. Moãi laàn cho heo con buù vaø thu gom vaøo oå uùm ngöôøi chaêm soùc phaûi quan saùt kyõ tình traïng söùc khoeû cuûa heo con, caàn taùi saùt truøng roán, kieåm tra söùc buù cuûa heo con, söï xuoáng söõa cuûa naùi, tình traïng tieâu chaûy cuûa heo con, nhòp thôû vaø phaùt hieän sôùm nhöõng con thieáu vuù meï, vuù meï khoâng söõa, ñeå sôùm gheùp sang nhöõng ñaøn khaùc. Sau 3-4 ngaøy naùi khoeû, con maïnh thì coù theå töï do cho chuùng ra vaøo oå uùm. Trong voøng 3 ngaøy sau khi sinh neáu heo con khoâng phaùt trieån theå voùc, da loâng boùng möôït maø vaãn coøn ñoû, yeáu ôùt, da nhaên, naèm choàng ñoáng leân nhau, gaày coøm trô xöông… laø tình traïng naùi maát söõa keùm söõa, caàn coù bieän phaùp can thieäp kòp thôøi. Khi ñöôïc 3 ngaøy tuoåi thì tieán haønh tieâm chaát saét cho heo con (khoaûng 1ml cheá phaåm chöùa 100mg Fe++/con) vaø tieán haønh tieâm laëp laïi laàn hai caùch 10 ngaøy sau, ñeå choáng khuûng hoaûng veà thieáu chaát saét luùc 3 tuaàn tuoåi. Moät soá cheá phaåm coù chöùa caùc yeáu toá caàn thieát cho söï taïo hoàng caàu nhö ñoàng, sinh toá B12… cuõng raát höõu duïng. Ñoái vôùi heo con ñöïc khoâng laøm gioáng thì tieán haønh thieán vaøo ngaøy tuoåi thöù 7 vì luùc naøy dòch hoaøn coøn nhoû, veát moå nhoû, mau laønh, neân caét hai ñöôøng treân da dòch hoaøn (scrotum) ñeå deã thoaùt chaát dòch töø veát Kỹ thuật chăn nuôi lợn thieán, traùnh öù ñoïng gaây vieâm. Ñoái vôùi heo caùi caùc gioáng heo ngoaïi, lai ngoaïi, neáu khoâng laøm gioáng thì khoâng caàn thieán ñeå nuoâi thòt. Khi ñöôïc 10 ngaøy tuoåi tieán haønh taäp cho heo con aên sôùm ñeå traùnh khuûng hoaûng vì theáiu söõa meï trong tuaàn tuoåi thöù 4 (söõa meï giaûm sau tuaàn thöù 3). Vieäc taäp aên giuùp cho heo con bieát aên sôùm, khoâng leä thuoäc söõa meï neân cai söõa sôùm. Thöôøng ngöôøi ta söû duïng caùc loaïi taám, baép, ñaäu naønh rang xay hoaëc naáu chín, coù muøi thôm, nheùt cho heo con vaøi laàn vaø luoân luoân ñeå phaàn thöùc aên taäp aên vaøo oå uùm hay maùng baùn töï ñoäng ñeå heo con töï do lieám laùp khi chuùng caàn. Thöùc aên taäp aên coù theå khoâng caàn chöùa haøm löôïng protein cao vì heo con ñang coù nguoàn söõa meï dinh döôõng doài daøo. Phaûi cho heo con laøm quen vôùi nguoàn glucid, lipid, protid cuûa caùc loaïi thöïc lieäu thoâng thöôøng ñeå heä thoáng tieâu hoaù heo con sôùm baøi tieát caùc enzyme tieâu hoaù thích hôïp. Khi heo con baét ñaàu bieát aên maïnh thì thay theá daàn thöùc aên taäp aên baèng thöùc aên hoãn hôïp soá 6 (coù nôi goïi laø caùm D). Neân cho heo con aên töï do trong caùc maùng baùn töï ñoäng, traùnh duøng thöùc aên aåm, neáu thöùc aên naáu hoaëc aåm thì cho aên theo buõa aên, phaàn dö thöøa thöôøng phaûi chuyeån ñi ñeå traùnh söï leân men oâi chua, sình… neáu coù ñieàu kieän, cho aên theâm thöùc aên xanh caøng toát, nhöng phaûi röûa thaät saïch ñeå traùnh nhieãm kyù sinh truøng ñöôøng ruoät. Maëc duø söõa meï coù chöùa nhieàu nöôùc, nhöng cuõng phaûi cung caáp ñaày ñuû nöôùc uoáng veä sinh cho heo con. Chuoàng traïi phaûi aám aùp, khoâ raùo, traùnh gioù luøa möa taït. Trong thaùng ñaàu heo con khoâng caàn taém, tröø nhöõng luùc trôøi noùng oi böùc coù theå taém heo con töø 3-4 tuaàn tuoåi vaøo luùc ban tröa. Neáu chuoàng traïi coù söï ñoái löu khoâng khí thích hôïp thì vieäc taém maùt cho heo con laø khoâng caàn thieát. Neáu naùi caàn taém maùt ñeå tieát söõa nhieàu thì phaûi chuù yù traùnh laøm aåm öôùt chuoàng vaø heo con, chuùng coù theå bò laïnh vaø deã bò roái loaïn tieâu hoaù trong nhöõng ngaøy sau ñoù. Caàn phaùt hieän sôùm nhöõng daáu hieäu ôû heä hoâ haáp, heä tieâu hoaù ñeå sôùm coù bieän phaùp can thieäp kòp thôøi, giaûm bôùt toån thaát. Söï taêng tröôûng vaø söùc khaùng beänh cuûa heo con thôøi kyø naøy phuï thuoäc vaøo naùi meï. Neáu heo naùi ñöôïc chuûng ngöøa kyõ, nuoâi döôõng trong luùc mang thai vaø tieát söõa ñuùng kyõ thuaät, bieän phaùp chaêm soùc toát, thì ñaøn heo con seõ taêng troïng nhanh, ít beänh taät. Neáu naùi coù beänh nhö vieâm vuù, vieâm töû cung, soát, boû aên, lôi aên, vieâm khôùp… thì ñaøn heo con thöôøng bò aûnh höôûng xaáu, gaày coøm, taêng troïng keùm deã bò tieâu chaûy, tyû leä cheát cao. Heo con coù taäp quaùn aên phaân, nhaát laø aên phaân naùi meï, vì vaäy vieäc veä sinh chuoàng kyõ traùnh ñoïng chaát baån, phaân, thöùc aên hö moác ôû caùc ngoác ngaùch, goùc töôøng laù raát caàn thieát. Caùc veát nöùt vôõ thuûng ôû neàn caàn daëm vaù tröôùc khi nuoâi naùi ñeû vaø heo con vì nhöõng nôi naøy thöôøng öù ñoïng nöôùc, phaân, thöùc aên sình thoái, heo con raát thích uûi, aên caùc chaát naøy vaø deã bò beänh ñöôøng tieâu hoaù, hoâ haáp… Caùc loaïi chuoàng baèng loàng saét neáu khoâng thaùo röûa kyõ cuõng bò vaáy baån, seùt ræ, heo con caén gaëm deã bò nhieãm truøng. Neáu söû duïng maùng uoáng, phaûi chuù yù taäp quaùn heo vöøa aên vöøa uoáng, neân maùng uoáng cuõng chöùa nhieàu caën thöùc aên deã bò sình thoái, oâ nhieãm nöôùc uoáng. Heo con cuõng coù taäp quaùn hay chui vaøo maùng nöôùc