Mối quan hệ giữa môi trường với phát triển kinh tế xã hội

là s nghi p c a toàn Đ ng, các c pể ề ữ ự ệ ủ ả ấ chính quy n, các b , ngành và đ a ph ng, c a các c quan,ề ộ ị ươ ủ ơ doanh nghi p, đoàn th xã h i, các c ng đ ng dân c và m iệ ể ộ ộ ồ ư ọ ng i dân.ườ Nguyên t c 7: ắ G n ch t vi c xây d ng n n kinh t đ c l p t ch v iắ ặ ệ ự ề ế ộ ậ ự ủ ớ ch đ ng h i nh p kinh t qu c t , đ phát tri n b n v ng đ tủ ộ ộ ậ ế ố ế ể ể ề ữ ấ n c.ướ Nguyên t c 8: ắ K t h p ch t ch gi a phát tri n kinh t , phát tri n xã h iế ợ ặ ẽ ữ ể ế ể ộ và b o v môi tr ng v i b o đ m qu c phòng, an ninh vàả ệ ườ ớ ả ả ố tr t t an toàn xã h i.ậ ự ộ Phát tri n b n v ng là gì?ể ề ữ Phát tri n là m t quá trình tăng tr ng bao g m nhi u y u t c u thành khác nhauể ộ ưở ồ ề ế ố ấ nh kinh t , chính tr , xã h i, k thu t, văn hóa … M c tiêu c a phát tri n là nângư ế ị ộ ỹ ậ ụ ủ ể cao đi u ki n và ch t l ng cu c s ng c a loài ng i; làm cho con ng i ít phề ệ ấ ượ ộ ố ủ ườ ườ ụ thu c vào thiên nhiên; t o l p nên cu c s ng công b ng và bình đ ng gi a cácộ ạ ậ ộ ố ằ ẳ ữ thành viên. Tuy nhiên, trong m t th i gian khá dài ng i ta đ t m c tiêu kinh t quáộ ờ ườ ặ ụ ế cao, xem s tăng tr ng v kinh t là đ đo duy nh t c a s phát tri n.ự ưở ề ế ộ ấ ủ ự ể Sau m t th i kỳ phát tri n m nh m c a các n n kinh t th gi i vào các năm 50ộ ờ ể ạ ẽ ủ ề ế ế ớ -80 c a th k tr c, loài ng i nh n th c đ c r ng: đ đo kinh t không ph nủ ế ỷ ướ ườ ậ ứ ượ ằ ộ ế ả ánh đ c đ y đ quan ni m v phát tri n. Do v y, ph i xem xét l i và đánh giáượ ầ ủ ệ ề ể ậ ả ạ đúng đ nắ các m i quan h : con ng i - trái đ t, phát tri n kinh t xã h i - b o vố ệ ườ ấ ể ế ộ ả ệ môi tr ng. Tàiườ nguyên c a trái đ t không ph i là vô t n, không th khai thác ho củ ấ ả ậ ể ặ th ng tr theo ýố ị mình; kh năng đ ng hoá ch t th i c a môi tr ng là có gi i h n;ả ồ ấ ả ủ ườ ớ ạ c n thi t ph i tínhầ ế ả toán đ n l i ích chung c a c ng đ ng, c a các th h t ng laiế ợ ủ ộ ồ ủ ế ệ ươ và các chi phí môi tr ng cho s phát tri n… Hi u đ c t t c các yêu c u trênườ ự ể ể ượ ấ ả ầ chính là hi u đ c đ nhể ượ ị nghĩa v ề Phát tri n b n v ngể ề ữ . Còn trong đi u ki n Thề ệ ế gi i hi n nay, ớ ệ “Phát tri n b n v ng đ c hi u là s phát tri n đáp ng đ cể ề ữ ượ ể ự ể ứ ượ nh ng yêu c u c a hi n t i, nh ng không gây tr ng i cho vi c đáp ng (các)ữ ầ ủ ệ ạ ư ở ạ ệ ứ nhu c u ( y) c a các th h mai sauầ ấ ủ ế ệ ” (Theo văn b n chính th c c a Liên Hi pả ứ ủ ệ Qu c).ố Tuy nhiên, l y gì đ đo đ c s phát tri n b n v ng? Và có th đ a ra khái ni mấ ể ượ ự ể ề ữ ể ư ệ “PTBV m c ch p nh n đ c”? Đây là v n đ không đ n gi n, hi n đang đ cở ứ ấ ậ ượ ấ ề ơ ả ệ ượ nghiên c u. Đã có nhi u h th ng tiêu chí, ch tiêu đ c đ xu t, nh ng đ c th aứ ề ệ ố ỉ ượ ề ấ ư ượ ừ nh n ngày càng r ng rãi là 4 m c đ đo sau:ậ ộ ứ ộ Đ đo kinh t :ộ ế Đ đo kinh t c a s phát tri n b n v ng đ c tính trên giá tr GDP ho c GNP.ộ ế ủ ự ể ề ữ ượ ị ặ Tuy nhiên v i cách tính này, đ phát tri n kinh t ph i tiêu t n tài nguyên và t o raớ ể ể ế ả ố ạ các ch t th i đ c h i. Do v y, trong đ đo này c n ph i tính đ n vi c h n ch t iấ ả ộ ạ ậ ộ ầ ả ế ệ ạ ế ố đa nhu c u tiêu th tài nguyên không tái t o và m c đ tái sinh tài nguyên, v t li uầ ụ ạ ứ ộ ậ ệ t các ch t th i. Bên c nh các giá tr bình quân GDP, GNP, s chênh l ch các giá trừ ấ ả ạ ị ự ệ ị này các t ng l p dân c khác nhau cũng đ c tính nh m t giá tr đo kinh t c aở ầ ớ ư ượ ư ộ ị ế ủ s phát tri n b n v ng trên quy mô toàn c u và đ c th hi n m c đ và quy môự ể ề ữ ầ ượ ể ệ ở ứ ộ duy trì vi n tr c a các n c công nghi p phát tri n cho các n c đang phát tri n;ệ ợ ủ ướ ệ ể ướ ể s công b ng v kinh t và trao đ i th ng m i gi a hai nhóm n c trên th hi nự ằ ề ế ổ ươ ạ ữ ướ ể ệ các khía c nh: tăng giá nguyên li u thô, h giá thi t b , xoá n n c ngoài vàở ạ ệ ạ ế ị ợ ướ tr ng ph t kinh t đ i v i các n c đang phát tri n.ừ ạ ế ố ớ ướ ể Đ đo môi trộ ư ng:ờ Đ đo môi tr ng c a s phát tri n b n v ng có th đánh giá thông qua ch t l ngộ ườ ủ ự ể ề ữ ể ấ ượ các thành ph n môi tr ng không khí, n c, đ t, sinh thái; m c đ duy trì cácầ ườ ướ ấ ứ ộ ngu n tài nguyên không tái t o; vi c khai thác và s d ng h p lý các ngu n tàiồ ạ ệ ử ụ ợ ồ nguyên không tái t o; ngu n v n c a xã h i dành cho các ho t đ ng b o v môiạ ồ ố ủ ộ ạ ộ ả ệ tr ng; kh năng ki m soát c a chính quy n đ i v i các ho t đ ng kinh t xã h i,ườ ả ể ủ ề ố ớ ạ ộ ế ộ ti m n các tác đ ng tiêu c c đ i v i môi tr ng, ý th c b o v môi tr ng c aề ẩ ộ ự ố ớ ườ ứ ả ệ ườ ủ ng i dân.ườ Đ đo xã h i:ộ ộ Trong giai đo n hi n nay, phát tri n b n v ng đã tr thành chi n l c chung c aạ ệ ể ề ữ ở ế ượ ủ Liên Hi p Qu c và các qu c gia trên th gi i. Do v y, b o v môi tr ng và phátệ ố ố ế ớ ậ ả ệ ườ tri n b n v ng là m c tiêu mang tính ch t chính tr c a t t c các qu c gia trên thể ề ữ ụ ấ ị ủ ấ ả ố ế gi i; Phát tri n b n v ng đòi h i t do th c s c a các công dân, v các thông tinớ ể ề ữ ỏ ự ự ự ủ ề v k ho ch phát tri n c a Chính ph và ch t l ng môi tr ng n i h đang s ng;ề ế ạ ể ủ ủ ấ ượ ườ ơ ọ ố Phát tri n b n v ng đòi h i s công b ng v các quy n l i xã h i, nh : có công ănể ề ữ ỏ ự ằ ề ề ợ ộ ư vi c làm, đ m b o các quy n l i kinh t và xã h i khác, gi m b t h ngăn cáchệ ả ả ề ợ ế ộ ả ớ ố gi a ng i giàu và nghèo trong xã h i, …ữ ườ ộ Phát tri n b n v ng đòi h i ph i thay đ i chính sách xã h i cho phù h p nh : chínhể ề ữ ỏ ả ổ ộ ợ ư sách tr c p, chính sách thu đ lo i tr xu h ng già hoá các xã h i phát tri n.ợ ấ ế ể ạ ừ ướ ở ộ ể Đ đô văn hoá:ộ Phát tri n b n v ng đòi h i ph i thay đ i các thói quen và phong cách s ng có h iể ề ữ ỏ ả ổ ố ạ cho môi tr ng chung c a trái đ t nh các thói quen sinh nhi u con các n cườ ủ ấ ư ề ở ướ đang phát tri n theo tri t lý: Tr i sinh voi, tr i tr i sinh c ; thói quen tiêu dùng lãngể ế ờ ờ ờ ỏ phí c a công dân các n c công nghi p phát tri n; Phát tri n b n v ng đòi h iủ ướ ệ ể ể ề ữ ỏ ph i thi t l p các t p t c ti n b m i thay cho các t p t c l c h u cũ và xác l pả ế ậ ậ ụ ế ộ ớ ậ ụ ạ ậ ậ các t p t c phù h p v i đi u ki n s ng đang thay đ i c a con ng i. Thí d , đậ ụ ợ ớ ề ệ ố ổ ủ ườ ụ ể phù h p v i quá trình đô th hoá đang di n ra trên trái đ t, con ng i c n ph i thayợ ớ ị ễ ấ ườ ầ ả đ i các thói quen lành m nh c a n n văn minh đô th ; Đ đo văn hoá c a phát tri nổ ạ ủ ề ị ộ ủ ể b n v ng còn là “văn hoá xanh”. Văn hoá xanh là n n văn hoá phù h p v i s phátề ữ ề ợ ớ ự tri n b n v ng, đó là toàn b các ho t đ ng văn hoá c a con ng i d a trên đ oể ề ữ ộ ạ ộ ủ ườ ự ạ đ c th gi i v cu c s ng c ng đ ng. Văn hoá xanh th hi n trong: vi c xây d ngứ ế ớ ề ộ ố ộ ồ ể ệ ệ ự c s h t ng nh nhà , giao thông đô th …, các quan h xã h i c a con ng i vàơ ở ạ ầ ư ở ị ệ ộ ủ ườ thái đ c a con ng i đ i v i thiên nhiên. Văn hoá xanh th hi n trong thái đ vàộ ủ ườ ố ớ ể ệ ộ hành vi c a con ng i h ng t i s gi m nghèo đói, nâng cao ch t l ng cu củ ườ ướ ớ ự ả ấ ượ ộ s ng c a mình. đây, s v t lên nghèo đói không ph i b ng b t c cách nào màố ủ ở ự ượ ả ằ ấ ứ ch b ng các ph ng th c phù h p v i đ o đ c th gi i v cu c s ng c ng đ ng.