Tên đề tài : Kỹ thuật trồng na , đu đủ , hồng xiêm
I. GIá TRị DINH D−ỡNG, ý NGHĩA KINH Tế
Na (còn gọi là mãng cầu) là cây ăn quả nhiệt đới trồng phổ biến ở nhiều nơi trong cả n−ớc.
Cùng họ với na ở n−ớc ta có mãng cầu xiêm, nê, bình bát, v.v . trong 100g phần ăn đ−ợc của
na cho ta 66 Calo; 1,6g protein; 14,5g gluxit; 0,12% axit; 30mg vitamin C; 0,54% chất béo và
1,22% xenlulô.
Na chủ yếu dùng để ăn t−ơi, làm n−ớc giải khát, làm r−ợu. Rễ, lá, hạt na có thể dùng làm
thuốc cho ng−ời (trợ tim, tiêu độc các vết th−ơng). Hạt na chứa 15 - 45% tinh dầu dùng làm
thuốc trừ sâu và chế mỹ phẩm.
Na nguyên sản ở vùng nhiệt đới, tính thích nghi rộng, sớm cho quả, năng suất cao, ít sâu
bệnh, trồng trong v−ờn nhà cho thu nhập cao. ở vùng gò đồi Hà Tây 1 ha na giá trị sản phẩm
đạt đ−ợc 33 triệu đồng / 1 năm, thu nhập thuần đạt 23 triệu: Vùng núi đá vôi ở Đồng Mô (tỉnh
Lạng Sơn) nhiều gia đình làm giàu nhờ trồng na.
II. ĐặC TíNH THựC VậT, ĐặC TíNH SINH HọC
Na thuộc nhóm cây ăn quả rụng lá một phần trong mùa đông, thân gỗ hoặc thân bụi, cao 3 - 5
m, có nhiều cành. Cành na nhỏ, mềm kiểu cành la. Lá mỏng hình thuẫn dài hoặc hình trứng,
mặt lá màu xanh lục, lá non có lông th−a, lá già thì nhẵn, vỏ lá có mùi thơm. Cuống lá có
lông ngắn, chiều dài khoảng 1,5 - 1,8 cm. Lá rụng trơ cuống sau đó mới mọc mầm mới (hình
1).
71 trang |
Chia sẻ: tlsuongmuoi | Lượt xem: 2096 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Kỹ thuật trồng na, đu đủ, hồng xiêm, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
th¹ch + 0,01% axit boric - H3BO3).
KÕt qu¶ cho thÊy víi c«ng thøc thªm 5 ppm NAA vµo m«i tr−êng trªn h¹t phÊn cña hång
xiªm Xu©n §Ønh n¶y mÇm ®¹t 48,42% cßn hång xiªm Thanh Hµ ®¹t cao h¬n ®Õn 52,60%.
H¹t phÊn n¶y mÇm t¨ng lªn so víi tr−íc tõ 3,19 - 3,91%.
d) ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é tíi sù n¶y mÇm cña phÊn hoa hång xiªm
ThÝ nghiÖm víi 2 gièng hång xiªm Xu©n §Ønh vµ Thanh Hµ trong phßng thÝ nghiÖm cã ®iÒu
chØnh nhiÖt ®é ë c¸c møc 5, 15, 25 vµ 350C cho thÊy phÊn hoa hång xiªm nÈy mÇm tèt nhÊt
trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 250C, tû lÖ n¶y mÇm ®¹t 44,44% (gièng Thanh Hµ) vµ 40% (gièng
Xu©n §Ønh), ë nhiÖt ®é 50C phÊn hoa hång xiªm kh«ng n¶y mÇm, ë 150C tû lÖ n¶y mÇm chØ
®¹t 10,08 - 12,31%, ë 350C tû lÖ nµy ®¹t 16,37 - 19,39%.
Qua thÝ nghiÖm chøng tá nhiÖt ®é thÊp vµ nhiÖt ®é qu¸ cao lµ nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ rÊt nhiÒu
®èi víi sù n¶y mÇm cña phÊn hoa, do ®ã ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng thô phÊn thô tinh, kÕt qu¶
®−a ®Õn tû lÖ ®Ëu qu¶ thÊp, do ®ã n¨ng suÊt kÐm.
e) X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng thô phÊn thô tinh cña hång xiªm
§Ó x¸c ®Þnh c©y hång xiªm lµ c©y tù thô phÊn hay c©y giao phÊn, chóng t«i tiÕn hµnh khö ®ùc
cho hoa, bao c¸ch ly hoa råi thô phÊn nh©n t¹o víi c¸c c«ng thøc kh¸c nhau, sau ®ã theo dâi
kh¶ n¨ng ®Ëu qu¶ ë tõng c«ng thøc. D−íi ®©y lµ kÕt qu¶ cô thÓ: :
51
Tû lÖ ®Ëu qu¶ khi thô phÊn nh©n t¹o
H×nh thøc thô phÊn Tæng sè
hoa
Tæng sè
qu¶ ®Ëu
Tû lÖ ®Ëu
qu¶ (%)
Tù thô phÊn 30 3 10,00
Thô phÊn kh¸c hoa cïng c©y 34 9 26,47
Thô phÊn kh¸c c©y cïng gièng 31 8 25,81
Thô phÊn hoa kh¸c gièng 31 6 19,35
C¸ch ly c¶ chïm hoa 76 3 3,95
Qua b¶ng trªn cho thÊy hång xiªm cã thÓ thô phÊn thô tinh víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
Cã thÓ nãi hång xiªm lµ c©y tù thô phÊn vµ vÉn cã kh¶ n¨ng giao phÊn. VËy trong v−ên hång
xiªm nªn bè trÝ trång xen thªm c¸c gièng kh¸c nhau ®Ó cung cÊp thªm phÊn nh»m t¨ng tû lÖ
®Ëu qu¶
Quan s¸t ®èi t−îng truyÒn phÊn nhËn thÊy: kiÕn lµ c«n trïng th−êng gÆp trªn c©y, cßn c¸c lo¹i
c«n trïng kh¸c nh− ong mËt, ruåi, v.v... rÊt Ýt thÊy xuÊt hiÖn trªn c©y hång xiªm. VËy kiÕn lµ
®èi t−îng truyÒn phÊn chÝnh.
Ngoµi ra giã còng lµ ®èi t−îng gióp viÖc truyÒn phÊn v× thÊy v−ên hång xiªm tËp thÓ ë Xu©n
§Ønh, nh÷ng c©y trång ë b×a c¸nh ®ång n¨m nµo còng ®Ëu nhiÒu qu¶. ViÖc nµy cÇn ®−îc tiÕp
tôc nghiªn cøu vµ lµm râ.
g) Tû lÖ ®Ëu qu¶ cña hång xiªm
Theo dâi tû lÖ ®Ëu hoa ®Ëu qu¶ cña hång xiªm gièng Thanh Hµ cã tû lÖ ®Ëu qu¶ cao h¬n
11,96% (so víi tæng sè hoa në ban ®Çu) so víi gièng Xu©n §Ønh - 9,89%. So víi c¸c gièng
c©y ¨n qu¶ kh¸c, tû lÖ ®Ëu qu¶ cña hång xiªm lµ rÊt cao. Víi cam, quýt b×nh qu©n chØ ®Ëu tõ
1 - 2,1%, n¨m nµo ®−îc 5% lµ xem nh− ®· ®−îc mïa. §iÒu ®ã phÇn nµo gi¶i thÝch v× sao
n«ng d©n ë nhiÒu n¬i thÝch trång hång xiªm.
6. Qu¶
H×nh d¹ng, kÝch th−íc vµ träng l−îng qu¶ hång xiªm thay ®æi tuú gièng. Qu¶ cã h×nh cÇu
hay h¬i dµi, h×nh qu¶ tim, h×nh qu¶ tr¸m, h×nh qu¶ xoµi; kÝch th−íc qu¶ còng kh¸c nhau
(chiÒu dµi qu¶ 3,0 - 9,5 cm, ®−êng kÝnh qu¶ 3,8 cm); träng l−îng qu¶ 50 - 250g, mét vµi
gièng cã qu¶ nÆng ®Õn 600 - 700g. Vá qu¶ máng, cã mét líp phÊn n©u trªn bÒ mÆt, khi chÝn
vá qu¶ cã mµu vµng n©u, líp phÊn bÞ trãc loang læ. ThÞt qu¶ khi chÝn cã mµu vµng ®Õn n©u
®á, mÒm, mäng n−íc, th¬m ngon, ngät, thí thÞt mÞn hay th« (c¸t) tuú gièng. Qu¶ non cã
nhiÒu nhùa mñ mµu tr¾ng. Qu¶ cµng giµ l−îng mñ còng Ýt dÇn. Mét qu¶ cã 0 - 10 h¹t, trung
b×nh cã 1 - 4 h¹t. H¹t hång xiªm dÑt, mµu n©u sÉm hay ®en bãng cã ng¹nh bªn víi vá cøng
dµy 0,6 - 1,5 mm.
Sau khi thô phÊn kho¶ng 2 tuÇn, qu¶ hång xiªm b¾t ®Çu ph¸t triÓn. ë vïng nhiÖt ®íi qu¶ chÝn
sau khi hoa në ré tõ 4 - 6 th¸ng, vÝ dô nh− ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long; cßn ë vïng
§ång b»ng s«ng Hång thêi gian tõ ra hoa - qu¶ chÝn 8 - 10 th¸ng.
52
Thêi gian thu ho¹ch qu¶ ë 2 vïng còng kh¸c nhau. §ång b»ng s«ng Cöu Long quanh n¨m cã
hång xiªm, nh−ng mïa qu¶ chÝn tËp trung tõ th¸ng 1 - 5 d−¬ng lÞch, cßn ë miÒn B¾c, vïng
§ång b»ng s«ng Hång th× cã 2 ®ît thu ho¹ch chÝnh:
• Hång mïa: ra hoa vµo th¸ng 4 - 5 vµ thu ho¹ch qu¶ th¸ng 2 ®Õn ®Çu th¸ng 5 n¨m sau;
• Hång chiªm: hoa në vµo vô thu (th¸ng 8 - 9) thu ho¹ch qu¶ vµo th¸ng 7 - 9 n¨m sau.
III. C¸C GIèNG HåNG Xi£m
A. Vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long
Th−êng trång phæ biÕn 2 gièng:
1. Sab« ta: c©y cao kho¶ng 10 m, mäc khoÎ, Ýt bÞ s©u bÖnh, cho nhiÒu qu¶ (trªn 2.000
qu¶/c©y/n¨m), qu¶ trßn nhá, nÆng 50 - 150g, vÞ nh¹t, thÞt qu¶ th« (cã c¸t). Do phÈm chÊt qu¶
kÐm nªn Ýt ®−îc −a chuéng, diÖn tÝch ngµy cµng bÞ gi¶m ®Çn.
2. Sab« xiªm (Sab« lßng møt, Sab« CÇn Th¬):
C©y cao 7 - 10 m, sau 10 - 30 n¨m trång t¸n réng 6 - 10 m, l¸ xanh ®Ëm dµy h¬n Sab« ta. C©y
cho qu¶ 50 - 100kg/c©y/n¨m tuú ®iÒu kiÖn ch¨m sãc. Qu¶ to, nÆng 150 - 300g, chiÒu dµi qu¶
7 - 10cm, ®−êng kÝnh 4,5 - 6,0 cm, thÞt mÞn, th¬m, ngät rÊt hîp thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng.
Trång víi mËt ®é 150 - 200 c©y/ha trªn ®Êt m−¬ng lÝp cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã thÓ
cho n¨ng suÊt 20 - 40 tÊn/ha. Gièng nµy tû lÖ ®Ëu qu¶ thÊp, v× vËy nªn trång xen thªm gièng
Sab« ta ®Ó t¨ng thªm kh¶ n¨ng ®Ëu qu¶. Gièng Sab« xiªm cã 2 dßng: ruét tÝm vµ ruét hång
®Òu ®−îc trång ë §ång b»ng s«ng Cöu Long.
Ngoµi hai gièng trªn cßn cã Sab« d©y (trøng ngçng) cña vïng Sãc Tr¨ng, qu¶ to 200 - 300g,
thÞt h¬i nh·o, Sab« d©y BÕn Tre qu¶ to 400 - 600g, thÞt mÞn, Sab« vá xanh thÞt mÞn, ngät vµ
Sab« rõng qu¶ nhá phÈm chÊt kÐm.
B. ë vïng §ång b»ng s«ng Hång vµ c¸c tØnh l©n cËn
Th−êng trång phæ biÕn 2 gièng hång xiªm Xu©n §Ønh vµ hång xiªm Thanh Hµ.