vöøa tieåu vöøa uoáng, hoaëc vöøa ñi phaân vöøa uoáng. Moät soá heo con thích vaøo oå uùm ñeå tieâu, tieåu neân oå uùm caàn ñöôïcveä sinh kyõ. Thöôøng töø tuaàn leã thöù 3 ngöôøi ta ñoùng kín khoâng cho heo con vaøo oå uùm ñeå traùnh tình traïng heo con Kỹ thuật chăn nuôi lợn tieâu, tieåu vaøo trong ñoù, luùc naøy heo con cuõng ñaõ lôùn khoâng caàn ñeán oå uùm nöõa, oå uùm chæ coøn laø vai troø nhoát heo con khi caàn thieát (ñeå tieâm chích, caáp thuoác, taåy ueá chuoàng). IX. CAI SÖÕA Hieän nay heo con ñöôïc cai söõa luùc 21 hoaëc 28 ngaøy tuoåi. Vieäc cai söõa heo con sôùm hôn cuõng khoù laøm cho naùi ñoäng duïc sôùm vaø cuõng khoâng ruùt ngaén chu kyø sinh saûn cuûa naùi bao nhieâu, nhöng heo con khoù nuoâi hôn, toán keùm hôn neáu cai söõa quaù sôùm. Tröôùc khi cai söõa 1-2 ngaøy ngöôøi ta giaûm khaåu phaàn cuûa naùi ñeå giaûm khaû naêng tieát söõa, ngaøy cai söõa ñöa naùi ñi qua chuoàng naùi khoâ söõa vaø cho nhòn aên, nhòn uoáng hoaëc haïn cheá nöôùc uoáng. Ngaøy thöù hai sau cai söõa cho aên 1kg thöùc aên hoãn hôïp 9044, ngaøy thöù 3 cho aên 2kg thöùc aên hoãn hôïp 9044 ngay thöù 4 cho aên 3kg vaø giöõ möùc 3kg cho ñeán ngaøy thöù 7 sau cai söõa thì coù theå phoái gioáng cho naùi. Vieäc cho naùi nhòn aên laø ñeå taïo stress giuùp caùc hormon saûn xuaát söõa khoâng ñöôïc tieát ra maø caùc hormon sinh toàn phaùt trieån ñeå gia taêng söï tích luyõ döôõng chaát, khi gia taêng thöùc aên daàn daàn, söï tích luyõ döôõng chaát cuõng gia taêng, trong khi tuyeán vuù töø töø chuyeån veà traïng thaùi nghæ. Cuõng coù nhaø chaên nuoâi chuû tröông thuùc thöùc aên cho naùi sau ngaøy nhòn aên ñeå gia taêng söï tích luyõ, giuùp gia taêng soá löôïng tröùng chín, ñaäu thai nhieàu hôn. Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi nhöõng naùi nuoâi nhieàu con, gaày coøm khi cai söõa, caàn ñöôïc boài boå döôõng chaát, nhöng khoâng phuø hôïp vôùi nhöõng naùi khi cai söõa do nuoâi ít con, theå troïng khoâng giaûm nhieàu, thuùc thöùc aên laøm cho naùi mau maäp ít ruïng tröùng… Ngaøy tuoåi thöù 22, 23, 24 ñaïi ña soá heo con moïc raêng tieàn haøm söõa thöù 3 haøm döôùi neân cai söõa ngaøy thöù 21 thöôøng coù aûnh höôûng ñeán söùc khoeû heo con vì laøm taêng theâm stress. Töông töï ngaøy tuoåi thöù 28 vaø 29 ñaïi ña soá heo con moïc raêng tieàn haøm söõa 4 haøm treân neân cai söõa ngaøy thöù 28 coù theå laøm taêng stress cho heo con. Thöôøng khi moïc raêng heo con bò soát, tieâu chaûy tröôùc, sau khi raêng nhuù khoûi nöôùu moät