Nhìn nhận lạm phát ở Việt Nam trong thời kì toàn cầu hóa

NHÌN NH N L M PHÁT VI T NAM TRONG TH IẬ Ạ Ở Ệ Ờ KÌ H I NH P VÀ TOÀN C U HOÁỘ Ậ Ầ L m phát cạ ơ b n – M t s kinh nghi m trong áp d ng th c ti n các nả ộ ố ệ ụ ự ễ ở ư cớ Xu hư ng hi n nay trên th gi i, ớ ệ ế ớ đ c bi t các nặ ệ ở ư c công nghi p tiên ti n nhớ ệ ế ư M , Canaỹ đa, Ôxtrâylia, Niu Dilân hay các nư c thu c Liên minh Châu Âu EU, bên c nh ch s CPI thôngớ ộ ạ ỉ ố thư ng, Ngân hàng Trung ờ ương (NHTW) luôn công b c ố ả l m phát c b nạ ơ ả c a n n kinh t .ủ ề ế “L m phát cạ ơ b n” ả đư c hi u là l m phát ợ ể ạ đã đư c ợ đi u hòa (ề đi u ch nh m t cách ề ỉ ộ đ u ề đ n)ặ theo các y u t s c ép bên c u và nh ng trông ch kỳ v ng vào tế ố ứ ầ ữ ờ ọ ương lai có lo i b nh ngạ ỏ ữ bi n ế đ ng l n gây s c bên cung (ví d các bi n ộ ớ ố ụ ế đ ng th i v ho c các cú s c ộ ờ ụ ặ ố đ t bi n).ộ ế M c cho s t n t i c a nhi u cách ặ ự ồ ạ ủ ề đo lư ng khác nhau nhờ ưng các đ nh nghĩa v l m phát cị ề ạ ơ b n không ph i là tùy ti n. ả ả ệ ở đâu cũng v y, ý tậ ư ng chính ở đ ng sau khái ni m l m phát cằ ệ ạ ơ b n là vi c lo i tr nh ng bi n ả ệ ạ ừ ữ ế đ ng nh t ộ ấ đ nh v giá c m t s hàng hóa, làm méo mó vi cị ề ả ộ ố ệ đo lư ng xu hờ ư ng l m phát c a m t nớ ạ ủ ộ ư c. ớ Đ c bi t ặ ệ đ i v i m t s lo i giá ố ớ ộ ố ạ đư c coi là cóợ bi n ế đ ng l n, khá ng u nhiên, mang tính nh t th i và không theo b t c m t xu hộ ớ ẫ ấ ờ ấ ứ ộ ư ng nào.ớ T t c nh ng lo i giá ấ ả ữ ạ đó ch gây ra s thay ỉ ự đ i t m th i m t b ng giá nói chung và s l iổ ạ ờ ặ ằ ẽ ạ bi n m t ngay sau ế ấ đó. Nh ng bi n ữ ế đ ng b t thộ ấ ư ng này s x y ra, ví d trong trờ ẽ ả ụ ư ng h pờ ợ c a các lo i lủ ạ ương th c th c ph m tự ự ẩ ươi s ng theo th i v và ch y u ph thu c vào s bi nố ờ ụ ủ ế ụ ộ ự ế đ ng c a ch t lộ ủ ấ ư ng mùa màng do tác ợ đ ng c a thiên tai hay nh ng s c b nh d ch nhộ ủ ữ ự ố ệ ị ư b nh d ch bò ệ ị điên hay d ch cúm gà… gây ra.ị S bi n ự ế đ ng cho t i nh ng cộ ớ ữ ơn s c c a giá d u thô trên th trố ủ ầ ị ư ng th gi i t trờ ế ớ ừ ư c ớ đ n nayế cũng thư ng xuyên ch u tác ờ ị đ ng c a các nhân t t m th i nhộ ủ ố ạ ờ ư chi n tranh, b nh d ch, th iế ệ ị ờ ti t… Trên th c t , v n ế ự ế ấ đ khó khề ăn trong vi c xác ệ đ nh xu hị ư ng giá c v i s tr giúp c aớ ả ớ ự ợ ủ phương pháp lo i b này là r t khó d tính ạ ỏ ấ ự đư c li u nh ng bi n ợ ệ ữ ế đ ng b t thộ ấ ư ng ờ đó v giáề c ch là t m th i trong ng n h n hay s còn kéo dài m t kho ng th i gian khá lâu n a.