1. Hång xiªm Xu©n §Ønh
Trång nhiÒu ë x· Xu©n §Ønh huyÖn Tõ Liªm ngo¹i thµnh Hµ Néi. T¸n c©y cã h×nh chæi xÓ,
c©y th−a tho¸ng, l¸ mµu xanh vµng, mÆt l¸ h¬i vªnh, mÐp l¸ gîn sãng, ®Çu l¸ tï. Qu¶ h×nh
tim, träng l−îng qu¶ trung b×nh 100g, qu¶ chÝn thÞt mµu hång, thÞt ch¾c, ¨n rÊt ngät, th¬m
nhÑ, rÊt Ýt x¬, kh«ng cã c¸t, lµ gièng chÝn sím nhÊt trong c¸c gièng hång xiªm hiÖn cã, lµ
gièng chñ ®¹o rÊt ®−îc ng−êi tiªu dïng −a thÝch vµ diÖn tÝch trång ngµy cµng ®−îc më réng.
T¹i x· Xu©n §Ønh c©y hång xiªm 32 tuæi nhµ b¸c M«n thu ®−îc 250 - 300kg qu¶/c©y/n¨m,
cßn ë nhµ b¸c Dung c©y 28 tuæi thu ®−îc 350kg qu¶/c©y/n¨m (TrÇn ThÕ Tôc, 1988).
2. Hång xiªm Thanh Hµ
Trång nhiÒu ë huyÖn Thanh Hµ (cò) nay lµ huyÖn Nam Thanh tØnh H¶i H−ng. T¸n c©y cã
d¹ng h×nh cÇu, c©y rËm r¹p, mäc khoÎ, nhiÒu cµnh l¸. L¸ nhá vµ dµi h¬n l¸ hång xiªm Xu©n
§Ønh. L¸ xanh ®Ëm bãng vµ nh½n, mÐp l¸ kh«ng cã gîn sãng. Qu¶ cã d¹ng h¬i trßn, tr«n qu¶
bÇu h¬n hång xiªm Xu©n §Ønh, qu¶ nÆng trung b×nh 80g, c©y sai qu¶, n¨ng suÊt qu¶ trªn c©y
cïng tuæi cao h¬n hång xiªm Xu©n §Ønh. Khi chÝn ¨n ngät nh−ng cã nhiÒu c¸t nªn Ýt hÊp
dÉn. Qu¶ chÝn muén h¬n hång xiªm Xu©n §Ønh.
Ngoµi 2 gièng kÓ trªn cßn cã c¸c gièng:
53
+ Hång xiªm qu¶ tr¸m: T¸n c©y cã d¹ng h×nh th¸p, ph©n tÇng, cµnh nhá, l¸ mµu xanh, nhá
thu«n dµi hai ®Çu. Qu¶ nhän cã h×nh qu¶ tr¸m, träng l−îng trung b×nh 66g, rÊt sai qu¶, qu¶
®Ëu thµnh chïm. Qu¶ chÝn ¨n rÊt ngät, kh«ng cã c¸t nh−ng thÞt h¬i nh·o, qu¶ nhá h¬n hång
xiªm Xu©n §Ønh.
+ Hång xiªm qu¶ nhãt: T¸n c©y cã d¹ng h×nh th¸p, ph©n tÇng, gãc ®é ph©n cµnh so víi th©n
chÝnh t−¬ng ®èi ®ång ®Òu, l¸ nhá, thon dµi mµu xanh ®Ëm, mÐp l¸ kh«ng gîn sãng. Qu¶ h×nh
qu¶ nhãt, th−êng ®Ëu thµnh chïm, qu¶ nhá trung b×nh 56g. Qu¶ chÝn ¨n ngät, ngon, kh«ng cã
c¸t.
+ Hång xiªm qu¶ dµi: T¸n c©y h×nh chæi xÓ, cµnh l¸ xoÌ réng, l¸ to mµu xanh nh¹t, mÐp l¸
gîn sãng, qu¶ to h¬n hång xiªm qu¶ nhãt, qu¶ dµi cã d¹ng h×nh « van. Qu¶ ngon ngät, ¨n
kh«ng cã c¸t.
+ Hång xiªm §ç Tr¹ch: (cßn gäi lµ hång §¨m). T¸n c©y cã d¹ng h×nh th¸p, cµnh l¸ rËm r¹p,
l¸ mµu xanh ®Ëm, l¸ to vµ dµi h¬n so víi hång xiªm Xu©n §Ønh vµ Thanh Hµ. MÐp l¸ kh«ng
gîn sãng, l¸ bãng vµ nh½n. Qu¶ to, trung b×nh nÆng 120g h×nh trøng ngçng. Qu¶ chÝn muén
nhÊt (sang th¸ng 4).
C. C¸c gièng hång xiªm ë HuÕ
C¸c v−ên hång xiªm ë HuÕ cã nhiÒu gièng kh¸c nhau vÒ ®é lín h×nh d¹ng qu¶ vµ phÈm chÊt
qu¶. Cã 2 gièng sau ®©y ®−îc chó ý nhiÒu:
1. Gièng qu¶ dµi (tr«ng tùa qu¶ xoµi): qu¶ to, träng l−îng 200 - 300g, ¨n ngät, nhiÒu n−íc.
2. Gièng qu¶ trßn: qu¶ to cã thÓ ®Õn 400 - 500g, trung b×nh 300g, ¨n ngät, nhiÒu n−íc. C¶ 2
gièng nµy thÞt qu¶ kh«ng ch¾c vµ mÞn nh− hång xiªm Xu©n §Ønh.
IV. §IÒU KIÖN SiNH TH¸I
Hång xiªm lµ c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi thÝch nãng vµ Èm. Hång xiªm sinh tr−ëng tèt ë vïng cã
nhiÖt ®é 11 - 340C, kh«ng −a mïa hÌ nãng vµ kh«, kh«ng thÝch hîp ë nh÷ng n¬i cã s−¬ng
muèi, tuy nhiªn ë nhiÖt ®é thÊp (00C) c©y vÉn cã thÓ chÞu ®ùng ®−îc trong thêi gian ng¾n. ë
vïng nhiÖt ®íi hång xiªm cã thÓ trång ë ®é cao 1.000m so víi mÆt biÓn, nh−ng cao trªn 500m
c©y sinh tr−ëng ®· kÐm. L−îng m−a hµng n¨m 1.000 - 1.500mm ph©n bæ ®Òu lµ thÝch hîp
cho c©y. ë nh÷ng vïng cã mïa kh« kÐo dµi, c©y con cÇn ®−îc t−íi n−íc th−êng xuyªn. ë
c¸c vïng kh« c©y th−êng Ýt bÞ s©u bÖnh ph¸ h¹i. Hång xiªm thÝch cã nhiÒu ¸nh s¸ng nh−ng
còng cã kh¶ n¨ng chÞu bãng ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Hång xiªm chÞu mÆn tèt nªn cã thÓ trång ë
vïng ®Êt c¸t ven biÓn. ë Philippin hång xiªm ph¸t triÓn vµ cho qu¶ rÊt sai trªn vïng ®Êt c¸t
ven biÓn.
V. Kü THUËT NH¢N GIèNG
1. Gieo h¹t
Trång b»ng h¹t chËm cho qu¶ vµ kh«ng gi÷ ®−îc c¸c ®Æc tÝnh tèt cña c©y mÑ nªn ng−êi ta Ýt
dïng ®Ó nh©n gièng, th−êng gieo h¹t ®Ó lÊy c©y lµm gèc ghÐp cho hång xiªm.
54
2. Nh©n gièng v« tÝnh
Ph−¬ng ph¸p ®−îc ¸p dông phæ biÕn nhÊt lµ chiÕt cµnh. Ph−¬ng ph¸p ghÐp c©y vµ gi©m cµnh
th−êng cho hiÖu qu¶ thÊp nªn Ýt ®−îc ¸p dông.
1) ChiÕt cµnh
Lµ ph−¬ng ph¸p phæ biÕn ®èi víi hång xiªm, dÔ lµm song nh−îc ®iÓm lµ hÖ sè nh©n gièng
kh«ng cao.
Khi chiÕt nªn chän c©y gièng tèt, cho n¨ng suÊt cao, qu¶ ¨n ngon vµ cµnh chiÕt kh«ng qu¸
giµ, ®−êng kÝnh 1,5 - 3,0 cm. Chän cµnh chiÕt tèt, chiÕt ®óng thêi vô vµ kü thuËt chiÕt tèt
cµnh chiÕt sÏ ra rÔ sau 3 - 4 th¸ng. Thêi vô chiÕt tèt ë miÒn B¾c lµ tr−íc khi c©y ra léc xu©n
vµ ra hoa (kho¶ng th¸ng 3 - 4) vµ cã thÓ kÐo dµi quanh n¨m, nh−ng tèt nhÊt ng−êi ta chän vµo
®Çu mïa kh« ®Ó kÞp trång trong mïa m−a.
Sau khi chän cµnh dïng dao s¾c khoanh bá líp vá th©n 1 ®o¹n dµi 3 - 5 cm, c¹o s¹ch líp vá
®Õn tËn gç, ®Ó ph¬i trong 3 - 7 ngµy sau ®ã bäc bÇu chiÕt. VËt liÖu bã bÇu: ph©n chuång hoai
trén víi ®Êt ¶i (tû lÖ mçi thø 50%) hoÆc cã thÓ dïng r¬m, bét x¬ dõa (lo¹i mÞn), tro trÊu ®Ó
lµm chÊt ®én. Sau ®ã dïng n−íc t−íi Èm vµ dïng giÊy nil«ng buéc kÝn 2 ®Çu bÇu chiÕt. Tuú
theo ®é lín cµnh mµ bÇu chiÕt cã thÓ lín hoÆc bÐ. Th−êng bÇu chiÕt cã ®−êng kÝnh 6 - 8 cm,
chiÒu cao bÇu chiÕt 10 - 12 cm, l−îng ®Êt vµ ph©n cho 1 bÇu chiÕt lµ 150 - 300g (h×nh 3).
§Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ra rÔ cña cµnh chiÕt ng−êi ta dïng c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr−ëng ®·
pha s½n, quÐt lªn thµnh mÐp khoanh vá phÝa trªn cña c©y chiÕt khi khoanh vá. ChÊt kÝch thÝch
sinh tr−ëng lµ NAA hay IBA, dïng riªng rÏ hay tèt nhÊt lµ phèi hîp IBA + NAA.
Khi nh×n qua tói bÇu thÊy rÔ cµnh chiÕt ®· dÇy ®Æc vµ cã mµu vµng n©u lµ cã thÓ c−a xuèng.
Kh«ng ®em trång ngay mµ dïng bïn r¬m quÊn thªm ngoµi bÇu mét líp máng (sau khi ®· bãc
líp vá bäc b»ng giÊy nil«ng) ®Æt cµnh chiÕt d−íi giµn che, phñ c¸t kÝn bÇu chiÕt vµ t−íi Èm,
gi÷ thªm kho¶ng 1 - 1,5 th¸ng cho bé rÔ ph¸t triÓn hoµn chØnh vµ ®ñ ®é giµ míi ®em ®i trång,
nh− vËy tû lÖ c©y sèng sÏ kh¸ h¬n lµ c¾t xuèng ®em trång ngay. NÕu ph¶i ®em ®i xa nªn tØa
bít l¸ cho ®ì cång kÒnh vµ gi¶m bít sù tho¸t h¬i n−íc.
2) GhÐp c©y
Ph−¬ng ph¸p nµy kh«ng th«ng dông ë c¸c vïng trång hång xiªm trong n−íc, song rÊt phæ
biÕn ë Philippin vµ nhiÒu vïng ë Ên §é.
Lîi Ých:
• HÖ sè nh©n ®−îc nhiÒu vµ nhanh.
• Gi÷ nguyªn ®−îc ®Æc tÝnh tèt cña c©y mÑ.
• Cã bé rÔ khoÎ nªn cã thÓ trång ë vïng ®åi gß, chÞu ®−îc h¹n. Ng−êi ta cã thÓ chän
®−îc gèc ghÐp chÞu chua mÆn, chÞu kh« h¹n, trªn vïng ®Êt c¸t nghÌo dinh d−ìng v.v...
• C©y sím cã qu¶ h¬n so víi gieo h¹t
a) Gèc ghÐp
+ H¹t gèc ghÐp: cã thÓ lÊy h¹t hång xiªm ®Ó ghÐp lªn nã. ë Ên §é dïng Manilkara hexandra
hay Mathuka latifolia ®Ó lµm gèc ghÐp cho hång xiªm rÊt cã kÕt qu¶. Theo Lª Kh¶ KÕ2 th×
Manilkara hexandra (Roxb) Dubard lµ c©y g¨ng (c©y g¨ng nÐo). B¹n ®äc cã thÓ dïng nã ®Ó
lµm gèc ghÐp thö nghiÖm cho hång xiªm.
