Chương : Thị trường tài chính

CH NGƯƠ TH TR NG TÀI CHÍNHỊ ƯỜ 1. Ch c năng và vai trò c a th tr ng tài chính:ứ ủ ị ườ Inez, nhà phát minh đã thi t k m t Robot giá r , robot này lau nhà,ế ế ộ ẻ x p v i, ũi đ và r a ôtô, nh ng bà ta không có v n đ đ a phát minh kỳế ả ồ ử ư ố ể ư di u c a mình vào s n xu t. Walter, ng i góa v có nhi u món ti t ki mệ ủ ả ấ ườ ợ ề ế ệ do ông ta và v tích lũy trong nhi u năm. N u ta có th ghép Walter v iợ ề ế ể ớ Inez v i nhau đ Walter có th cung c p v n cho Inez, r i sau đó robotớ ể ể ấ ố ồ c a Inez s ra đ i và n n kinh t s t t h n: chúng ta s có nh ng ngôiủ ẽ ờ ề ế ẽ ố ơ ẽ ữ nhà đ c lau chùi, nh ng chi c xe bóng lóang và nh ng b đ th ng t pượ ữ ế ữ ộ ồ ẳ ắ khi chúng ta đi làm ho c đi h cặ ọ Th tr ng tài chính và nh ng trung gian tài chính (nh ngân hàng) cóị ườ ữ ư ch c năng c b n là ghép nh ng ng i nh Inez và Walter l i v i nhau.ứ ơ ả ữ ườ ư ạ ớ a) Khái ni m:ệ - Th tr ng tài chính là th tr ng mà đó di n ra các ho t đ ng traoị ườ ị ườ ở ễ ạ ộ đ i, mua bán quy n s d ng các ngu n tài chính thông qua nh ng ph ngổ ề ử ụ ồ ữ ươ th c giao d ch và công c tài chính nh t đ nh.ứ ị ụ ấ ị - Đ chuy n giao quy n s d ng các ngu n tài chính, các công cể ể ề ử ụ ồ ụ ch y u đ c s d ng trên th tr ng tài chính là các ch ng khóan.ủ ế ượ ử ụ ị ườ ứ Ch ng khóan đ c hi u là các gi y t có giá, t c là m t gi y ch ngứ ượ ể ấ ờ ứ ộ ấ ứ nh n m t kh an ti n mà ng i ta đã ng ra và có quy n đ c h ngậ ộ ỏ ề ườ ứ ề ượ ưở nh ng kh an l i t c nh t đ nh theo kỳ h n. Ngày nay, v i s phát tri nữ ỏ ợ ứ ấ ị ạ ớ ự ể c a hình th c ch ng khóan, ch ng khóan không ch th hi n d i d ngủ ứ ứ ứ ỉ ể ệ ướ ạ gi y t mà còn có th ghi l i trên h th ng thi t b đi n t . Do v y, kháiấ ờ ể ạ ệ ố ế ị ệ ử ậ ni m ch ng khóan đ c hi u r ng ra: “Ch ng khoán là ch ng nh n d iệ ứ ượ ể ộ ứ ứ ậ ướ d ng gi y t ho c ghi trên h th ngạ ấ ờ ặ ệ ố đi n t xác nh n các quy n h pệ ử ậ ề ợ pháp c a ng i s h u ch ng t đó đ i v i ng i phát hành.”ủ ườ ở ữ ứ ừ ố ớ ườ 1 Ch ng khóan có nh ng công d ng:ứ ữ ụ + Các ch ng khóan có th đ c s d ng làm v t th ch p, tr nứ ể ượ ử ụ ậ ế ấ ả ợ ti n vay ngân hàng, ho c có th mua bán, chuy n nh ng theo quy đ nh cóề ặ ể ể ượ ị tính pháp lý đ i v i th th c c a m i lo i ch ng khóan;ố ớ ể ứ ủ ỗ ạ ứ + Ch ng khoán là ph ng ti n huy đ ng, t p trung ngu n tài chínhứ ươ ệ ộ ậ ồ đ i v i ch th c n ngu n tài chính;ố ớ ủ ể ầ ồ + Ch ng khoán là ph ng ti n đ u t sinh l i đ i v i ch th cóứ ươ ệ ầ ư ợ ố ớ ủ ể ngu n tài chính t m th i nhàn r i. S l i mà nhà đ u t ch ng khóan thuồ ạ ờ ỗ ố ờ ầ ư ứ đ c bao g m c l i t c thu đ c do bán quy n s d ng ngu n tài chínhượ ồ ả ợ ứ ượ ề ử ụ ồ và kh an lãi do bán l i ch ng khóan cao h n giá mua.ỏ ạ ứ ơ VD: 1 ch ng khoán m nh giá 1000$, lãi su t 10%/năm. M t ng iứ ệ ấ ộ ườ mua ch ng khoán đó 1000$ và l u gi ch ng khoán đó 1 năm. Sau đó đemứ ư ữ ứ bán th tr ng ti n t đ c 1200$ở ị ườ ề ệ ượ Ph n l i t c ng i phát hành ch ng khóan tr cho ch s h u: 1000 xầ ợ ứ ườ ứ ả ủ ở ữ 10% = 100$ Ph n thay đ i ch ng khoán theo th i gian: 1200 – 1000 = 200 $ầ ổ ứ ờ L i t c ch ng khoán s là: 300$ợ ứ ứ ẽ T su t l i t c ch ng khoán: 300/1000 = 30%ỷ ấ ợ ứ ứ b) Ch c năng c a th tr ng tài chính:ứ ủ ị ườ * Ch c năng d n v n t nh ng ch th có kh năng cung ngứ ẫ ố ừ ữ ủ ể ả ứ ngu n tài chính đ n nh ng ch th c n ngu n tài chính:ồ ế ữ ủ ể ầ ồ Th tr ng tài chính th c hi n ch c năng kinh t nòng c t trong vi cị ườ ự ệ ứ ế ố ệ chuy n v n t nh ng ng i đã đ dành v n (vì h chi tiêu ít h n thuể ố ừ ữ ườ ể ố ọ ơ nh p) t i nh ng ng i thi u v n (vì hi n t i h mu n chi tiêu nhi u h nậ ớ ữ ườ ế ố ệ ạ ọ ố ề ơ thu nh p c a h )ậ ủ ọ Nh ng ng i cho vay: ch y u là Các h gia đình, Các hãng kinhữ ườ ủ ế ộ doanh, Chính ph cũng nh nh ng ng i n c ngoài và chính ph c a hủ ư ữ ườ ướ ủ ủ ọ 2 đôi khi cũng cho vay (ch y u b ng cách mua c phi u, trái phi u qu củ ế ằ ổ ế ế ố t ,..)