ả ỉ ạ ờ ắ ạ ẽ ộ ả ờ ữ Ch ng h n nhẳ ạ ư khi xác đ nh giá c d u thô: s tị ả ầ ự ăng giá c a d u thô m t m t, ph thu c chủ ầ ộ ặ ụ ộ ủ y u vào nhu c u trung h n v d u thô trên th trế ầ ạ ề ầ ị ư ng qu c t và do ờ ố ế đó, l i ph thu c vào cácạ ụ ộ nhân t tố ăng trư ng kinh t ; m t khác, còn ph thu c vào s n lở ế ặ ụ ộ ả ư ng khai thác và cung c pợ ấ d u trên th trầ ị ư ng dờ ư i tác ớ đ ng c a m t lo t các y u t nhộ ủ ộ ạ ế ố ư an ninh, chính tr , quân s , th iị ự ờ ti t… Theo quan ế đi m c a các nể ủ ư c nh p kh u d u, nh ng thay ớ ậ ẩ ầ ữ đ i v các ổ ề đi u ki n thề ệ ương m i cũng nhạ ư t giá c a ỷ ủ đ ng b n t so v i ồ ả ệ ớ đ ng USD cũng ồ đóng m t vai trò quan tr ng ộ ọ đ iố v i s bi n ớ ự ế đ ng giá d u nh p kh u v .ộ ầ ậ ẩ ề Đ i v i các lo i th c ph m theo th i v l i còn có v n ố ớ ạ ự ẩ ờ ụ ạ ấ đ là: trong khi có nh ng bi n ề ữ ế đ ngộ l n, giá c các m t hàng này v n bi n ớ ả ặ ẫ ế đ ng theo xu hộ ư ng giá c chung. Do l m phát cớ ả ạ ơ b nả đư c coi là ph n ánh xu hợ ả ư ng c a l m phát nên khi tính toán t l này ph i chú ý c nh ngớ ủ ạ ỷ ệ ả ả ữ bi n ế đ ng giá c có liên quan ộ ả đ n xu hế ư ng chung. ớ Đi u này ề đ c bi t quan tr ng trongặ ệ ọ trư ng h p các lo i giá c th c ph m th i v tách kh i xu hờ ợ ạ ả ự ẩ ờ ụ ỏ ư ng chung và do ớ đó, s làm thayẽ đ i ph n nào xu hổ ầ ư ng l m phát. B i ph i lo i b hoàn toàn và thớ ạ ở ả ạ ỏ ư ng xuyên các c u ph nờ ấ ầ giá c nhiên li u và th c ph m th i v nên xu hả ệ ự ẩ ờ ụ ư ng l m phát nhìn chung s không bao giớ ạ ẽ ờ đư c ph n ánh ợ ả đ y ầ đ m t cách tuy t ủ ộ ệ đ i c . ố ả Đ kh c ph c ể ắ ụ đư c m t ph n nhợ ộ ầ ư c ợ đi mể này, nhi u NHTW các nề ư c ớ đang tăng cư ng s d ng mô hình hóa l m phát cờ ử ụ ạ ơ b n nả ở ư cớ mình theo hai cách v i s h tr c a các phớ ự ỗ ợ ủ ương pháp th ng kê nh t ố ấ đ nh. M t là, xác ị ộ đ nhị các thành ph n giá c d bi n ầ ả ễ ế đ ng và quy ộ đ nh m t quy n s th p trong tính toán giá c a rị ộ ề ố ấ ủ ổ hàng hóa; như v y, nh ng thông tin v các lo i giá c này s không hoàn toàn b m t ậ ữ ề ạ ả ẽ ị ấ đi. Hai là, chia tách s bi n ự ế đ ng ch s giá tiêu dùng, ho c các b ph n c u thành riêng l c a nóộ ỉ ố ặ ộ ậ ấ ẻ ủ thành nh ng ph n mang tính t m th i và ph n mang tính thữ ầ ạ ờ ầ ư ng xuyên và lâu dài; trong ờ đó, ph n có tính lâu dài s bi u th xu hầ ẽ ể ị ư ng l m phát và l m phát khi ớ ạ ạ đó s ẽ đư c xác ợ đ nh tị ương ng cho kỳ h n dài hứ ạ ơn m t nộ ăm. Cách xác đ nh l m phát cị ạ ơ b n cho th y vào th i ả ấ ờ đi m hi nể ệ nay nh ng thông tin v xu hữ ề ư ng giá r t quan tr ng v n ớ ấ ọ ẫ đang còn b b qua. Do v y, ch sị ỏ ậ ỉ ố l m phát cạ ơ b n ph i thả ả ư ng xuyên ờ đư c xem xét và ợ đi u ch nh l i cách tính toán cho phùề ỉ ạ h p tình hình th c t t ng nợ ự ế ở ừ ư c, t ng khu v c. Trong báo cáo tháng 1/2004, ECB ớ ừ ự đã rà soát l i tác ạ đ ng c a thu gián thu và chi phí hành chính lên l m phát khu v c Euro: k t quộ ủ ế ạ ở ự ế ả phân tích cho th y ph n chi phí thu c lá chi m t tr ng 2,3% trong c u thành ch s giá tiêuấ ầ ố ế ỷ ọ ấ ỉ ố dùng đã đi u hòa (HICP), nên khi thu thu c lá b t ề ế ố ắ đ u gia tầ ăng đáng k t quý IV/2003 cể ừ ở ả Pháp và Đ c, là 2 n n kinh t hàng ứ ề ế