ỉ ằ ươ ứ ợ ớ ạ ứ ế ớ ề ộ ố ộ ồ Trong văn hoá xanh có c thái đ đúng đ n c a con ng i đ i v i các hi n t ngả ộ ắ ủ ườ ố ớ ệ ượ tiêu c c trong môi tr ng xã h i nh : ch ng tham nhũng và các t n n xã h i đangự ườ ộ ư ố ệ ạ ộ làm mai m t cu c s ng t t đ p c a n n văn minh nhân lo i.ộ ộ ố ố ẹ ủ ề ạ Đ có đ c các thay đ i phù h p v i quan đi m v phát tri n b n v ng, m iể ượ ổ ợ ớ ể ề ể ề ữ ọ ng i trên trái đ t c n ph i thay đ i các quan đi m v đ o đ c s ng. Tr c h t làườ ấ ầ ả ổ ể ề ạ ứ ố ướ ế trách nhi m c a con ng i đ i v i thiên nhiên và th h t ng lai bao g m: tráchệ ủ ườ ố ớ ế ệ ươ ồ nhi m s ng hoà h p v i thiên nhiên, s t n t i bình đ ng c a loài ng i và cácệ ố ợ ớ ự ồ ạ ẳ ủ ườ d ng s ng khác trên trái đ t, ý th c ti t ki m tài nguyên thiên nhiên và b o v môiạ ố ấ ứ ế ệ ả ệ tr ng s ng chung c a hành tinh.ườ ố ủ Các nguyên t c xây d ng xã h i phát tri n b n v ngắ ự ộ ể ề ữ Trong cu n “C u l y Trái đ t” xu t b n năm 1991, 200 nhà khoa h c hàng đ u t pố ứ ấ ấ ấ ả ọ ầ ậ h p trong 3 t ch c là Ch ng trình môi tr ng Liên h p qu c (UNEP), Qu hoangợ ổ ứ ươ ườ ợ ố ỹ dã Th gi i (WWF) và Hi p h i b o t n thiên nhiên th gi i (IUCN) đã nêu lên hế ớ ệ ộ ả ồ ế ớ ệ th ng 9 nguyên t c c b n đ xây d ng m t xã h i phát tri n b n v ng. Đó là:ố ắ ơ ả ể ự ộ ộ ể ề ữ - Tôn tr ng và quan tâm đ n cu c s ng c ng đ ng;ọ ế ộ ố ộ ồ - Nâng cao ch t l ng cu c s ng c a con ng i;ấ ượ ộ ố ủ ườ - B o t n s s ng và s đa d ng sinh h c c a Trái đ t;ả ồ ự ố ự ạ ọ ủ ấ - H n ch đ n m c th p nh t vi c làm suy gi m các ngu n tài nguyên không táiạ ế ế ứ ấ ấ ệ ả ồ t o;ạ - Gi v ng trong kh năng ch u đ ng đ c c a Trái đ t;ữ ữ ả ị ự ượ ủ ấ - Thay đ i thái đ và hành vi c a con ng i;ổ ộ ủ ườ - Đ cho các c ng đ ng t qu n lý môi tr ng c a mình;ể ộ ồ ự ả ườ ủ - Xây d ng m t khuôn m u qu c gia th ng nh t, thu n l i cho b o v và phátự ộ ẫ ố ố ấ ậ ợ ả ệ tri n;ể - Xây d ng m t kh i liên minh toàn c u trong b o v môi tr ng.ự ộ ố ầ ả ệ ườ S đ bi u di n n i dung phát tri n b n v ng:ơ ồ ể ễ ộ ể ề ữ Có khá nhi u s đ bi u di n n i dung phát tri n b n v ng đã đ c nghiên c u,ề ơ ồ ể ễ ộ ể ề ữ ượ ứ d i đây là 3 s đ mô hình phát tri n b n v ng đ c đ c p nhi u nh t hi n nay.ướ ơ ồ ể ề ữ ượ ề ậ ề ấ ệ MÔ HÌNH C A H I Đ NG TH GI I V MÔI TR NG VÀ PHÁT TRI NỦ Ộ Ồ Ế Ớ Ề ƯỜ Ể MÔ HÌNH C A NGÂN HÀNG TH GI I Ủ Ế Ớ MÔ HÌNH TH NGƯỜ Đ C S D NGƯỢ Ử Ụ Các mô hình PTBV c th trong m t s lĩnh v c ho t đ ng s n xu t c a xã h i vàụ ể ộ ố ự ạ ộ ả ấ ủ ộ đ a bàn sinh s ng c a c ng đ ng cũng đã đ c th c hi n và đ c phân theo cácị ố ủ ộ ồ ượ ự ệ ượ lo i sau:ạ - PTBV theo ngành: công nghi p, nông nghi pệ ệ - PTBV theo c ng đ ng: mi n núi, đ ng b ng, đô th , duyên h iộ ồ ề ồ ằ ị ả - PTBV theo lãnh th : thành ph , l u v c sông, vùng ven bi nổ ố ư ự ể - Phát tri n không b n v ng: các mô hình không b n v ngể ề ữ ề ữ Trong khuôn kh c a H i th o hôm nay, xin đ c đ c p sâu h n v ch đ “M iổ ủ ộ ả ượ ề ậ ơ ề ủ ề ố quan h gi a phát tri n đô th và b o v môi tr ng theo h ng phát tri n b nệ ữ ể ị ả ệ ườ ướ ể ề v ng” và đi m qua tình hình phát tri n b n v ng Thành ph H Chí Minh mà theoữ ể ể ề ữ ố ồ phân lo i PTBV thu c mô hình PTBV theo lãnh th . ạ ộ ổ Khái ni m v thành ph phát tri n b n v ngệ ề ố ể ề ữ S phát tri n b n v ng là s phát tri n đáp ng đ c các nhu c u hi n t i màự ể ề ữ ự ể ứ ượ ầ ệ ạ không làm t n h i đ n kh năng đáp ng nhu c u cu các th h t ng lai. Sổ ạ ế ả ứ ầ ả ế ệ ươ ự phát tri n thành ph b n v ng c n đ t đ c 3 m c tiêu c b n sau:ể ố ề ữ ầ ạ ượ ụ ơ ả - Thành ph phát tri n b n v ng v kinh t .ố ể ề ữ ề ế - Thành ph phát tri n b n v ng v tài nguyên và môi tr ng.ố ể ề ữ ề ườ - Thành ph phát tri n b n v ng v văn hoá xã h i.ố ể ề ữ ề ộ Thành ph phát tri n b n v ng v kinh t th hi n quá trình tăng tr ng liênố ể ề ữ ề ế ể ệ ở ưở t c, n đ nh, ụ ổ ị lâu dài các ch tiêu kinh t theo th i gian.ỉ ế ờ Thành ph phát tri n b n v ng v tài nguyên và môi tr ng th hi n vi c số ể ề ữ ề ườ ể ệ ở ệ ử d ng tài ụ nguyên m t cách h p lý, đ m b o s b o t n đa d ng sinh h c, không cóộ ợ ả ả ự ả ồ ạ ọ nh ng tác đ ng tiêu c c đ n môi tr ng. B n v ng v tài nguyên và môi tr ng làữ ộ ự ế ườ ề ữ ề ườ vi c s d ng các tài nguyên không v t quá kh năng t ph c h i cu nó, sao choệ ử ụ ượ ả ự ụ ồ ả đáp ng đ c các nhu c u hi n t i song không làm suy y u kh năng tái t o trongứ ượ ầ ệ ạ ế ả ạ t ng lai đ đáp ng nhu c u cu các th h mai sau.ươ ể ứ ầ ả ế ệ Thành ph phát tri n b n v ng v văn hoá xã h i th hi n vi c mang l i nh ngố ể ề ữ ề ộ ể ệ ở ệ ạ ữ l i ích ợ lâu dài cho xã h i nh t o công ăn vi c làm cho ng i lao đ ng, góp ph nộ ư ạ ệ ườ ộ ầ nâng cao m c s ng cu ng i dân và s n đ nh cu xã h i, đ ng th i b o t n cácứ ố ả ườ ự ổ ị ả ộ ồ ờ ả ồ giá tr văn hoá.ị Các nguyên t c c b n c a phát tri n thành ph b n v ng:ắ ơ ả ủ ể ố ề ữ (1) Khai thác s d ng h p lý các ngu n tài nguyên: ử ụ ợ ồ M i ho t đ ng phát tri n kinhọ ạ ộ ể t xã h i t i m t thành ph c n s d ng tài nguyên thiên nhiên ho c tài nguyênế ộ ạ ộ ố ầ ử ụ ặ nhân văn, trong đó có ngu n tài nguyên tái t o và có ngu n tài nguyên không tái t o.