ế Nh ng ng i vay: quan tr ng nh t là các hãng kinh doanh, Chínhữ ườ ọ ấ ph , nh ng các gia đình và nh ng ng i n c ngòai cũng vay đ tài trủ ư ữ ườ ướ ể ợ cho xe h i, đ đ c hay nhà c a,…ơ ồ ạ ữ 3 Tài chính gián ti pế Tài chính tr c ti pự ế Qua hình v , ta th y: dòng v n t nh ng ng i cho vay đi t i ng iẽ ấ ố ừ ữ ườ ớ ườ vay qua hai con đ ng:ườ - Trong tài chính tr c ti p: nh ng ng i có v n tr c ti p choự ế ữ ườ ố ự ế ng i đi vay vayườ ho c mua c phi u c a doanh nghi p. đây, ng i cóặ ổ ế ủ ệ Ở ườ ti n có th l a ch n đ i t ng đ đ u t , h t phán đoán đ u t vào đâuề ể ự ọ ố ượ ể ầ ư ọ ự ầ ư có l i. Hình th c đ u t này ch y u là đ u t vào c phi u và trái phi u.ợ ứ ầ ư ủ ế ầ ư ổ ế ế V n đ đ t ra là vì sao hình th c d n v n nh th này t ng iấ ề ặ ứ ẫ ố ư ế ừ ườ ti t ki m đ n ng i chi tiêu l i quan tr ng đ i v i n n kinh t ?ế ệ ế ườ ạ ọ ố ớ ề ế Câu tr l i là nh ng ng i có kh an ti t ki m th ng không ph i làả ờ ữ ườ ỏ ế ệ ườ ả ng i s n có c h i đ u t sinh l i ho c h không dám kinh doanh.ườ ẵ ơ ộ ầ ư ợ ặ ọ ( Th tr ng tài chính đ c xem nh là c u n i gi a tích lũy vàị ườ ượ ư ầ ố ữ đ u t .ầ ư 4 Nhöõng ngöôøi cho vay (ngöôøi tieát kieäm) - Caùc hoä gia ñình - Caùc haõng kinh doanh - Chính phuû - Ngöôøi nöôùc ngoaøi Nhöõng ngöôøi vay (ngöôøi chi tieâu) - Caùc haõng kinh doanh - Chính phuû - Caùc hoä gia ñình - Ngöôøi nöôùc ngoaøi Nhöõng trung gian taøi chính Vo á n Vo á n Voá n Caùc thò tröôøng taøi chính Vo á n Tr c h t chúng ta hãy suy nghĩ v n đ này giác đ cá nhân. Giướ ế ấ ề ở ộ ả s tôi đã đ giành đ c 100 tri u, nh ng không có s vay và cho vay doử ể ượ ệ ư ự không có th tr ng tài chính. N u tôi không có c h i đ u t đ qua đóị ườ ế ơ ộ ầ ư ể có thu nh p t món ti n ti t ki m này, tôi ch còn cách gi nguyên 100trậ ừ ề ế ệ ỉ ữ và không có lãi. M t khác, anh th m c g n nhà tôi có cách dùng sinh l iặ ợ ộ ầ ợ cho món ti n 100tr c a tôi, anh ta có th dùng nó đ mua nh ng dung cề ủ ể ể ữ ụ m i cho x ng m c c a anh ta, nh v y anh ta ki m thêm đ c 20tr m iớ ưở ộ ủ ờ ậ ế ượ ỗ năm. N u tôi có th ti p xúc đ c v i anh th m c, r i cho anh ta vayế ể ế ượ ớ ợ ộ ồ 100tr c a tôi v i chi phí thuê ti n (ti n lãi) 10tr m i năm thì c tôi và anhủ ớ ề ề ỗ ả th m c đ u khá h n. Tôi có th ki m đ c 10tr m i năm thay cho vi cợ ộ ề ơ ể ế ượ ỗ ệ tôi không nh n đ c đ ng nào, anh th m c sau khi tr ti n lãi anh taậ ượ ồ ợ ộ ả ề cũng có đ c l i nhu n ròng là 10tr/năm.ượ ợ ậ N u không có th tr ng tài chính, tôi và anh th m c có th ch ngế ị ườ ợ ộ ể ẳ bao gi g p nhau. Không có th tr ng tài chính, s có khó khăn trongờ ặ ị ườ ẽ vi c chuy n v n t ng i không có c h i đ u t t i ng i có.ệ ể ố ừ ườ ơ ộ ầ ư ớ ườ S t n t i c a th tr ng tài chính cũng là đi u có l i ngay c khiự ồ ạ ủ ị ườ ề ợ ả m t ng i vay cho m c đích khác ch không ph i đ s n xu t kinh doanh.ộ ườ ụ ứ ả ể ả ấ Ví d : V i thu nh p trung bình c a nh ng giáo viên nh tôi, và v i giáụ ớ ậ ủ ữ ư ớ nhà đ t hi n nay thì đ dành d m đ ti n đ mua đ c 1 ngôi nhà thìấ ệ ể ụ ủ ề ể ượ ph i m t m t th i gian r t dài, lúc đó tôi già r i và s không có ni m vuiả ấ ộ ờ ấ ồ ẽ ề tr n v n v i ngôi nhà. N u m t th tr ng tài chính đ c thi t l p saoọ ẹ ớ ế ộ ị ườ ượ ế ậ cho nh ng ng i đã đ dành đ c nh ng món ti n ti t ki m có th choữ ườ ể ượ ữ ề ế ệ ể tôi vay ti n đ mua nhà, tôi s vui lòng tr cho h m t kh an lãi đ sề ể ẽ ả ọ ộ ỏ ể ở h u ngôi nhà trong khi tôi còn đ tr đ thích thú v i ngôi nhà. Nh th ,ữ ủ ẻ ể ớ ư ế khi tôi đã ti t ki m đ v n, tôi s thanh toán tr món vay c a tôi. Nh v yế ệ ủ ố ẽ ả ủ ư ậ c tôi và nh ng ng i cho tôi vay ti n đ u có l i ích trong giao d ch này.