đ u khu v c, khi n cho giá thu c lá Châu Âu d tính sầ ự ế ố ở ự ẽ gia tăng ít nh t 8% trong nấ ăm 2004 so v i 2003, d n t i ch s l m phát chung c a c khu v cớ ẫ ớ ỉ ố ạ ủ ả ự s gia tẽ ăng ít nh t 0,2% trong cùng kỳ. Tấ ương t nhự ư v y ậ đ i v i ph n chi phí qu n lý hànhố ớ ầ ả chính công c ng: cu c c i cách y t ộ ộ ả ế ở Đ c cũng s làm tứ ẽ ăng thêm 0,2% l m phát c a toàn khuạ ủ v c trong nự ăm 2004. T ng h p l i, c thu thu c lá và chi phí hành chính ổ ợ ạ ả ế ố đang chi m t tr ngế ỷ ọ kho ng 8% HICP s làm gia tả ẽ ăng l m phát khu v c Euro ít nh t thêm 0,5% trong nạ ở ự ấ ăm 2004. N u lo i b tác ế ạ ỏ đ ng c a các y u t thu và chi phí hành chính nói chung thì l m phát bìnhộ ủ ế ố ế ạ quân khu v c này s ch còn m c th p x p x 1% thay vì 2% trong c 2 nự ẽ ỉ ở ứ ấ ấ ỉ ả ăm 2004 và 2005. Đây là đi u c n cân nh c k trong phân tích, ề ầ ắ ỹ đánh giá chính sách ti n t c a ECB ề ệ ủ đ có thể ể ki m ch hi u qu l m phát khu v c Euro m c x p x dề ế ệ ả ạ ở ự ở ứ ấ ỉ ư i 2% nhớ ư m c tiêu ụ đã đ raề trong trung h n.ạ N u nhìn nh n m t cách t ng quát, l m phát cế ậ ộ ổ ạ ơ b n ph n ánh xu hả ả ư ng l m phát t t hớ ạ ố ơn so v i l m phát. ớ ạ Đư ng ờ đ th l m phát cồ ị ạ ơ b n nhìn chung b ng ph ng hả ằ ẳ ơn đã cho th y nhấ ư v y. L m phát cậ ạ ơ b n cho bi t li u giá c có thay ả ế ệ ả đ i không ho c thay ổ ặ đ i khi nào v i m cổ ớ ứ đ ra sao. Tuy nhiên, l m phát cộ ạ ơ b n không ph i là 1 ch s hàng ả ả ỉ ố đ u v s thay ầ ề ự đ i xuổ hư ng giá c . So v i l m phát, l m phát cớ ả ớ ạ ạ ơ b n ph n ánh tả ả ương đ i tr các th i ố ễ ờ đi m thayể đ i xu hổ ư ng l m phát. ớ ạ ở đây ph i lả ưu ý r ng các tác ằ đ ng c a chính sách ti n t cũng ph iộ ủ ề ệ ả sau m t ộ đ tr nh t ộ ễ ấ đ nh m i có hi u l c; do ị ớ ệ ự đó, s là quá mu n n u các ẽ ộ ế NHTW c khoanhứ tay đ i cho ợ đ n khi l m phát cế ạ ơ b n b t ả ắ đ u tầ ăng lên trư c khi c g ng làm gi m s c ép l mớ ố ắ ả ứ ạ phát. Do c l m phát và l m phát cả ạ ạ ơ b n ả đ u có nh ng l i ích và các m t h n ch , t t nh tề ữ ợ ặ ạ ế ố ấ nên theo dõi phân tích c 2 ch s này trong ả ỉ ố đi u hành chính sách kinh t tài chính vĩ mô. Xemề ế xét ph n ng c a các NHTW hàng ả ứ ủ đ u th gi i nhầ ế ớ ư C c D tr Liên bang M (Fed) hay ECBụ ự ữ ỹ t trừ ư c ớ đ n nay cho th y các NHTW này ế ấ đã ph i tả ăng lãi su t ấ đ nh hị ư ng ớ đáng k và ể đúng lúc đ ch ng l i s tể ố ạ ự ăng giá t m th i và ạ ờ đ ể đ m b o cho s n ả ả ự ổ đ nh giá c lâu dài trongị ả nư c, khu v c. Ví d trớ ự ụ ư ng h p tờ ợ ăng lãi su t ấ đ nh hị ư ng liên ngân hàng m i ớ ớ đây nh tấ (30/6/2004) c a Fed t m c 1%/nủ ừ ứ ăm lên 1,25%/năm cho dù l m phát M nhìn chung v nạ ở ỹ ẫ còn m c th p chở ứ ấ ưa đáng lo ng i (cu i tháng 5/2004 l m phát chung c a M là 3,1%/nạ ố ạ ủ ỹ ăm còn l m phát cạ ơ b n là 1,7%/nả ăm) nhưng di n bi n gia tễ ế ăng giá