2 s¸ch ''C©y cá th−êng thÊy ë ViÖt Nam'' Lª Kh¶ KÕchñ biªn.(1974).
55
+ Xö lý h¹t: h¹t lÊy tõ qu¶ chÝn ®Çy ®ñ, röa s¹ch, (kh«ng lÊy h¹t ë c¸c qu¶ thèi v× tû lÖ nÈy
mÇm sÏ kÐm). Sau ®ã hong kh« vµ cÊt gi÷ thªm 1 th¸ng ®em gieo th× tû lÖ nÈy mÇm tèt h¬n.
§Ó h¹t chãng n¶y mÇm tr−íc khi gieo nªn xö lý b»ng c¸ch gâ lªn h¹t cho nøt vá (tr¸nh lµm
th−¬ng tæn l¸ mÇm).
Cã thÓ gieo h¹t vµo v−ên −¬m, nh−ng tèt nhÊt gieo vµo bÇu. §Êt bÇu gåm 1/2 ph©n chuång
hoai + 1/2 ®Êt mÆt cã trén thªm Ýt l©n.
Tïy gièng sau khi gieo kho¶ng 30 ngµy h¹t sÏ mäc mÇm, nªn lµm giµn che cho c©y con, bá
dÇn giµn che khi c©y lín. Ch¨m sãc c©y con trong bÇu b»ng t−íi n−íc, t−íi ph©n, trõ s©u.
Hång xiªm mäc kh¸ chËm, sau 15 th¸ng c©y cao kho¶ng 1,2 m. Ch¨m sãc tèt sau 1,5 - 2 n¨m
lµ cã thÓ ghÐp ®−îc.
b) Ph−¬ng ph¸p ghÐp
* GhÐp nªm
C©y gèc ghÐp 1 - 2 n¨m tuæi, ®−êng kÝnh th©n trªn 1 cm. Chän cµnh ghÐp cã ®−êng kÝnh
t−¬ng ®−¬ng víi gèc ghÐp, cµnh ®ang sung søc, trªn cµnh cã mÇm ®ang ph¸t triÓn. Tr−íc khi
lÊy cµnh ghÐp nªn khoanh vá ë ch©n cµnh kho¶ng 1 - 2 th¸ng ®Ó chÊt dinh d−ìng tËp trung
vµo cµnh ghÐp, sau ®ã míi c¾t cµnh ®em ghÐp. Tr−íc khi ghÐp 1 tuÇn tuèt bá c¸c l¸ trªn cµnh
ghÐp.
cµnh ghÐp lÊy c¶ ngän, c¾t 1 ®o¹n dµi 8 - 12 cm, v¹t chÐo ®Çu vµ nhÐt vµo vÕt chÎ ë gèc ghÐp
®· c¾t ngän. Cµnh ghÐp sèng sÏ ®©m chåi míi sau kho¶ng 30 ngµy vµ ®Ó cho cµnh ghÐp
thµnh thôc thªm 3 - 4 th¸ng n÷a míi ®em trång.
§Ó cã tû lÖ c©y sèng cao nªn chän thêi vô ghÐp vµo c¸c th¸ng cã khÝ hËu m¸t mÎ.
* GhÐp ¸p
Chän gèc ghÐp vµ cµnh ghÐp cã ®−êng kÝnh t−¬ng ®−¬ng nhau, ®é 1 cm. Cµnh ghÐp vµ gèc
ghÐp ®−îc v¸t mét phÇn ®Õn tËn gç, chiÒu dµi phÇn v¸t cã thÓ 3 - 4 cm, sau ®ã buéc ¸p vµo
nhau, 3 - 4 th¸ng sau lµ cã thÓ c¾t rêi khái c©y mÑ. Ph−¬ng ph¸p nµy dÔ lµm, tû lÖ sèng cao,
cã thÓ ghÐp ®−îc ë nhiÒu thêi ®iÓm trong n¨m víi tû lÖ thµnh c«ng 80 ®Õn 90%.
3) Gi©m cµnh
Tû lÖ ra rÔ rÊt thÊp v× gç hång xiªm cøng vµ cã nhiÒu nhùa. §Ó t¨ng kh¶ n¨ng ra rÔ cña cµnh
hång xiªm cã thÓ dïng c¸c chÊt ®iÒu hoµ sinh tr−ëng nh− IAA, NAA, IBA, GA3, v.v...
Chän c¸c cµnh b¸nh tÎ c¾t víi ®o¹n dµi 10 - 15 cm, nhóng chËm vµo dung dÞch IAA, NAA
hay IBA. KÕt qu¶ cho thÊy nhóng chËm 24 giê trong 100 pmm IBA cho hiÖu qu¶ cao h¬n
nhóng nhanh. Tû lÖ thµnh c«ng nhiÒu Ýt cßn tuú thuéc vµo gièng, m«i tr−êng ë v−ên gi©m, vÝ
dô: nhiÖt ®é, ®é Èm kh«ng khÝ vµ ®Êt, c−êng ®é ¸nh s¸ng v.v..
Cã thÓ khoanh vá cµnh gi©m 3 tuÇn tr−íc khi c¾t ®em gi©m còng lµm t¨ng tû lÖ ra rÔ cña cµnh
gi©m.
56
VI. Kü THUËT TRåNG Vµ CH¡M SãC
1. ChuÈn bÞ ®Êt trång
Vïng ®åi gß ®µo hè s©u 60 cm, réng 50 cm. NÕu ®−îc cµy xíi toµn bé diÖn tÝch ®Þnh trång
hång xiªm råi míi ®µo hè ®Ó cho ®Êt t¬i xèp vµ tho¸ng th× cµng tèt. ë ®Êt thÊp cÇn lªn lÝp.
LÝp réng kho¶ng 6 - 8 m, trång thµnh hµng ®¬n trªn m« cao kho¶ng 40 cm, réng 1 m.
2. MËt ®é, kho¶ng c¸ch trång hång xiªm
Tuú gièng vµ ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai ®Ó bè trÝ kho¶ng c¸ch thÝch hîp. Gièng hång xiªm Thanh Hµ
ph¶i trång th−a h¬n hång xiªm Xu©n §Ønh v× t¸n l¸ dµy, c©y cao vµ t¸n réng. N¬i ®Êt xÊu
nªn trång dµy h¬n n¬i ®Êt tèt. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c hµng 7 - 10 m, cßn gi÷a c¸c c©y trªn
hµng 6 - 8m.
Khi trång nªn bá tói nil«ng vµ c¾t bít mét phÇn l¸ ®Ó gi¶m bèc h¬i n−íc. Hè trång cÇn chuÈn
bÞ tr−íc 1 th¸ng. Dïng ph©n chuång ®Ó bãn lãt, cho thªm 100 - 200g supe l©n trén ®Òu víi
®Êt mÆt. §Æt c©y con chÝnh gi÷a hè, phñ ®Êt, giËm chÆt, lÊp ®Êt sao cho mÆt bÇu cña c©y
ngang b»ng víi mÆt ®Êt, sau ®ã t−íi n−íc, gi÷ Èm cho c©y. Vïng n¾ng nãng th× nªn cã c©y
che m¸t: c©y chuèi, ®u ®ñ, v.v...
3. Thêi vô trång
Mïa trång tèt nhÊt ë miÒn B¾c lµ vµo vô xu©n: th¸ng 2 - 3. ë miÒn Nam vµ miÒn Trung ®Çu
mïa m−a: th¸ng 4 - 5.
§Ó tËn dông ®Êt khi c©y cßn nhá ch−a khÐp t¸n nªn trång xen c¸c c©y hä ®Ëu, c¸c lo¹i rau ®Ó
t¨ng thªm thu nhËp cã t¸c dông phñ ®Êt, chèng cá d¹i, lµm ®Êt thªm mµu mì. Còng cã thÓ
trång xen hång xiªm víi c¸c c©y ¨n qu¶ kh¸c nh− chuèi, ®u ®ñ, na, døa, chanh v.v... cho ®Õn
khi c©y giao t¸n.
4. Ch¨m sãc hång xiªm sau khi trång
a) T−íi n−íc vµ tiªu n−íc
Khi c©y cßn nhá cÇn chó ý cung cÊp ®ñ n−íc nhÊt lµ nh÷ng vïng cã mïa kh« h¹n kÐo dµi.
NÕu gÇn nguån n−íc th× t−íi cho c©y, nÕu khã kh¨n th× t×m c©y che phñ vµo gèc, nhÊt lµ giai
®o¹n tr−íc khi b−íc sang mïa kh«.
Mïa m−a, nh÷ng th¸ng m−a lín cÇn chó ý th¸o n−íc cho c©y, v× nÕu ngËp n−íc sÏ lµm gi¶m
n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt qu¶.
b) Bãn ph©n
Hång xiªm ra hoa ®Ëu qu¶ quanh n¨m víi tû lÖ ®Ëu qu¶ cao, v× thÕ hång xiªm cã nhu cÇu dinh
d−ìng cao nªn cÇn nhiÒu ph©n bãn. Trong v−ên hång xiªm, nÕu bãn ph©n cho c©y trång xen
(vÝ dô chuèi...), hång xiªm còng ®−îc nguån dinh d−ìng ®Ó c©y ph¸t triÓn. Bé rÔ hång xiªm
th−êng ¨n n«ng v× trång b»ng cµnh chiÕt nªn khi bãn ph©n chó ý lµm sao ®Ó c©y sö dông
nguån ph©n ®−îc tèt, kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn bé rÔ. Cã thÓ ¸p dông ph−¬ng ph¸p bãn ph©n nh−
sau :
a) Bãn lãt: c©y míi trång mçi hè bãn 20 - 30 kg ph©n chuång (nhiÒu h¬n cµng tèt) + 1 - 2 kg
supe l©n + 0,5 kg sulfat kali.
57
b) Bãn thóc:
+ Khi c©y cßn nhá chñ yÕu t−íi n−íc ph©n chuång ng©m ñ pha lo·ng, nång ®é tõ 1 : 10 ®Õn 1
: 3 - 5 tuú theo ®é lín dÇn cña c©y. Bãn vµo tr−íc c¸c ®ît ra léc kho¶ng 15 ngµy ®Õn 1 th¸ng.
Còng cã thÓ bãn thóc ph©n ®¹m pha lo·ng 1%.
+ Khi c©y lín ®ang nu«i qu¶ cÇn nhiÒu dinh d−ìng, nhÊt lµ ë løa tuæi trªn 15 n¨m lµ thêi kú
c©y ®ang cã n¨ng suÊt cao, bãn 800g N + 176g P2O5 + 166g K2O cho 1 c©y trong 1 n¨m ®−îc
xem lµ tèt nhÊt. L−îng ph©n bãn t−¬ng ®−¬ng víi 1.820g urª, 332g sunfat kali vµ 980g supe
l©n.
Thêi vô bãn thÝch hîp: bãn tr−íc c¸c ®ît léc chÝnh trong n¨m 1 - 2 th¸ng: vµo th¸ng 4 - 5 vµ 9
- 10. Ngoµi ra cßn bãn ®Ëm cho c©y sau lóc thu ho¹ch qu¶ nh»m håi phôc søc cho c©y vµ
chuÈn bÞ cho c¸c ®ît léc míi (hoa hång xiªm në sau khi ®ît léc míi æn ®Þnh, në ë n¸ch l¸ tõ
d−íi lªn trªn). C¸ch bãn tèt nhÊt lµ bãn n«ng. Dïng cuèc lËt nhÑ c¸c líp ®Êt ë ®é s©u 5 - 10
cm xung quanh vïng h×nh chiÕu cña t¸n c©y, r¾c ®Òu ph©n, sau ®ã phñ mét líp ®Êt máng.
Chó ý : kh«ng bãn vµo lóc trêi m−a, ph©n dÔ bÞ tr«i, Ýt cã hiÖu qu¶.
Bãn bïn ao: theo kinh nghiÖm cña nh©n d©n sau khi t¸t ao, lÊy bïn ph¬i kh« ná, cho dÇn tõ
xung quanh gèc bãn réng ra ®Õn hÕt vïng t¸n c©y, võa cã t¸c dông dinh d−ìng võa c¹p thªm
®Êt cho bÒn gèc, t¨ng thªm kh¶ n¨ng chèng giã b·o.
