Kinh tế lượng - Lý thuyết về hành vi của người tiêu dùng

Lý thuyết về hành vi của ngƣời tiêu dùng Gv: Ths. Bùi Thị Hiền Khoa QTKD Chương này, giải thích làm thế nào mà người mua điều hòa giữa cái mà mình muốn với cái mà thị trường cho phép họ làm. Bố cục  3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng.  3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị.  3.3 Đường ngân sách.  3.4 Giải thích sự hình thành đường cầu bằng đồ thị.  3.5 Đường tiêu dùng theo giá cả & đường tiêu dùng theo thu nhập. 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Höõu duïng (kyù hieäu U ‟ Utility) : laø söï thoaû maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi khi tieâu duøng haøng hoaù vaø dòch vuï Höõu duïng bieân (MU ‟ Marginal Utility): Laø möùc ñoä thoaû maõn taêng theâm khi NTD söû duïng theâm moät ñôn vò haøng hoaù vaø dòch vuï. Hữu dụng Tổng hữu dụng Hữu dụng biên Toång höõu duïng (TU ‟ Total Utility) : laø toaøn boä söï thoaû maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi, khi tieâu duøng moät soá löôïng haøng hoaù vaø dòch vuï trong moät thôøi gian naøo ñoù. 1. Khaùi nieäm höõu duïng ( Ích lôïi, thoûa duïng - Utility) Q U 0 1 2 3 4 5 6 7 8 6 4 2 0 -2 -4 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên 2. Toång höõu duïng TU (Total Utility). TU = f(Q) Ví duï : Bieåu toång höõu duïng cuûa moät sinh vieân khi ñi xem ca nhaïc trong tuaàn nhö sau: Q (soá buoåi xem ca nhaïc/tuaàn) TU (ñvhd) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 14 18 20 20 18 14 08 14 18 20 20 18 14 0 5 10 15 20 25 0 2 4 6 8 Q T u Ñoà thò ñöôøng toång höõu duïng: 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Tổng hữu dụng Tiêu dùng nhiều sản phẩm thì tổng hữu dụng càng lớn Khi toång höõu duïng đạt cöïc ñaïi; neáu tieáp tuïc gia taêng soá löông saûn phaåm söû duïng, thì toång möùc höõu duïng coù theå khoâng ñoåi hoaëc giaûm xuoáng. 3. Höõu duïng bieân : Marginal Utility (MU) Bieåu toång höõu duïng vaø höõu duïng bieân cuûa moät sinh vieân khi ñi xem ca nhaïc trong tuaàn Q (soá buoåi xem ca nhaïc/tuaàn) TU (ñvhd) MU (ñvhd) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 14 18 20 20 18 14 8 6 4 2 0 -2 -4 08 14 18 20 20 18 14 0 5 10 15 20 25 0 2 4 6 8 Q T u Neáu TU lieân tuïc thì : dTU MUx = ----------- dQx Hay: MUx = (TU)’x . Treân ñoà thò MU chính laø ñoä doác cuûa TU 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Hữu dụng biên = TU X Q X dQ X dTU MUX = = TUX – TUX-1 Với: MUx là hữu dụng biên. ∆TUx sự thay đổi trong tổng hữu dụng. ∆Qx Sự thay đổi trong số lượng hàng hóa X 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Löôïng s.p tieâu duøng (Q X ) Toång höõu duïng (TU X ) Höõu duïng bieân (MU X ) 1 4 4 2 7 3 3 9 2 4 10 1 5 10 0 6 9 -1 7 7 -2 Ví duï: Giaû söû höõu duïng cuûa saûn phaåm X coù theå ñònh löôïng ñöôïc ta coù baûng sau. Tux 10 9 7 4 2 1 2 3 4 5 6 7 Qx Mux 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 Qx Quy luaät höõu duïng bieân giaûm daàn: höõu duïng bieân cuûa moät haøng hoùa coù xu höôùng giaûm ñi khi löôïng haøng hoùa ñoù ñöôïc tieâu duøng nhieàu hôn ôû trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. -1 -2 3.1 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng thuyết hữu dụng Hữu dụng, tổng hữu dụng và hữu dụng biên Khi MU > 0 thì TU taêng Khi MU < 0 thì TU giaûm Khi MU = 0 thì TU ñaït cöïc ñaïi (TU max) “Lyù thuyeát veà höõu duïng cho ta yù nieäm veà söï löïa choïn. Ñöùng tröôùc nhieàu haøng hoaù ngöôøi tieâu duøng seõ löïa