ồ ạ ồ ạ Vì v y, vi c khai thác, s d ng h p lý các ngu n tài nguyên thiên nhiên t i đô th ,ậ ệ ử ụ ợ ồ ạ ị đ m b o vi c l u l i cho các th h t ng lai ngu n tài nguyên không kém h n soả ả ệ ư ạ ế ệ ươ ồ ơ v i nh ng gì mà th h tr c đ c h ng là nguyên t c hàng đ u cu s phátớ ữ ế ệ ướ ượ ưở ắ ầ ả ự tri n b n v ng thành ph . Nh v y, trong quá trình khai thác tài nguyên c n ph iể ề ữ ố ư ậ ầ ả th c hi n các gi i pháp ngăn ch n s ô nhi m và suy thoái môi tr ng nh suyự ệ ả ặ ự ễ ườ ư thoái v đa d ng sinh h c, m t đi các vùng đ t ng p n c, m t đi các giá tr vănề ạ ọ ấ ấ ậ ướ ấ ị hoá, truy n th ng …ề ố (2) B o v môi tr ng và gi m thi u ch t th i: ả ệ ườ ả ể ấ ả Vi c khai thác tài nguyên thiênệ nhiên b a bãi, thi u các bi n pháp b o v môi tr ng và gi m thi u ch t th i t iừ ế ệ ả ệ ườ ả ể ấ ả ạ đô th s gây suy thoái môi tr ng, tác đ ng có h i t i quá trình phát tri n kinh tị ẽ ườ ộ ạ ớ ể ế xã h i t i thành ph . Vì v y, b o v môi tr ng và gi m thi u ch t th i t i đô thộ ạ ố ậ ả ệ ườ ả ể ấ ả ạ ị là m t trong nh ng nguyên t c phát tri n b n v ng c a thành ph .ộ ữ ắ ể ề ữ ủ ố (3) Phát tri n đô th g n v i vi c b o t n tính đa d ng: ể ị ắ ớ ệ ả ồ ạ Quá trình đô th hoá có thị ể xâm h i đ n vi c b o t n tính đa d ng c a thiên nhiên và văn hoá xã h i c a đôạ ế ệ ả ồ ạ ủ ộ ủ th . Vì v y, b o t n tính đa d ng t i đô th là m t trong nh ng nguyên t c phátị ậ ả ồ ạ ạ ị ộ ữ ắ tri n b n v ng c a thành ph .ể ề ữ ủ ố (4) Phát tri n thành ph ph i phù h p v i quy ho ch t ng th phát tri n KTXể ố ả ợ ớ ạ ổ ể ể H: Ph ng án khai thác tài nguyên thiên nhiên t i đô th ph i phù h p v i quy ho chươ ạ ị ả ợ ớ ạ phát tri n KTXH cu thành ph và vùng. ể ả ố (5) Chia s l i ích v i c ng đ ng dân c đô th : ẻ ợ ớ ộ ồ ư ị Trong quá trình khai thác tài nguyên ph c v cho các d án phát tri n cu thành ph , UBND thành ph c n tuân thụ ụ ự ể ả ố ố ầ ủ nguyên t c chia s l i ích v i c ng đ ng đô th s ng xung quanh khu v c d án. ắ ẻ ợ ớ ộ ồ ị ố ự ự (6) Khuy n khích s tham gia cu c ng đ ng dân c đô th : ế ự ả ộ ồ ư ị Vi c tham gia cuệ ả c ng đ ng dân c đô th vào ho t đ ng khai thác tài nguyên ph c v phát tri nộ ồ ư ị ạ ộ ụ ụ ể KTXH t i đô th không ch giúp h tăng thêm thu nh p, c i thi n đ i s ng mà cònạ ị ỉ ọ ậ ả ệ ờ ố nâng cao trách nhi m cu h đ i v i b o v tài nguyên thiên nhiên và môi tr ng. ệ ả ọ ố ớ ả ệ ườ (7) Th ng xuyên trao đ i, tham kh o ý ki n v i c ng đ ng dân c đô th và cácườ ổ ả ế ớ ộ ồ ư ị đ i tố ượng liên quan: S tham kh o ý ki n cu các ch đ u t v i c ng đ ng dânự ả ế ả ủ ầ ư ớ ộ ồ c đô th là c n thi t và quan tr ng nh m tranh th s ng h cu c ng đ ng, tăngư ị ầ ế ọ ằ ủ ự ủ ộ ả ộ ồ c ng tính kh thi cu d án, có các bi n pháp gi m thi u các tác đ ng tiêu c c vàườ ả ả ự ệ ả ể ộ ự tăng c ng s tham gia, đóng góp cu qu n chúng đ a ph ng. ườ ự ả ầ ị ươ (8) Chú tr ng vi c đào t o nâng cao nh n th c môi tr ng:ọ ệ ạ ậ ứ ườ S phát tri n b n v ngự ể ề ữ đòi h i đ i ngũ nh ng ng i th c hi n ph i có trình đ chuyên môn, nghi p v vàỏ ộ ữ ườ ự ệ ả ộ ệ ụ nh n th c đúng đ n v s c n thi t ph i b o v tài nguyên và môi tr ng. ậ ứ ắ ề ự ầ ế ả ả ệ ườ (9) Th ng xuyên ti n hành công tác nghiên c u:ườ ế ứ Công tác nghiên c u khoa h cứ ọ công ngh là y u t quan tr ng cho s phát tri n KTXH b n v ng t i thành ph .ệ ế ố ọ ự ể ề ữ ạ ố Trong quá trình phát tri n, nhi u y u t ch quan và khách quan n y sinh c nể ề ế ố ủ ả ầ nghiên c u đ có nh ng gi i pháp phù h p cho s phát tri n b n v ng. ứ ể ữ ả ợ ự ể ề ữ Quy trình phát tri n đô th b n v ng có th bao g m các b c sau đây:ể ị ề ữ ể ồ ướ - B c 1: ướ Chu n b .ẩ ị - B c 2: ướ Xác đ nh các m c tiêu và ch tiêu phát tri n b n v ng c a đô th .ị ụ ỉ ể ề ữ ủ ị - B c 3:ướ Đánh giá các ch tiêu kinh t , xã h i và môi tr ng tr c khi tri n khaiỉ ế ộ ườ ướ ể ch ng trình phát tri n b n v ng đô th .ươ ể ề ữ ị - B c 4: ướ Xây d ng và tri n khai các ch ng trình, d án nh m phát tri n b nự ể ươ ự ằ ể ề v ng đô th (ho c chuy n đ i t đô th c đi n thành đô th sinh thái).ữ ị ặ ể ổ ừ ị ổ ể ị - B c 5: ướ Đ xu t các gi i pháp h tr phát tri n b n v ng đô th .ề ấ ả ỗ ợ ể ề ữ ị - B c 6: ướ Đánh giá các ch tiêu kinh t , xã h i và môi tr ng sau m t th i gianỉ ế ộ ườ ộ ờ (kho ng 5,10 năm) tri n khai ch ng trình phát tri n b n v ng đô th .ả ể ươ ể ề ữ ị - B c 7: ướ So sánh các ch tiêu kinh t , xã h i và môi tr ng tr c và sau khiỉ ế ộ ườ ướ tri n khai ch ng trình phát tri n b n v ng đô th . So sánh các ch tiêuể ươ ể ề ữ ị ỉ đ t đ c v i các tiêu chu n đánh giá m c đ phát tri n b n v ng.ạ ượ ớ ẩ ứ ộ ể ề ữ - B c 8: ướ Duy trì s phát tri n b n v ng c a đô th thông qua ch ng trình phátự ể ề ữ ủ ị ươ tri n b n v ng đô th ti p theo (5, 10 năm ti p theo).ể ề ữ ị ế ế M t s ch tiêu đánh giá s phát tri n b n v ng đô thộ ố ỉ ự ể ề ữ ị Các ch tiêu kinh t xã h i và môi tr ng s đ c s d ng đ đánh giá s phátỉ ế ộ ườ ẽ ượ ử ụ ể ự tri n b n v ng đô th (thành ph ) đ c tóm t t trong b ng sau: ể ề ữ ị ố ượ ắ ả TT Ch tiêuỉ N i dungộ A. CÁC CH TIÊU KINH TỈ Ế 01 Tăng tr ng kinh tưở ế M c tăng th c GDP (tính theo giá c đ nh)ứ ự ố ị 02 Thu nh p bình quânậ Thu nh p bình quân đ u ng i (Tính theo ph ngậ ầ ườ ươ pháp s c mua t ng đ ng PPP)ứ ươ ươ 03 Xu t nh p kh uấ ậ ẩ Cán cân th ng m i (B)ươ ạ Thâm h t tài kho n vãng lai (D)ụ ả 04 L m phátạ Ch s giá tiêu dùng (CPI)ỉ ố 05 Vi c làmệ T l có vi c làmỉ ệ ệ 06 Phân ph i thu nh pố ậ Ch s ph n ánh đ b t bình quân trong phân ph iỉ ố ả ộ ấ ố (GINI), t l nghèo đóiỷ ệ 07 Thu ngân sách M c huy đ ng thu so v i GDPứ ộ ế ớ 08 Đ u t trong n cầ ư ướ T l đ u t so v i GDPỉ ệ ầ ư ớ 09 Thu hút đ u t n c ngoàiầ ư ướ S v n/s d án thu hút đ u tố ố ố ự ầ ư 10 H tr c a qu c tỗ ợ ủ ố ế Quy mô ODA th c huy đ ngự ộ B CÁC CH TIÊU XÃ H IỈ Ộ 01 Tăng dân số T nhiên (sinh-t )ự ử 02 S c khoứ ẻ T l t vong tr emỉ ệ ử ẻ 03 Nư c s chớ ạ T l dùng n c s chỉ ệ ướ ạ 04 Dinh dư ngỡ Tiêu dùng Calo/ng i.ngàyườ 05 An toàn l ng th cươ ự S n l ng l ng th c quy thócả ượ ươ ự 06 Giáo d cụ S năm đi h c trung bình (N) ố ọ T l dân s bi t chỉ ệ ố ế ữ 07 Phát tri n ph nể ụ ữ T l ph n bi t chỉ ệ ụ ữ ế ữ 08 Các ch tiêu v phát tri n y tỉ ề ể ế Tu i th và t l t vong tr s sinh.