ả ữ ườ ề ề ợ ị 5 - Ti n v n cũng đ c đi u hòa b ng con đ ng th hai, đ cề ố ượ ề ằ ườ ứ ượ g i là tài chính gián ti p b i vì nó liên h đ n m t ng i gi a: m tọ ế ở ệ ế ộ ườ ở ữ ộ trung gian tài chính đ ng gi a ng i ti t ki m và ng i chi tiêu và giúpứ ữ ườ ế ệ ườ chuy n v n t ng i này sang ng i kia.ể ố ừ ườ ườ Vì sao nh ng trung gian tài chính là c n thi t đ có đ c l i ích đ yữ ầ ế ể ượ ợ ầ đ h n c a th tr ng tài chính?ủ ơ ủ ị ườ Vì: Có nh ng chi phí thông tin và chi phí giao d ch l n trong n n kinhữ ị ớ ề t . Đ nh ng ng i cho vay nh n ra đ c ng i đi vay, và đ ng i điế ể ữ ườ ậ ượ ườ ể ườ vay nh n ra đ c m t ng i mu n cho vay là v n đ đòi có chi phí đ tậ ượ ộ ườ ố ấ ề ắ ti n. Khi m t ng i cho vay tìm ra đ c m t ng i mu n vay, ông ta cóề ộ ườ ượ ộ ườ ố thêm m t khó khăn là ph i chi phí thì gi và ti n cho m t cu c ki m traộ ả ờ ề ộ ộ ể tín nhi m đ bi t li u ng i đi vay có th hoàn tr v n c a ông ta hayệ ể ế ệ ườ ể ả ố ủ không. Ngoài các chi phí thông tin này, quá trình th c t cho vay ho c muaự ế ặ các ch ng khoán c n đ n các chi phí giao d ch: trong tr ng h p cho vayứ ầ ế ị ườ ợ v n, ph i vi t ra m t h p đ ng cho vay thích h p, còn trong tr ng h pố ả ế ộ ợ ồ ợ ườ ợ mua m t ch ng khóan thì ph i thanh tóan cho ng i môi gi i ch ngộ ứ ả ườ ớ ứ khóan. * Ch c năng cung c p kh năng thanh kh an cho các ch ngứ ấ ả ỏ ứ khóan: Ta bi t kh năng thanh kh an (kh năng chuy n đ i thành ti n) làế ả ỏ ả ể ổ ề m t trong nh ng y u t quy t đ nh tính h p d n c a ch ng khóan đ i v iộ ữ ế ố ế ị ấ ẫ ủ ứ ố ớ nhà đ u t . Th tr ng tài chính là n i các ch ng khóan đ c mua bán,ầ ư ị ườ ơ ứ ượ trao đ i. Chính nh th tr ng tài chính các nhà đ u t có th d dàngổ ờ ị ườ ầ ư ể ễ chuy n đ i ch ng khóan c a mình thành ti n ho c thành các ch ng khóanể ổ ứ ủ ề ặ ứ khác khi h mu n. Chính nh ch c năng này mà th tr ng tài chính ho tọ ố ờ ứ ị ườ ạ đ ng có hi u qu .ộ ệ ả 6 * Ch c năng cung c p các thông tin kinh t và đánh giá giá tr c aứ ấ ế ị ủ doanh nghi p.ệ - B ng nh ng ph ng ti n k thu t và h th ng thông tin hi n đ i,ằ ữ ượ ệ ỹ ậ ệ ố ệ ạ th tr ng tài chính là n i cung c p k p th i, chính xác nh ng thông tin c nị ườ ơ ấ ị ờ ữ ầ thi t liên quan đ n vi c mua bán các ch ng khóan cho m i thành viên c aế ế ệ ứ ọ ủ th tr ng: thông tin v tình hình cung c u t ng lo i ch ng khóan trongị ườ ề ầ ừ ạ ứ t ng th i đi m nh t đ nh, thông tin v s phát tri n kinh t , v chính sáchừ ờ ể ấ ị ề ự ể ế ề tài chính - ti n t , thông tin v kinh t th gi i.ề ệ ề ế ế ớ - Th tr ng tài chính ph n ánh tính hi u qu c a n n kinh t qu cị ườ ả ệ ả ủ ề ế ố dân, ph n ánh xu h ng phát tri n kinh t ,.. đi u này có th th y đ cả ướ ể ế ề ể ấ ượ thông qua s bi n đ ng c a ch s giá ch ng khoán. Và v i xu h ngự ế ộ ủ ỉ ố ứ ớ ướ qu c t hóa th tr ng tài chính nh hi n nay và trong t ng lai, thố ế ị ườ ư ệ ươ ị tr ng tài chính còn ph n ánh xu h ng phát tri n c a n n kinh t thườ ả ướ ể ủ ề ế ế gi i.ớ - Do th giá c a ch ng khoán (giá tr th tr ng) ch u nh h ng c aị ủ ứ ị ị ườ ị ả ưở ủ tình hình ho t đ ng và k t qu kinh doanh c a doanh nghi p. Mà giá trạ ộ ế ả ủ ệ ị c a doanh nghi p có c phi u trên th tr ng ch ng khoán ph thu c vàoủ ệ ổ ế ị ườ ứ ụ ộ t ng giá tr th c t c a các ch ng khoán đang l u hành. Vì v y, thông quaổ ị ự ế ủ ứ ư ậ giá c phi u c a m t doanh nghi p ng i ta có th đánh giá giá tr c aổ ế ủ ộ ệ ườ ể ị ủ doanh nghi p đó.ệ c) Vai trò c a th tr ng tài chính:ủ ị ườ Th c hi n đ c các ch c năng c a th tr ng tài chính s phát huyự ệ ượ ứ ủ ị ườ ẽ đ c vai trò c a th tr ng tài chính. Các vai trò đó là:ượ ủ ị ườ - Vai trò trong vi c thu hút, huy đ ng các ngu n tài chính trong vàệ ộ ồ ngoài n c góp ph n quan tr ng tài tr cho nhu c u phát tri n kinh t – xãướ ầ ọ ợ ầ ể ế h i, khuy n khích ti t ki m và đ u tộ ế ế ệ ầ ư 7 - Vai trò thúc đ y nâng cao hi u qu s d ng ngu n tài chính. Đi uẩ ệ ả ử ụ ồ ề này làm cho ngu n tài chính v n đ ng t n i kém hi u qu n i kinh doanhồ ậ ộ ừ ơ ệ ả ơ có hi u qu (các nhà đ u t d dàng chuy n h ng, lĩnh v c đ u t )ệ ả ầ ư ễ ể ướ ự ầ ư + Vi c huy đ ng và s d ng ngu n tài chính trên th tr ng tài chínhệ ộ ử ụ ồ ị ườ di n ra trên c s quan h cung c u. Khi s d ng b t kỳ ngu n tài chínhễ ơ ở ệ ầ ử ụ ấ ồ nào, ch th s d ng ngu n tài chính cũng ph i tr giá (chi phí s d ngủ ể ử ụ ồ ả ả ử ụ v n), cho nên h ph i quan tâm đ n hi u qu s d ng đ ng v n. Chính vìố ọ ả ế ệ ả ử ụ ồ ố v y, h ph i tìm ph ng án kinh doanh t i u, l a ch n th i đi m kinhậ ọ ả ươ ố ư ự ọ ờ ể doanh thích h p đ đ c chi phí r nh t.