Kết quả điều tra lưỡng cư bò sát huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên và huyện Chợ Đốn, tỉnh Bắc Kạn

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Sù sèng 47 KÕT QU¶ §IÒU TRA L¦ìNG C¦, Bß S¸T HUYÖN Vâ NHAI, TØNH TH¸I NGUY£N Vµ huyÖn CHî §åN, TØNH B¾C K¹N Hoµng V¨n Ngäc - NguyÔn Kh¾c ChiÕn (Tr−êng §H S− ph¹m - §¹i häc Th¸i Nguyªn) 1. Më ®Çu HuyÖn Chî §ån, tØnh B¾c K¹n thuéc khu b¶o tån thiªn nhiªn Ba BÓ - Na Hang, huyÖn Vâ Nhai, tØnh Th¸i Nguyªn thuéc khu b¶o tån thiªn nhiªn ThÇn Sa - Ph−îng Hoµng, lµ hai khu vùc cã th¶m thùc vËt rÊt phong phó vµ cßn l−u gi÷ nhiÒu loµi ®éng vËt quý hiÕm ®−îc ®Ò nghÞ b¶o tån ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, trong ®ã cã c¸c loµi l−ìng c−, bß s¸t. Tr−íc ®©y ®M cã nghiªn cøu vÒ l−ìng c−, bß s¸t cña NguyÔn V¨n S¸ng vµ cs (Dù ¸n PARC) trong chiÕn l−îc b¶o tån tæ hîp Ba BÓ - Na Hang [6], c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Tr−¬ng V¨n LM vµ cs (2007) [3] ë Chî §ån, B¾c K¹n, cña Lª Nguyªn NgËt vµ cs [4] ë khu vùc ThÇn Sa - Ph−îng Hoµng, Th¸i Nguyªn. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu, chóng t«i ®−a ra danh s¸ch loµi ®Çy ®ñ ë hai khu vùc nµy, ®ång thêi ®¸nh gi¸ møc ®é ®a d¹ng vµ nh÷ng loµi cÇn b¶o tån. 2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu + Thêi gian TiÕn hµnh nghiªn cøu tõ 19/6/2006 ®Õn 15/04/2008 trong 4 ®ît, mçi ®ît kh¶o s¸t tõ 5 ®Õn 10 ngµy. + §ît 1 tõ ngµy 19/6 ®Õn ngµy 24/6/2006 t¹i Vâ Nhai- Th¸i Nguyªn. + §ît 2 tõ ngµy 28/4 ®Õn ngµy 2/5/2007 Chî §ån - B¾c K¹n. + §ît 2 tõ ngµy 5/7 ®Õn ngµy 10/7/2007 t¹i Vâ Nhai - Th¸i Nguyªn. + §ît 3 tõ ngµy 10/4/2008 ®Õn ngµy 15/4/2008 t¹i Chî §ån - B¾c K¹n. +Ph−¬ng ph¸p thu vµ xö lÝ mÉu MÉu vËt cña c¸c loµi bß s¸t vµ Õch, nh¸i ®−îc thu thËp theo c¸c tuyÕn ë c¸c sinh c¶nh kh¸c nhau: Rõng nguyªn sinh, rõng thø sinh, tr¶ng cá, c©y bôi, suèi, ®ång ruéng vµ khu d©n c−. Thu thËp Õch nh¸i, th»n l»n chñ yÕu b»ng tay, r¾n b»ng kÑp, ngoµi ra cßn pháng vÊn ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng qua bé ¶nh nhËn d¹ng nh÷ng loµi hay bÞ s¨n b¾t vµ bu«n b¸n. Mét sè loµi ®−îc nhËn d¹ng trong b×nh r−îu t¹i nhµ d©n vµ qu¸n thÞt thó rõng. MÉu ®¹i diÖn cho c¸c loµi ®−îc chôp ¶nh, lÊy mÉu m« ®Ó ph©n tÝch ADN trong t−¬ng lai, cè ®Þnh mÉu b»ng fooc m«n 4-5%, sau ®ã b¶o qu¶n b»ng cån 60% víi Õch nh¸i vµ 70% víi bß s¸t. X¸c ®Þnh täa ®é vµ ®é cao mÉu thu b»ng m¸y ®Þnh vÞ GPS V cña hMng Garmin. Dïng c«ng thøc Stugren vµ Radulescu (R) ®Ó ®¸nh gi¸ mèi quan hÖ thµnh phÇn loµi. Rs Rss R 2 1 + = + (X Y ) ZRs X Y Z + − = + + (X ' Y ') Z 'Rss X ' Y ' Z ' + − = + + T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Sù sèng 48 Trong ®ã: R: HÖ sè t−¬ng quan