choïn phoái hôïp tieâu duøng sao cho ñaït möùc toång höõu duïng (TU) cao nhaát coù theå. ” 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.1 Sở thích của người tiêu dùng • NTD có khả năng so sánh Sở thích có tính hoàn chỉnh • Luôn thích nhiều hàng hóa hơn Đối với hàng hóa tốt • NTD thích A hơn B • NTD thích B hơn C • NTD thích A hơn C Sở thích có tính bắc cầu Ngöôøi tieâu duøng öa thích tuùi haøng A hôn caùc tuùi haøng naêm ôû oâ maøu xanh. Trong khi ñoù, caùc tuùi haøng naèm ôû oâ maøu hoàng laïi ñöôïc öa thích hôn tuùi haøng A. 10 20 30 40 10 20 30 40 Quaàn aùo (Ñôn vò tính theo tuaàn) 50 G A EH B D Thöïc phaåm (Ñôn vò tính theo tuaàn) Sắp xếp các kết hợp tiêu dùng U 1 Caùc tuùi haøng B,A, & D Coù möùc ñoä thoûa maõn nhö nhau „E ñöôïc öa thích hôn U 1 „U 1 ñöôïc öa thích hôn H & G Thöïc phaåm (Ñôn vò tính theo tuaàn) 10 20 30 40 10 20 30 40 Quaàn aùo (Ñôn vò tính theo tuaàn) 50 G D A E H B Sắp xếp các kết hợp tiêu dùng 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích & tỷ lệ thay thế biên Đường đẳng ích ( còn gọi là đường bàng quan) là đường tập hợp các phối hợp khác nhau giữa hai hay nhiều sản phẩm cùng mang lại một mức thỏa mãn cho người tiêu dùng. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích & tỷ lệ thay thế biên Một người có thu nhập I sẽ dùng để mua hai hàng hóa là X và Y xem xét sự phối hợp lựa chọn giữa hai sản phẩm trên. Tuùi haøng Ñôn vò thöïc phaåm Ñôn vò quaàn aùo A 30 70 B 40 40 C 50 20 D 60 10 E 30 40 F 50 40 70 40 20 10 0 30 40 50 60 Thuc pham U 1 U 2 U 3 D C B A Quan ao Caùc möùc thoaû maõn khaùc nhau Töø thaáp ñeán cao E F 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường bàng quan & tỷ lệ thay thế biên 70 40 20 10 0 30 40 50 60 X U 1 U 2 U 3 D C B A Y Caùc möùc thoaû maõn khaùc nhau Töø thaáp ñeán cao Đặc điểm: •Ñöôøng baøng quan caøng xa goác toïa ñoä thì möùc höõu duïng caøng cao. -Doác xuoáng veà beân phaûi, ñieàu naøy phaûn aùnh söï ñaùnh ñoåi giöõa caùc saûn phaåm maø ngöôøi tieâu duøng söû duïng, ñeå toång höõu duïng khoâng ñoåi. •- Caùc ñöôøng bàng quan khoâng caét nhau. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích & tỷ lệ thay thế biên Độ dốc MRSXY Tỷ lệ thay thế biên là số lƣợng sản phẩm Y giảm xuống để tiêu dùng thêm một đơn vị sản phẩm X nhằm đảm bảo mức thỏa mãn không đổi Tỷ lệ thay thế biên chính là độ dốc trên đồ thị MRSxy = Y/ X 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích & tỷ lệ thay thế biên MUX MUY = Y X MRSXY = _ Tỷ lệ thay thế biên chính là tỷ số hữu dụng biên của hai sản phẩm 1 MRS = 1 8 3 Indifference curve A Hệ số góc - Tỷ lệ thay thế biên của đƣờng bàng quan X0 14 2 3 7 B 1 MRS = 6 4 6 Y 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.2 Đường đẳng ích & tỷ lệ thay thế biên DAÏNG ÑAËC BIEÄT CUÛA ÑÖÔØNG ÑAÚNG ÍCH Y Y X X X vaø Y thay theá hoaøn toaøn X vaø Y boå sung hoaøn toaøn  * Thay theá hoaøn haûo (Perfect substitutes) Hai haøng hoùa ñöôïc goïi laø thay theá hoaøn haûo khi tyû leä thay theá bieân cuûa moät haøng hoùa naøy ñoái vôùi moät haøng hoùa khaùc laø khoâng ñoåi. DAÏNG ÑAËC BIEÄT CUÛA ÑÖÔØNG ÑAÚNG ÍCH Nöôùc cam (Ly) Nöôùc traùi caây (ly) 2 3 41 1 2 3 4 0 Haøng thay theá hoaøn haûo DAÏNG ÑAËC BIEÄT CUÛA ÑÖÔØNG ÑAÚNG ÍCH  Thay theá boå sung (Boå sung hoøan haûo ‟ Perfect comlements)  Hai haøng hoùa ñöôïc goïi laø thay theá boå sung khi caùc ñöôøng baøng quan coù daïng vuoâng goùc. Haøng thay theá boå sung Giaày phaûi Giaày traùi 2 3 41 1 2 3 4 0 Lon Pepsi (y) Số bánh Pizzas(x) Chi