ợ ể ượ ẻ ấ + H n n a, th tr ng tài chính b t bu c các doanh nghi p ph i côngơ ữ ị ườ ắ ộ ệ ả b các v n đ tài chính, công b nh ng thông tin v doanh nghi p và ph iố ấ ề ố ữ ề ệ ả đ m b o tính chính xác c a các thông tin đó. V i s t do ch n l a c aả ả ủ ớ ự ự ọ ự ủ ng i mua ch ng khoán, các nhà qu n lý doanh nghi p ph i tính tóan làmườ ứ ả ệ ả ăn đàng hòang và có hi u qu .ệ ả - Vai trò trong vi c th c thi chính sách ti n t c a ngân hàng Trungệ ự ề ệ ủ ngươ + Th tr ng tài chính là n i Nhà n c ti n hành vay n c a dânị ườ ơ ướ ế ợ ủ chúng m t cách d dàng nh t. Thông qua th tr ng tài chính Nhà n cộ ễ ấ ị ườ ướ cũng có th vay các t ch c và các cá nhân n c ngoài b ng cách phátể ổ ứ ở ướ ằ hành trái phi u b ng ngo i t . nhi u n c, ti n vay là ngu n thu quanế ằ ạ ệ Ở ề ướ ề ồ tr ng đ cân đ i ngân sách, không ph i phát hành ti n đ bù đ p b i chiọ ể ố ả ề ể ắ ộ ngân sách, gi m áp l c c a l m phát.ả ự ủ ạ + Vi c dân chúng đ u t vào th tr ng tài chính s giúp Nhà n cệ ầ ư ị ườ ẽ ướ đi u ti t đ c l ng ti n trong l u thông thông qua c ch th tr ngề ế ượ ượ ề ư ơ ế ị ườ m .ở b) Phân lo i th tr ng tài chínhạ ị ườ Có nhi u cách phân lo i th tr ng tài chính:ề ạ ị ườ 8 D a theo ph ng th c huy đ ng các ngu n tài chính, th tr ng tàiự ươ ứ ộ ồ ị ườ chính đ c chia thành: th tr ng n và th tr ng v n c ph n.ượ ị ườ ợ ị ườ ố ổ ầ D a theo s luân chuy n các ngu n tài chính, th tr ng tài chínhự ự ể ồ ị ườ đ c chia thành th tr ng s c p và th tr ng th c p.ượ ị ườ ơ ấ ị ườ ứ ấ D a theo th i gian s d ng ngu n tài chính huy đ ng, th tr ng tàiự ờ ử ụ ồ ộ ị ườ chính đ c chia thành th tr ng ti n t và th tr ng v n.ượ ị ườ ề ệ ị ườ ố 2. Th tr ng ti n tị ườ ề ệ a) Khái ni m: Th tr ng ti n t là m t b ph n c a th tr ngệ ị ườ ề ệ ộ ộ ậ ủ ị ườ tài chính đ cượ chuyên môn hóa đ i v i các ngu n tài chính đ c traoố ớ ồ ượ quy n s d ng ng n h n.ề ử ụ ắ ạ Th tr ng ti n t có m t s đ c đi m:ị ườ ề ệ ộ ố ặ ể - Th i gian luân chuy n v n ng n (th ng không quá m t năm).ờ ể ố ắ ườ ộ Hàng hoá trên th tr ng ti n t là các kho n vay hay các ch ng khoánị ườ ề ệ ả ứ th ng đáo h n trong vòng m t năm.ườ ạ ộ - Hình th c tài chính đ c tr ng là hình th c tài chính gián ti p. Đóngứ ặ ư ứ ế vai trò trung gian tài chính gi a ng i vay và ng i cho vay là các ngânữ ườ ườ hàng th ng m i.ươ ạ b) Đ i t ng, công c c a th tr ng ti n t :ố ượ ụ ủ ị ườ ề ệ - Đ i t ng: quy n s d ng các ngu n tài chính có th i gian s d ngố ượ ề ử ụ ồ ờ ử ụ ng n. Th i gian trong bao lâu đ c g i là ng n thì thùy theo quy đ nh c aắ ờ ượ ọ ắ ị ủ m i n c. Nh ng thông th ng trên th tr ng ti n t , hàng hóa là nh ngỗ ướ ư ườ ị ườ ề ệ ữ công c tài chính có th i gian s d ng d i 1 năm.ụ ờ ử ụ ướ - Công c (hàng hóa) ch y u trên th tr ng ti n t :ụ ủ ế ị ườ ề ệ Tín phi u kho b c: là ch ng nh n n ng n h n c a Chính phế ạ ứ ậ ợ ắ ạ ủ ủ do Kho b cạ Nhà n c phát hành nh m bù đ p nh ng thi u h t t m th iướ ằ ắ ữ ế ụ ạ ờ c a NSNN và là m t trong nh ng công c quan tr ng đ th c hi n chínhủ ộ ữ ụ ọ ể ự ệ 9 sách ti n t . Tín phi u kho b c là công c quan tr ng nh t c a th tr ngề ệ ế ạ ụ ọ ấ ủ ị ườ ti n t vì có đ an tòan cao, kh i l ng phát hành khá l n.