vaøi ngaøy. Tình traïng naøy laøm heo con möùc söùc, keùm söùc khaùng beänh. Khi cai söõa, heo con caàn giaûm bôùt khaåu phaàn thöùc aên chöøng 10-20% ñeå choáng stress, giöõ chuoàng traïi khoâ raùo thoaùng maùt (thöôøng ñöôïc nuoâi treân loàng, moãi loàng laø moät oå heo con, traùnh nhaäp nhieàu ñaøn vôùi nhau gaây tình traïng ñaùnh caén nhau). Coù theå pha khaùng sinh vaøo thöùc aên ñeå phoøng choáng beänh trong 3-5 ngaøy. Cuõng coù theå choïn loïc nhöõng con cuøng taàm voùc cho ôû chung vôùi nhau ñeå deã chaêm soùc nuoâi döôõng, nhaát laø nhoùm heo nhoû voùc caàn coù cheá ñoä boài döôõng ñaëc bieät hôn. Neáu khí haäu laïnh, caàn söôûi aám heo con cai söõa, nhaát laø veà ban ñeâm. Thöùc aên cho heo con sau cai söõa vaãn laø thöùc aên hoãn hôïp soá 9024 (hay caùm 9014) cho ñeán khi heo con ñaït theå troïng töø 15kg trôû leân môùi chuyeån ñoåi sang söû duïng thöùc aên hoãn hôïp soá 7. Sau 2-3 ngaøy haïn cheá khaåu phaàn, neáu heo con khoeû maïnh thì cho aên töï do. Caàn coù ñaày ñuû nöôùc uoáng cho heo con vì sau khi maát nguoàn söõa meï heo con uoáng nöôùc nhieàu hôn. Khi ñöôïc 60-70 ngaøy tuoåi heo con chuyeån thaønh heo nuoâi thòt hoaëc heo haäu bò laøm gioáng vaø coù cheá ñoä chaêm soùc nuoâi döôõng khaùc nhau. Sau khi cai söõa, neáu nuoâi theâm 1 thaùng heo con coù theå taêng gaáp ñoâi, gaáp ba troïng löôïng cai söõa. X. HEO NUOÂI THÒT Sau khi cai söõa, nhöõng heo khoâng laøm gioáng ñöôïc chuyeån qua khu chuoàng nuoâi thòt. Thôøi gian nuoâi thòt thöôøng töø 5-6 thaùng ñeå ñaït theå troïng xuaát chuoàng töø 80-100kg. Ôû möùc theå troïng naøy phaåm chaát thòt ngon Kỹ thuật chăn nuôi lợn nhaát vaø hieäu quaû thöùc aên baét ñaàu giaûm, heo coù xu höôùng tích luõy nhieàu môõ, nuoâi keùo daøi theâm thì khoâng coù lôïi. Trong thôøi gian nuoâi thòt coù theå chia ra laøm hai giai ñoaïn: - Giai ñoaïn 1: Khoaûng 2 thaùng ñaàu, ñaây laø thôøi kyø cô theå phaùt trieån khung xöông, heä cô, heä thaàn kinh, do ñoù con thuù aàn nhieàu protein, khoaùng chaát, sinh toá ñeå phaùt trieån beà daøi (daøi thaân) vaø beà cao. Thieáu döôõng chaát caàn thieát trong giai ñoaïn naøy seõ laøm cho khung xöông keùm phaùt trieån, heä cô vì theá cuõng khoâng phaùt trieån, heo trôû neân ngaén ñoøn, ít thòt vì cô baép nhoû, söï tích luyõ môõ ôû giai ñoaïn sau nhieàu hôn. Traùi laïi neáu dö thöøa döôõng chaát seõ laøm taêng chi phí, dö protein seõ bò ñaøo thaøi ôû daïng ureâ, heo deã bò vieâm khôùp, tích luyõ môõ sôùm. Dö khoaùng chaát nhaát laø calci-phosphore gaây haäu quaû xaáu cho söï hoaù coát taïo xöông, moät soá khoaùng vi löôïng dö thöøa seõ trôû neân ñoäc. Ôû giai ñoaïn naøy ngöôøi ta söû duïng thöùc aên hoãn hôïp soá 9104 vaø soá 9204 ñeå ñaït ñeán theå troïng khoaûng 70kg. - Giai ñoaïn 2: Khoaûng 2-3 thaùng cuoái, ñaây laø thôøi kyø heo tích luyõ môõ vaøo caùc sôù cô, caùc moâ lieân keát, con thuù naåy nôû theo chieàu ngang, maäp ra. Giai ñoaïn naøy heo caàn nhieàu glucid, lipid hôn giai ñoaïn 1, nhu caàu protein, khoaùng chaát, sinh toá cho moãi kg thöùc aên ít hôn giai ñoaïn ñaàu. Dö thöøa döôõng chaát luùc naøychæ laøm taêng chi phí thöùc aên vaø taêng löôïng môõ, nhöng neáu thieáu döôõng chaát con thuù trôû neân gaày, baép cô dai khoâng ngon, thieáu nhöõng höông vò caàn thieát, thòt coù maøu nhaït, khoâng haáp daãn ngöôøi tieâu duøng. Giai ñoaïn naøy ngöôøi chaên nuoâi söû duïng thöùc aên hoãn hôïp soá 9304 ñeå nuoâi heo töø 70kg ñeán 100kg theå troïng. Phaåm chaát thöùc aên coù quan heä tröïc tieáp ñeán phaåm chaát thòt heo khi gieát moå. Neáu khaåu phaàn chöùa nhieàu chaát beùo xaáu thì seõ cho quaày thòt coù môõ beäu, deã bò hoaù loûng vaø oâi daàu khi toàn tröõ laïnh laâu. Chaát beùo cuûa boät caù xaáu seõ taïo muøi tanh cho thòt laøm cho moät soá ngöôøi tieâu duøng khoâng öa chuoäng. Heo thòt thöôøng nuoâi giam chöøng 20-40 con moãi oâ, nhoát nhieàu quaù trong moät oâ laøm cho coâng taùc chaån khaùm beänh haèng ngaøy khoù khaên deã bò boû soùt nhöõng con chôùm phaùt beänh. Chuoàng heo thòt phaûi thoaùng maùt coù ñoä doác thoaùt nöôùc toát, khoâng loài loõm ñoïng öù phaân nöôùc tieåu. Neân taém maùt thöôøng xuyeân luùc khí haäu noùng ñeå kích thích söï theøm aên ñeå heo lôùn nhanh, mau xuaát chuoàng. Coù theå cho heo aên theo böõa hoaëc cho aên töï do vôùi thöùc aên khoâ trong maùng baùn töï ñoäng vaø ñaày ñuû nöôùc uoáng. Neáu coù ñieàu kieän cho heo vaän ñoäng ôû saân coû hay saân caùt ñeå heo coù heä cô toát, ít môõ, thòt ngon khoâng nhaõo, beäu. XI. NUOÂI CON GHEÙP (NUOÂI CON NUOÂI) Sau khi thuï tinh coù raát nhieàu lyù do khieán cho moät soá phoâi khoâng coøn soáng ñeán khi thaønh thai vaø ñeán khi sinh ra coøn raát ít thai soáng. Nhöõng naùi sinh ít con laø moät vaán ñeà ñoái vôùi nhaø chaên nuoâi vì ñeå naùi nuoâi con thì khoâng kinh teá, toán keùm, hieäu quaû söû duïng naùi khoâng cao. Maët khaùc, cuõng coù nhieàu naùi sinh moãi löùa raát nhieàu con, khoâng ñaûm ñöông nuoâi ñuû taát caû caùc con maø noù ñeû ra, vì vaäy caàn coù bieän