Khi bãn ph©n cÇn chó ý t−íi n−íc gi÷ Èm cho c©y nhÊt lµ trong mïa kh« vµ phßng trõ s©u
bÖnh kÞp thêi ®Ó ®¹t ®−îc n¨ng suÊt cao, phÈm chÊt tèt.
c) C¾t tØa
C©y hång xiªm th−êng cã t¸n dµy, cµnh l¸ ph©n bè ®Òu nªn kh«ng cÇn c¾t tØa nhiÒu. NÕu
muèn t¸n thÊp th× nh÷ng n¨m ®Çu nªn tØa bít ngän, cÇn c¾t bá nh÷ng cµnh mäc thÊp, xoÌ s¸t
gÇn mÆt ®Êt, bá c¸c cµnh t−îc, cµnh bÞ s©u bÖnh vµ côm cµnh mäc chen chóc trong t¸n ®Ó cho
c©y tho¸ng, ®ì tiªu hao dinh d−ìng v« Ých. Khi c©y hång xiªm ®· giµ, cho n¨ng suÊt thÊp,
qu¶ nhá cÇn c−a bá c¸c cµnh giµ, c©y sÏ mäc nhiÒu cµnh míi bæ sung ®Òu vµo khung t¸n sau
mét hai n¨m sÏ b×nh phôc vµ cho qu¶ to. ViÖc c¾t tØa cµnh, hoÆc c−a bá cµnh giµ nªn lµm sau
lóc thu ho¹ch. Chó ý bãn ph©n vµ t−íi n−íc nhÊt lµ muèn ®èn trÎ c¸c c©y giµ.
5. S©u bÖnh h¹i hång xiªm
Hång xiªm ®−îc xem nh− lµ c©y ¨n qu¶ Ýt cã s©u bÖnh nh−ng ®Ó ®¶m b¶o cho c©y sinh tr−ëng
tèt, ra hoa ®Ëu qu¶ ®−îc nhiÒu cÇn chó ý c¸c lo¹i s©u bÖnh sau:
+ RÖp h¹i hång xiªm: trªn c©y ë ngän cµnh thÊy cã mét líp b«ng tr¾ng b¸m dÝnh vµo gèc
cuèng l¸, cuèng hoa. Lo¹i rÖp nµy còng thÊy trªn cam, quýt, æi vµ c¶ khoai t©y. S©u tr−ëng
thµnh vµ s©u non ®Òu chÝch hót dÞch cña mÇm, chåi hoa lµm cho bé phËn bÞ h¹i kh« hÐo tõng
®¸m, cµnh l¸ ph¸t triÓn chËm g©y rông hoa. RÖp th−êng h¹i tõ th¸ng 5 trë ®i, khi rÖp g©y h¹i
cßn quyÕn rò c¶ kiÕn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c lo¹i nÊm ph¸t triÓn ¶nh h−ëng ®Õn sù quang hîp
cña c©y.
C¸ch phßng trõ: nÕu Ýt th× dïng tay b¾t giÕt, nÕu nhiÒu th× dïng 0,1 - 0,2% Vofatox hoÆc 0,1 -
0,2% Bi58 ®Ó phun. Còng cã thÓ dïng Basudin 0,1% phun lªn l¸ trõ s©u non.
+ Ruåi h¹i qu¶: ruåi ho¹t ®éng nhanh nhÑn vµo ban ngµy, −a n¬i rËm r¹p, m¸t, ®Î trøng vµo
qu¶ hång xiªm chÝn. S©u non në ra ho¹t ®éng ngay, ¨n phÇn thÞt qu¶ lµm cho qu¶ biÕn d¹ng
råi rông.
C¸ch phßng trõ:
• Thu ho¹ch qu¶ tr−íc khi chÝn. Thu nhÆt qu¶ bÞ h¹i trén víi v«i ®em ch«n.
58
• Phun Vofatox 0,1 - 0,2%.
• Dïng bÉy b¶: dïng 1 - 2 giät Methyl eugenol (mªtin ¬giªn«n) + vµi giät Dipterex 5%.
§Üa ®Æt b¶ ®Æt trªn gi¸ treo c¸ch mÆt ®Êt kho¶ng 1 m trong t¸n c©y n¬i r©m m¸t. V−ên 1
ha ®Æt 1 - 2 b¶, 7 ngµy thay b¶ 1 lÇn
+ Ngµi h¹i l¸, h¹i hoa (Nephopteryx sp.): xuÊt hiÖn vµ g©y h¹i quanh n¨m, nh−ng ho¹t ®éng
m¹nh vµo lóc hång xiªm cã cµnh non (th¸ng 4 - 5) vµ xuÊt hiÖn chåi hoa. Ngµi ¨n l¸, nô hoa
vµ qu¶ non.
C¸ch phßng trõ: Dïng Azodrin 50DD, Monitol 50ND víi nång ®é 0,2% chÕ phÈm, phun vao
tr−íc lóc hoa në.
+ BÖnh ®èm trªn th©n vµ cµnh lín: bÖnh xuÊt hiÖn trªn th©n vµ nh¸nh lín t¹o thµnh c¸c ®èm
vµng hay x¸m xanh loang læ trªn th©n vµ cµnh lín. BÖnh do nÊm Cephaleurus canescens g©y
nªn. BÖnh lµm cho c©y yÕu søc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c lo¹i bÖnh kh¸c g©y h¹i.
C¸ch phßng trõ: dïng c¸c lo¹i thuèc gèc ®ång (hçn hîp Boãc ®«, Oxit clorua ®ång, Copper
Zinc ®Ó phun hoÆc cã thÓ dïng v«i quÐt lªn th©n c©y vµ c¸c cµnh lín ®Ó phßng ngõa.
+ BÖnh ®èm l¸ : do nÊm Phaeophleospora indica g©y h¹i trªn l¸ vµ qu¶.
Phßng trõ b»ng c¸ch phun Copper-Zinc 0,3% chÕ phÈm hay Mancozeb 0,25% chÕ phÈm.
6. Chèng b·o cho hång xiªm
CÇn ¸p dông mét sè biÖn ph¸p tr−íc khi cã b·o:
• LÊy r¬m r¹ hoÆc bæi (cá kh«) bã l¹i tõng bã chÌn vµo gi÷a c¸c cµnh lín vµ gh× c¸c cµnh
®ã vµo bã r¹. Khi cã b·o giã lín r¹ vµ bæi gióp cµnh c©y kh«ng bÞ lay nhiÒu, kh«ng bÞ
giã to bÎ g·y cµnh.
• LÊy cäc buéc d©y nÐo c©y nä víi c©y kia, nhÊt lµ ®èi víi th©n c©y lín, c¸c cµnh chÝnh
gi÷ chÆt lÊy nhau kh«ng cho giã lay m¹nh, tr¸nh bÞ g·y th©n, g·y nh÷ng cµnh lín. Cã
thÓ lîi dông th©n c©y cao hoÆc nh÷ng c©y lín kh¸c dïng lµm ®iÓm tùa ®Ó buéc cè ®Þnh
th©n vµ cµnh c©y hång xiªm.
• Khi cã b·o th−êng kÌm theo m−a to. NÕu cã thÓ dïng nil«ng phñ kÝn mÆt ®Êt theo h×nh
chiÕu cña t¸n c©y tõ trong gèc trë ra ®Ó chèng n−íc m−a vµo gèc lµm nh·o ®Êt, gèc bÞ
lung lay, ®øt rÔ, sau b·o c©y kh«ng g·y cµnh nh−ng vÉn bÞ chÕt do rÔ bÞ tæn th−¬ng.
• NÕu biÕt cã b·o lín dïng kÐo c¾t bít cµnh ë ngoµi t¸n ®Ó c©y nhÑ bít, t¨ng søc chÞu
®ùng khi giã to. ë vïng hay cã b·o nªn t¹o t¸n c©y thÊp xoÌ réng ra bèn phÝa lµ tèt h¬n
c¶.
• Bãn vun vµo gèc mét líp bïn ao ph¬i kh« ®Ó ná võa lµ nguån bæ sung dinh d−ìng, võa
cã t¸c dông c¹p thªm ®Êt cho bé rÔ. Nªn lµm sau mïa thu ho¹ch qu¶.
59
vII. THU HO¹CH Vµ B¶O QU¶N
ë miÒn B¾c hång xiªm sau khi thô phÊn thô tinh 8 - 10 th¸ng qu¶ míi chÝn, ë miÒn Nam chØ
cÇn 4 - 6 th¸ng. Tiªu chuÈn x¸c ®Þnh ®é giµ ®Ó thu h¸i lµ: cuèng qu¶ nhá l¹i, tai vÓnh lªn (l¸
®µi vÓnh lªn chø kh«ng dÝnh vµo qu¶ nh− tr−íc), líp phÊn n©u x¸m ngoµi qu¶ r¹n nøt vµ bong
ra, vá qu¶ chuyÓn mµu xanh vµng vµ nh½n, khi h¸i mñ ë cuèng qu¶ ch¶y ra Ýt hoÆc kh«ng cã.
Bæ ®«i qu¶ thÊy thÞt qu¶ ®· chuyÓn mµu n©u vµng lµ cã thÓ h¸i xuèng ®Ó rÊm: V× trªn c©y
trong 1 mïa cã c¸c ®ît hoa ra kh¸c nhau nªn h¸i qu¶ tõng ®ît c¸ch nhau 1 - 2 tuÇn/1 lÇn:
Kh«ng nªn chê ®Õn qu¶ chÝn míi h¸i v× dÔ bÞ rông, bÞ giËp.
Qu¶ thu ho¹ch xong nªn ph©n lo¹i tr−íc khi ®em rÊm. Tuú theo gièng mµ ph©n thµnh lo¹i
qu¶ to (nÆng 250 - 300g), trung b×nh (120 - 150g) vµ nhá (50 - 80g).
H¸i qu¶ xong ®em ng©m n−íc 30 phót (cã thÓ ng©m trong n−íc v«i trong), sau ®ã lÊy giÎ −ít
lau s¹ch phÊn n©u ë vá qu¶ vµ nhùa ë cuèng qu¶ råi hong kh« n¬i tho¸ng m¸t. Khi qu¶ ®·
kh« cho vµo thïng phuy, chum v¹i hoÆc thïng gç lãt r¬m r¹ xung quanh thµnh, ®èt vµi nÐn
h−¬ng thÎ hoÆc h−¬ng ®en, ®Ëy kÝn b»ng nil«ng. Mïa hÌ chØ cÇn ñ 2 ngµy víi 2 lÇn th¾p
h−¬ng, cßn mïa ®«ng khi h¸i qu¶ xuèng kh«ng ng©m n−íc, chØ lÊy giÎ lau s¹ch phÊn vµ rÊm
trong ®iÒu kiÖn ®ñ Êm xung quanh trong 4 - 6 ngµy víi 4 - 6 lÇn h−¬ng (7 - 10 nÐn) qu¶ míi
chÝn.
ë §ång b»ng s«ng Cöu Long ng−êi ta dïng ®Êt ®Ìn (CaC2) ®Ó rÊm hång xiªm. Víi khèi
l−îng 1.000 qu¶ −íc l−îng dïng 100 - 120g, thêi gian rÊm 24 giê (nÕu ph¶i vËn chuyÓn ®i xa)
hoÆc 36 giê (nÕu tiªu thô gÇn) lµ ®ñ.
Kinh nghiÖm cho thÊy qu¶ giµ thu ho¹ch xong ng©m n−íc v«i vµ ®em ph¬i n¾ng ¨n rÊt ngät
vµ gißn.
VÒ n¨ng suÊt, kÕt qu¶ ®iÒu tra cña tr−êng §¹i häc CÇn Th¬ ë c¸c v−ên hång xiªm tèt vïng
§ång b»ng s«ng Cöu Long trång b»ng cµnh chiÕt nh− sau:
• N¨m thø 3: 0,5 - 1,5 tÊn/ha.
• N¨m thø 4: 7 - 9 tÊn/ha
• N¨m thø 5: 10 - 13 tÊn/ha
• N¨m thø 6: 15 - 25 tÊn/ha
• Tõ n¨m thø 7 trë ®i: 17 - 40 tÊn/ha.
ë §ång b»ng s«ng Hång víi gièng hång xiªm Xu©n §Ønh, hång xiªm Thanh Hµ n¨ng suÊt ë
c¸c tuæi nh− sau:
N¨ng suÊt qu¶ theo tuæi c©y (kg/n¨m)
(theo TrÇn ThÕ Tôc vµ TrÇn Ngäc ChÝnh, 1989)
Tuæi c©y Hång xiªm Xu©n
§Ønh
Hång xiªm Thanh
Hµ
4 8,26 12,01
7 22,90 26,39
12 41,25 46,51
17 68,75 81,80
22 77,95 90,70
60
VÒ mÆt b¶o qu¶n: qu¶ hång xiªm chÝn cã thÓ gi÷ trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é b×nh th−êng trong
phßng 2 - 3 ngµy. NhiÖt ®é l¹nh 00C cã thÓ gi÷ ®−îc 2 tuÇn. Qu¶ ch−a rÊm cã thÓ gi÷ ®−îc
17 ngµy ë nhiÖt ®é 150C, nh−ng cÇn thËn träng v× cÊt gi÷ ë nhiÖt ®é thÊp qu¸ sau ®ã khã rÊm
chÝn.