gi÷a hai khu ph©n bè. Rs, Rss: HÖ sè t−¬ng quan ë møc ®é loµi, ph©n loµi. X(X’), Y(Y’): Sè loµi (hay ph©n loµi) chØ cã riªng ë ®Þa ®iÓm A mµ kh«ng cã ë ®Þa ®iÓm B. Z(Z’): Sè loµi (hay ph©n loµi) ë c¶ ®Þa ®iÓm A vµ ®Þa ®iÓm B. C¸c møc ®é quan hÖ R: Gi¸ trÞ nµy -1, thµnh phÇn loµi ®Þa ®iÓm A vµ B cã møc quan hÖ RÊt gÇn, gi¸ trÞ cµng gÇn 1, thµnh phÇn loµi ®Þa ®iÓm A vµ B cã møc quan hÖ cµng RÊt kh¸c nhau. 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. Thµnh phÇn loµi §M thèng kª ®−îc 77 loµi l−ìng c−, bß s¸t thuéc 55 gièng, 21 hä, 4 bé, t¹i hai huyÖn Chî §ån, tØnh B¾c K¹n vµ HuyÖn Vâ Nhai, tØnh Th¸i Nguyªn. L−ìng c− cã 24 loµi, chiÕm 14,81% so víi toµn quèc (162 loµi) [5]. Trong ®ã, hä Ranidae cã sè l−îng nhiÒu nhÊt lµ 13 loµi, hä Rhacophoridae 4 loµi, hä Microhylidae 3 loµi. Vâ Nhai cã 9 loµi b»ng 56,25% so víi tæng sè loµi Õch nh¸i hiÖn biÕt t¹i Th¸i Nguyªn (16 loµi). Chî §ån cã 23 loµi b»ng 79,31% so víi tæng sè loµi Õch nh¸i hiÖn biÕt t¹i B¾c K¹n (29 loµi) [5]. Bß s¸t cã 53 loµi chiÕm 17,91% so víi toµn quèc (296 loµi) [5]. Trong ®ã hä Colubridae cã nhiÒu loµi nhÊt lµ 20 loµi, hä Elapidae cã 5 loµi, hä Agmidae, hä Gekkonidae vµ hä Emydidae cã 4 loµi. HuyÖn Vâ Nhai cã 43 loµi, nhiÒu h¬n 4 loµi so víi tæng sè loµi bß s¸t hiÖn biÕt t¹i Th¸i Nguyªn (39 loµi) [5]. HuyÖn Chî §ån cã 31 loµi, b»ng 53,44% so víi tæng sè loµi bß s¸t hiÖn biÕt t¹i B¾c K¹n (58 loµi) [5]. 3.2. Ghi nhËn míi vÒ ®Þa ®iÓm ph©n bè §èi chiÕu víi Danh lôc Õch nh¸i, bß s¸t ViÖt Nam [5], ®M bæ sung cho danh s¸ch l−ìng c−, bß s¸t tØnh Th¸i Nguyªn 4 loµi l−ìng c−: Ophryophryne pachyprotoctys, Limnonectes kuhlii, Philatus maosonensis, Polypedates dennysii. 11 loµi bß s¸t: Gekko japonicus, Hemidactylus vietnamensis, Acanthosaura lepidogaster, Physignathus cocincinus, Lygosoma quadrupes, Mabuya multifasciata, Mabuya longicaudata, Takydromus wolteri, Takydromus sexlineatus, Varanus salvator, Elaphe moellendroffii; tØnh B¾c K¹n 6 loµi l−ìng c−: Bufo melanostictus, Paa boulengeri, Rana nigrovittata, Chaparana delacouri, Polypedates dennysii, Rhacophorus cavirostris. 5 loµi bß s¸t: Hemidactylus vietnamensis, Hemidactylus bowringi, Calotes fruhstorferi, Rhynochophis boulengeri, Geoemyda spengleri. 3.3. Gi¸ trÞ quý hiÕm vµ c¸c loµi cÇn quan t©m b¶o tån Qua c¸c ®ît ®iÒu tra ®M ghi nhËn 17 loµi ë c¸c møc ®é ®e däa kh¸c nhau chiÕm 22,07 % tæng sè loµi cña hai huyÖn. Theo NghÞ ®Þnh sè 32/N§ - CP 2006 cã 2 loµi thuéc nhãm I.B, 8 loµi thuéc nhãm II.B; S¸ch ®á ViÖt Nam 2007, cã 3 loµi bËc CR, 7 loµi bËc EN, 6 loµi bËc VU; C«ng −íc CITES 2005: cã 4 loµi thuéc nhãm II. C¸c loµi cÇn ®−îc quan t©m vµ b¶o tån lµ Tr¨n ®Êt (Python morulus), R¾n hæ chóa (Ophiophagus hannah), R¾n hæ mang (Naja atra), Rïa hép ba v¹ch (Coura trifasciata). §©y lµ nh÷ng loµi ®−îc nh©n d©n s¨n b¾t sö dông lµm thuèc vµ thùc phÈm. T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Sù sèng 49 B¶ng 1. Danh s¸ch thµnh phÇn loµi l−ìng c−, bß s¸t hai huyÖn Vâ Nhai vµ Chî §ån TT Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Loµi quý hiÕm Nguån t− liÖu Vâ Nhai Chî §ån AMPHIBIA LíP L¦ìNG C¦ CAUDATA Bé Cã §U¤I Salamandridae 1. Hä c¸ cãc 1 Paramesotriton deloustali (Bourret, 1934) C¸ cãc bông hoa II.B, EN TL x ANURA Bé KH¤NG §U¤I Megophrydae 2. Hä Cãc bïn 2 Megophrys longipes Boulenger, 1886 "1885" Cãc m¾t ch©n dµi TL x 3 Ophryophryne pachyprotoctys Kou, 1985 Cãc nói M x Bufonidae 3. Hä Cãc 4 Bufo melanostictus Schnei, 1799 Cãc nhµ M x x Ranidae 4. Hä Õch nh¸i 5 Hoplobatrachus rugulosus (wiegmann, 1835) Õch ®ång M x x 6 Occidozyga lima (Gravenhorst, 1829) Cãc n−íc sÇn TL x 7 Limnonectes kuhlii (Tschudi,1838) Õch tr¬n M x x 8 Limnonectes limnocharis (Boie, 1834) Nh¸i M x 9 Paa boulengeri (Gunther, 1889) Õch gai boulenge M x 10 Paa verrucospinosa (Bourret, 1973) Õch gai sÇn TL x 11 Rana sp M x x 12 Rana livida (Blyth,1855) Õch xanh M x 13 Rana nigrovittata (Blyth,1855) Õch suèi M x 14 Rana maosonensis (Bourret, 1937) Chµng MÉu Sh¬n TL x 15 Rana johnsi Smith, 1921 Hiu hiu TL x 16 Rana guentheri Boulenger, 1822 ChÉu chuéc M x 17 Chaparana delacouri (Angel, 1928) Õch v¹ch EN TL x Rhacophoridae 5. Hä Õch c©y 18 Philatus maosonensis Bourret, 1937 Nh¸i c©y mÉu s¬n M x x 19 Polypedates dennysii (Blanfort, 1881) ChÉu chµng xanh ®èm M x x 20 Polypedates leucomystax (Gravenhorst, 1829) Õch c©y mÐp tr¾ng M x x 21 Rhacophorus cavirostris Õch c©y rªu M x Microhylidae 6. Hä Nh¸i bÇu 22 Microhyla heymonsi Vogt, 1911 Nh¸i bÇu h©y m«n M x 23 Microhyla ornata (Dumeril anh Bibbron, 1841) Nh¸i bÇu hoa M x 24 Microhyla pulchra (Hallowell, 1861 "1860") Nh¸i bÇu v©n M x x REPTILIA LíP Bß S¸T SQUAMATA Bé Cã V¶Y LACERTILIA PH¢N Bé TH»N L»N Gekkonidae 7. Hä T¾c kÌ 25 Gekko gecko (Linnaeus, 1758) T¾c kÌ VU QS x x 26 Gekko japonicus (Dumeril et Bibron, 1836) T¾c kÌ NhËt B¶n M x 27 Hemidactylus vietnamensis (Darevsky et Kupianova,1984) Th¹ch sïng ViÖt Nam M x x 28 Hemidactylus bowringi (Gray, 1845) Th¹ch sïng baorin TL x Agmidae 8. Hä Nh«ng 29 Calotes fruhstorferi (Werner, 1904) Nh«ng phruct«phe TL x 30 Draco maculatus (Gray, 1845) Th»n l»n bay ®èm TL x 31 Acanthosaura lepidogaster (Cuvier, 1829) ¤ r« vÈy M x x 32 Physignathus cocincinus Cuvier, 1829 Rång ®Êt VU M x x Scincidae 9. Hä Th»n l»n bãng 33 Lygosoma quadrupes (Linnaeus, 1776) Th»n l»n ch©n ng¾n TL x 34 Mabuya multifasciata (Kuhl, 1820) Th»n l»n bãng hoa M