phaùp kyõ thuaät gheùp con töø nhöõng naùi nhieàu con cho nhöõng naùi ñeû ít con nuoâi hoä. Bieän phaùp nuoâi con gheùp seõ laøm taêng soá heo con cai söõa moãi oå vaø theå troïng bình quaân heo con khi cai söõa cuõng cao hôn, nhôø ñoù giaûm chi phí saûn xuaát heo con, taêng lôïi nhuaän cho nhaø chaên nuoâi. Kỹ thuật chăn nuôi lợn Ñeå ñaûm baûo vieäc gheùp con coù hieäu quaû, meï nuoâi nhaän con deã daøng vaø heo con phaùt trieån toát caàn thöïc hieän caùc ñieàu sau: 1. Hai oå heo ñeû cuøng trong moät ngaøy seõ raát deã daøng vì naùi meï nuoâi con coøn meät khoù phaân bieät ñöôïc con ruoät vaø con nuoâi, chæ caàn nhoát hai nhoùm con chung trong oå uùm vaø cuøng luùc cho buù meï. Vì sinh cuøng luùc neân khaû naêng buù ñöôïc söõa ñaàu, haáp thu söõa ñaàu giöõa hai nhoùm heo con nhö nhau. 2. Chæ neân gheùp heo con sinh tröôùc cho naùi ñeû sau vaøi ngaøy (maø ít con) chöù khoâng neân gheùp con ñeû sau vaøi ngaøy cho naùi ñeû tröôùc ñoù (maø ít con) vì naùi ñeû ít con tröôùc ñoù seõ khoâng coøn nhieàu vuù coù söõa ñeå cho heo con gheùp sau buù, maët khaùc heo con ñeû sau thöôøng yeáu ôùt khoù giaønh buù laïi vôùi ñaøn con cuûa meï ñeû, thieáu söõa thì con gheùp khoù coù khaû naêng phaùt trieån ñöôïc. Trong tröôøng hôïp chôø gheùp vôùi meï nuoâi ñeû sau thì ñaøn con chôø gheùp phaûi buù ñaày ñuû söõa ñaàu cuûa naùi meï ruoät vì söõa ñaàu heo con chæ coù theå haáp thu ñöôïc toát trong voøng 24 giôø ñaàu, sau vaøi ngaøy thì khaû naêng naøy khoâng coøn neân khoâng theå haáp thu ñöôïc khaùng theå cuûa naùi meï nuoâi qua söõa ñaàu. Vì vaäy cuõng khoâng neân quaù lo laéng khi gheùp con nuoâi vôùi naùi meï nuoâi, chuùng thöôøng bò tieâu loûng hay seàn seät trong ngaøy ñaàu vaø hieän töôïng naøy thöôøng töï nhieân khoûi khoâng caàn ñieàu trò. Nhöõng heo con nuoâi thöôøng bò ñoùi tröôùc ñoù neân söùc thuùc vuù ñeå buù raát maïnh laøm cho tuyeán söõa cuûa naùi meï nuoâi phaùt trieån toát, caùc con ruoät cuûa naùi nhôø vaäy phaùt trieån toát hôn. Phaûi duøng nöôùc tieåu hay nöôùc nhau cuûa naùi meï nuoâi boâi leân mình con gheùp ñeå traùnh tình traïng naùi meï phaân bieät con laï, caén con, khoâng cho buù. Khi cho buù caàn kheùo leùo khoâng cho con gheùp boø ra tröôùc muõi naùi meï nuoâi vaø cuõng traùnh cho chuùng keâu la. Nhoát chung hai nhoùm con trong oå uùm cuõng giuùp cho naùi khoâng phaân bieät ñöôïc con laï. Nhieàu nhaø chaên nuoâi nuoâi nhieàu naùi chöûa trong cuøng moät oâ chuoàng vaø khi chuùng ñeû caän ngaøy vôùi nhau, chuùng