ề ệ ộ ố ượ ớ Th ng phi u (Commercial paper): là gi y cam k t tr n ti nươ ế ấ ế ả ợ ề mua hàng trả ch m. Th c ch t th ng phi u là gi y nh n n , nh nậ ự ấ ươ ế ấ ậ ợ ậ đ c t khách hàng trong thanh toán giao d ch th ng m i. Th ng phi uượ ừ ị ươ ạ ươ ế g m hai lo i: H i phi u (Draft) và l nh phi u (Promissory note).ồ ạ ố ế ệ ế Ch ng ch ti n g i có th chuy n nh ng (Negotiable certificateứ ỉ ề ử ể ể ượ of deposit – NCD). Là ch ng ch do ngân hàng phát hành nêu rõ ng i g iứ ỉ ườ ử ti n đã g i m t kho n ti n trong m t kho ng th i gian nh t đ nh v i lãiề ử ộ ả ề ộ ả ờ ấ ị ớ su t c th t i ngân hàng, đ c ngân hàng s d ng làm ph ng ti n đi uấ ụ ể ạ ượ ử ụ ươ ệ ề ch nh tính thanh kho n và làm ngu n cung c p v n cho vay. Ng i muaỉ ả ồ ấ ố ườ NCD th ng là nh ng công ty mu n t i đa hoá l i nhu n v i v n t mườ ữ ố ố ợ ậ ớ ố ạ th i nhàn r i trong khi v n duy trì đ c thanh kho n và đ an toàn c aờ ỗ ẫ ượ ả ộ ủ v n g c. Lãi su t NCD cao h n lãi su t tín phi u kho b c cùng kỳ h n doố ố ấ ơ ấ ế ạ ạ r i ro thanh toán cao h n, th tr ng th c p h p h n, thu cao h n.ủ ơ ị ườ ứ ấ ẹ ơ ế ơ Các kho n vay liên ngân hàng. Theo quy đ nh c a NHTW, các tả ị ủ ổ ch c nh nứ ậ ti n g i ph i có m t t l d tr b t bu c đ đáp ng nhuề ử ả ộ ỷ ệ ự ữ ắ ộ ể ứ c u rút ti n c a nh ng ng i g i ti n. M t s t ch c có th th a dầ ề ủ ữ ườ ử ề ộ ố ổ ứ ể ừ ự tr , m t s t ch c khác l i thi u. Các t ch c nh n ti n g i có th muaữ ộ ố ổ ứ ạ ế ổ ứ ậ ề ử ể bán các kho n d tr này trên th tr ng liên ngân hàng, b ng cách này cóả ự ữ ị ườ ằ th t i thi u hoá đ c l ng tài s n có tính thanh kho n cao nh ng khể ố ể ượ ượ ả ả ư ả năng sinh l i th p, nh tín phi u kho b c.ờ ấ ư ế ạ Gi y ch p nh n thanh toán c a ngân hàng (Banker’s acceptance)ấ ấ ậ ủ là gi yấ b o đ m r ng m t ngân hàng s thanh toán vô đi u ki n s ti nả ả ằ ộ ẽ ề ệ ố ề mà các nhà nh p kh u còn thi u các nhà xu t kh u, vào m t ngày nh tậ ẩ ế ấ ẩ ộ ấ đ nh. Nhà nh p kh u có th dùng gi y này đ thanh toán cho nhà xu tị ậ ẩ ể ấ ể ấ kh u, đ n ngày đáo h n, nhà nh p kh u s tr cho ngân hàng s ti n ghiẩ ế ạ ậ ẩ ẽ ả ố ề 10 trên gi y c ng v i m t kho n phí. Nhà xu t kh u không nh t thi t ph iấ ộ ớ ộ ả ấ ẩ ấ ế ả gi gi y này cho t i khi đáo h n mà có th bán đi v i giá chi t kh u đữ ấ ớ ạ ể ớ ế ấ ể thu ti n tr c. Lãi su t công c này t ng đ i th p do tính an toàn cao.ề ướ ấ ụ ươ ố ấ Trái phi u ng n h n c a các công ty: là gi y ch ng nh n nế ắ ạ ủ ấ ứ ậ ợ ng n h n doắ ạ các công ty phát hành nh m đáp ng nhu c u v n t m th iằ ứ ầ ố ạ ờ thi u h t c a các công ty.ế ụ ủ Tín phi u ngân hàng: là ch ng ch vay n do NHTW phát hànhế ứ ỉ ợ (th i h n d iờ ạ ướ 1 năm). Đây là công c quan tr ng đ NHTW th c hi nụ ọ ể ự ệ nghi p v th tr ng m .ệ ụ ị ườ ở - Th tr ng ngo i h i:ị ườ ạ ố M t b ph n quan tr ng c a th tr ng ti n t là th tr ng ngo iộ ộ ậ ọ ủ ị ườ ề ệ ị ườ ạ h i. Th tr ng ngo i h i là m t c ch mà nh đó giá tr t ng đ i c aố ị ườ ạ ố ộ ơ ế ờ ị ươ ố ủ các đ ng ti n qu c gia đ c xác l p. Nói cách khác, th tr ng ngo i h iồ ề ố ượ ậ ị ườ ạ ố là m t th tr ng qu c t , n i di n ra các ho t đ ng mua bán, trao đ iộ ị ườ ố ế ơ ễ ạ ộ ổ ngo i t . Là m t b ph n c a th tr ng tài chính, th tr ng ngo i h i cóạ ệ ộ ộ ậ ủ ị ườ ị ườ ạ ố vai trò quan tr ng trong vi c thúc đ y quá trình l u thông v n, l u thôngọ ệ ẩ ư ố ư hàng hoá trên bình di n qu c t , và nó có m i quan h tác đ ng qua l iệ ố ế ố ệ ộ ạ ch t ch v i các b ph n khác c a th tr ng tài chính.ặ ẽ ớ ộ ậ ủ ị ườ S tác đ ng qua l i gi a các l c l ng cung c u trên th tr ngự ộ ạ ữ ự ượ ầ ị ườ ngo i h i s t o thành t giá h i đoái, t c là giá c a m t đ ng ti n đoạ ố ẽ ạ ỷ ố ứ ủ ộ ồ ề b ng đ ng ti n khác. T giá hình thành theo ph ng th c đó g i là t giáằ ồ ề ỷ ươ ứ ọ ỷ th n i.