x x 35 Mabuya longicaudata (Hallowell, 1857) Th»n l»n bãng ®u«i dµi M x Lacertidae 10. Hä Th»n l»n thùc T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Sù sèng 50 36 Takydromus wolteri Fischer,1885 Liu ®iu von te M x 37 Takydromus sexlineatus Daudin, 1802 Liu ®iu chØ M x x Varanidae 11. Hä K× ®µ 38 Varanus salvator (Laurenti,1786) K× ®µ hoa II.B, EN, II M x x SERPENTES PH¢N Bé R¾N Typhlopidae 12. Hä R¾n giun 39 Ramphotyphlops braminus (Daudin, 1803) R¾n giun th−êng TL x Xenopeltidae 13. Hä R¾n mèng 40 Xenopeltis unicolor Reinwardt, in Boie, 1827 R¾n mèng M x Uropeltidea 14.Hä R¾n hai ®Çu 41 Cyclindrophis ruffus (Laurenti, 1768) R¾n trun TL x Boidea 15. Hä Tr¨n 42 Python morulus (Linnaeus, 1758) Tr¨n ®Êt II.B, CR, II TL x x Colubridae 16.Hä R¾n n−íc 43 Amphiesma stolata (Linnaeus, 1758) R¾n sMi th−êng M x x 44 Calamaria septentrionalis Boulenger, 1890 R¾n mai gÇm b¾c M x 45 Dendrelaphis pictus (GmÐlin, 1789) R¾n leo c©y M x 46 Elaphe radiata (Schlegel, 1837) R¾n säc d−a II.B, VU M x x 47 Elaphe moellendroffii (Boettger, 1886) R¾n säc ®u«i khoanh VU M x x 48 Elaphe prasina (Blyth, 1854) R¾n säc xanh VU TL x 49 Pareas margarisphorus (Jan, 1866) R¾n hæ m©y ngäc TL x 50 Enhydris chinensis (Gray, 1842) R¾n bång Trung Quèc M x 51 Enhydris plumbea (Boire, 1827) R¾n bång ch× M x 52 Ptyas korros (Schlegel, 1837) R¾n r¸o th−êng EN M x x 53 Psammodynastes pulverulentus (Boie, 1827) R¾n hæ ®Êt M x 54 Pseudoxenodon bambusicola, Vogt, 1922 R¾n hæ xiªn tre TL x 55 Oligodon cinereus (Guther, 1864) R¾n khiÕm x¸m M x 56 Oligodon chinensis (Guther, 1888) R¾n khiÕm Trung Quèc TL x 57 Opisthotropis jacobi Angel et Bourret, 1933 R¾n tr¸n gia cèp TL x 58 Rhabdophis subminiatus (Schlegel, 1837) R¾n hoa cá nhá M x x 59 Sinonatrix percarinata (Boulenger, 1899) R¾n hoa c©n v©n ®en M x 60 Sinonatrix trianguligera (Boie, 1827) R.hoa c©n v©n tam gi¸c M x 61 Rhynochophis boulengeri Mocquardt, 1897 R¾n vßi M x 62 Xenochrophis piscator (Schneider, 1799) R¾n n−íc M x Elapidae 17.Hä R¾n hæ 63 Naja atra Cantor, 1842 R¾n hæ mang II.B, EN, II M x x 64 Bungarus fasciatus (Schneider, 1801) R¾n c¹p nong II.B, EN TL x x 65 Bungarus multicinctus Blyth, 1861 R¾n c¹p nia b¾c II.B TL x x 66 Calliophis macclellandi (Reinhardt, 1844) R¾n l¸ kh« th−êng TL x 67 Ophiophagus hannah (Cantor, 1836) R¾n hæ chóa I.B, CR, II TL x x Viperidae 18. Hä R¾n lôc 68 Trimesurus albolabris Gray, 1842 R¾n lôc mÐp tr¾ng M x 69 Trimesurus mucosquamatus (Cantor, 1839) R¾n lôc c−êm M x 70 Trimesurus stejnegeri K. schmidt, 1925 R¾n lôc xanh TL x TESTUDINATA Bé RïA Emydidae 19. Hä Rïa ®Çm 71 Pyxidea mouhoti (Gray, 1826) Rïa sa nh©n QS x x 72 Geoemyda spengleri (GmÐlin, 