c ả đã phát nh ng tín hi u rõữ ệ r t v xu hệ ề ư ng tớ ăng giá M n u so sánh v i các m c l m phát chung là 2,3%/nở ỹ ế ớ ứ ạ ăm và l mạ phát cơ b n ch vào kho ng 1,1%/nả ỉ ả ăm vào cu i nố ăm 2003. Như v y, ậ đ ể đánh giá đ y ầ đ v tình hình l m phát, các NHTW c n ph i có m t cách nhìnủ ề ạ ầ ả ộ nh n sáng su t v v n ậ ố ề ấ đ này, nh t là nh ng n n kinh t còn y u kém và b t n ề ấ ở ữ ề ế ế ấ ổ đ nh c aị ủ các nư c ớ đang phát tri n. Ngay t i cu c H i th o trong tháng 7/2000 v ể ạ ộ ộ ả ề đ tài “ề L m phát cạ ơ b n và cách d báo l m phátả ự ạ ” do Trung tâm Đào t o và Nghiên c u c a các NHTW ạ ứ ủ Đông Nam á (SEACEN) t ch c cho các quan ch c NHTW t i các nổ ứ ứ ạ ư c Châu á (ch y u là cácớ ủ ế nư c ớ đang phát tri n nhể ư Inđônêxia, Malaixia, Mông C , Nê pan, Philippin, Thái Lan, Trungổ Qu c, Vi t Nam và Xrilanca), các thành viên tham d H i th o ố ệ ự ộ ả đã nh n th c ậ ứ đư c s c nợ ự ầ thi t và t m quan tr ng c a ế ầ ọ ủ ch s l m phátỉ ố ạ cơ b n, cách xác ả đ nh ch s này r t có ý nghĩaị ỉ ố ấ ph c v cho các m c tiêu ụ ụ ụ đi u hành chính sách ti n t c a các nề ề ệ ủ ư c trên 3 phớ ương di n: ệ đề ra chính sách, trách nhi m b o ệ ả đ m th c hi n chính sách ả ự ệ đã đ ra và xúc ti n công tác d báoề ế ự và ư c tính theo mô hình kinh t lớ ế ư ng. Cợ ơ s quan tr ng ở ọ đ tính toán l m phát cể ạ ơ b n chínhả là ch t lấ ư ng chu n xác và tính k p th i c a các s li u th ng kê giá c và ti n t ợ ẩ ị ờ ủ ố ệ ố ả ề ệ đư c t pợ ậ h p và x lý trong tính toán. ợ ử Đây là v n ấ đ tr ng tâm thu hút s quan tâm chú ý c a h u h tề ọ ự ủ ầ ế NHTW các nư c, các khu v c có s d ng ch s l m phát cớ ự ử ụ ỉ ố ạ ơ b n trong ả đi u hành chính sách.ề T tháng 8/2000, ECB cũng ừ đã kêu g i các nọ ư c thành viên trong khu v c Euro c n có s c iớ ự ầ ự ả cách v cách th c thu th p và tính toán các ch s kinh t trong khu v c vì s li u mà ECBề ứ ậ ỉ ố ế ự ố ệ nh n ậ đư c t các nợ ừ ư c thành viên chớ ưa đ t các chu n m c c n thi t. Trong ạ ẩ ự ầ ế đó, ECB nêu rõ s li u v khu v c d ch v là ố ệ ề ự ị ụ đ c bi t c n thi t ph i quan tâm ặ ệ ầ ế ả đ có ể đư c ợ đ y ầ đ và chínhủ xác hơn. ECB còn yêu c u các thành viên ph i cung c p và công b s li u k p th i hầ ả ấ ố ố ệ ị ờ ơn vì n u so sánh thì các nhà qu n lý và ho ch ế ả ạ đ nh chính sách c a ECB thị ủ ư ng có thông tin, sờ ố li u quan tr ng v GDP hay v th trệ ọ ề ề ị ư ng lao ờ đ ng… ch m hộ ậ ơn nhi u so v i các ề ớ đ ngồ nghi p M .