ổ ọ ỷ ệ ử ẻ ơ 09 Chi tiêu cho các nhu c u xã h iầ ộ T l chi tiêu cho giáo d c và y t trong ngân sáchỉ ệ ụ ế C. CÁC CH TIÊU V MÔI TR NGỈ Ề ƯỜ 01 Ô nhi m không khí và ti ng nễ ế ồ So sánh n ng đ các ch t ô nhi m không khí v iồ ộ ấ ễ ớ tiêu chu n môi tr ngẩ ườ 02 Ô nhi m ngu n n c và n cễ ồ ướ ướ th iả So sánh n ng đ các ch t ô nhi m trong n c vàồ ộ ấ ễ ướ n c th i v i tiêu chu n môi tr ngướ ả ớ ẩ ườ 03 Ch t th i r n và ch t th iấ ả ắ ấ ả nguy h iạ Tình hình qu n lý ch t th i r n đô th và côngả ấ ả ắ ị nghi p, bao g m c ch t th i nguy h iệ ồ ả ấ ả ạ 04 Cây xanh đô thị T l di n tích cây xanh che phỷ ệ ệ ủ T l di n tích cây xanh bình quân đ u ng iỷ ệ ệ ầ ườ 05 Ti t ki m năng l ngế ệ ượ Tiêu dùng năng l ng bình quânượ 06 Đa d ng sinh h cạ ọ Suy thoái đa d ng sinh h cạ ọ 07 Ng p úngậ Tình tr ng thoát n c và ng p úng vào mùa m aạ ướ ậ ư 08 Tác đ ng môi tr ng c a giaoộ ườ ủ thông đ ng bườ ộ Tình tr ng k t xe, tai n n giao thôngạ ẹ ạ 09 Tác đ ng môi tr ng c a Giaoộ ườ ủ thông đ ng thuườ ỷ S v b s c tràn d u/tràn hoá ch t/đâm va tàuố ụ ị ự ố ầ ấ 10 Chi tiêu ngân sách cho BVMT T l ngân sách dành cho môi tr ngỷ ệ ườ 11 Qu n lý môi tr ngả ườ S cán b làm công tác môi tr ngố ộ ườ S v ki n cáo v môi tr ngố ụ ệ ề ườ Ngu n: Trung tâm Công ngh Môi tr ng, 2005ồ ệ ườ Phát tri n b n v ng đô th t i Vi t Namể ề ữ ị ạ ệ Theo s li u c a T ng c c th ng kê, tính đ n 31/12/2005, Vi t Nam có 670 đô th ,ố ệ ủ ổ ụ ố ế ệ ị trong đó có 5 thành ph c p qu c gia là Th đô Hà n i, thành ph H Chí Minh,ố ấ ố ủ ộ ố ồ H i phòng, Đà n ng và C n Th , 11 thành ph c p Vùng là Hu , Biên hoà, Vũngả ẵ ầ ơ ố ấ ế Tàu, Nha Trang, Buôn Ma Thu t, Vinh, Nam Đ nh, H Long, Vi t Trì, Thái Nguyênộ ị ạ ệ và Hoà Bình, 76 thành ph , th xã c p t nh và 588 th tr n c p huy n v i t ng dânố ị ấ ỉ ị ấ ấ ệ ớ ổ s 22,42/83,2 tri u ng i (chi m g n 27% dân s toàn qu c). D báo đ n nămố ệ ườ ế ầ ố ố ự ế 2010 s có kho ng 1000 đô th , v i di n tích đ t 243.200ha (chi m 0,74% di n tíchẽ ả ị ớ ệ ấ ế ệ đ t t nhiên c n c) và t ng s dân 30,4 tri u ng i (chi m 33% dân s toànấ ự ả ướ ổ ố ệ ườ ế ố qu c) bình quân 80m2/ng i và đ n năm 2020 s có h n 1.500 đô th , v i di n tíchố ườ ế ẽ ơ ị ớ ệ đ t 460.000ha (chi m 1,4% di n tích đ t t nhiên c n c) và t ng s dân 46,0ấ ế ệ ấ ự ả ướ ổ ố tri u ng i (chi m 45% dân s toàn qu c), bình quân 100m2/ng i.ệ ườ ế ố ố ườ T c đ phát tri n đô th trong giai đo n hi n nay r t nhanh, đi n hình nh khu v cố ộ ể ị ạ ệ ấ ể ư ự phía B c g m Th đô Hà N i, Tp. H Long, Tp. Đi n Biên; Khu v c Mi n Trungắ ồ ủ ộ ạ ệ ự ề g m Tp. Đà N ng, Tp. Đ ng H i; Tp. Hu ; khu v c phía Nam g m Tp. H Chíồ ẵ ồ ớ ế ự ồ ồ Minh;, Tp. Biên Hòa, Tp. Vũng Tàu, TX. Th D u M t, Tp. C n Th , ... Bên c nhủ ầ ộ ầ ơ ạ vi c phát tri n đô th kéo theo nhu c u giao thông nh xe g n máy, xe ôtô gia tăngệ ể ị ầ ư ắ r t nhanh. Tình tr ng k t xe gây ách t c giao thông t i các đô th l n đang là v n đấ ạ ẹ ắ ạ ị ớ ầ ề quan tâm l n c a các s ban ngành quy ho ch.ớ ủ ở ạ V i m t đ t n c h n 80 tri u dân, hi n hay theo th ng kê ch a đ y đ Vi t Namớ ộ ấ ướ ơ ệ ệ ố ư ầ ủ ệ đã có h n 10 tri u xe g n máy. V i 10 tri u xe máy này l u thông s góp ph n đ cơ ệ ắ ớ ệ ư ẽ ầ ắ l c vào vi c quá t i đ i v i h th ng giao thông đô th , gây ô nhi m không khí doự ệ ả ố ớ ệ ố ị ễ khí th i, gây ti ng n. Ngoài ra, s gia tăng nhanh v s l ng ô tô góp ph n gây ôả ế ồ ự ề ố ượ ầ nhi m v khí th i và ti ng n trong vùng đô th . Bên c nh đó, vi c phát tri n c sễ ề ả ế ồ ị ạ ệ ể ơ ở h t ng đòi h i ho t đ ng giao thông v n t i gia tăng nên t o áp l c đ n môiạ ầ ỏ ạ ộ ậ ả ạ ự ế tr ng khu đô th do khí th i, ti ng n.ườ ị ả ế ồ S phát tri n các đô th cùng v i vi c gia tăng t l dân s đô th gây áp l c r t l nự ể ị ớ ệ ỷ ệ ố ị ự ấ ớ đ n môi tr ng đô th . N u không có các gi i pháp b o v môi tr ng thì đô th sế ườ ị ế ả ả ệ ườ ị ẽ không th phát tri n b n v ng. ể ể ề ữ Đ nh h ng Phát tri n Đô th Vi t nam 2000 - 2020 đã đ c Th t ng Chính phị ướ ể ị ệ ượ ủ ướ ủ phê duy t t iệ ạ Quy t đ nh s 10/1998/QĐ-TTg ngày 23/10/1998. Đ nh h ng nàyế ị ố ị ướ c n đ c rà soát l i và tri n khai th c hi n theo tinh th n phát tri n b n v ng c aầ ượ ạ ể ự ệ ầ ể ề ữ ủ “Ch ng trình Ngh s 21 Vi t Nam” v i các m c tiêu chính: phát tri n đô th h pươ ị ự ệ ớ ụ ể ị ợ lý, phân b hài hoá nh m tránh tình tr ng t p trung quá t i vào các đô th l n; hố ằ ạ ậ ả ị ớ ệ th ng đô th h p lý, đ ng b v i nghiên c u t ng th phát tri n b n v ng kinh t -ố ị ợ ồ ộ ớ ứ ổ ể ể ề ữ ế xã h i; nghiên c u đi u hoà h p lý quá trình d ch chuy n dân c ; đ u t c s hộ ứ ề ợ ị ể ư ầ ư ơ ở ạ t ng toàn qu c, vùng và cho đô th ; t ng đô th hay c m đô th ph i đ m b o tầ ố ị ừ ị ụ ị ả ả ả ổ ch c và phát tri n h p lý, gi m đ n m c th p nh t tác đ ng đ n môi tr ng; v nứ ể ợ ả ế ứ ấ ấ ộ ế ườ ấ đ tài chính cho quá trình phát tri n đô th ; và ph i h p liên ngành và ph i h p đi uề ể ị ố ợ ố ợ ề hành Vùng, liên Vùng ... PTBV t i Thành ph H Chí Minhạ ố ồ V i l ch s h n 300 năm hình thành và phát tri n, ớ ị ử ơ ể Thành ph H Chí Minh ố ồ đã và đang kh ng đ nh v th c a mình là ẳ ị ị ế ủ là trung tâm kinh t , chính tr và văn hóa, khoaế ị h c l n c a khu v c phía nam, có v trí, vai trò quan tr ng đ i v i c n c. Trongọ ớ ủ ự ị ọ ố ớ ả ướ nh ng năm qua, kinh t thành ph có t c đ tăng bình quân hai con s , đã đóng gópữ ế ố ố ộ ố g n 22% GDP c a c n c, 30% giá tr s n xu t công nghi p; g n 40% giá tr xu tầ ủ ả ướ ị ả ấ ệ ầ ị ấ kh u, 25% giá tr th ng m i d ch v và 1/3 t ng thu ngân sách qu c gia. ẩ ị ươ ạ ị ụ ổ ố Phát tri nể cân đ i và b n v ng luôn là m t trong nh ng tiêu chí quan tr ng c a ố ề ữ ộ ữ ọ ủ thành ph Hố ồ Chí Minh. Đ phát tri n b n v ng, Thành ph đã quan tâm đ n vi c b o v môi tr ng,ể ể ề ữ ố ế ệ ả ệ ườ thông qua các gi i pháp b o v môi tr ng đã áp d ng. Tuy nhiên n u so sánh v iả ả ệ ườ ụ ế ớ các ch tiêu kinh t , xã h i và môi tr ng đánh giá s phát tri n b n v ng đô thỉ ế ộ ườ ự ể ề ữ ị nh đã nêu trên thì thành ph H Chí Minh ch a có s phát tri n b n v ng. ư ở ố ồ ư ự ể ề ữ M c dù khá nhi u ch tiêu v kinh t xã h i luôn đ t m c tăng tr ng caoặ ề ỉ ề ế ộ ạ ở ứ ưở (PTBV) và đã tri n khai nhi u gi i pháp b o v môi tr ng, nh ng các ch tiêu vể ề ả ả ệ ườ ư ỉ ề môi tr ng v n m c r t th p, th m chí đi xu ng.ườ ẫ ở ứ ấ ấ ậ ố Theo đánh giá trong báo cáo “Nghiên c u t ng k t m t s mô hình PTBV Vi tứ ổ ế ộ ố ở ệ Nam” c a B KHĐT, tháng 11/2005, th y khá rõ đi u này:ủ ộ ấ ề - Tình hình ô nhi m do khí th i và ti ng n giao thông t i TP. HCM ngày m t giaễ ả ế ồ ạ ộ tăng. H th ng giao thông đã b quá t i, không đáp ng đ c nhu c u giaoệ ố ị ả ứ ượ ầ thông, tình tr ng k t xe di n ra ngày càng nhi u làm gia tăng m c đ ô nhi m.