1789) Rïa ®Êt spengle TL x 73 Sacalia quadriocellata (Siebenrock, 1903) Rïa bèn m¾t TL x 74 Coura trifasciata (Bell, 1825) Rïa hép ba v¹ch I.B, CR TL x Platysternidae 20.Hä Rïa ®Çu to 75 Platysternon megacephalum Gray,1831 Rïa ®Çu to II.B, EN TL x x Trionychidae 21. Hä Ba ba 76 Pelodiscus sinensis (Wiegmann, 1834) Ba ba tr¬n TL x x 77 Palea steindachneri (Siebenrock, 1906) Ba ba gai VU QS x x Ghi chó: NghÞ ®Þnh 32 N§ - CP 2006: I.B: Nghiªm cÊm khai th¸c, sö dông, II.B: H¹n chÕ khai th¸c, sö dông. S¸ch ®á ViÖt Nam 2007: CR: RÊt nguy cÊp, EN: Nguy cÊp, VU: SÏ nguy cÊp, C«ng −íc CITES 2005: II: Bu«n b¸n quèc tÕ h¹n chÕ, cã kiÓm so¸t. T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Sù sèng 51 3.4. Mèi quan hÖ vÒ thµnh phÇn loµi Mèi quan hÖ thµnh phÇn loµi l−ìng c−, bß s¸t hai huyÖn Chî §ån vµ Vâ Nhai ®−îc tÝnh to¸n b»ng HÖ sè t−¬ng quan (R). Sè loµi chung: 29 loµi. Sè loµi riªng: Vâ Nhai: 23; Chî §ån: 25. Tæng sè loµi: Vâ Nhai lµ 52; Chî §ån lµ 54. HÖ sè t−¬ng quan (R) = 0,16 cho thÊy thµnh phÇn loµi gi÷a hai khu vùc nghiªn cøu cã mèi quan hÖ gÇn nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù t−¬ng ®ång gi÷a hai huyÖn vÒ mÆt ®iÒu kiÖn khÝ hËu, c¸c ®Æc tr−ng sinh c¶nh vµ tÝnh ®a d¹ng ®éng thùc vËt. 4. KÕt luËn §M thèng kª ®−îc t¹i huyÖn Chî §ån - B¾c K¹n 23 loµi l−ìng c− thuéc 13 gièng, 6 hä; 31 loµi bß s¸t thuéc 27 gièng, 11 hä. HuyÖn Vâ Nhai 9 loµi l−ìng c− thuéc 8 gièng 5 hä, 43 loµi bß s¸t thuéc 35 gièng, 15 hä. Thèng kª ®−îc 17 loµi l−ìng c− vµ bß s¸t quý hiÕm theo NghÞ ®Þnh sè 32/N§ - CP 2006, S¸ch ®á ViÖt Nam 2007 vµ c«ng −íc CITES 2005. C¸c loµi cÇn ®−îc quan t©m vµ b¶o tån lµ Tr¨n ®Êt (Python morulus), R¾n hæ chóa (Ophiophagus hannah), R¾n hæ mang (Naja atra), Rïa hép ba v¹ch (Coura trifasciata). Bæ sung cho Danh lôc l−ìng c−, bß s¸t tØnh Th¸i Nguyªn 4 loµi l−ìng c−, 6 loµi bß s¸t; cho tØnh B¾c K¹n 6 loµi l−ìng c−, 5 loµi bß s¸t
Lêi c¶m ¬n Chóng t«i xin c¶m ¬n Th.S. HÇu V¨n Ninh, NguyÔn Ngäc HiÕu, TrÇn ThÞ Thïy Linh ®M cung cÊp mÉu vËt. C¶m ¬n ñy ban nh©n d©n xM ThÇn Sa vµ gia ®×nh «ng HuÖ xãm Ngäc S¬n I xM ThÇn Sa, huyÖn Vâ Nhai, tØnh Th¸i Nguyªn, ñy ban nh©n d©n xM B»ng L½ng vµ gia ®×nh «ng Vi HiÖp Träng xãm Tñm Tã, xM B»ng L½ng, huyÖn Chî §ån, tØnh B¾c K¹n ®M t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong thêi gian lµm viÖc trªn thùc ®Þa. C«ng tr×nh nµy lµ s¶n phÈm cña ®Ò tµi NCKH cÊp Bé trong lÜnh vùc m«i tr−êng. Tãm t¾t CËp nhËt míi danh s¸ch 53 loµi Õch nh¸i, bß s¸t (bao gåm 9 loµi l−ìng c−, 43 loµi bß s¸t) thuéc 3 bé, 20 hä, 43 gièng cho huyÖn Vâ Nhai, tØnh Th¸i Nguyªn vµ 54 loµi Õch nh¸i, bß s¸t (bao gåm 23 loµi l−ìng c−, 31 loµi bß s¸t) thuéc 4 bé, 15 hä, 40 gièng cho huyÖn