ả ổ Tuy nhiên, do t giá h i đoái có tác đ ng r t l n đ n nhi u m t c aỷ ố ộ ấ ớ ế ề ặ ủ n n kinh t , nên nhi u n c, trong nh ng th i kỳ nh t đ nh NHTW có thề ế ề ướ ữ ờ ấ ị ể tác đ ng đ gi t giá m t m c c đ nh, ho c đi u ch nh t giá theoộ ể ữ ỷ ở ộ ứ ố ị ặ ề ỉ ỷ m ât h ng nh t đ nh b ng bi n pháp can thi p, nh m đ t đ c nh ngộ ướ ấ ị ằ ệ ệ ằ ạ ượ ữ m c tiêu nào đó trên n n kinh t . M i khi t giá h i đoái bi n đ ng theoụ ề ế ỗ ỷ ố ế ộ 11 chi u h ng đ c coi là b t l i cho vi c đ t đ c nh ng m c tiêu c aề ướ ượ ấ ợ ệ ạ ượ ữ ụ ủ n n kinh t , NHTW l i ti n hành can thi p vào th tr ng ngo i h i, t cề ế ạ ế ệ ị ườ ạ ố ứ là ch đ ng tác đ ng vào t ng quan cung – c u gi a hai đ ng ti n đủ ộ ộ ươ ầ ữ ồ ề ể thay đ i m c giá cân b ng c a đ ng n i t .ổ ứ ằ ủ ồ ộ ệ Hành đ ng can thi p vào th tr ng ngo i h i c a NHTW đ c th cộ ệ ị ườ ạ ố ủ ượ ự hi n ch y u b ng cách NHTW bán ra (ho c mua vào) m t l ng ngo iệ ủ ế ằ ặ ộ ượ ạ t nh t đ nh, l y t d tr ngo i t qu c gia. K t qu c a s can thi pệ ấ ị ấ ừ ự ữ ạ ệ ố ế ả ủ ự ệ này làm thay đ i l ng cung (ho c c u) ngo i t và làm thay đ i t giáổ ượ ặ ầ ạ ệ ổ ỷ theo h ng mong mu nướ ố 3.ø Th tr ng v nị ườ ố a) Khái ni m: Th tr ng v n là m t b ph n c a th tr ng tàiệ ị ườ ố ộ ộ ậ ủ ị ườ chính đ cượ chuyên môn hóa đ i v i các ngu n tài chính đ c trao quy nố ớ ồ ượ ề s d ng dài h n.ử ụ ạ b) Đ i t ng, công c c a th tr ng v n:ố ượ ụ ủ ị ườ ố - Đ i t ng c a th tr ng v n là quy n s d ng các ngu n tài chínhố ượ ủ ị ườ ố ề ử ụ ồ đ c trao quy n s d ng dài h n, thông th ng là trên m t năm. Doượ ề ử ụ ạ ườ ộ ngu n tài chính đ c trao quy n s d ng dài h n nên th tr ng v n cungồ ượ ề ử ụ ạ ị ườ ố c p ngu n tài chính ch y u đ đ u t dài h n vào s n xu t kinh doanhấ ồ ủ ế ể ầ ư ạ ả ấ ho c đ u t vào các công trình h t ng c c .ặ ầ ư ạ ầ ơ ở - Hàng hóa trên th tr ng v n là các ch ng khóan trung và dài h n,ị ườ ố ứ ạ ch y u là c phi u và trái phi u.ủ ế ổ ế ế + C phi u là ch ng khóan v n, ch ng nh n s v n đã góp vàoổ ế ứ ố ứ ậ ố ố công ty cổ ph n và quy n l i c a ng i s h u ch ng khóan đó đ i v iầ ề ợ ủ ườ ở ữ ứ ố ớ công ty c ph n.ổ ầ Ng i s h u c phi u g i là c đông. L i t c mà công ty tr cho cườ ở ữ ổ ế ọ ổ ợ ứ ả ổ đông g i là l i t c c ph n (c t c)ọ ợ ứ ổ ầ ổ ứ C phi u l u hành trên th tr ng có nhi u lo i:ổ ế ư ị ườ ề ạ 12 Căn c vào hình th c, c phi u có hai lo i: c phi u vô danh và cứ ứ ổ ế ạ ổ ế ổ phi u ký danh. Lúc m i ra đ i, c phi u t n t i d i d ng ký danh (có ghiế ớ ờ ổ ế ồ ạ ướ ạ tên ng i sườ ở h u nó), sau này, khi th tr ng c phi u phát tri n, lo i cữ ị ườ ổ ế ể ạ ổ phi u ký danh gây tr ng i cho vi c l u thông và chuy n nh ng cế ở ạ ệ ư ể ượ ổ phi u. Do đó, lo i c phi u vô danh không ghi tên ng i s h u ra đ i vàế ạ ổ ế ườ ở ữ ờ ngày càng ph bi n. Tuy nhiên, theo lu t công ty các n c quy đ nh cổ ế ậ ở ướ ị ổ phi u c a nh ng thành viên trong h i đ ng qu n tr , c a nh ng thành viênế ủ ữ ộ ồ ả ị ủ ữ góp v n b ng hi n v t ho c mua c phi u b ng cách góp v n nhi u l nố ằ ệ ậ ặ ổ ế ằ ố ề ầ s ph i mua lo i c phi u ký danh. Ngoài ra, đ i v i m t s công ty (đaẽ ả ạ ổ ế ố ớ ộ ố s thu c lo i công ty c a m t dòng h hay gia đình) không mu n có số ộ ạ ủ ộ ọ ố ự can thi p b i th l c tài chính khác s phát hành lo i c phi u ký danh đệ ở ế ự ẽ ạ ổ ế ể n m rõ đ c danh sách c th c a c đông trong công ty.ắ ượ ụ ể ủ ổ Căn c vào quy n l i đu c h ng, c phi u g m hai lo i ph bi n:ứ ề ợ ợ ưở ổ ế ồ ạ ổ ế c phi u u đãi và c phi u th ng. C phi u u đãi có m c c t c nổ ế ư ổ ế ườ ổ ế ư ứ ổ ứ ổ đ nh và đ cị ượ ghi rõ trên c phi u lúc phát hành. V i c phi u này, thuổ ế ớ ổ ế nh p c a c đông không ph thu c vào chính sách chia lãi hàng năm c aậ ủ ổ ụ ộ ủ công ty. Tính u đãi c a lo i c phi u này còn đ c bi u hi n m t sư ủ ạ ổ ế ượ ể ệ ở ộ ố đi m nh : đ c chia c t c tr c lo i c phi u th ng, đ c chia tàiể ư ượ ổ ứ ướ ạ ổ ế ườ ượ s n tr c. C phi u th ng có m c c t c ph thu c vào k t qu kinhả ướ ổ ế ườ ứ ổ ứ ụ ộ ế ả doanh c a công ty. Vì v y, c đông mua lo i c phi u này r t quan tâmủ ậ ổ ạ ổ ế ấ đ n ho t đ ng c a công ty. Trên th tr ng, giá c a lo i c phi u th ngế ạ ộ ủ ị ườ ủ ạ ổ ế ươ bi n đ ng nhi u h n so v i lo i c phi u u đãi.