ạ ẹ ễ ề ứ ộ ễ Ch a có các gi i pháp công ngh h u hi u nh m x lý khí th i, ti ng n giaoư ả ệ ữ ệ ằ ử ả ế ồ thông . - N c th i đô th gia tăng nhanh nh ng năm tr l i đây, nh ng h th ng thoátướ ả ị ữ ở ạ ư ệ ố n c nh c ng thoát, kênh r ch không đ c c i t o, đ u t m i nên tình hìnhướ ư ố ạ ượ ả ạ ầ ư ớ đ ng, ng p úng gây ô nhi m ngu n n c m t và mùi hôi. N c th i sinhứ ọ ậ ễ ồ ướ ặ ướ ả ho t ch đ c x lý b ng b t ho i. N c th i s n xu t h u nh không đ cạ ỉ ượ ử ằ ể ự ạ ướ ả ả ấ ầ ư ượ x lý ho c m i đ c x lý s b . Các d án thoát n c v sinh môi tr ngử ặ ớ ượ ử ơ ộ ự ướ ệ ườ nh “C i thi n môi tr ng TP. HCM” b ng v n vay Ngân hàng Châu á (ADB),ư ả ệ ườ ằ ố “Quy ho ch c i thi n kênh Tân Hóa-Lò G m” do Chính ph B tài tr , “C i t oạ ả ệ ố ủ ỉ ợ ả ạ kênh Nhiêu L c -Th Nghè” do vay Ngân hàng th gi i (WB) tri n khai ch m.ộ ị ế ớ ể ậ - Rác th i đô th gia tăng r t nhanh nh ng ch a có bi n pháp x lý hi u qu , đ tả ị ấ ư ư ệ ử ệ ả ạ yêu c u v v sinh môi tr ng.ầ ề ệ ườ Đ xu t, ki n ngh :ề ấ ế ị Hi n t i, Thành ph đang ti n hành đi u ch nh Quy ho ch chung xây d ng (Quyệ ạ ố ế ề ỉ ạ ự h ach t ng th ) đ n năm 2025 trong b i c nh Đ nh h ng Chi n l c phát tri nọ ổ ể ế ố ả ị ướ ế ượ ể b n v ng Vi t Nam ề ữ ở ệ (Ch ng trình Ngh s 21 c a Vi t Nam), ươ ị ự ủ ệ Lu t Xây d ng vàậ ự m t s Lu t khác có liên quan nh Lu t Môi tr ng s a đ i, đã đ c th c thi m tộ ố ậ ư ậ ườ ử ổ ượ ự ộ vài năm và đ t n c m i gia nh p WTO. Tuy có nhi u căn c h n, nhi u thu n l iấ ướ ớ ậ ề ứ ơ ề ậ ợ h n, nh ng cũng còn nhi u b t c p c n có h ng gi i quy t.ơ ư ề ấ ậ ầ ướ ả ế Quy h ach t ng th đô th (m t thành ph nào đó) các n c th ng là đ nhọ ổ ể ị ộ ố ở ướ ườ ị h ng phát tri n đô th đó trong t ng lai khá xa (20, 30, th m chí 50năm) và là quyướ ể ị ươ ậ h ach h p nh t đa ngành. G n đây, khi nhân l ai nh n th c và b c nh ng b cọ ợ ấ ầ ọ ậ ứ ướ ữ ướ đ u tiên trên con đ ng PTBV thì Quy h ach t ng th này là “Chi n l c phátầ ườ ọ ổ ể ế ượ tri n thành ph ” (City Development Strategy – CDS), trong đó bao hàm c n i dungể ố ả ộ b o v môi tr ng đ phát tri n b n v ng.ả ệ ườ ể ể ề ữ T i TP.H Chí Minh và trên bình di n c n c, chúng ta có khá nhi u quy h achạ ồ ệ ả ướ ề ọ t ng th cho m t đô th , đ u tiên là Quy h ach t ng th Kinh t -xã h i, đ n QHTTổ ể ộ ị ầ ọ ổ ể ế ộ ế S d ng đ t, các QHTT ngành nh Giao thông, C p n c, C p đi n, Thóat n c,ử ụ ấ ư ấ ướ ấ ệ ướ x lý rác, ch a k đang d ki n làm QHTT Môi tr ng…, r i cu i cùng QHCXDử ư ể ự ế ườ ồ ố l i ph i căn c (hay t p h p ???) trên t t c các QH nêu trên. Các QHTT này l iạ ả ứ ậ ợ ấ ả ạ đ c phân c p th c hi n, phê duy t và b chi ph i b i nhi u b lu t và các quyượ ấ ự ệ ệ ị ố ở ề ộ ậ đ nh khác nhau nên nhi u khi có s ch ng chéo và không ch t ch , khó t ch cị ề ự ồ ặ ẽ ổ ứ th c hi n.ự ệ Nên chăng, Thành ph HCM, m t đô th đ c bi t c a Vi t nam c n có m t “Chi nố ộ ị ặ ệ ủ ệ ầ ộ ế l c phát tri n thành ph ” theo h ng phát tri n b n v ng r i t đó các quy h achượ ể ố ướ ể ề ữ ồ ừ ọ t ng m ng vi c c th trong chi n l c đó s đ c tri n khai chi ti t sau theoừ ả ệ ụ ể ế ượ ẽ ượ ể ế đúng quy đ nh c a lu t pháp hi n hành?.ị ủ ậ ệ Vi c t ch c l p chi n l c này, hi n t i cũng không khó. B i sau khi Th t ngệ ổ ứ ậ ế ượ ệ ạ ở ủ ướ Chính ph ban hành quy t đ nh 153/TTg, 17/8/2004 v “ủ ế ị ề Đ nh h ng chi n l cị ướ ế ượ phát tri n b n v ng Vi t Namể ề ữ ở ệ (Ch ng trình ngh s 21 c a Vi t Nam)”,ươ ị ự ủ ệ ngày 9/3/2005, B k h ach Đ u t đã ra Thông t 01/TT-BKHĐT h ng d n th cộ ế ọ ầ ư ư ướ ẫ ự hi n quy t đ nh này v i nhi u n i dung khá chi ti t nh : thành l p H i đ ngệ ế ị ớ ề ộ ế ư ậ ộ ồ PTBV, đi u tra c b n, xây d ng văn ki n ch ng trình ngh s 21, ch đ o th cề ơ ả ự ệ ươ ị ự ỉ ạ ự hi n, … th m chí còn h ng d n s d ng ngu n kinh phí nào đ th c hi n nh ngệ ậ ướ ẫ ử ụ ồ ể ự ệ ữ công vi c trên.ệ c p qu c gia, chính ph đã thành l p H i đ ng PTBV Qu c gia (QĐ:1032/TTg,Ở ấ ố ủ ậ ộ ồ ố ngày 27/9/2005), còn c p đ a ph ng đã có m t s t nh, thành l p H i đ ngở ấ ị ươ ộ ố ỉ ậ ộ ồ PTBV, xây d ng đ c ch ng trình ngh s 21 c a đ a ph ng mình và h at đ ngự ượ ươ ị ự ủ ị ươ ọ ộ khá hi u qu nh Qu ng Nam, Ninh Bình, S n La, B n Tre, Đà N ng,…. T i saoệ ả ư ả ơ ế ẵ ạ TP.HCM l i ch m và ch a làm đ c đi u này. ạ ậ ư ượ ề Đây cũng là câu h i c a m t chuyên gia Pháp ph n bi n Quy h ach chung đi uỏ ủ ộ ả ệ ọ ề ch nh TP.HCM. Tuy nhiên, đ i v i nh ng ng i làm QHXD nh chúng tôi, khó cóỉ ố ớ ử ườ ư th tr l i th a đang câu h i này. Xin dành câu tr l i cho H i th o hôm nay vàể ả ờ ỏ ỏ ả ờ ộ ả n u đ c, cho nh ng nhà làm chi n l c phát tri n thành ph .ế ượ ữ ế ượ ể ố M i quan h gi a phát tri n kinh t và ch t l ng môi tr ngố ệ ữ ể ế ấ ượ ườ Th t , 20 Tháng 4 2011 20:16 ứ ư 1. Lý thuy t đ ng cong KUZNETS ế ườ T i cu c h p th ng niên l n th 67 c a Hi p h i Kinh t châu M vào thángạ ộ ọ ườ ầ ứ ủ ệ ộ ế ỹ 12/1954, Simon Kuznets l n đ u tiên gi i thi u v khái ni m đ ng cong Kuznets,ầ ầ ớ ệ ề ệ ườ mô t m i quan h gi a phát tri n kinh t và v n đ b t bình đ ng thu nh p. Đ nả ố ệ ữ ể ế ấ ề ấ ẳ ậ ế năm 1991, đ ng cong Kuznets tr thành m t ph ng ti n đ mô t m i quan hườ ở ộ ươ ệ ể ả ố ệ gi a ch t l ng môi tr ng và thu nh p đ u ng i theo th i gian. Các nhà kinh tữ ấ ượ ườ ậ ầ ườ ờ ế đã s d ng các d li u v môi tr ng cũng nh thu nh p đ u ng i các qu c giaử ụ ữ ệ ề ườ ư ậ ầ ườ ở ố đ nghiên c u v m i quan h này. Nhi u b ng ch ng đã cho th y, m c đ suyể ứ ề ố ệ ề ằ ứ ấ ứ ộ thoái môi tr ng và m c thu nh p đ u ng i cũng tuân theo quy lu t đ ng congườ ứ ậ ầ ườ ậ ườ U ng c Kuznets: suy thoái môi tr ng s gia tăng trong các giai đo n đ u c a phátượ ườ ẽ ạ ầ ủ tri n, nh ng cu i cùng s đ t đ n đ nh hay ng ng chuy n đ i (turning point) vàể ư ố ẽ ạ ế ỉ ưỡ ể ổ b t đ u gi m khi m c thu nh p v t m t ng ng nào đó. Đây đ c g i là đ ngắ ầ ả ứ ậ ượ ộ ưỡ ượ ọ ườ cong Kuznets môi tr ng (EKC). ườ Logic c a c a đ ng cong EKC khá d hi u. Vào th i kỳ đ u c a quá trình côngủ ủ ườ ễ ể ờ ầ ủ nghi p hóa, ô nhi m gia tăng m t cách nhanh chóng do đ t u tiên cao cho vi c giaệ ễ ộ ặ ư ệ tăng năng su t đ u ra, và ng i dân quan tâm nhi u đ n vi c làm và thu nh p h nấ ầ ườ ề ế ệ ậ ơ là không khí hay ngu n n c s ch. S phát tri n nhanh chóng d n đ n vi c sồ ướ ạ ự ể ẫ ế ệ ử d ng nhi u h n ngu n tài nguyên thiên nhiên và phát th i nhi u h n các ch t ôụ ề ơ ồ ả ề ơ ấ nhi m làm suy thoái môi tr ng tr m tr ng. các th i kỳ sau c a công nghi pễ ườ ầ ọ Ở ờ ủ ệ hóa, khi thu nh p tăng lên, ng i dân có ý th c h n v giá tr môi tr ng, lu tậ ườ ứ ơ ề ị ườ ậ pháp, chính sách môi tr ng cũng nh