tiêu cho Pepsi Chi tiêu cho Pizza Tổng Chi tiêu 0 100 $ 0 $1,000 $1,000 50 90 100 900 1,000 100 80 200 800 1,000 150 70 300 700 1,000 200 60 400 600 1,000 250 50 500 500 1,000 300 40 600 400 1,000 350 30 700 300 1,000 400 20 800 200 1,000 450 10 900 100 1,000 500 0 1,000 0 1,000 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị 3.2.3 Đường ngân sách 3.2 .3 Đường ngân sách Giới hạn ngân sách của người tiêu dùng X (baùnh) Y- - Pepsi 0 250 50 100 500 B C A Giới hạn ngân sách của người Tiêu dùng D E (I/ Py) (I/ Px) 3.2. 3 Đường ngân sách Khái niệm và phương trình. KHÁI NiỆM PHƢƠNG TRÌNH Đường ngân sách là tập hợp các phối hợp khác nhau giữa hai sản phẩm mà người tiêu dùng có thể mua được cùng với mức thu nhập và giá cả các sản phẩm đã cho. X.PX + Y.PY = I Y= ― I PY - PX ― PY .X 3.2.3 Đường ngân sách Đặc điểm. X Y 0 M N I/Py I/Px - Ñöôøng ngaân saùch laø ñöôøng doác xuoáng veà beân phaûi - Ñoä doác cuûa ñöôøng ngaân saùchø P X / P Y là tyû leä giaù cuûa hai saûn phaåm X vaø Y, phaûi ñaùnh ñoåi saûn phaûm naøy ñeå coù ñöôïc saûn phaåm kia. PX PY Tg = 3.2.3 Đường ngân sách Sự dịch chuyển của đường ngân sách Y I /P Y I /PX X Y I /PY I /PX X Thu nhập tăng  đường ngân sách dịch chuyển sang phải và ngược lại (với Px, Py không đổi) Khi giá một sản phẩm thay đổi sẽ làm đường ngân sách dịch chuyển quay về hoặc tiến ra xa gốc tọa độ trên một trục. Nguyeân taéc löïa choïn cuûa ngöôøi tieâu duøng. Söï löïa choïn tuùi haøng phaûi thoaû maõn hai ñieàu kieän: Moät laø, tuùi haøng ñoù phaûi laø moät söï phoái hôïp naèm treân ñöôøng baøng quan. Hai laø, tuùi haøng hoaù ñöôïc löïa choïn laø moät söï phoái hôïp mang laïi söï toái ña hoaù möùc thoaû maõn maø ngöôøi tieâu duøng ñaït öùng vôùi ngaân saùch tieâu duøng. 3.2 Giải thích cân bằng tiêu dùng bằng đồ thị Ñieàu kieän phoái hôïp tieâu duøng toái öu Ñoä doác cuûa hai ñöôøng baèng nhau vaø ngaân saùch ñöôïc duøng heát dY/dX = -Px /Py Px.X + Py.Y = I X Y U3 U2 U1 M B A N  K X I/PX I/PY Y 3.3 Giải thích sự hình thành đường cầu bằng đồ thị Đường cầu cá nhân   P P 1 P 2 X X 1 X 2 X Y Y 1 Y 2 E 1 E 2  Ñöôøng tieâu duøng theo giaù caû : PCC X 1 X 2 PCC I/PX2 I/PX1 I/PY1NTD có thu nhập I dùng để mua 2 sản phẩm X và Y, ta có điểm phối hợp ban đầu là E1.  Khi giá SP X giảm, thu nhập và giá SP Y không đổi, ta có điểm phối hợp tối ưu mới E2.  Nối E1 và E2 ta có đường cầu cá nhân của SP X 3.3 Giải thích sự hình thành đường cầu bằng đồ thị Đường cầu thị trường Caàu thò tröôøng laø toång hôïp caàu cuûa caùc caù nhaân (theo bieåu, theo haøm hoaëc theo ñöôøng) 3.4 Đường tiêu dùng theo giá cả và đường tiêu dùng theo thu nhập   P P 1 P 2 X X 1 X 2 X Y Y 1 Y 2 E 1 E 2  Ñöôøng tieâu duøng theo giaù caû : PCC X 1 X 2 PCC I/PX2 I/PX1 I/PY1Đường tiêu dùng theo giá cả là tập hợp các điểm phối hợp tối ưu giữa hai sản phẩm khi giá các sản phẩm thay đổi, thu nhập không đổi. 3.4 Đường tiêu dùng theo giá cả và đường tiêu dùng theo thu nhập Đường tiêu dùng theo thu nhập là tập hợp các điểm phối hợp tối ưu giữa hai sản phẩm khi thu nhập thay đổi, các yếu tố khác không đổi. Y E 2 E 1 U 2 U 1 X 1 X 2 X I 2 I 1 X 1 X 2 X     ICC Tình huoáng  Moät ngöôøi tieâu duøng coù haøm toång thoûa duïng khi tieâu duøng hai haøng hoùa x vaø y nhö sau: TU = (2X+1)Y. Cho bieát Px = Py = 2$ vaø I = 200$  a. Xaùc ñònh söï phoái hôïp ñeå toái öu hoùa tieâu duøng.  b. Tính toång thoûa duïng toái ña.  c. Khi giaù caû haøng hoùa y laø Py = 4$. Tìm söï phoái hôïp toái öu môùi. KẾT THÚC CHƢƠNG 3 Gv: Ths. Bùi Thị Hiền