Chî §ån, tØnh B¾c K¹n. Trong ®ã, cã 17 loµi ë møc ®é ®e do¹ bao gåm 10 loµi trong NghÞ ®Þnh 32/2006/N§- CP, 16 loµi trong S¸ch ®á ViÖt Nam n¨m 2007, 4 loµi trong c«ng −íc CITES n¨m 2005. Thµnh phÇn loµi l−ìng c−, bß s¸t cña huyÖn Vâ Nhai cã quan hÖ gÇn víi huyÖn Chî §ån. Summary Results of the surveys on the amphibia, reptilies in Vo Nhai district, Thai Nguyen province and Cho Don dictrict, Bac Kan province An update list 53 species of the herpetofauna (including 24 amphibian species and 53 reptile species) which belong to 3 orderes, 20 families, 43 genera in Vo Nhai district, Thai Nguyen province and 54 species of the herpetofauna (includinh 23 amphibian species and 31 reptile species) which belong to 4 orderes, 15 families, 40 genera in Cho Don dictrict, Bac Kan T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 4(48) Tập 1/N¨m 2008 Khoa häc Sù sèng 52 province. Among them, 17 species are threatened species including 10 species listed the Govermental Decree No.32/2006/N§-CP, 16 species listed in the Red Data Book of Vietnam (2007), 4 species listed in the CITES appendicies (2005). The herpetofauna of Vâ Nhai district is similar to Cho Don dictrict (R= 0,16). Tµi liÖu tham kh¶o [1]. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, (2007). S¸ch ®á ViÖt Nam, PhÇn ®éng vËt. Nxb. KH&KT, Hµ Néi, trang 219-276. [2]. ChÝnh phñ n−íc CHXHCN ViÖt Nam, (2006). NghÞ ®Þnh sè 32/2006/N§-CP ngµy 30 th¸ng 3 n¨m 2006 vÒ qu¶n lÝ thùc vËt rõng, ®éng vËt rõng nguy cÊp, quý, hiÕm. [3]. Tr−¬ng V¨n LM, TrÞnh ViÖt C−êng, §oµn V¨n Kiªn, NguyÔn Tr−êng S¬n, (2007), “B−íc ®Çu ghi nhËn c¸c loµi ®éng vËt rõng quý hiÕm ë Tam Tao, huyÖn Chî §ån, tØnh B¾c K¹n”, B¸o c¸o khoa häc vÒ Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt. Nxb N«ng NghiÖp, Tr 392 – 397 [4]. Lª Nguyªn NgËt, §oµn V¨n Kiªn, Hoµng V¨n Ngäc, (2005), “Thµnh phÇn loµi l−ìng c−, bß s¸t ë vïng Hå Nói Cèc vµ khu vùc ThÇn Sa - Ph−îng Hoµng, tØnh Th¸i Nguyªn”, Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n trong khoa häc sù sèng, Nxb Khoa häc vµ kÜ thuËt, Tr 1000 - 1002. [5]. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn Qu¶ng Tr−êng, (2005). Danh lôc Õch nh¸i vµ bß s¸t ViÖt Nam. Nxb N«ng nghiÖp. Tr 180 [6]. UNDP, BirdLife, (2004) B¸o c¸o §a d¹ng Sinh häc cho tæ hîp B¶o tån Ba BÓ/ Na Hang. Dù ¸n PARC, tr 113 [7]. Er-Mizhao and Kraig Adler, 1993. Heppetology of China. Published in 1993 by Society for the Study of Amphibians and Reptiles [8]. Nikolai L. Orlov, Robert W. Murphy, Natalia B. Ananjeva, Sergei A. Ryabov, and Ho Thu Cuc, 2002. “Herpetofauna of Vietnam a checklist”. Part I. Amphibia. Russian Journal of Herpetology, Vol. 9, No. 2: p.81-104