các c quan thi hành tr nên nghiêm kh c vàườ ư ơ ở ắ hi u qu h n, các công ngh s ch, công ngh tiên ti n đ c nghiên c u và ápệ ả ơ ệ ạ ệ ế ượ ứ d ng r ng rãi t o đi u ki n c i thi n ch t l ng môi tr ng. ụ ộ ạ ề ệ ả ệ ấ ượ ườ Rõ ràng, theo lý thuy t đ ng cong EKC, s tăng ô nhi m là không th tránh kh iế ườ ự ễ ể ỏ trong giai đo n đ u c a phát tri n kinh t . Tuy nhiên, s r t nguy hi m n u ng iạ ầ ủ ể ế ẽ ấ ể ế ườ làm chính sách nh m hi u ý nghĩa c a đ ng cong EKC ch ô nhi m không làầ ể ủ ườ ở ỗ ễ v n đ gì b i s t n h i s t đ ng ph c h i sau này. S ph c h i c a ch t l ngấ ề ở ự ổ ạ ẽ ự ộ ụ ồ ự ụ ồ ủ ấ ượ môi tr ng có x y ra hay không, nhanh hay ch m đòi h i ng i làm chính sáchườ ả ậ ỏ ườ ph i đ a ra nh ng quy t sách đúng đ n trong vi c đi u ph i ngu n ngân sách tăngả ư ữ ế ắ ệ ề ố ồ lên, nâng cao năng l c c a h th ng qu n lý môi tr ng, nghiên c u chuy n giaoự ủ ệ ố ả ườ ứ ể và áp d ng công ngh s ch, công ngh tiên ti n, nâng cao ý th c c ng đ ng... ụ ệ ạ ệ ế ứ ộ ồ Ngoài ra, các nhà làm chính sách cũng c n ph i chú ý đ n ng ng ph c h i c aầ ả ế ưỡ ụ ồ ủ môi tr ng sinh thái. N u nh ti p t c phát tri n mà không quan tâm đúng m cườ ế ư ế ụ ể ứ đ n công tác BVMT thì có th s v t qua ng ng ph c h i c a h sinh thái tr cế ể ẽ ượ ưỡ ụ ồ ủ ệ ướ khi đ t đ n ng ng chuy n đ i c a đ ng cong EKC. Khi đó, ch t l ng môiạ ế ưỡ ể ổ ủ ườ ấ ượ tr ng không nh ng không th ph c h i tr l i cho dù có th c hi n b t c bi nườ ữ ể ụ ồ ở ạ ự ệ ấ ứ ệ pháp nào mà còn có th tác đ ng tiêu c c tr l i s phát tri n kinh t . ể ộ ự ở ạ ự ể ế Đ ng cong môi tr ng Kuznets (EKC) ườ ườ 2. M i quan h gi a phát tri n kinh t và ch t l ng môi tr ng trên thố ệ ữ ể ế ấ ượ ườ ế gi i. ớ Trên th gi i đã có r t nhi u nghiên c u v m i quan h gi a kinh t và môiế ớ ấ ề ứ ề ố ệ ữ ế tr ng d a trên n n t ng lý thuy t EKC. Các nghiên c u th c nghi m v đ ngườ ự ề ả ế ứ ự ệ ề ườ cong EKC ch y u t p trung vào hai ch đ chính: ủ ế ậ ủ ề Li u các ch th c a suy thoái môi tr ng có tuân theo m i quan h U ng c v iệ ỉ ị ủ ườ ố ệ ượ ớ các m c thu nh p đ u ng i không. ứ ậ ầ ườ Tính toán đi m ng ng chuy n đ i khi ch t l ng môi tr ng c i thi n theo sể ưỡ ể ổ ấ ượ ườ ả ệ ự tăng lên c a thu nh p đ u ng i. ủ ậ ầ ườ Trong th i gian g n đây cũng đã có nhi u qu c gia trên th gi i th c hi n cácờ ầ ề ố ế ớ ự ệ nghiên c u v m i quan h kinh t và môi tr ng đ c thù cho riêng qu c gia mìnhứ ề ố ệ ế ườ ặ ố nh M , Trung Qu c, Đài Loan, Hàn Qu c... H u h t các nghiên c u này cũng đ uư ỹ ố ố ầ ế ứ ề tìm ra đ c m i quan h theo quy lu t EKC cũng nh xác đ nh đ c m c ng ngượ ố ệ ậ ư ị ượ ứ ưỡ thu nh p khi ch t l ng môi tr ng b t đ u tăng theo thu nh p đ u ng i choậ ấ ượ ườ ắ ầ ậ ầ ườ riêng qu c gia mình. ố Đa s các nghiên c u này t p trung vào lĩnh v c ô nhi m không khí (SO2, NOx,ố ứ ậ ự ễ SPM, CO). Ch có m t s ít nghiên c u quan tâm đ n lĩnh v c ô nhi m n c vàỉ ộ ố ứ ế ự ễ ướ ch t th i r n. Xin gi i thi u các k t qu nghiên c u th c nghi m nêu trên cùng v iấ ả ắ ớ ệ ế ả ứ ự ệ ớ m t s b ng ch ng th c t v m i quan h EKC gi a ô nhi m môi tr ng và m cộ ố ằ ứ ự ế ề ố ệ ữ ễ ườ ứ thu nh p đ u ng i. ậ ầ ườ 2.1. M i quan h gi a thu nh p đ u ng i và ô nhi m không khí: ố ệ ữ ậ ầ ườ ễ Có th nói, m i quan h gi a các ch tiêu ô nhi m không khí và thu nh p đ uể ố ệ ữ ỉ ễ ậ ầ ng i đã và đang đ c quan tâm nghiên c u nhi u nh t. Các ch tiêu ô nhi mườ ượ ứ ề ấ ỉ ễ không khí đ c đ c p ph bi n có th k đ n SO2, NOx, CO, b i và khói. ượ ề ậ ổ ế ể ể ế ụ T i Đài Loan, các nghiên c u cho th y m i quan h EKC cho 2 ch t ô nhi m NO2ạ ứ ấ ố ệ ấ ễ và CO. Ng ng chuy n đ i c a NO2 n m m c thu nh p đ u ng i 384.000 đàiưỡ ể ổ ủ ằ ở ứ ậ ầ ườ t (t ng đ ng 12.800 USD th i đi m 1996) và ng ng chuy n đ i c a CO ệ ươ ươ ờ ể ưỡ ể ổ ủ ở m c th p h n là 205.000 đài t (t ng đ ng 6.833 USD th i đi m 1996). ứ ấ ơ ệ ươ ươ ờ ể K t qu nghiên c u này cũng r t phù h p v i th c t đã di n ra t i Đài Loan trongế ả ứ ấ ợ ớ ự ế ễ ạ th p niên 90. Vào năm 1990, C c BVMT Đài Loan b t đ u áp d ng quy đ nh m iậ ụ ắ ầ ụ ị ớ b t bu c các xe ô tô m i ph i l p đ t b chuy n đ i xúc tác giúp làm gi m đángắ ộ ớ ả ắ ặ ộ ể ổ ả k l ng phát th i NO2 và CO t ho t đ ng giao thông. Quy đ nh này t ra r tể ượ ả ừ ạ ộ ị ỏ ấ hi u qu . Ng ng chuy n đ i c a NO2 cao h n g p đôi so v i CO do th c t làệ ả ưỡ ể ổ ủ ơ ấ ớ ự ế ho t đ ng giao thông t o ra ph n l n l ng phát th i CO trong khi ch t o ra 1 n aạ ộ ạ ầ ớ ượ ả ỉ ạ ử l ng phát th i NO2. Ph i đ n năm 1998, C c BVMT Đài Loan m i b t bu c cácượ ả ả ế ụ ớ ắ ộ ngu n c đ nh ph i ki m soát phát th i NO2 do chi phí x lý khí này r t cao. ồ ố ị ả ể ả ử ấ Các k t qu nghiên c u cũng cho th y ng ng thu nh p đ u ng i khi ch t l ngế ả ứ ấ ưỡ ậ ầ ườ ấ ượ môi tr ng b t đ u đ c c i thi n là r t cao, dao đ ng trong kho ng trên 3.000ườ ắ ầ ượ ả ệ ấ ộ ả USD - 15.000 USD. Các s li u th c t cũng đã ch ng minh cho các k t qu nghiênố ệ ự ế ứ ế ả c u này. ứ - Các thành ph có m c thu nh p đ u ng i d i 1.000 USD/năm th ng có m cố ứ ậ ầ ườ ướ ườ ứ ô nhi m r t cao và m c đ c i thi n ô nhi m không đáng k ; Các thành ph n mễ ấ ứ ộ ả ệ ễ ể ố ằ trong m c thu nh p đ u ng i t trên 3.000 -10.000 USD/năm đ u có nh ng c iứ ậ ầ ườ ừ ề ữ ả thi n ô nhi m đáng k , tiêu bi u nh Băng C c (Thái Lan), Seoul (Hàn Qu c),ệ ễ ể ể ư ố ố Mexico City (Mêhicô); Các thành ph thu c nhóm n c phát tri n có m c thu nh pố ộ ướ ể ứ ậ trên 10.000 USD đ u đã đ t đ c ch t l ng không khí r t t t. Ví d , các TP nh :ề ạ ượ ấ ượ ấ ố ụ ư London (Anh) hay Los Angeles (M ) n ng đ các ch t ô nhi m không khí đ u đãỹ ồ ộ ấ ễ ề đ t tiêu chu n c a WHO; ạ ẩ ủ - T i các n c phát tri n, v n đ ô nhi m b t đ u gia tăng t cách m ng côngạ ướ ể ấ ề ễ ắ ầ ừ ạ nghi p và lên đ n đ nh đi m vào đ u th p niên 70 và sau đó b t đ u đ c c iệ ế ỉ ể ầ ậ ắ ầ ượ ả thi n. Nh ng ph i đ n cu i th p niên 90, đ u th p niên 2000, t c là sau 30 năm,ệ ư ả ế ố ậ ầ ậ ứ ch t l ng không khí m i đ t ch t l ng t t. ấ ượ ớ ạ ấ ượ ố Trong khi đó, m t s n c đang phát tri n đã có nh ng c i thi n ô nhi m đáng kộ ố ướ ể ữ ả ệ ễ ể trong th i gian ng n h n và m t m c thu nh p th p h n, tiêu bi u là tr ng h pờ ắ ơ ở ộ ứ ậ ấ ơ ể ườ ợ c a Thái Lan ch m t kho ng 10 năm (t đ nh đi m năm 1991 - 2000) đã gi mủ ỉ ấ ả ừ ỉ ể ả đ c n ng đ SPM xu ng h n 50%. ượ ồ ộ ố ơ 2.2. M