ệ ở ỹ Ch s giá tiêu dùng Vi t Nam trong xu hỉ ố ở ệ ư ng giá c trên th gi i gia tớ ả ế ớ ăng Cho đ n nay, Vi t Nam m i ch tính toán và công b chính th c ch s giá tiêu dùng CPI, chế ệ ớ ỉ ố ứ ỉ ố ưa tính toán l m phát cạ ơ b n. Ch s giá tiêu dùng (CPI) hi n nay c a Vi t Nam ả ỉ ố ệ ủ ệ đư c tính trênợ cơ s ch s giá tiêu dùng c a các t nh, thành ph trong c nở ỉ ố ủ ỉ ố ả ư c. Ch s giá c a t ng t nh,ớ ỉ ố ủ ừ ỉ thành ph ố đư c tính theo phợ ương pháp bình quân s h c gia quy n gi a ch s giá tiêu dùngố ọ ề ữ ỉ ố nhóm c p III, c p II r i c p I v i quy n s c ấ ấ ồ ấ ớ ề ố ố đ nh tị ương ng trên cứ ơ s cở ơ c u chi tiêu hấ ộ gia đình t ng h p t k t qu ổ ợ ừ ế ả đi u tra do T ng c c Th ng kê ti n hành nề ổ ụ ố ế ăm 2000. Danh m c thu th p giá g m kho ng 396 m t hàng, chia theo 10 nhóm tiêu dùng c p I, l iụ ậ ồ ả ặ ấ ạ đư c phân ti p thành 34 nhóm c p II, 86 nhóm c p III và 75 nhóm c p IV. S phân nhómợ ế ấ ấ ấ ự đư c ti n hành theo hình tháp, càng xu ng th p s lợ ế ố ấ ố ư ng nhóm càng l n (trong m i nhóm ợ ớ ỗ đ uề bao g m hàng hóa và d ch v cho t ng lo i nhu c u tiêu dùng). Ví d trong nhóm tiêu dùngồ ị ụ ừ ạ ầ ụ c p I, lấ ương th c – th c ph m l i ự ự ẩ ạ đư c phân ti p thành 3 nhóm c p II và 20 nhóm c p III…ợ ế ấ ấ Phương pháp xác đ nh ch s CPI c a Vi t Nam ị ỉ ố ủ ệ đư c di n t trên cho th y: Nhìn chung,ợ ễ ả ở ấ các m c quy n s c ứ ề ố ố đ nh có tác ị đ ng chi ph i ộ ố đáng k ể đ n xu hế ư ng và m c ớ ứ đ bi n ộ ế đ ngộ ch s giá tiêu dùng Vi t Nam. T ng c ng có 10 nhóm hàng hóa và d ch v c a r hàng hóaỉ ố ở ệ ổ ộ ị ụ ủ ổ d ch v tham gia k t c u quy n s tính ch s giá tiêu dùng CPI; các m c quy n s này ị ụ ế ấ ề ố ỉ ố ứ ề ố đã đư c T ng c c Th ng kê tính toán xác ợ ổ ụ ố đ nh trên cị ơ s cở ơ c u chi tiêu th c t các h giaấ ự ế ở ộ đình đã đư c ợ đi u tra kh o sát theo ề ả đ nh kỳ kho ng 5 nị ả ăm m t l n (g n ộ ầ ầ đây là các năm 1995, 2000 đư c l y làm nợ ấ ăm g c ố đi u tra). Trong ề đó, quy n s c ề ố ố đ nh c a nhóm hàng c p I lị ủ ấ ương th c – th c ph m v n ự ự ẩ ẫ đ ng v trí cao nh t v i m c 47,9% (ứ ở ị ấ ớ ứ đã gi m ả đáng k so v i m cể ớ ứ 60,86% nở ăm 1995); còn quy n s c ề ố ố đ nh c a 9 nhóm c p I còn l i th p hị ủ ấ ạ ấ ơn r t nhi u. Nhấ ề ư v y, xu hậ ư ng bi n ớ ế đ ng ch s giá tiêu dùng Vi t Nam t trộ ỉ ố ở ệ ừ ư c ớ đ n nay, nh t là k t khiế ấ ể ừ tính toán và công b chính th c ch s CPI, ch y u ch u nh hố ứ ỉ ố ủ ế ị ả ư ng c a s bi n ở ủ ự ế đ ng giáộ lương th c th c ph m là m c giá hay thay ự ự ẩ ứ đ i m nh do ph i ch u nhi u y u t tác ổ ạ ả ị ề ế ố đ ng khácộ nhau trong và ngoài nở ư c. ớ Đi u này ề đã đư c minh ch ng qua s li u th ng kê th c ti n vợ ứ ố ệ ố ự ễ ề ch s giá tiêu dùng trong m t s th i kỳ phát tri n ỉ ố ộ ố ờ ể đi n hình c a n n kinh t Vi t Nam: ví dể ủ ề ế ệ ụ trong năm 1999, là năm ch s giá tiêu dùng Vi t Nam ỉ ố ệ đã liên t c gi m xu ng m c âm trong 8ụ ả ố ứ tháng li n v i m c bình quân – 0,55%/tháng ch y u là do ch s giá lề ớ ứ ủ ế ỉ ố ương th c – th c ph mự ự ẩ gi m m nh l n lả ạ ầ ư t các m c bình quân – 1,85%/tháng và -0,58%/tháng trong khi ch s giáợ ở ứ ỉ ố bình quân c a 9 nhóm hàng hóa d ch v còn l i trong th i kỳ này h u nhủ ị ụ ạ ờ ầ ư không đ i, th m