ế ộ ề ơ ớ ạ ổ ế ư + Trái phi u là ch ng khóan n ch ng nh n kh an vay do ng iế ứ ợ ứ ậ ỏ ườ đi vay phát hành, cam k t tr l i t c và hòan tr v n vay theo th i h nế ả ợ ứ ả ố ờ ạ nh t đ nh cho ng i s h u trái phi u.ấ ị ườ ở ữ ế Ng i mua trái phi u là ch n c a đ n v phát hành và s đ cườ ế ủ ợ ủ ơ ị ẽ ượ hoàn tr l i v n khi đ n kỳ h n.ả ạ ố ế ạ 13 Căn c vào ch th phát hành, trên th tr ng v n có các lo i tráiứ ủ ể ị ườ ố ạ phi u sau:ế Trái phi u doanh nghi p: Đây là lo i trái phi u do các doanh nghi pế ệ ạ ế ệ (công ty) đang ho t đ ng phát hành v i m c đích b sung v n kinh doanh.ạ ộ ớ ụ ổ ố Trái phi u là ch ng khoán có l i t c c đ nh, ng i s h u trái phi uế ứ ợ ứ ố ị ườ ở ữ ế không đ c tham d và can thi p các ho t đ ng c a công ty. Tuy nhiên,ượ ự ệ ạ ộ ủ đ u t vào trái phi u v n có m c đ an toàn cao h n đ u t vào c phi u.ầ ư ế ẫ ứ ộ ơ ầ ư ổ ế Trái phi u doanh nghi p có các lo i nh : Trái phi u có b o đ m b ng tàiế ệ ạ ư ế ả ả ằ s n c a công ty ho c đ c b o lãnh b i uy tín c a m t doanh nghi pả ủ ặ ượ ả ở ủ ộ ệ khác (th ng là ngân hàng đ u t ho c công ty ch ng khoán); trái phi uườ ầ ư ặ ứ ế không c n b o đ m (thông th ng trái phi u này đ c phát hành t m tầ ả ả ườ ế ượ ừ ộ công ty danh ti ng đã ho t đ ng lâu năm ho c t m t công ty công c ng);ế ạ ộ ặ ừ ộ ộ trái phi u có th chuy n hoán thành c phi u th ng c a công ty,..ế ể ể ổ ế ườ ủ Trái phi u Chính ph (Công trái, Trái phi u công trình, Trái phi uế ủ ế ế Kho b c, trái phi u qu c t ): do Chính ph phát hành v i m c đích bùạ ế ố ế ủ ớ ụ đ p nh ng kho nắ ữ ả chi c a ngân sách nhà n c. Nói cách khác, trái phi uủ ướ ế Chính ph là ch ng th ch ng th ch ng nh n kho n n c a Nhà n c.ủ ứ ư ứ ư ứ ậ ả ợ ủ ướ Trái phi u do chính quy n đ a ph ng phát hành v i m c đích h trế ề ị ươ ớ ụ ỗ ợ cho ngân sách đ a ph ng. Lo i trái phi u này hi n nay n c ta ch aị ươ ạ ế ệ ở ướ ư phát tri n.ể 4. Th tr ng ch ng khoán:ị ườ ứ - TTCK là n i di n ra các ho t đ ng mua bán các lo i ch ng khoánơ ễ ạ ộ ạ ứ có giá tr , bao g m c các lo i ch ng khoán ng n h n và dài h n. Đây làị ồ ả ạ ứ ắ ạ ạ m t b ph n c a TTTC đ c chuyên môn hoá ho t đ ng mua bán cácộ ộ ậ ủ ượ ạ ộ lo i công c tài chính c a th tr ng, do đó liên quan đ n c TTTT vàạ ụ ủ ị ườ ế ả TTV. Vì v y, có th xem TTCK là n i giao nhau gi a TTTT và TTV ậ ể ơ ữ ở ch mua bán c các lo i ch ng khoán c a c hai th tr ng.ỗ ả ạ ứ ủ ả ị ườ 14 - Căn c vào tính ch t c a các lo i ch ng khoán đ c mua bán trênứ ấ ủ ạ ứ ượ th tr ng, TTCK đ c chia thành hai b ph n:ị ườ ượ ộ ậ + Th tr ng s c p (còn g i là th tr ng c p I hay th tr ng phátị ườ ơ ấ ọ ị ườ ấ ị ườ hành): là n i di n ra các ho t đ ng mua, bán các lo i CK m i đ c phátơ ễ ạ ộ ạ ớ ượ hành l n đ u. Đây là th tr ng làm tăng v n đ u t cho n n kinh tầ ầ ị ườ ố ầ ư ề ế thông qua vi c phát hành CK c a các ch th c n v n trên th tr ng.ệ ủ ủ ể ầ ố ị ườ + Th tr ng th c p (th tr ng c p II hay th tr ng giao d ch): làị ườ ứ ấ ị ườ ấ ị ườ ị n i di n raơ ễ các ho t đ ng mua đi, bán l i các ch ng khoán đã qua phátạ ộ ạ ứ hành l n đ u. Th tr ng này ch liên quan đ n vi c gi i quy t quy n l iầ ầ ị ườ ỉ ế ệ ả ế ề ợ c a nh ng ng i tham gia mua, bán và làm thay đ i quy n s h u ch ngủ ữ ườ ổ ề ở ữ ứ khoán ch không làm tăng v n đ u t cho n n kinh t .