Trång hång xiªm ngoµi lÊy qu¶ cßn ®Ó lÊy nhùa. Trªn 1 c©y trong 1 n¨m thu ®−îc 14 - 15 kg
nhùa t−¬ng tù nh− lÊy nhùa mñ cao su nh−ng th−êng chØ khai th¸c 3 n¨m 1 lÇn vµ th−êng lµ
trªn c©y rõng. Nhùa hång xiªm dïng ®Ó lµm kÑo cao su, nh−ng ngµy nay nhùa tæng hîp thay
thÕ dÇn nhùa hång xiªm nªn thÞ tr−êng mñ hång xiªm còng bÞ gi¶m.
61
c¢Y §U §ñ
(Carica papaya L.)
I. GI¸ TRÞ DINH D¦ìNG, ý NGHÜA KINH TÕ
§u ®ñ lµ c©y ¨n qu¶ cho thu ho¹ch nhanh ®¹t s¶n l−îng cao, chiÕm Ýt diÖn tÝch dinh d−ìng,
thÝch hîp víi nhiÒu lo¹i ®Êt. Cã thÓ trång xen, trång gèi víi c¸c c©y trång kh¸c. Trong v−ên
qu¶ nh− xoµi, nh·n, v¶i... khi c©y ch−a giao t¸n cã thÓ trång xen ®u ®ñ ®Ó cã thu ho¹ch nh÷ng
n¨m ®Çu.
Qu¶ ®u ®ñ ®−îc sö dông víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh− ¨n qu¶ chÝn, lµm rau, chÕ biÕn,
lµm thøc ¨n ch¨n nu«i. §u ®ñ còng ®−îc trång ®Ó khai th¸c nhùa papain cung cÊp cho c«ng
nghiÖp chÕ biÕn thÞt, s÷a, lµm bia, lµm d−îc liÖu.
Qu¶ ®u ®ñ chÝn cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao ®−îc thÞ tr−êng qu¶ t−¬i c¸c n−íc ch©u ¢u, ch©u
Mü, NhËt B¶n rÊt −a chuéng. KÕt qu¶ ph©n tÝch ho¸ häc cho thÊy trong 100g phÇn ¨n ®−îc cã
chøa 85 - 88% n−íc, 0,6% protein, 0,1% lipit 8,3% ®−êng, 0,4% tro; 60 - 122mg% vitamin C,
vitamin B vµ ®Æc biÖt rÊt giµu vitamin A: 1.700 - 3.500 UI, cao gÊp 20 lÇn so víi døa. S¶n
l−îng ®u ®ñ toµn thÕ giíi tõ 4,4 ®Õn 5 triÖu tÊn.
II. NGUåN GèC PH¢N Bè
C©y ®u ®ñ cã nguån gèc tõ miÒn nhiÖt ®íi ch©u Mü. Mét sè t¸c gi¶ cho r»ng Mªhic« vµ
C«xtarica lµ quª h−¬ng cña ®u ®ñ, tõ ®©y ®−îc ®−a trång ë nhiÒu n−íc vïng nhiÖt ®íi vµ ¸
nhiÖt ®íi Êm trong ph¹m vi vÜ ®é 320 b¾c vµ 320 nam - nh÷ng n¬i mµ nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m
kh«ng thÊp qu¸ 150C.
Nhê cã nh÷ng tiÕn bé vÒ c«ng t¸c gièng, ng−êi ta ®· t¹o ra ®−îc c¸c gièng ®u ®ñ t−¬ng ®èi
chÞu l¹nh ®Ó cã thÓ trång ®−îc ë ®é cao 600 - 1.000 m so víi mÆt biÓn trong vïng nhiÖt ®íi.
Trõ ch©u ¢u ra, c¸c ch©u cßn l¹i ®Òu cã trång ®u ®ñ.
Ch©u ¸: cã Ên §é, Trung Quèc, ViÖt Nam, Th¸i Lan, Philippin, Mianma, Malaisia...
Ch©u Phi: Tangiania, Uganda.
Ch©u Mü: c¸c n−íc nam Mü, trung Mü, ë b¾c Mü cã Hoa Kú.
Ch©u §¹i D−¬ng: ¤xtr©ylia, Niuzil©n v.v..
ë ViÖt Nam ch−a x¸c ®Þnh ®−îc nguån gèc, xuÊt sø, nh−ng ®Õn nay hÇu hÕt c¸c tØnh tõ Nam
chÝ B¾c ®Òu cã trång ®u ®ñ, nhiÒu nhÊt lµ c¸c tØnh miÒn §«ng Nam Bé vµ T©y Nguyªn. §u ®ñ
®−îc xem nh− lµ mét c©y ¨n qu¶ ng¾n ngµy trong c¬ cÊu v−ên c©y ¨n qu¶ ë c¸c vïng trong
n−íc.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c v−ên ®u ®ñ th−êng bÞ bÖnh vi rót g©y h¹i nªn phÇn nµo cã ¶nh
h−ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ më réng vïng trång trªn quy m« tËp trung.
62
III. C¸C GIèNG §U §ñ PHæ BIÕN ë N¦íC TA
§u ®ñ cã kh¶ n¨ng giao phÊn rÊt lín vµ l¹i nh©n gièng b»ng h¹t, v× vËy c¸c gièng vµ dßng ®u
®ñ trªn thÕ giíi kh¸ nhiÒu, cã ®Õn h¬n 70 dßng vµ gièng kh¸c nhau. NhiÒu gièng míi nhê lai
t¹o ®· lµm phong phó thªm c¸c dßng vµ gièng hiÖn cã, tho¶ m·n ®−îc thÞ hiÕu vµ yªu cÇu cña
ng−êi tiªu dïng. ë n−íc ta hiÖn nay th−êng trång c¸c gièng sau:
1. §u ®ñ ta
Bao gåm c¸c gièng cã tªn gäi lµ ®u ®ñ ta ®−îc trång kh¸ phæ biÕn ë vïng trung du, b¸n s¬n
®Þa, vïng ®ång b»ng s«ng Hång. §Æc tÝnh chung lµ l¸ xanh ®Ëm, máng, cuèng l¸ dµi nhá, cã
mµu xanh, c©y cao, sinh tr−ëng khoÎ t−¬ng ®èi chÞu s©u bÖnh còng nh− ®iÒu kiÖn bÊt thuËn.
Qu¶ nhá, cã 1 - 3 qu¶/cuèng, träng l−îng trung b×nh 0,3 - 0,8kg/qu¶, thÞt qu¶ vµng, máng, ¨n
ngät, vá máng dÔ bÞ giËp khi vËn chuyÓn.
2. §u ®ñ Mªhic«
§©y lµ gièng nhËp n¨m 1970. C©y cao trung b×nh, to, khoÎ, c¸c ®èt rÊt sÝt nhau, l¸ xanh ®Ëm,
dµy, cuèng l¸ to, mµu xanh. Qu¶ dµi t−¬ng ®èi ®Æc ruét. Da qu¶ sï s×, dµy, t−¬ng ®èi chÞu
vËn chuyÓn. Träng l−îng qu¶ 0,6 - 1,2kg/qu¶. ThÞt qu¶ ch¾c, phÈm chÊt kh¸. Lµ gièng cã tû
lÖ c©y l−ìng tÝnh vµ c©y c¸i rÊt cao. Yªu cÇu th©m canh cao, rÊt dÔ nhiÔm bÖnh hoa l¸ (vi rót).
3. §u ®ñ Solo
Gièng cã nguån gèc tõ ®¶o Haoai ®−îc nhËp vµo n−íc ta kh¸ l©u vµ trång nhiÒu ë miÒn Nam,
sau ®ã míi nhËp vµ trång ë miÒn B¾c. Gièng Solo sím cã qu¶, thÊp c©y, n¨ng suÊt t−¬ng ®èi
cao. Qu¶ cã d¹ng h×nh qu¶ lª, träng l−îng 0,8 - 2,0kg/qu¶, phÈm chÊt trung b×nh. HiÖn nay
trång nhiÒu d¹ng h×nh kh¸c nhau nh− gièng: ThuËn Vi, gièng thÇu dÇu v.v…
4. §u ®ñ Trung Quèc
Nguån gèc: N¨m 1972 Së Khoa häc n«ng nghiÖp thµnh phè Qu¶ng Ch©u chän ®−îc gièng ®u
®ñ nµy nhê kÕt qu¶ lai kÐp: con lai F1 lµ con lai gi÷a LÜnh Nam sè 6 - lµm mÑ vµ Trung S¬n cã
kh¶ n¨ng cho qu¶ sai - lµm bè. Con lai F1 ®−îc gäi lµ HuÖ Trung (HuÖ - tªn gäi riªng cña
thµnh phè Qu¶ng Ch©u), Trung - ch÷ ®Çu cña Trung S¬n - mét huyÖn cña tØnh Qu¶ng §«ng.
TiÕp tôc dïng con lai F1 HuÖ Trung lµm mÑ, dïng gièng ®u ®ñ ruét ®á Th¸i Lan lµm bè, chän
ra ®−îc gièng ®u ®ñ ''HuÖ Trung hång''. Gièng nµy cã −u ®iÓm chÝn sím, n¨ng suÊt cao,
phÈm chÊt ngon, n¨ng suÊt æn ®Þnh. Lµ gièng trång chñ yÕu ë vïng ngo¹i « Qu¶ng Ch©u hiÖn
nay.
§Æc ®iÓm: thÊp c©y, qu¶ dµi, cäng l¸ th−êng cã mµu tÝm phiÕn l¸ chia thuú kh¸ s©u, n¨ng suÊt
kh¸. Cã gièng qu¶ thÞt vµng vµ cã gièng thÞt qu¶ ®á.
63
5. C¸c gièng nhËp néi kh¸c
NhËp tõ Th¸i Lan vµ mét sè n−íc kh¸c trong thêi gian gÇn ®©y lµ c¸c gièng Sunrise, Knows
you, Tai nung v.v...
IV. §ÆC §IÓM SINH VËT HäC
1. RÔ
Ph©n bè rÊt n«ng, ®¹i bé phËn tËp trung ë tÇng ®Êt 0 - 30 cm. N¬i cã mùc n−íc ngÇm cao rÔ
¨n n«ng, ®Êt ®åi, cã tÇng dµy, mùc n−íc ngÇm thÊp rÔ cã thÓ ¨n s©u 70 - 100 cm. RÔ ®u ®ñ
nhá, gißn, dÔ bÞ tæn th−¬ng do c¬ giíi còng nh− gÆp óng ngËp hoÆc kh« h¹n cña ®Êt, RÔ ®u ®ñ
rÊt mÉn c¶m khi ®Êt chÆt, bÝ hoÆc ngËp n−íc, ®Êt cã ®é Èm cao.
ng−êi ta quan s¸t thÊy: tõ th¸ng 3 nhiÖt ®é b×nh qu©n 17,90C rÔ b¾t ®Çu sinh tr−ëng, ®Õn th¸ng
5 - 6 rÔ ph¸t triÓn m¹nh, nh−ng tõ th¸ng 12 trë ®i rÔ mäc yÕu vµ Ýt dÇn (t¹i Qu¶ng Ch©u).
2. Th©n
Th©n th¼ng cao, cã c©y ®Õn 12 m, Ýt ph©n cµnh, cã cÊu t¹o ®Æc biÖt: phÇn vá sau líp biÓu b× lµ
m¹ng l−íi dµy ®Æc c¸c bã sîi gç cã t¸c dông chèng ®æ cho c©y. PhÇn trong sau líp vá lµ c¸c
tÕ bµo nhu m« xèp, gißn, lµm nhiÖm vô dù tr÷ dinh d−ìng cho c©y. Khi c©y giµ c¸c tÕ bµo
nµy bÞ tho¸i ho¸ lµm th©n bÞ rçng ë gi÷a. Trong s¶n xuÊt ng−êi ta thÝch c¸c gièng cã th©n
thÊp ®Ó dÔ ch¨m sãc qu¶n lý vµ chèng ®−îc giã b·o.
Cïng trång trong mét ®iÒu kiÖn nh− nhau, th©n c©y c¸i sinh tr−ëng chËm, c©y ®ùc nhanh h¬n
vµ c©y l−ìng tÝnh th× ë d¹ng trung gian.