chíổ ậ còn tăng nh (1 ho c 2 trẹ ặ ư ng h p cũng có gi m nhờ ợ ả ưng ch gi m m c bình quân trên dỉ ả ở ứ ư iớ -0,1%/tháng). Hay như trư ng h p g n ờ ợ ầ đây, nh t là giai ấ đo n 7 tháng ạ đ u nầ ăm 2004: so v iớ cu i nố ăm năm 2003, ch s CPI c a c nỉ ố ủ ả ư c tớ ăng 7,7%, trung bình m i tháng tỗ ăng 1,1%, chủ y u do giá lế ương th c – th c ph m tự ự ẩ ăng t i 13,7% (trong ớ đó, giá lương th c tự ăng 11,2% và giá th c ph m tự ẩ ăng 15,4%), trong khi ch s giá bình quân c a 9 nhóm hàng tiêu dùng còn l i trongỉ ố ủ ạ cùng kỳ h u nhầ ư ch tỉ ăng nh m c 1 ch s , không cao quá m c 5% (riêng giá hàng hóaẹ ở ứ ữ ố ứ d ch v nhóm dị ụ ư c ph m y t tợ ẩ ế ăng 7,7% do ph i nh p kh u t i 60% nguyên li u s n xu tả ậ ẩ ớ ệ ả ấ thu c ch a b nh; trong khi ch s giá nhóm giáo d c l i gi m nh 2,7%). N u so v i cùng kỳố ữ ệ ỉ ố ụ ạ ả ẹ ế ớ năm 2003 thì ch s giá tiêu dùng CPI c a Vi t Nam trong tháng 7/2004 ỉ ố ủ ệ đã tăng 9,1%/năm – m c tứ ăng cao nh t trong hấ ơn 5 năm qua (l n cu i g n ầ ố ầ đây nh t CPI c a Vi t Nam cũng ấ ủ ệ đã tăng 9,1%/năm là vào tháng 1/1999) ch y u do giá lủ ế ương th c – th c ph m tự ự ẩ ăng m nh v iạ ớ m c 15,5% trong cùng kỳ. Theo d báo c a B Tài chính Vi t Nam, ch s l m phát chungứ ự ủ ộ ệ ỉ ố ạ c a Vi t Nam trong c nủ ệ ả ăm 2004 s là 9%. Giá tiêu dùng tẽ ăng cao có nh hả ư ng không t tở ố đ n thu nh p và ế ậ đ i s ng c a ờ ố ủ đ i b ph n dân cạ ộ ậ ư. Đó là chưa k ể đ n giá các lo i nguyên v tế ạ ậ li u thi t y u cho s n xu t công nghi p và nông nghi p Vi t Nam ệ ế ế ả ấ ệ ệ ở ệ đ u ề đã tăng r t cao tấ ừ đ u nầ ăm 2004 đ n nay do ph i ph thu c n ng n vào ngu n nh p kh u nhế ả ụ ộ ặ ề ồ ậ ẩ ư xăng và các s nả ph m d u ph i nh p kh u 100%, phân ẩ ầ ả ậ ẩ đ m 90%, phôi thép 75% và thép thành ph m 65%…ạ ẩ H qu là khi giá các m t hàng nguyên v t li u này trên th trệ ả ặ ậ ệ ị ư ng th gi i tờ ế ớ ăng cao thì giá nh p kh u chúng vào Vi t Nam cũng ph i tậ ẩ ệ ả ăng theo r t m nh n u ngân sách nhà nấ ạ ế ư c khôngớ đ kh nủ ả ăng bù l . Tính ra trong 6 tháng ỗ đ u nầ ăm 2004, giá c c a h u h t nguyên nhiên li uả ủ ầ ế ệ thi t y u cho s n xu t công – nông nghi p nhế ế ả ấ ệ ư xăng d u, s t thép… ầ ắ đ u tề ăng nhanh đ t bi nộ ế l n lầ ư t v i các m c 23,6% và 48% so v i cùng kỳ nợ ớ ứ ớ ăm trư c ch y u do nhu c u tiêu thớ ủ ế ầ ụ r t m nh c a 2 n n kinh t kh ng l trên th gi i là M và Trung Qu c, còn giá phân bón thìấ ạ ủ ề ế ổ ồ ế ớ ỹ ố tăng 5,7% so v i cu i nớ ố ăm 2003. Giá c trên th trả ị ư ng th gi i tờ ế ớ ăng cao đã gây tác đ ng trộ ở l i làm gia tạ ăng đáng k l m phát ngày càng nhi u nể ạ ở ề ư c trên th gi i t các nớ ế ớ ừ ư c côngớ nghi p tiên ti n nhệ ế ư M (ch s giá tiêu dùng ỹ ỉ ố đã tăng t 1,7%/nừ ăm trong tháng 2/2004 lên t iớ 5,1%/năm trong tháng 5/2004), các nư c khu v c Euro (ch s CPI t tháng 2-5/2004 ớ ự ỉ ố ừ đã tăng t 1,6%/nừ ăm lên 2,5%/năm – cao vư t m c tr n m c tiêu 2%/nợ ứ ầ ụ ăm), r i Nh t B n (CPI ồ ậ ả đã tăng 1,1%/năm trong tháng 5/2004 – m c tứ ăng CPI cao nh t k t nấ ể ừ ăm 1997) cho đ n các nế ư cớ đang phát tri n nhể ư Trung Qu c (trong tháng 6/2004 ch s giá s n xu t tố ỉ ố ả ấ ăng 6,4%/năm còn CPI đã tăng lên g n 5%/nầ ăm – m c tứ ăng cao nh t trong vòng 7 nấ ăm qua; CPI c a c nủ ả ăm 2003 ch vào kho ng 1%).ỉ ả M c ứ đ tộ ăng giá nguyên v t li u s n xu t và giá hàng tiêu dùng trong 7 tháng ậ ệ ả ấ đ u nầ ăm 2004 ở Vi t Nam nhệ ư v y là khá cao và nhậ ư B Tài chính Vi t Nam ộ ệ đã th a nh n có gây tác ừ ậ đ ngộ không nh ỏ đ n n n kinh t , ế ề ế đ i s ng xã h i: “tác ờ ố ộ đ ng x u ộ ấ đ n s n xu t kinh doanh, ế ả ấ đ nế chính sách kinh t vĩ mô, giá ế đ u ra, nh hầ ả ư ng ở đ n s c c nh tranh c a hàng hóa, d ch v ”ế ứ ạ ủ ị ụ (Báo cáo c a B Tài chính t i H i ngh tri n khai các gi i pháp th c hi n th ng l i nhi m vủ ộ ạ ộ ị ể ả ự ệ ắ ợ ệ ụ tài chính – ngân sách 2004 và xây d ng d toán ngân sách 2005 ngày 23/6/2004 t i Hà N i).ự ự ạ ộ Cũng t i H i ngh này, Phó Th tạ ộ ị ủ ư ng Vũ Khoan ớ đã kh ng ẳ đ nh m t b ng giá c Vi t Namị ặ ằ ả ở ệ cũng ph i tả ăng lên theo xu hư ng tớ ăng giá trên th trị ư ng th gi i trong b i c nh h i nh pờ ế ớ ố ả ộ ậ toàn c u hóa hi n nay: “V n ầ ệ ấ đ giá c theo tôi là v n ề ả ấ đ nóng b ng nh t hi n nay. Trongề ỏ ấ ệ hoàn c nh hi n t i, giá c c a nả ệ ạ ả ủ ư c ta ph thu c h u nhớ ụ ộ ầ ư hoàn toàn vào giá th gi i, nh t làế ớ ấ m t s m t hàng thi t y u nhộ ố ặ ế ế ư s t thép, d u xắ ầ ăng, xi măng… nên theo tôi, không th ể đi uề khi n hoàn toàn ể đư c giá c . N u không nh n th c phù h p v v n ợ ả ế ậ ứ ợ ề ấ đ này s không gi iề ẽ ả quy t ế đư c v n ợ ấ đ giá c ch không ph i c th t ch t giá c là ề ả ứ ả ứ ắ ặ ả đúng… Chúng ta nên hư ngớ d n ngẫ ư i dân quen d n v i tình hình m i, ờ ầ ớ ớ đó cũng là đ c ặ đi m c a môi trể ủ ư ng h i nh p”.ờ ộ ậ Cũng theo đánh giá c a Phó Th tủ ủ ư ng Vũ Khoan t i H i ngh nói trên, giá c trong nớ ạ ộ ị ả ư c th iớ ờ gian qua gia tăng m nh, vạ ư t xa m c m c tiêu Qu c h i ợ ứ ụ ố ộ đã đ t ra là l m phát 5% cho c nặ ạ ả ăm 2004, là do nhi u nguyên nhân mà m t ph n trong ề ộ ầ đó là do công tác d báo c a chúng ta “chự ủ ưa t t, chố ưa d báo ự đư c m c t i ợ ở ứ ố đa”. Trong th c t , chúng ta chự ế ưa tính toán l m phát cạ ơ b n nên chả ưa th xác ể đ nh ị đư c rõ ràng vàợ đ y ầ đ xu hủ ư ng l m phát Vi t Nam. Hớ ạ ở ệ ơn th n a, ch s giá tiêu dùng CPI hi n nay ế ữ ỉ ố ệ đang đư c tính trên cợ ơ s r hàng hóa d ch v cùng v i các quy n s tở ổ ị ụ ớ ề ố ương ng cứ ơ c u chi tiêuấ tiêu dùng c a các h gia ủ ộ đình Vi t Nam ệ đã đư c T ng c c Th ng kê kh o sát ợ ổ ụ ố ả đi u tra tề ừ trư c nớ ăm 2000. Đã hơn 3 năm trôi qua, đ i s ng v t ch t tinh th n c a