ứ ố ầ ư ề ế - S giao d ch ch ng khoán:ở ị ứ Ho t đ ng c a TTCK di n ra ch y u trên s giao d ch ch ng khoánạ ộ ủ ễ ủ ế ở ị ứ và nó đ c coi nh trung tâm có t ch c đ giao d ch ch ng khoán th cượ ư ổ ứ ể ị ứ ự hi n h p pháp, vì v y SGD ch ng khoán gi vai trò quan tr ng đ i v i sệ ợ ậ ứ ữ ọ ố ớ ự phát tri n c a th tr ng ch ng khoán. N u SGDCK đ c t ch c t t sể ủ ị ườ ứ ế ượ ổ ứ ố ẽ th t s là trung tâm thu hút v n đ u t dài nh n cho n n kinh t , đ ngậ ự ố ầ ư ạ ề ế ồ th i là n i đ m b o cho ho t đ ng mua bán ch ng khoán di n ra an toàn,ờ ơ ả ả ạ ộ ứ ễ công b ng và đúng pháp lu t, t đó c ng c ni m tin đ i v i ng i đ uằ ậ ừ ủ ố ề ố ớ ườ ầ t . V ph ng di n pháp lý, SGDCK là m t t ch c có t các pháp nhân,ư ề ươ ệ ộ ổ ứ ư có v n pháp đ nh nh các doanh nghi p khác. Tuỳ theo lu t m i n c, cácố ị ư ệ ậ ỗ ướ SGDCK trung tâm v i quy mô l n có th ho t đ ng d i d ng là m tớ ớ ể ạ ộ ướ ạ ộ công ty c ph n ho c d i d ng m t vi n công l p thu c s h u nhàổ ầ ặ ướ ạ ộ ệ ậ ộ ở ữ n c. Ngoài ra, đ i v i các SGDCK đ a ph ng, vùng có quy mô nh cóướ ố ớ ở ị ươ ỏ th t n t i d i d ng m t công ty t nhân.ể ồ ạ ướ ạ ộ ư 5. Đi u ki n hình thành th tr ng tài chính:ề ệ ị ườ 15 TTTC có vai trò to l n đ i v i vi c thúc đ y kinh t , xã h i phátớ ố ớ ệ ẩ ế ộ tri n, tuy nhiên không ph i n c nào cũng có th hình thành và phát tri nể ả ướ ể ể TTTC đ phát huy vai trò tích c c c a nó. Vi c hình thành TTTC ph iể ự ủ ệ ả đ m b o các đi u ki n c b n sau:ả ả ề ệ ơ ả - M t là, ph i có n n kinh t hàng hoá phát tri n, ti n t n đ nh;ộ ả ề ế ể ề ệ ổ ị - Hai là, đa d ng hoá các công c tài chính t o ra các ph ng ti n chuạ ụ ạ ươ ệ chuy n v n. Các công c tài chính là “hàng hoá” cho th tr ng, mà để ố ụ ị ườ ể hình thành tr c h t ph i có hàng hoá và xu t hi n nhu c u trao đ i, muaướ ế ả ấ ệ ầ ổ bán các lo i hàng hoá đó. Các công c tài chính càng đ c phát tri n đaạ ụ ượ ể d ng bao nhiêu càng làm cho hàng hoá trên TTTC tr nên phong phú b yạ ở ấ nhiêu, tăng kh năng l a ch n cho nh ng ng i mu n đ u t vào ch ngả ự ọ ữ ườ ố ầ ư ứ khoán. - Ba là, hình thành và phát tri n cá trung gian tài chính (các NHTM,ể các TCTD, các t ch c b o hi m, các t ch c tài chính phi ngân hàngổ ứ ả ể ổ ứ khác). Đó v a là ch th tr c ti p tham gia vào vi c mua, bán CK đ ngừ ủ ể ự ế ệ ồ th i cũng là ng i đóng vai trò trung gian trong vi c cung ng v n. Chínhờ ườ ệ ứ ố các t ch c tài chính trung gian góp ph n tích c c vào vi c thúc đ y sổ ứ ầ ự ệ ẩ ự luân chuy n v n và di chuy n v n trong n n kin h t .ể ố ể ố ề ế - B n là, có h th ng lu t pháp và quy ch c n thi t làm c s ho tố ệ ố ậ ế ầ ế ơ ở ạ đ ng vàộ ki m soát th tr ng. Có nh v y m i đ m b o cho ho t đ ngể ị ườ ư ậ ớ ả ả ạ ộ c a TTTC an toàn và hi u qu .ủ ệ ả - Năm là, có h th ng thông tin kinh t đ m b o yêu c u giao d ch vàệ ố ế ả ả ầ ị qu n lý th tr ng. Không gi ng nh th tr ng hàng hoá thông th ngả ị ườ ố ư ị ườ ườ khác, vi c giao d ch trên TTTC mà bi u hi n t p trung S giao d ch CKệ ị ể ệ ậ ở ở ị đòi h i m t h th ng thông tin kinh t hi n đ i, có th đáp ng m t cáchỏ ộ ệ ố ế ệ ạ ể ứ ộ t t nh t m i yêu c u v thông tin trong giao d ch c a nh ng ng i thamố ấ ọ ầ ề ị ủ ữ ườ gia th tr ng. M t khác, đ qu n lý và ki m soát th tr ng, các c quanị ườ ặ ể ả ể ị ườ ơ 16 ch c năng cũng đòi h i ph i đ c cung c p thông tin m t cách đ y đ vàứ ỏ ả ượ ấ ộ ầ ủ k p th i liên quan đ n nhi u lĩnh v c khác nhau trong n n kinh t . N uị ờ ế ề ự ề ế ế yêu c u v thông tn không đ c đáp ng đ y đ , TTTC không th ho tầ ề ượ ứ ầ ủ ể ạ đ ng có hi u qu cũng nh không th ki m soát và qu n lý th tr ng.ộ ệ ả ư ể ể ả ị ườ - Sáu là, có đ i ngũ các nhà kinh doanh và nhà qu n lý có năng l c,ộ ả ự am hi u th tr ng. Th tr ng tài chính đ c t ch c r t cao, đòi h i m tể ị ườ ị ườ ượ ổ ứ ấ ỏ ộ l c l ng các nhà chuyên môn th c s có năng l c t ch c và đi u hành.ự ượ ự ự ự ổ ứ ề Các ho t đ ng trên th tr ng, t vi c phát hành ch ng khoán, đ n vi cạ ộ ị ườ ừ ệ ứ ế ệ dàn x p các giao d ch mua, bán; các ho t đ ng t v n, môi gi i,.. đ u đòiế ị ạ ộ ư ấ ớ ề h i ng i th c hi n ph i am hi u và năng đ ng m i có th đáp ng đ cỏ ườ ự ệ ả ể ộ ớ ể ứ ượ yêu c u ngày càng cao theo xu th phát tri n không ng ng c a th tr ng.ầ ế ể ừ ủ ị ườ 17