i quan h gi a thu nh p đ u ng i và ô nhi m n c: ố ệ ữ ậ ầ ườ ễ ướ So v i lĩnh v c ô nhi m không khí, m i quan h gi a phát tri n kinh t và ô nhi mớ ự ễ ố ệ ữ ể ế ễ n c ít đ c quan tâm nghiên c u h n. ướ ượ ứ ơ T i Hàn Qu c, các nghiên c u đã tìm ra đ c m i quan h đ ng cong EKC đ iạ ố ứ ượ ố ệ ườ ố v i n ng đ BOD c a sông Hàn. Theo đó, n ng đ BOD trên sông Hàn đ t đ nhớ ồ ộ ủ ồ ộ ạ ỉ vào năm 1984, khi m c thu nh p đ u ng i c a Hàn Qu c đ t kho ng h n 4.000ứ ậ ầ ườ ủ ố ạ ả ơ USD r i sau đó gi m liên t c khi m c thu nh p tăng lên. ồ ả ụ ứ ậ Các nghiên c u d li u trên 64 ngu n n c thu c bang Louisiana (M ) cũng đã tìmứ ữ ệ ồ ướ ộ ỹ đ c m i quan h EKC cho các ch tiêu ô nhi m Nit và Phopho. Ng ng chuy nượ ố ệ ỉ ễ ơ ưỡ ể đ i c a Nit n m m c thu nh p đ u ng i 11.375 - 12.981 USD/năm, c a Photổ ủ ơ ằ ở ứ ậ ầ ườ ủ pho là 6.773 — 14.312 USD/năm (t giá năm 1996). Đây là m c thu nh p đ u ng iỉ ứ ậ ầ ườ c a Louisiana vào th p niên 80, hi n này thu nh p bình quân đ u ng i c a bangủ ậ ệ ậ ầ ườ ủ Louisiana đã đ t m c trên 37.000 USD/năm. ạ ứ Nh v y, ngay c đ i v i các ch tiêu ô nhi m n c, m c thu nh p khi đ t đ nư ậ ả ố ớ ỉ ễ ướ ứ ậ ạ ế ng ng chuy n đ i cũng r t cao, đ c bi t là đ i v i các ch tiêu ô nhi m h u cưỡ ể ổ ấ ặ ệ ố ớ ỉ ễ ữ ơ nh N, P, BOD, COD, dao đ ng t m c 4.000 — trên 15.000 USD. ư ộ ừ ứ 2.3. M i quan h gi a thu nh p đ u ng i và phát sinh ch t th i r n: ố ệ ữ ậ ầ ườ ấ ả ắ Có r t ít nghiên c u v phát tri n kinh t và v n đ ch t th i r n. Trong s cácấ ứ ề ể ế ấ ề ấ ả ắ ố nghiên c u tiên phong v đ ng EKC, ch s d ng m t d li u đa qu c gia đ c pứ ề ườ ỉ ử ụ ộ ữ ệ ố ề ậ đ n v n đ ch t th i r n sinh ho t. Nghiên c u này không tìm th y đ nh c aế ấ ề ấ ả ắ ạ ứ ấ ỉ ủ đ ng cong EKC, thay vào đó nghiên c u này kh ng đ nh l ng ch t th i sinh ho tườ ứ ẳ ị ượ ấ ả ạ phát sinh tăng liên t c theo m c thu nh p. Có m t nghiên c u tìm th y m i quan hụ ứ ậ ộ ứ ấ ố ệ tuy n tính gi a thu nh p đ u ng i và ch t th i r n công nghi p c a Hàn Qu c. ế ữ ậ ầ ườ ấ ả ắ ệ ủ ố Đ i v i ch t th i sinh ho t, đ ng cong EKC đ t ng ng chuy n đ i vào nămố ớ ấ ả ạ ườ ạ ưỡ ể ổ 1991, khi mà m c thu nh p đ u ng i t i Hàn Qu c đ t kho ng trên 7.500ứ ậ ầ ườ ạ ố ạ ả USD/năm. Xu h ng gi m v n còn ti p t c cho đ n nay. Xu h ng gi m ch t th iướ ả ẫ ế ụ ế ướ ả ấ ả sinh ho t t nh ng năm 90 đ n nay là do có s đóng góp r t l n c a ch ng trìnhạ ừ ữ ế ự ấ ớ ủ ươ c p qu c gia “H th ng thu phí rác th i d a vào th tích” b t đ u vào đ u nămấ ố ệ ố ả ự ể ắ ầ ầ 1995. Ch ng trình này đã giúp gi m 31 % l ng rác sinh ho t trong năm 1995.ươ ả ượ ạ Đ i v i ch t th i r n công nghi p, l ng phát th i tăng đ u theo thu nh p đ uố ớ ấ ả ắ ệ ượ ả ề ậ ầ ng i đ c gi i thích là do s gia tăng liên t c c a các ho t đ ng công nghi p,ườ ượ ả ự ụ ủ ạ ộ ệ đ c bi t là do s tăng lên nhanh chóng c a rác th i xây d ng. ặ ệ ự ủ ả ự Các nghiên c u ti n hành trên 30 t nh/thành ph Trung Qu c, đã tìm ra ng ngứ ế ỉ ố ở ố ưỡ chuy n đ i đ i v i ch t th i r n công nghi p m c thu nh p đ u ng i là 34.040ể ổ ố ớ ấ ả ắ ệ ở ứ ậ ầ ườ t , t ng đ ng 4.525 USD (t giá năm 2000). ệ ươ ươ ỷ Tóm l i, d a trên các nghiên c u cùng v i d li u th c t , có th th y r ng, đ iạ ự ứ ớ ữ ệ ự ế ể ấ ằ ố v i b t c v n đ suy thoái môi tr ng nào (không khí, n c hay ch t th i r n) thìớ ấ ứ ấ ề ườ ướ ấ ả ắ ng ng chuy n đ i tìm th y khi mà m c ô nhi m b t đ u gi m đ u n m m cưỡ ể ổ ấ ứ ễ ắ ầ ả ề ằ ở ứ thu nh p bình quân đ u ng i r t cao. ậ ầ ườ ấ 3. BVMT trong quá trình phát tri n kinh t Vi t Nam và TP H Chí Minh ể ế ở ệ ồ Các k t qu nghiên c u và b ng ch ng th c t trên th gi i cho th y r ng, ng ngế ả ứ ằ ứ ự ế ế ớ ấ ằ ưỡ thu nh p GDP đ u ng i t i thi u b t đ u ch ng ki n m t s c i thi n đáng kậ ầ ườ ố ể ắ ầ ứ ế ộ ố ả ệ ể v môi tr ng là 3.000 - 4.000 USD/năm. Th nh ng, m c tiêu GDP đ u ng iề ườ ế ư ụ ầ ườ c a Vi t Nam đ n đ u năm 2008 ch m i đ t kho ng 960 USD/năm. Ngay c , TPủ ệ ế ầ ỉ ớ ạ ả ả H Chí Minh có t c đ phát tri n kinh t cao nh t cũng ch m c 2.500 USD/năm.ồ ố ộ ể ế ấ ỉ ở ứ Nh v y, chúng ta v n còn n m v trí bên trái c a đ ng cong EKC c a b t kỳư ậ ẫ ằ ở ị ủ ườ ủ ấ lo i ô nhi m nào và còn cách khá xa v i ng ng chuy n đ i nh nh t đ có thạ ễ ớ ưỡ ể ổ ỏ ấ ể ể b t đ u ch ng ki n s ph c h i đáng k c a ch t l ng môi tr ng. ắ ầ ứ ế ự ụ ồ ể ủ ấ ượ ườ Bên c nh đó, k t qu m t s nghiên c u và s li u th c t cho th y, các n cạ ế ả ộ ố ứ ố ệ ự ế ấ ướ đang phát tri n v n có th đ t đ c s c i thi n môi tr ng và đ t ng ngể ẫ ể ạ ượ ự ả ệ ườ ạ ưỡ chuy n đ i m c thu nh p th p h n trong m t th i gian ng n so v i các n cể ổ ở ứ ậ ấ ơ ộ ờ ắ ớ ướ phát tri n đi tr c. Ví d , n ng đ SPM các TP: Băng C c (Thái Lan), Manilaể ướ ụ ồ ộ ở ố (Philipin) hay n ng đ SO2 Delhi và Mumbai ( n Đ ) đã gi m đáng k , m c dùồ ộ ở Ấ ộ ả ể ặ GDP đ u ng i c a các thành ph này ch t 500 - 3.000 USD/năm. Lý do đây làầ ườ ủ ố ỉ ừ ở các n c phát tri n sau s có c h i h c h i t các bài h c kinh nghi m c a cácướ ể ẽ ơ ộ ọ ỏ ừ ọ ệ ủ n c đi tr c, tham kh o các chính sách, quy đ nh, và tiêu chu n môi tr ng đãướ ướ ả ị ẩ ườ đ c xây d ng s n, k th a, chuy n giao và phát tri n các công ngh m i t cácượ ự ẵ ế ừ ể ể ệ ớ ừ n c phát tri n. ướ ể Do đó, Vi t Nam và đ c bi t là TP H Chí Minh (đang n m g n v i ng ngệ ặ ệ ồ ằ ầ ớ ưỡ chuy n đ i t i thi u nh t) v n có th b t đ u đ t đ c m t s c i thi n v ch tể ổ ố ể ấ ẫ ể ắ ầ ạ ượ ộ ố ả ệ ề ấ l ng môi tr ng n u bi t t n d ng t t c h i c a ng i đi sau đ đ a ra đ cượ ườ ế ế ậ ụ ố ơ ộ ủ ườ ể ư ượ các đ ng l i chính sách đúng đ n. Ngoài ra, n u xét đ n ng ng ph c h i c aườ ố ắ ế ế ưỡ ụ ồ ủ môi tr ng, m c GDP th p nh v y, n u chúng ta không c g ng rút ng n th iườ ở ứ ấ ư ậ ế ố ắ ắ ờ gian thì có nhi u kh năng tr c khi n c ta đ t đ n ng ng chuy n đ i c aề ả ướ ướ ạ ế ưỡ ể ổ ủ đ ng cong EKC thì chúng ta đã v t qua ng ng ph c h i c a môi tr ng sinhườ ượ ưỡ ụ ồ ủ ườ thái. S li u th c t v ch t l ng môi tr ng TP H Chí Minh cũng đang ch ngố ệ ự ế ề ấ ượ ườ ở ồ ứ minh đi u này. Cùng v i s gia tăng c a GDP đ u ng i hàng năm, thành ph đangề ớ ự ủ ầ ườ ố ph i đ i m t v i nhi u v n đ ô nhi m môi tr ng ngày càng tr m tr ng. Tuyả ố ặ ớ ề ấ ề ễ ườ ầ ọ nhiên, nh ng năm g n đây, thành ph cũng b t đ u đ t đ c m t s c i thi n vữ ầ ố ắ ầ ạ ượ ộ ố ả ệ ề ch t l ng môi tr ng. Đây