nhân dân ta ờ ố ậ ấ ầ ủ đã có nhi u ề đ i thay ổ đáng k và m t ể ộ đi u tề ương đ i ch c ch n là các m c quy n s ố ắ ắ ứ ề ố đó s khôngẽ th còn duy trì ể đư c mãi m c ợ ở ứ đã c ố đ nh t nị ừ ăm g c 2000. N u theo ố ế đúng đ nh kỳ 5 nị ăm thì r hàng hóa d ch v cùng các m c quy n s k t c u nên ch s giá tiêu dùng CPI c a Vi tổ ị ụ ứ ề ố ế ấ ỉ ố ủ ệ Nam s ph i ẽ ả đư c xác ợ đ nh l i trong nị ạ ăm 2005. Đ ng th i, trong xu hồ ờ ư ng h i nh p vào thớ ộ ậ ị trư ng tài chính – ti n t khu v c và qu c t , cùng v i T ng c c Th ng kê, Ngân hàng Nhàờ ề ệ ự ố ế ớ ổ ụ ố nư c Vi t Nam s s m xác ớ ệ ẽ ớ đ nh, tính toán ị l m phát c b nạ ơ ả bên c nh l m phát thông thạ ạ ư ngờ đ ể đưa vào áp d ng trong công tác d báo xu hụ ự ư ng l m phát và ớ ạ đi u hành chính sách ti n tề ề ệ nh m n ằ ổ đ nh giá c và tị ả ăng trư ng kinh t Vi t Nam. Phở ế ở ệ ương pháp xác đ nh l m phát cị ạ ơ b n ban ả đ u có th d a vào nguyên lý tính xác su t th ng kê theo mô hình kinh t lầ ể ự ấ ố ế ư ng trênợ cơ s các dãy s l ch s vì các nguyên nhân sau:ở ố ị ử - Cũng gi ng nhố ư nhi u nề ư c ớ đang phát tri n, Vi t Nam ch có th dùng m t s lể ệ ỉ ể ộ ố ư ng h nợ ạ ch các ngu n l c con ngế ồ ự ư i và v t ch t vào vi c ờ ậ ấ ệ đi u tra, kh o sát ề ả đ t o d ng các ch sể ạ ự ỉ ố giá c chính th c, cho nên các quy n s và các m c giá c ả ứ ề ố ứ ả đã đư c tính toán, xác ợ đ nh kémị chính xác hơn nhi u so v i h u h t các nề ớ ầ ế ư c công nghi p tiên ti n.ớ ệ ế - Cùng v i t c ớ ố đ phát tri n kinh t – xã h i c a ộ ể ế ộ ủ đ t nấ ư c, các mô hình chi tiêu tiêu dùng cũngớ s nhanh chóng thay ẽ đ i theo nhu c u v t ch t tinh th n c a ngổ ầ ậ ấ ầ ủ ư i dân cho nên các quy n sờ ề ố dù có đư c xác ợ đ nh l i khá chính xác thì r i cũng s r t nhanh chóng b l i th i theo th iị ạ ồ ẽ ấ ị ỗ ờ ờ gian. - Cũng như ph n l n các nầ ớ ư c ớ đang phát tri n khác, ch s CPI c a Vi t Nam t trể ỉ ố ủ ệ ừ ư c ớ đ nế nay ch y u ph i ch u s chi ph i c a m c giá lủ ế ả ị ự ố ủ ứ ương th c – th c ph m là m c giá hay bi nự ự ẩ ứ ế đ i m nh ổ ạ đ t bi n, mang tính nh t th i trong ng n h n. Khi tính toán l m phát cộ ế ấ ờ ắ ạ ạ ơ b n ta cóả th dùng phể ương pháp lo i tr có ch n l c ch s m t s lo i giá lạ ừ ọ ọ ỉ ố ộ ố ạ ương th c th c ph m nh tự ự ẩ ấ đ nh các nhóm c p th p (nhóm c p II ho c / và c p III) ị ở ấ ấ ấ ặ ấ đ không gây nh hể ả ư ng ở đáng kể t c ố đ xác th c trong d báo xu hộ ự ự ư ng l m phát chung c a n n kinh t .ớ ạ ủ ề ế - Cùng v i s gia tớ ự ăng phí đi u ti t giá c cũng nhề ế ả ư tăng cư ng c ph n hóa các doanhờ ổ ầ nghi p nhà nệ ư c và phát tri n kinh t tớ ể ế ư nhân thì c m t b ng giá l n các ho t ả ặ ằ ẫ ạ đ ng s n xu tộ ả ấ kinh doanh khu v c tở ự ư nhân và trong c n n kinh t s nhanh chóng thay ả ề ế ẽ đ i trong ổ đi uề ki n c nh tranh ngày càng bình ệ ạ đ ng và lành m nh hẳ ạ ơn.