C©y ®u ®ñ khi giµ cã thÓ mäc c¸c nh¸nh bªn, trªn nh¸nh nµy cã thÓ mäc tiÕp c¸c nh¸nh con,
trªn nh¸nh vÉn cã kh¶ n¨ng ra hoa, song ®Ëu qu¶ thÊp, phÈm chÊt kÐm.
3. L¸
§u ®ñ cã phiÕn l¸ réng, chia thuú, víi cuèng l¸ rçng, chiÒu dµi 0,7 - 0,9 m. Lóc míi mäc
ngoµi l¸ mÇm phiÕn l¸ cßn nguyªn. Khi cã 4, 5 l¸ trë ®i phiÕn l¸ míi chia thuú. Tõ mäc ®Õn
lóc l¸ thµnh thôc thêi gian kho¶ng 20 ngµy, mïa ®«ng th× dµi h¬n kho¶ng trªn 30 ngµy.
Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi ë n−íc ta nÕu cã ®ñ n−íc th× quanh n¨m cã thÓ mäc l¸. Trong mét
n¨m cã thÓ mäc ®−îc 60 l¸. Tuæi thä cña l¸ kho¶ng trªn d−íi 4 th¸ng. Còng nh− rÔ, l¸ rÊt
mÉn c¶m víi ®iÒu kiÖn bÊt thuËn nh− s−¬ng muèi, nhiÖt ®é thÊp, óng, h¹n, biÓu hiÖn b»ng c¸c
ph¶n øng nh− ra l¸ chËm, hÐo rò, rông sím. Ng−êi ta tÝnh r»ng trªn mét c©y ®u ®ñ sai qu¶
mét l¸ ®u ®ñ ph¶i lµm nhiÖm vô cung cÊp dinh d−ìng cho 2 qu¶ trë lªn. Bëi vËy ®Ó ®¶m b¶o
®−îc n¨ng suÊt cao cÇn gi÷ cho bé l¸ xanh tèt, kh«ng rông sím.
4. Hoa
a) C¸c d¹ng hoa
§u ®ñ cã 3 d¹ng hoa: ®ùc, c¸i vµ l−ìng tÝnh (h×nh 15). Tuú thuéc vµo dinh d−ìng mµ sù ph©n
ho¸ ra c¸c lo¹i hoa trªn cïng mét cµnh còng kh¸c nhau. V× vËy mét sè t¸c gi¶ cho r»ng giíi
tÝnh cña c©y cßn phô thuéc vµo tuæi c©y còng nh− t×nh tr¹ng dinh d−ìng. Hoa cã 5 c¸nh vµ 5
- 10 nhÞ ®ùc th−êng në vµo ban ®ªm. Thêi gian tõ khi në ®Õn tµn kÐo dµi tõ 3 - 5 ngµy.
64
b) C¸c kiÓu h×nh c©y vµ giíi tÝnh ®u ®ñ
§u ®ñ ®−îc coi lµ c©y ®a tÝnh, v× trong cïng mét gièng tån t¹i nhiÒu kiÓu c©y cã giíi tÝnh
kh¸c nhau. C¸c t¸c gi¶ ®· chØ ra ®−îc 31 kiÓu h×nh cña c©y trong cïng mét gièng tõ siªu c¸i
®Õn siªu ®ùc mµ chóng kh¸c nhau vÒ kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¬ quan sinh dôc ®ùc vµ c¸i.
Th«ng th−êng trong thùc tÕ c¸c kiÓu c©y ®−îc ph©n ra 3 kiÓu h×nh: c©y c¸i, c©y ®ùc vµ c©y
l−ìng tÝnh
H×nh 15. H×nh th¸i mét sè lo¹i hoa, qu¶ chñ yÕu cña ®u ®ñ
a) Hoa c¸i; b) Hoa l−ìng tÝnh d¹ng qu¶ trßn dµi;
c) Hoa l−ìng tØnh d¹ng c¸i; d) Hoa l−ìng tÝnh d¹ng ®ùc; e) Hoa ®ùc;
c - Hoa ; d - Qu¶
65
1) C©y c¸i
C©y chØ ra hoa c¸i, hoa æn ®Þnh Ýt bÞ ¶nh h−ëng vµ chi phèi bëi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. NÕu
dïng phÊn cña hoa l−ìng tÝnh ®Ó thô phÊn th× kh¶ n¨ng cho qu¶ rÊt tèt. Qu¶ trªn c©y c¸i
th−êng lµ qu¶ ®¬n, cïi qu¶ máng.
Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nÕu dïng bao c¸ch ly bao hoa c¸i l¹i kh«ng cho thô phÊn tù do th×
qu¶ sÏ kh«ng h¹t, trong tr−êng hîp nµy gäi lµ kÕt qu¶ ®¬n tÝnh, qu¶ nhá, h¹t kh«ng ch¾c,
phÈm chÊt kÐm.
2) C©y ®ùc
VÒ c¬ b¶n lµ ra hoa ®ùc, chïm hoa ra ë n¸ch l¸ dµi 10 - 90 cm, kh«ng cã qu¶. C¸ biÖt cuèi
chïm hoa cã mét sè hoa c¸i vµ kÕt ®−îc 1 - 2 qu¶ nhá, nh÷ng qu¶ nµy kh«ng cã ý nghÜa vÒ
mÆt th−¬ng phÈm.
3) C©y l−ìng tÝnh
Do ®iÒu kiÖn dinh d−ìng vµ ¶nh h−ëng cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh trong n¨m trªn c©y l−ìng
tÝnh hoa në rÊt ®a d¹ng. VÝ dô, trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é t¨ng cao dÇn tr×nh tù hoa në cã thÓ lµ:
tõ hoa l−ìng tÝnh d¹ng c¸i chuyÓn sang hoa l−ìng tÝnh d¹ng ®ùc vµ hoa ®ùc cã cuèng ng¾n.
Ng−îc l¹i tõ nhiÖt ®é cao chuyÓn sang thÊp, lóc ®ã tõ hoa l−ìng tÝnh d¹ng ®ùc vµ hoa ®ùc
chuyÓn thµnh hoa l−ìng tÝnh d¹ng qu¶ trßn dµi råi tiÕp tôc chuyÓn thµnh hoa l−ìng tÝnh d¹ng
c¸i.
Nh− vËy do ¶nh h−ëng cña thêi tiÕt khÝ hËu trong n¨m tr×nh tù në cña c¸c lo¹i hoa trªn c©y ®u
®ñ l−ìng tÝnh kh«ng æn ®Þnh, do ®ã kh¶ n¨ng ®Ëu qu¶ kh«ng b»ng c©y c¸i, nh−ng träng l−îng
tõng qu¶ l¹i cao, phÈm chÊt qu¶ l¹i tèt h¬n qu¶ ë c©y c¸i.
5. Qu¶
H×nh d¹ng vµ ®é lín qu¶ thay ®æi tuú gièng vµ ngay trong cïng mét gièng. Thêi gian sinh
tr−ëng cña qu¶ kÓ tõ lóc tµn hoa ®Õn lóc chÝn kÐo dµi 3 - 4 th¸ng tuú thuéc vµo gièng, ®Þa
®iÓm trång vµ mïa vô ra hoa.
¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña qu¶ bao gåm c¸c yÕu tè: nhiÖt ®é n−íc, ph©n bãn, møc ®é
thô phÊn thô tinh cña qu¶ v.v... NhiÖt ®é cao qu¶ ph¸t triÓn nhanh, ng−îc l¹i nhiÖt ®é thÊp
qu¶ ph¸t triÓn chËm.
Vïng trång ®u ®ñ cã nhiÖt ®é cao, nhiÒu ¸nh s¸ng, khÝ hËu kh« cho qu¶ ngät, ®é ®−êng cao
(chñ yÕu lµ ®−êng saccar«za), ng−îc l¹i nhiÖt ®é thÊp qu¶ ®u ®ñ cã vÞ ®¾ng, phÈm chÊt kÐm.
Trong qu¶ cã hµm l−îng ®−êng tæng sè trªn d−íi 10% vµ n−íc chiÕm 90 - 92%.
6. H¹t
Trong mçi qu¶ l−îng h¹t nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo viÖc thô phÊn thô tinh vµ ®iÒu kiÖn ngo¹i
c¶nh t¸c ®éng. NÕu d−îc thô phÊn ®Çy ®ñ mçi qu¶ cã trªn 1.000 h¹t; nh−ng còng cã qu¶ chØ
cã Ýt h¹t ë phÇn cuèng, hoÆc cã qu¶ kh«ng cã h¹t.
H¹t ®u ®ñ cã mµng máng bao quanh, h¹t cã chøa dÇu nªn dÔ mÊt søc n¶y mÇm.
66
Qu¶ ®Ó lÊy h¹t lµm gièng cÇn ®Ó chÝn ®ñ, lóc nµy phÇn nöa qu¶ ®· biÕn mµu vµng, h¸i xuèng
®Ó cho chÝn vµng hoµn toµn míi c¾t ra lÊy h¹t. Röa s¹ch, hong kh« trong bãng r©m cã thÓ
gieo ngay hoÆc cÊt vµo tói ®Ó b¶o qu¶n.
H¹t n¶y mÇm tèt nhÊt ë nhiÖt ®é 350C. D−íi 230C hay cao h¬n 440C ®Òu øc chÕ h¹t n¶y mÇm.
V. Y£U CÇU §iÒU KIÖN NGO¹I C¶NH
1. NhiÖt ®é
C©y ®u ®ñ cã nguån gèc ë vïng nhiÖt ®íi ch©u Mü nªn yªu cÇu cã nhiÖt ®é cao. NhiÖt ®é
thÝch hîp nhÊt 25 - 300C. vïng cã nhiÖt ®é ≥ 200C ®−îc coi lµ møc nhiÖt ®é trång cã hiÖu qu¶
kinh tÕ.
NhiÖt ®é lµ yÕu tè h¹n chÕ sù ph©n bè còng nh− sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña ®u ®ñ. Khi nhiÖt
®é xuèng thÊp d−íi 150C lµm chËm sù ra l¸, qu¶ lín chËm vµ phÈm chÊt kÐm. NÕu nhiÖt ®é
qu¸ thÊp hoÆc cã s−¬ng muèi l¸ cña c©y bÞ t¸p, hÐo kh« vµ rông nÕu l¹nh kÐo dµi. NhiÖt ®é
20C coi lµ nhiÖt ®é g©y chÕt víi ®u ®ñ. NhiÖt ®é cao trªn 440C víi c−êng ®é chiÕu s¸ng m¹nh
lµm c©y bÞ thiÕu n−íc vµ hÐo l¸. NhiÖt ®é cao 350C trë lªn kÐo theo kh« h¹n ®u ®ñ th−êng ra
hoa l−ìng tÝnh d¹ng ®ùc, kh«ng ®Ëu ®−îc qu¶ lµm gi¸n ®o¹n viÖc cho qu¶ trªn c©y.
2. ¸nh s¸ng
§u ®ñ lµ c©y −a s¸ng, v× vËy nÕu ®−îc trång thuÇn lµ thÝch hîp. ChØ trång xen khi c©y ¨n qu¶
chÝnh trong v−ên cßn nhá. ThiÕu ¸nh s¸ng, c¸c ®èt th©n v−¬n dµi, cuèng l¸ nhá, phiÕn l¸
máng vµ dÔ bÞ s©u bÖnh nh− rÖp, bÖnh vi rót ph¸ h¹i.
C©y ®u ®ñ cã thÓ tiÕp nhËn ®−îc c−êng ®é ¸nh s¸ng cao ë møc 30.000 - 50.000 lux cã kÌm
theo sù t¨ng nhiÖt ®é kh«ng khÝ vµ cã ®Çy ®ñ n−íc.
3. N−íc
§u ®ñ lµ c©y yªu cÇu n−íc cao do diÖn tÝch l¸ lín, ph¸t t¸n m¹nh nh−ng bé rÔ l¹i kh«ng t−¬ng
xøng. §u ®ñ rÊt sî óng, m−a to ngËp lµm ng¹t rÔ dÉn ®Õn thèi rÔ.
Do cÊu tróc cña l¸ vµ líp b¶o vÖ trªn mÆt nªn l¸ ®u ®ñ kÐm chÞu h¹n. §ñ n−íc vµ cung cÊp
n−íc ®ñ, kÞp thêi cho c©y ë c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng nhÊt lµ thêi kú ra hoa, ®Ëu qu¶ vµ nu«i
qu¶ sÏ ®¶m b¶o cho c©y cã n¨ng suÊt cao. Vïng cã m−a 1.300 - 2.000 mm vµ hµng th¸ng
l−îng n−íc m−a kho¶ng 100 mm lµ thÝch hîp trång ®u ®ñ.