là k t qu c a vi c tăng c ng hoàn thi n h th ngấ ượ ườ ế ả ủ ệ ườ ệ ệ ố chính sách, quy đ nh v BVMT cũng nh gia tăng đ u t cho công tác nâng caoị ề ư ầ ư năng l c h th ng qu n lý nhà n c v môi tr ng. ự ệ ố ả ướ ề ườ 3.1 Di n bi n ô nhi m không khí: ễ ế ễ V n đ ô nhi m không khí TP H Chí Minh ch y u là do đóng góp c a ho tấ ề ễ ở ồ ủ ế ủ ạ đ ng giao thông. Do đó, s xem đ n các di n bi n hàng năm c a các ch tiêu đ cộ ẽ ế ễ ế ủ ỉ ặ tr ng phát sinh t ho t đ ng này nh : TSP, PM10, CO và Pb. ư ừ ạ ộ ư M c dù n ng đ c a CO ven đ ng luôn th p h n nhi u so v i tiêu chu n choặ ồ ộ ủ ườ ấ ơ ề ớ ẩ phép (TCVN 5937 - 2005, trung bình (TB) gi : 30 mg/m3) nh ng l i có xu h ngờ ư ạ ướ tăng nh qua các năm (hình 2). Đây chính là m t ch th ô nhi m không khí do s giaẹ ộ ỉ ị ễ ự tăng l ng xe l u thông trong khi các bi n pháp ki m soát ch a th c s hi u qu . ượ ư ệ ể ư ự ự ệ ả K t qu quan tr c cho th y, n ng đ b i ven đ ng (TSP và PM10) đã có xuế ả ắ ấ ồ ộ ụ ườ h ng gi m m c dù v n v t xa so v i tiêu chu n cho phép (TCVN 5937 - 2005ướ ả ặ ẫ ượ ớ ẩ TB năm: PM10: 0,05 mg/m3, TSP: 0,14 mg/m3) (Hình 3). Nguyên nhân ch y u làủ ế do vi c c m xe t i đi vào trong n i thành và đ ra quy đ nh v công tác qu n lý cácệ ấ ả ộ ề ị ề ả h at đ ng thi công c a các công tr ng xây d ng trong thành ph (ví d : các quyọ ộ ủ ườ ự ố ụ đ nh v phun n c, l p hàng/rào ch n) trong nh ng năm g n đây. Tuy nhiên, doị ề ướ ậ ắ ữ ầ l ng xe cá nhân ti p t c gia tăng, tình tr ng t c ngh n giao thông ngày càng tr mượ ế ụ ạ ắ ẽ ầ tr ng, ch t l ng đ ng xá kém, công tác qu n lý xây d ng ch a ch t ch nênọ ấ ượ ườ ả ự ư ặ ẽ n ng đ PM10 v n duy trì m c cao. ồ ộ ẫ ở ứ N ng đ Chì (Pb) trong không khí là m t ch th v ch t l ng nhiên li u s d ngồ ộ ộ ỉ ị ề ấ ượ ệ ử ụ cho các ph ng ti n giao thông. T tr c năm 2002, n ng đ Pb luôn r t cao, tươ ệ ừ ướ ồ ộ ấ ừ 1,5 - 2 μg/m3. Sau khi l nh c m xăng pha chì có hi u l c, n ng đ Pb đã gi m đángệ ấ ệ ự ồ ộ ả k xu ng d i 0,5 μg/m3. Tuy nhiên, t gi a năm 2005 đ n cu i năm 2007, khiế ố ướ ừ ữ ế ố khâu qu n lý ch t l ng xăng d u b th n i, n ng đ Pb quan tr c đã tăng lên g pả ấ ượ ầ ị ả ổ ồ ộ ắ ấ đôi. Sau khi đ c c nh báo v tình tr ng này, công tác qu n lý ch t l ng xăngượ ả ề ạ ả ấ ượ d u l i đ c th t ch t giúp cho n ng đ Pb trong không khí gi m tr l i. ầ ạ ượ ắ ặ ồ ộ ả ở ạ 3.2. ô nhi m n c m t (sông Sài Gòn): ễ ướ ặ T nhi u năm qua, ch t l ng n c sông Sài Gòn đã đ c c nh báo là ô nhi mừ ề ấ ượ ướ ượ ả ễ tr m tr ng do l ng n c th i sinh ho t và công nghi p t các khu dân c và khuầ ọ ượ ướ ả ạ ệ ừ ư công nghi p đ ra mà không qua x lý, đ c bi t nh h ng đ n ch t l ng đ uệ ổ ử ặ ệ ả ưở ế ấ ượ ầ vào c a ngu n n c c p TP. K t qu quan tr c ch t l ng n c t tr m Phúủ ồ ướ ấ ế ả ắ ấ ượ ướ ừ ạ C ng n m phía trên nhà máy n c Tân Hi p cho th y, n ng đ Coliform có xuườ ằ ướ ệ ấ ồ ộ h ng tăng nhanh trong nhi u năm qua. K t qu t các tr m khác nh Bình Ph c,ướ ề ế ả ừ ạ ư ướ Phú An cũng cho k t qu t ng t , th m chí có nh ng năm nh 2003, 2004 và 2006ế ả ươ ự ậ ữ ư n ng đ coliform còn v t t 400 - 600 l n tiêu chu n cho phép. ồ ộ ượ ừ ầ ẩ Tuy nhiên, khi xét đ n ch tiêu BOD5 các tr m trên sông Sài Gòn l i cho th y xuế ỉ ở ạ ạ ấ h ng gi m d n qua các năm. D i đây là di n bí n n ng đ BOD5 t i tr m Phúướ ả ầ ướ ễ ế ồ ộ ạ ạ An ( khu v c B n Nhà R ng) t năm 2000 đ n 2007. Trong 7 năm, BOD5 t iở ự ế ồ ừ ế ạ tr m Phú An đã gi m 3 l n và luôn th p h n tiêu chu n cho phép TCVN 5942 -ạ ả ầ ấ ơ ẩ 1995, lo i B (25 mg/l) t 1,7 - 5 l n (Hình 4). ạ ừ ầ 3.3. Phát sinh ch t th i r n: ấ ả ắ Ch t th i r n hi n nay là m t trong nh ng v n đ nan gi i nh t c a TP. Cùng v iấ ả ắ ệ ộ ữ ấ ề ả ấ ủ ớ s gia tăng chóng m t dân s cùng các ho t đ ng d ch v , xây d ng, s n xu t đãự ặ ố ạ ộ ị ụ ự ả ấ làm phát sinh l ng ch t th i r n kh ng l . Bên c nh đó, công tác qu n lý thu gom,ượ ấ ả ắ ổ ồ ạ ả tái ch ch t th i còn ch a hi u qu khi n cho l ng rác th i gia tăng không ng ngế ấ ả ư ệ ả ế ượ ả ừ qua các năm. (Hình 5) là bi u đ bi u di n xu h ng gia tăng rác th i sinh ho t c aể ồ ể ễ ướ ả ạ ủ TP H Chí Minh. ồ K t lu n và ki n ngh ế ậ ế ị Có th th y m i quan h gi a phát tri n kinh t và ch t l ng môi tr ng d a trênể ấ ố ệ ữ ể ế ấ ượ ườ ự n n t ng lý thuy t đ ng cong EKC. Ô nhi m môi tr ng tăng d n là không tránhề ả ế ườ ễ ườ ầ kh i trong giai đo n đ u c a tăng tr ng kinh t . Khi thu nh p tăng lên, ô nhi mỏ ạ ầ ủ ưở ế ậ ễ đ t đ n đ nh cao nh t r i gi m d n xu ng, do ng i dân có ý th c h n v giá trạ ế ỉ ấ ồ ả ầ ố ườ ứ ơ ề ị môi tr ng, lu t pháp, chính sách môi tr ng cũng nh các c quan thi hành nghiêmườ ậ ườ ư ơ kh c và hi u qu h n, các công ngh s ch, công ngh tiên ti n đ c nghiên c u vàắ ệ ả ơ ệ ạ ệ ế ượ ứ áp d ng r ng rãi t o đi u ki n c i thi n ch t l ng môi tr ng. ụ ộ ạ ề ệ ả ệ ấ ượ ườ Trong khi đó, ng ng chuy n đ i tìm th y c a các lo i ch tiêu ô nhi m các qu cưỡ ể ổ ấ ủ ạ ỉ ễ ở ố gia đ u n m m c thu nh p GDP đ u ng i r t cao t 3.000 - trên 15.000 USD. ề ằ ở ứ ậ ầ ườ ấ ừ M c thu nh p GDP bình quân c a Vi t Nam còn cách khá xa ng ng chuy n đ iứ ậ ủ ệ ưỡ ể ổ t i thi u đ đ t đ c nh ng thành t u đáng k trong công tác ki m soát ô nhi m,ố ể ể ạ ượ ữ ự ể ể ễ c i thi n ch t l ng môi tr ng. Tuy nhiên, th c t cho th y xu h ng gi m ôả ệ ấ ượ ườ ự ế ấ ướ ả nhi m v n có th x y ra n u chúng ta h c t p kinh nghi m c a các n c đi tr c,ễ ẫ ể ả ế ọ ậ ệ ủ ướ ướ t đó, đ a ra đ c nh ng quy t sách đúng đ n trong công tác b o v môi tr ng.ừ ư ượ ữ ế ắ ả ệ ườ Bên c nh đó, n u xét đ n ng ng ph c h i c a môi tr ng, m c GDP th p nhạ ế ế ưỡ ụ ồ ủ ườ ở ứ ấ ư v y, n u chúng ta không c g ng rút ng n th i gian thì có nhi u kh năng tr cậ ế ố ắ ắ ờ ề ả ướ khi n c ta đ t đ n ng ng chuy n đ i c a đ ng cong EKC thì chúng ta đã v tướ ạ ế ưỡ ể ổ ủ ườ ượ qua ng ng ph c h i c a môi tr ng sinh thái. Do đó, m c dù r t khó khăn, Vi tưỡ ụ ồ ủ ườ ặ ấ ệ Nam, đ c bi t là TP H Chí Minh c n h c t p kinh nghi m c a các n c đi tr cặ ệ ồ ầ ọ ậ ệ ủ ướ ướ nh m đ a ra đ c các đ ng l i chính sách đúng đ n đ đ t đ c m c gi m ôằ ư ượ ườ ố ắ ể ạ ượ ứ ả nhi m đáng k trong th i gian s m nh t có th , t ng b c năng cao năng l c hễ ể ờ ớ ấ ể ừ ướ ự ệ th ng qu n lý môi tr ng, nghiên c u chuy n giao và ng d ng công ngh s ch,ố ả ườ ứ ể ứ ụ ệ ạ nâng cao ý th c c ng đ ng. ứ ộ ồ