co 1theå nuoâi con chung trong nhöõng oâ chuoàng lôùn. Neáu naùi coù bieåu hieän caén con, caàn nhoát con, cho buù cöõ. Sau 2-3 ngaøy neáu naùi meï khoeû maïnh thöôøng seõ khoâng coøn phaàn bieät con ruoät, con nuoâi, ñaøn heo con seõ phaùt trieån toát. XII. SINH SAÛN ÑOÀNG LOAÏT Laø bieän phaùp kyõ thuaät cho nhieàu naùi sinh con trong cuøng moát thôøi ñieåm, nhôø ñoù coù theå gheùp ñaøn san sôùt ñeàu soá con cho moãi naùi nuoâi con ñeå taêng tyû leä nuoâi soáng vaø troïng löôïng cai söõa. Vieäc sinh saûn ñoàng loaït coøn coù lôïi laø deã chaêm soùc heo con heo naùi nhö tieâm chaát saét, sinh toá, tieâm phoøng ñoàng loaït, traùnh boû soùt vaø traùnh phaûi söû duïng thuoác dang dôû (ví duï thuoác duøng tieâm chuûng 100 lieàu chæ tieâm cho 1 ñaøn 8-10 con thì sau ñoù phaûi boû, laõng phí). Vieäc sinh saûn ñoàng loaït cuõng coù lôïi laø traùnh cho thuù ñeû vaøo luùc khí haäu thôøi tieát khaéc nghieät, dòch beänh hay xaûy ra, hoaëc thôøi ñieåm giaùp haït thöùc aên gia suùc ñaét ñoû hoaëc heo con eá aåm khoâng coù ngöôøi mua. Tuy nhieân sinh saûn ñoàng loaït cuõng coù nhöõng baát lôïi nhö trong cuøng moät thôøi ñieåm thì nhu caàu ñöïc gioáng raát cao, sau ñoù thì ñöïc khoâng söû duïng, phaåm chaát tinh seõ xaáu, laõng phí, nhu caàu chuoàng traïi cuõng seõ caàn nhieàu trong moät thôøi ñieåm roài sau ñoù boû troáng. Nhu caàu lao ñoäng chaêm soùc cuõng seõ caêng thaúng ôû thôøi ñieåm naùi ñeû nuoâi con, deã xaûy ra tình traïng sai soùt, roài sau ñoù thì laïi quaù raõnh roãi, thieáu vieäc ñeå laøm maø vaãn höôûng Kỹ thuật chăn nuôi lợn löông. Maët khaùc nhieàu heo con trong cuøng moät löùa deã sinh dòch beänh vaø dòch beänh coù theå gaây toån thaát raát lôùn trong moät thôøi gian ngaén, vieäc ñieàu trò seõ raát toán keùm, khoái löôïng coâng vieäc nhieàu deã gaây sai soùt, khaéc phuïc haäu quaû seõ raát khoù khaên. Muoán traùnh nhöõng baát lôïi treân, ngöôøi ta thöôøng cho sinh saûn ñoàng loaït töøng nhoùm naùi 5-10 con, khoâng quaù nhieàu. Ñeå coù nhieàu naùi sinh saûn ñoàng loaït ngöôøi ta thöïc hieän caùc bieän phaùp sau: 1. Tuyeån naùi haäu bò cuøng moät thôøi ñieåm: Khi naùi haäu bò ñeán ñoäng duïc thì cho ñöïc gioáng kích thích haøng ngaøy. Thöôøng tuyeån naùi haäu bò vaøo muøa xuaân hoaëc muøa thu thieân vaên (thaùng 1, thaùng 2, thaùng 8, thaùng 9 döông lòch haèng naêm) vaø sau 12 thaùng thì seõ coù ñaøn con ñaàu tieân, cuõng vaøo muøa xuaân hoaëc muøa thu, thuaän lôïi khí haäu thôøi tieát vaø thò tröôøng nuoâi heo