4. §Êt ®ai
§u ®ñ kh«ng kÐn ®Êt. Cã thÓ trång trªn c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau song ®Êt ®ã ph¶i gi÷ n−íc vµ
tho¸t n−íc tèt vµ cã ®é tho¸ng nhÊt ®Þnh, cã tÇng canh t¸c ®µy 70 cm, hµm l−îng khÝ trong ®Êt
4%, ®é pH 6 - 7. NÕu pH < 5,5 ph¶i bãn v«i.
§u ®ñ yªu cÇu dinh d−ìng vµ bæ sung ph©n bãn ®Çy ®ñ cho c©y. §Êt chÆt, bÝ, óng ngËp n−íc,
tÇng canh t¸c máng vµ nghÌo dinh d−ìng th× ®u ®ñ sÏ sinh tr−ëng kÐm, chãng tµn.
67
5. Giã b·o
ë n−íc ta nhiÒu vïng hµng n¨m cã b·o, v× vËy trång ®u ®ñ nªn chän gièng thÊp c©y vµ hµng
c©y ch¾n giã tèt ®Ó gi¶m bít thiÖt h¹i do b·o g©y ra.
Tr−íc lóc b·o ®Õn cÇn tØa bá bít nh÷ng qu¶ giµ ®Ó gi¶m bít träng l−îng cho c©y, ®©y lµ mét
gi¶i ph¸p chèng b·o tèt cho c©y ®u ®ñ.
VI. Kü THUËT TRåNG TRäT
1. GIEO −¬M C¢Y CON
Kh¸c víi nhiÒu gièng c©y ¨n qu¶ th−êng gÆp, ®u ®ñ nh©n gièng b»ng ph−¬ng ph¸p gieo h¹t lµ
chÝnh. §Ó gieo −¬m c©y con cÇn sö dông h¹t gièng tèt, ®Òu h¹t cña gièng ®Þnh trång. V−ên
−¬m c©y con cÇn c¸ch xa v−ên c©y kinh doanh ®Ó tr¸nh l©y lan c¸c bÖnh nguy hiÓm nh− bÖnh
hoa l¸ (vi rót) v.v... Tr−íc khi gieo cÇn xö lý h¹t. Dïng dung dÞch T«p xin 0,1% ®Ó khö mÇm
bÖnh, tiÕp theo ng©m h¹t trong Cacbonat natri 1% (NaHCO3) 4 - 5 tiÕng ®ång hå, sau ®ã dïng
n−íc röa s¹ch lµ cã thÓ ®em gieo. §Ó h¹t trong nhiÖt ®é 32 - 350C ®Ó thóc mÇm, khi h¹t ®·
nøt nanh míi ®em gieo ®Ó c©y mäc ®Òu vµ nhanh.
Cã thÓ gieo −¬m ®u ®ñ trong bÇu, trªn luèng hoÆc trùc tiÕp vµo c¸c ô ®· ®−îc chuÈn bÞ ®Ó
trång. §Êt ®Ó gieo h¹t nªn lµm kü vµ bãn ph©n lãt cho c©y víi l−îng 5 - 10kg ph©n h÷u c¬
hoai môc + 130 - 150g supe l©n + 30 - 35g kali sulfat + 0,5kg v«i vµ 5 - 10g 666 - 6% cho
1m2 mÆt luèng. Gieo h¹t ë ®é s©u 0,6 - 1 cm, sau ®ã lÊp ®Êt vµ cÇn tñ mét líp cá r¸c máng.
Th−êng xuyªn t−íi nhÑ 1 ngµy 1 lÇn, gi÷ Èm cho ®Êt ë møc ®ñ Èm (65 - 70% søc gi÷ Èm cña
®Êt). Sau khi gieo h¹t kho¶ng 10 - 20 ngµy th× c©y mäc. CÇn chó ý: sau khi h¹t ®· mäc thµnh
c©y th× t−íi th−a h¬n v× lóc nµy c©y ch−a cÇn n−íc nhiÒu, t−íi nhiÒu ®Êt qu¸ Èm c©y con dÔ
nhiÔm bÖnh.
Thêi vô gieo −¬m c©y con tuú thuéc vµo thêi vô trång ®· ®Þnh vµ th−êng sím h¬n thêi gian ®ã
tõ 1,5 - 2 th¸ng ®Ó khi trång c©y con cã 5 - 7 l¸ thËt.
NÕu gieo v·i, 1m2 cÇn 1,5g h¹t kh«; nÕu lÊy h¹t ë nh÷ng qu¶ ph¸t triÓn b×nh th−êng th× 50kg
qu¶ cã thÓ thu ®−îc 100 - 150g h¹t kh«, cø 500g h¹t kh« th× cã 29.400 - 35.200 h¹t. B¹n ®äc
cã thÓ dùa vµo c¸c con sè trªn ®Ó tÝnh to¸n sè qu¶ cÇn lÊy h¹t ®Ó gieo ®ñ sè l−îng c©y con cÇn
thiÕt.
2. LµM §ÊT TRåNG C¢Y
§Êt trång ®u ®ñ ph¶i lµ ®Êt tho¸t n−íc tèt, giµu mïn, ®ñ chÊt dinh d−ìng, tho¸ng vµ gi÷ n−íc.
§u ®ñ trång chØ nªn thu ho¹ch 1 n¨m, sau ®ã ph¸ ®i trång løa kh¸c th× míi cho n¨ng suÊt cao.
§Êt tr−íc khi trång nªn ®¸nh luèng réng 2,0 - 2,5m. Gi÷a c¸c luèng cã r·nh s©u 30cm ®Ó
tho¸t n−íc, mËt ®é kho¶ng c¸ch 2 x 2,5m (2.000 c©y/ha) hoÆc 1,5 x 2,5m (2.666 c©y/ha).
NÕu gièng c©y thÊp cã thÓ trång dµy h¬n 1,5 x 2m (3.333 c©y/ha).
Hè ®µo víi kÝch th−íc 40 x 40cm, s©u 40cm. §Êt xÊu, ®Êt ®åi gß cã thÓ ®µo réng vµ s©u h¬n.
Mçi hè bãn lãt 15 - 20kg ph©n chuång hoai, 0,5 - 1,0kg supe l©n, 0,5kg v«i bét, 0,2 - 0,3kg
sunfat kali trén ®Òu víi ®Êt lÊp hè vµ vun thµnh nÊm cã ®é cao 25 - 30cm vµ b¸n kÝnh 25 -
30cm ®Ó trång.
68
3. THêI Vô TRåNG
Tuú thuéc vµo tõng vïng vµ môc ®Ých trång lÊy qu¶ lµm rau hay ¨n chÝn. ë miÒn B¾c trång
vµo vô xu©n (th¸ng 2 - 4) hoÆc vô thu cuèi mïa m−a (th¸ng 9 - 10). Chuyªn gia Trung Quèc
khuyÕn c¸o nªn trång vµo ®Çu mïa rÐt (th¸ng 10 - 11) ë miÒn B¾c, c©y ph¸t triÓn gÆp trêi l¹nh
sÏ nhÆt m¾t, ®ãng qu¶ thÊp h¬n. ë §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn cã mïa kh« h¹n gay g¾t c©y
thiÕu n−íc dÔ chÕt nªn trång vµo ®Çu mïa m−a (th¸ng 4 - 5), ë c¸c tØnh §ång b»ng s«ng Cöu
Long ®Êt thÊp hay bÞ n−íc ngËp ng−êi ta th−êng trång ngay sau khi n−íc rót vµo th¸ng 12,
th¸ng 1, c©y ph¸t triÓn nhanh ra qu¶ sím, vµo mïa n−íc n¨m sau bÞ ngËp l¹i, nªn ng−êi ta chØ
thu ho¹ch mét vô sau ®ã ph¸ ®i trång l¹i.
4. BãN PH¢N
§u ®ñ cã qu¶ quanh n¨m, v× vËy cÇn ph¶i bãn ph©n ®Ó cung cÊp dinh d−ìng cho c©y nu«i qu¶,
nu«i hoa. Ngoµi viÖc bãn lãt tr−íc khi trång, cÇn bãn thóc c¸c lo¹i ph©n h÷u c¬, ®¹m, l©n,
kali trong ®ã chó ý ®Õn l©n, kali.
L−îng ph©n bãn cho 1 c©y 1 n¨m nh− sau:
+ N¨m thø 1: Ph©n chuång 10 - 15kg, ®¹m urª 400 - 500g, supe l©n 0,5 - 1,0kg, sulfat kali 0,2
- 0,3kg;
+ N¨m thø 2: Ph©n chuång 10 - 20kg, ®¹m urª 300 - 400g, supe l©n 1,0 - 1,5kg, sulfat kali 0,3
- 0,4kg.
C¸c thêi kú bãn ph©n cho c©y:
Sau trång 1,5 - 2 th¸ng hoÆc vµo th¸ng 3 - 4 hµng n¨m, bãn toµn bé ph©n chuång, 30% ph©n
l©n, 30% ®¹m. Khi c©y ra hoa: 30% ®¹m, 30% l©n vµ 50% kali. Sau khi thu ho¹ch qu¶ løa
®Çu (sau trång kho¶ng 7 - 8 th¸ng) bãn 20% ®¹m, 40% l©n vµ 20% kali.
Khi bãn cÇn x¨m ®Êt, r¶i ph©n kÕt hîp víi vun gèc lÊp ph©n cho c©y. Còng cã thÓ chia l−îng
ph©n ®Ó bãn nhiÒu lÇn. C¸c ®ît bãn kÕt hîp víi lµm cá, ch¨m sãc vµ vun gèc cho c©y.
Mét sè ®iÒu l−u ý khi bãn ph©n cho ®u ®ñ:
Trong mïa ®«ng l¸ Ýt ph¸t triÓn hoÆc kh«ng ph¸t triÓn nh− vËy lóc nµy c©y cÇn rÊt Ýt ®¹m,
l−îng ®¹m thõa sÏ ®−îc tÝch luü vµo qu¶ d−íi d¹ng nitrat. NÕu dïng qu¶ ®Ó ®ãng hép th× tû lÖ
nitrat cao sÏ g©y ra hiÖn th−îng khö thiÕc cña kim lo¹i. V× vËy muèn dïng ®u ®ñ ®Ó ®ãng hép
th× ph¶i gi¶m l−îng ®¹m bãn vµ chØ bãn vµo ®Çu thêi kú c©y sinh tr−ëng nhanh, nh÷ng lÇn
bãn cuèi cïng kh«ng nªn cã ®¹m. Cßn trong thêi gian sinh tr−ëng ra hoa cã qu¶ nÕu thiÕu
®¹m (l¸ vµng, kh«ng m−ît mµ) nªn bãn bæ sung b»ng c¸ch phun 1 - 2% urª ®Ó tho¶ m·n nhu
cÇu cña c©y mµ kh«ng g©y tÝch luü nitrat trong qu¶.
5. Ch¨m sãc
§u ®ñ cã bé rÔ ¨n n«ng, c©y dÔ ®æ do giã b·o vµ kh¶ n¨ng chÞu óng ngËp rÊt kÐm, v× vËy khi
ch¨m sãc v−ên ®u ®ñ cÇn chó ý ®Õn viÖc lµm cá, vun gèc cho c©y, chèng ®æ do giã b·o vµ
kh¬i r·nh tho¸t n−íc cho v−ên khi m−a to.
Nh÷ng n¬i mïa kh« kÐo dµi, thiÕu n−íc cÇn cã biÖn ph¸p t−íi n−íc vµ gi÷ Èm cho c©y. Tèt
nhÊt lµ tñ gèc b»ng r¬m r¹, cá kh« ®Ó gi÷ Èm. Nh÷ng n¬i cã mïa ®«ng l¹nh cÇn chó ý bao gi÷
qu¶ trªn c©y b»ng bao t¶i hoÆc c¸c vËt liÖu che ch¾n ®Ó tr¸nh s−¬ng muèi còng nh− gi¸ l¹nh.
§Ó ®¹t ®−îc n¨ng suÊt cao, chó ý thô phÊn bæ khuyÕt cho hoa.
69
6. Phßng trõ s©u bÖnh
Trong v−ên ®u ®ñ th−êng gÆp c¸c lo¹i s©u bÖnh h¹i chÝnh sau:
a) S©u h¹i:
RÖp s¸p h¹i qu¶, l¸ non dïng Bi-58 0,1 - 0,2%; Vofatox 0,1 - 0,2%.
NhÖn vµ c¸c c«n trïng m«i giíi truyÒn bÖnh virut (hoa, l¸) nh− nhÖn ®á, rÖp, rÇy, bä nh¶y...
diÖt b»ng Kenthane 0,3%, Decis 0,1%, Trebon 0,2%...
b) BÖnh h¹i
+ Thèi cæ rÔ (Phytophthora) do ®Êt qu¸ Èm, tho¸t n−íc kÐm. Phßng b»ng kh¬i r·nh vµ tiªu
n−íc cho v−ên c©y.