thòt. 2. Cai söõa ñoàng loaït Cai söõa ñoàng loaït töøng nhoùm naùi trong tuaàn, vôùi bieän phaùp cho nhòn aên roài taêng daàn löôïng thöùc aên, hôn 80% naùi seõ cuøng ñoäng duïc vaø coù theå phoái gioáng sau khi cai söõa 7 ngaøy, nhôø ñoù sau naøy seõ cuøng ñeû trong moät thôøi ñieåm raát gaàn nhau. Nhöõng naùi coù ngaøy ñeû khoâng gioáng nhau ôû löùa naøy cuõng coù theå cai söõa ñoàng loaït ñeå chuùng ñoäng duïc ñoàng loaït, phoái gioáng vaø ñeû ñoàng loaït trong löùa keá tieáp. XIII. NUOÂI HEO COØI Duø trình ñoä kyõ thuaät cao, bieän phaùp chaêm soùc toát, khi cai söõa vaãn coù moät soá ít heo con nhoû voùc thöôøng goïi laø heo loaïi 3 hay heo coøi. Nhöõng heo naøy nhoû voùc vì nhieàu nguyeân do: do bò vieâm nhieãm maõn tính ôû moät soá nôi treân cô theå nhö roán, bò meï ñaïp toån thöông, do tieâu chaûy keùo daøi hoaëc buù nhaèm vuù söõa ít, vuù vieâm maõn tính… Neáu ñieàu kieän kinh teá khaû quan, ngöôøi ta khoâng nuoâi voã beùo caùc heo naøy, maø gieát thòt laøm boät thòt hoaëc tieâu huyû… Tuy nhieân vôùi ngöôøi nuoâi ít voán, neáu nuoâi voã toát, chaêm soùc kyõ thì nhoùm heo loaïi 3 cuõng ñoùng goùp moät phaàn voán khoâng nhoû. Thoâng thöôøng moãi ñaøn heo con coù theå coù 1-2 con nhoû voùc. Caùc heo naøy thöôøng coù bieåu hieän ngaén ñoøn, buïng to, da nhaên, loâng xô xaùc, gaày trô xöông. Neáu khoâng coù nhöõng bieåu hieän beänh lyù thì vieäc nuoâi döôõng raát coù trieån voïng, chæ chaäm lôùn so vôùi nhöõng heo toát chöøng 1-2 thaùng ñeå ñaït theå troïng xuaát thòt. Neân coù oâ chuoàng rieâng ñeå nuoâi vôùi baàu tieåu khí haäu thích hôïp, ñuû thöùc aên toát, nöôùc uoáng ñaày ñuû. Coù theå boå sung sinh toá ADE, B1, B6 vaø nhaát laø B12 nhö laø yeáu toá kích thích taêng tröôûng bình thöôøng. Phaûi thöôøng xuyeân tieâu ñoäc taåy ueá ñeå traùnh laây nhieãm maàm beänh vôùi nhau, vieäc raûi voâi boät khoâ, queùt khoâ caùc choã aåm öôùt, beänh phaåm, giuùp cho ñaøn heo khoeû maïnh haïn cheá bôùt thuoác thuù y ñieàu trò. Trong moät soá thôøi ñieåm khí haäu thôøi tieát baát lôïi caàn boå sung moät soá khaùng sinh nhö laø chaát phoøng beänh hoaëc chaát kích thích sinh tröôûng (nhö nhoùm tetracylin, bacitracin…) Heo coøi sau khi nuoâi voã vaãn coù theå coøn moät soá bieåu hieän nhö buïng to, xöông nhoû, tích môõ sôùm, heä cô keùm phaùt trieån cho ñeán khi xuaát thòt. Vì vaäy moät soá nhaø chaên nuoâi chæ nuoâi chuùng ñeán 30-40kg theå troïng thì gieát thòt laøm heo quay (thòt meàm xöông meàm, ít môõ ôû gai ñoaïn naøy).