+ BÖnh virut g©y xo¨n ngän, chïn ngän, l¸ tho¸i ho¸, kh¶m l¸ v.v... §©y lµ bÖnh nguy hiÓm
rÊt khã ch÷a trÞ v× vËy khi ph¸t hiÖn thÊy c©y bÞ bÖnh ph¶i nhæ bá, xö lý ®Êt vµ c©y bÖnh.
Ch−a cã thuèc ®Æc trÞ, phßng bÖnh lµ chñ yÕu, víi c¸c biÖn ph¸p sau:
• Chän gièng chèng bÖnh.
• Trång míi v−ên ®u ®ñ ë m«i tr−êng s¹ch bÖnh, nghÜa lµ trong ph¹m vi cña chu vi 2 km
kh«ng cã c©y ®u ®ñ nhiÔm bÖnh vi rót, hoÆc kh«ng trång míi l¹i v−ên ®u ®ñ ngay khi
võa ph¸ v−ên ®u ®ñ cò.
Chó ý: lµm s¹ch cá ®Ó ng¨n ngõa c¸c ký chñ cña c«n trïng m«i giíi truyÒn bÖnh.
+ BÖnh phÊn tr¾ng (Oidium caricacae): phßng trÞ b»ng phun Anvil 0,2%, Rovral 0,2%
+ BÖnh ch¸y l¸ (Helminthosporium) g©y ch¸y l¸ vµ lµm cho l¸ biÕn mµu, kh« rông. Phun
Kitazin 0,2% cã thÓ hçn hîp víi v«i l%.
7. THU HO¹CH
Thêi gian thu ho¹ch qu¶ tuú theo môc ®Ých sö dông, ®Æc ®iÓm gièng, kho¶ng c¸ch tõ n¬i trång
®Õn thÞ tr−êng xa hay gÇn ®Ó quyÕt ®Þnh. NÕu trång dµy cã thÓ thu ®−îc 35 tÊn qu¶/ha, b×nh
qu©n cã thÓ ®¹t 15 - 20 tÊn/ha
a) Thu qu¶ chÝn
C¸c tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh qu¶ chÝn:
• Dùa vµo thêi gian tõ ra hoa - qu¶ chÝn cña c¸c gièng kh¸c nhau, vÝ dô gièng sè 3 (nhËp
néi cã tªn th−¬ng m¹i Know's you) 133 ngµy, trong khi ®ã gièng sè 5 (gièng ®u ®ñ ®Þa
ph−¬ng) 113 ngµy (§oµn ThÕ L−, 1997).
• Mét tiªu chuÈn ®Ó thu ho¹ch n÷a lµ lÊy dao khÝa nhÑ vµo vá qu¶ quan s¸t nhùa ch¶y ra
nÕu cã mµu tr¾ng ®ôc nh− s÷a lµ qu¶ cßn xanh, nÕu nhùa trong lµ qu¶ s¾p chÝn cã thÓ thu
ho¹ch.
• Cã vÕt vµng trªn vá qu¶ ë phÇn ®Ønh qu¶ chøng tá qu¶ b¾t ®Çu chÝn.
Kh«ng nªn thu xanh v× rÊm khã chÝn, chÊt l−îng qu¶ sÏ kÐm. Dïng dao c¾t s¸t cuèng qu¶ ®Ó
l¹i kho¶ng 1 cm tõ gèc qu¶, tr¸nh x©y x¸t vá qu¶, ®Æt nhÑ nhµng trong c¸c sät tre cã lãt r¬m
hoÆc thïng giÊy cacton, lóc vËn chuyÓn ph¶i nhÑ nhµng tr¸nh x©y x¸t.
b) Thu qu¶ xanh
Môc ®Ých lµ ®Ó lµm thùc phÈm, lµm rau. Th−êng thu ho¹ch khi qu¶ ®· ®¹t ®−îc mét kÝch
th−íc nhÊt ®Þnh tuú gièng tõ 0,5 - 1,5kg/qu¶, c¸ biÖt 2 - 3kg khi qu¶ vÉn cßn xanh vá, qu¶ cßn
70
tr¬n, bãng: CÇn x¸c ®Þnh thêi ®iÓm vµ cì qu¶, hay ¸p dông h×nh thøc tØa th−a qu¶ trªn c©y
nh÷ng n¨m ®−îc mïa, lµm sao khi thu xong vÉn ®¶m b¶o cho c©y tiÕp tôc ra hoa, ra qu¶, t¨ng
n¨ng suÊt.
Trång ®Ó thu qu¶ xanh còng mang l¹i hiÖu qu¶ kh«ng nhá cho ng−êi lµm v−ên, nhÊt lµ vïng
gÇn c¸c ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp.
c) LÊy nhùa
ë nhiÒu n−íc nh− Ên §é, Sri Lanca, Tanzania, Uganda, Trung Quèc, ngoµi thu ho¹ch qu¶
chÝn ng−êi ta cßn khai th¸c c¶ papain (cã trong nhùa cña qu¶) ®Ó dïng trong c«ng nghiÖp chÕ
biÕn thÞt, s÷a, lµm bia, lµm thuèc...
Khi qu¶ ®u ®ñ ®−îc 2 th¸ng tuæi ®¹t kho¶ng 1/2 kÝch th−íc tèi ®a, ®−êng kÝnh qu¶ 10 cm trë
lªn, dïng mét l−ìi dao máng s¾c r¹ch s©u tèi ®a 3 mm däc theo chiÒu dµi qu¶ ë chç ®−êng
kÝnh to nhÊt. C¸c l¸t khÝa c¸ch nhau 3 - 5 cm. KhÝa lóc 6 giê th× ®é 9 giê mñ ®· kh«, cã thÓ
thu ho¹ch nhùa. Nhùa sau khi thu cÇn ®Ó n¬i m¸t vµ tiÕn hµnh röa, ph¬i sÊy ngay trong bãng
r©m, nÕu n¾ng nãng qu¸ dÔ ph©n huû papain. Kh«ng khÝa mñ lóc trêi m−a vµ gi÷a n¾ng tr−a.
Mét tuÇn lÔ lÊy mñ ®é 2 - 3 lÇn vµ mçi qu¶ chØ thu nhùa 3 - 4 lÇn. Tû lÖ mñ thu ®−îc lµ 2 -
4% träng l−îng qu¶ tuú vïng trång vµ kü thuËt th©m canh. Mét ha trång ®u ®ñ b×nh qu©n thu
®−îc kho¶ng 100kg mñ kh« ë n¨m thø 2 khi c©y cßn sung søc.
VII. Kü THUËT §Ó GIèNG
Muèn cã nhiÒu c©y ®u ®ñ l−ìng tÝnh vµ c©y c¸i hoÆc v−ên trång míi kh«ng cã c©y ®ùc cÇn
chó ý c¸c kh©u: chän v−ên c©y ®u ®ñ tèt cã n¨ng suÊt cao, chän c©y, chän qu¶ chän h¹t vµ
chän c©y con, lo¹i bá tÊt c¶ c¸c c©y ®ùc cã trong v−ên vµ dïng ph−¬ng ph¸p thô phÊn cho c©y
®Ó cã c©y l−ìng tÝnh vµ c©y c¸i.
1. CHäN V−êN C¢Y TèT §Ó LµM GIèNG
V−ên c©y ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®Æc tr−ng cña gièng nh−: vÒ ®é cao c©y, h×nh th¸i hoa,
h×nh d¹ng vµ ®é lín qu¶ nh÷ng chØ tiªu trªn ph¶i æn ®Þnh. V−ên kh«ng cã c©y ®ùc hoÆc nÕu
cã th× còng ®· bÞ chÆt bá. V−ên kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt bÖnh hoa l¸ (vi rót), v−ên dïng ®Ó
chän c©y lµm gièng ph¶i ®¹t ®−îc ®é ®ång ®Òu cao, cã n¨ng suÊt cao vµ rÊt Ýt s©u bÖnh.
2. CHäN C¢Y
C©y sinh tr−ëng khoÎ, ®èt th©n ng¾n; tÝnh chèng chÞu kh¸ ®èi víi s©u bÖnh, chÞu óng. Trªn
c©y ë mçi n¸ch l¸ ®Òu cã hoa, sím cã hoa vµ ®Ëu qu¶, qu¶ chÝn sím, qu¶ to, phÈm chÊt th¬m
ngon, lµ c©y l−ìng tÝnh hoÆc c©y c¸i. Tèt nhÊt lµ chän c©y l−ìng tÝnh qu¶ ra liªn tôc, qu¶ to,
h×nh d¹ng qu¶ ®Ñp phï hîp víi thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng.
3. CHäN Qña
Khi ®· dïng ph−¬ng ph¸p thô phÊn nh©n t¹o, thô tinh xong. Qu¶ ph¸t triÓn b×nh th−êng, trªn
c©y ®ãng qu¶ thÊp, h×nh qu¶ ®Òu ®Æn, ®Æc tr−ng cho gièng mµ m×nh ®Þnh båi dôc. VÝ dô qu¶
cã h×nh trßn dµi hay h×nh bÇu dôc v.v. qu¶ chÝn ®¹t 2/3 trë ®i th× h¸i vÒ, ®Ó chÝn thªm 1 - 2
ngµy råi bæ ra lÊy h¹t...
71
4. CHäN H¹T
Ng©m h¹t, röa s¹ch vá ngoµi, chän lÊy nh÷ng h¹t ch×m (bá nh÷ng h¹t næi vµ nh÷ng h¹t l¬
löng) hong kh« trong r©m, cã thÓ gieo ngay hoÆc ®Ó cÊt gi÷ mét thêi gian ng¾n.
5. CHäN C¢Y CON
C©y: con cã th©n mËp, l¸ réng vµ dµy, Ýt r¨ng c−a, cuèng l¸ h¬i sµ xuèng lµ nh÷ng c©y gièng
tèt.
6. PH−¬NG PH¸P THô PHÊN NH¢N T¹O
C©y ®u ®ñ ®Þnh dïng lµm bè hoÆc mÑ tr−íc lóc në hoa ph¶i dïng tói giÊy bao c¸ch ly. Khi
hoa në hoµn toµn míi thô phÊn. Hµng ngµy vµo buæi s¸ng kho¶ng 7 - 8 giê lµ lóc ®i thu c¸c
tói phÊn tõ c¸c hoa l−ìng tÝnh. Dïng panh vÆt c¸c tói phÊn cho vµo hép pªtri ®Ó vµo tr¬ng tñ
Êm ®Ó cho c¸c tói phÊn t¸ch ra, h¹t phÊn r¬i ra, råi dïng bót l«ng thô phÊn cho hoa l−ìng tÝnh
ë c©y l−ìng tÝnh, hoÆc hoa c¸i trªn c©y c¸i.
§eo biÓn cho c©y tr−íc lóc thô phÊn ghi râ ngµy thô phÊn, tæ hîp (bè, mÑ). Thô phÊn xong
dïng bao c¸ch ly, ®Ó 3 - 5 ngµy sau kh« ®Çu nhôy th× míi th¸o bao c¸ch ly, t¹o ®iÒu kiÖn cho
bÇu nhôy sau thô tinh ph¸t triÓn thuËn lîi. §îi cho qu¶ ph¸t triÓn vµ chÝn trªn c©y míi h¸i
xuèng ®Ó lÊy h¹t.
KÕt qu¶ trong b¶ng 1 cã thÓ gi¶i thÝch v× sao ph¶i dïng phÊn hoa cña hoa l−ìng tÝnh cña c©y
®u ®ñ l−ìng tÝnh ®Ó thô phÊn cho hoa l−ìng tÝnh ë c©y l−ìng tÝnh hay hoa c¸i ë c©y ®u ®ñ c¸i
KÕt qu¶ con lai do thô phÊn ë c¸c tæ hîp kh¸c nhau (%)
(L©m NhËt Vinh vµ c¸c t¸c gi¶, 1962)
Tæ hîp lai
Giíi tÝnh cña
con lai (F1)
ChÌn vµo
sau
ChÌn
vµo sau
ChÌn
vµo sau
C©y c¸i 26 53 40
C©y l−ìng tÝnh 66 45 15
C©y ®ùc 8 2 45
VËy muèn v−ên ®u ®ñ kh«ng cã c©y ®ùc mµ chØ cã c©y c¸i vµ c©y l−ìng tÝnh, ®Ó thô phÊn th×
nªn dïng phÊn hoa cña hoa l−ìng tÝnh ®Ó thô phÊn lµ tèt h¬n c¶.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Kỹ thuật trồng na , đu đủ , hồng xiêm.pdf