Các kịch bản có thể xảy ra trong quan hệ kinh tế Việt Nam & Trung quốc - Giải pháp hạn chế sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc
Một trong những nguyên tắc, nội dung và bài học lớn về hội nhập quốc tế trong một thế giới ngày càng toàn cầu hóa và tùy thuộc lẫn nhau là: mở cửa và chủ động hội nhập, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế phải luôn gắn liền với bảo đảm tự chủ và ổn định kinh tế vĩ mô và vi mô, trước mắt cũng như lâu dài. Nhận thức này đã, đang và sẽ tiếp tục được khẳng định nhất quán trong các chủ trương, chiến lược, nghị quyết, sự chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng và hoạt động quản lý nhà nước của Việt Nam Tự chủ kinh tế có quan hệ biện chứng với tự chủ về chính trị, văn hóa, xã hội và các vấn đề khác, củng cố sự độc lập, tự chủ và sức mạnh tổng hợp của quốc gia. Sự phụ thuộc một chiều, quá lớn và kéo dài vào dòng hàng nhập siêu từ một nước, dù với cơ cấu và lý do nào, đều ẩn chứa những yếu tố không bình thường, lợi bất cập hại, làm tăng độ rủi ro và tính dễ tổn thương của nền kinh tế, thậm chí có thể bị áp đặt những điều kiện kinh tế, chính trị gây tổn hại đến chủ quyền quốc gia và lợi ích cơ bản của dân tộc.
Bạn đang xem nội dung tài liệu Các kịch bản có thể xảy ra trong quan hệ kinh tế Việt Nam & Trung quốc - Giải pháp hạn chế sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
CÁC K CH B N CÓ TH X Y RA TRONG QUAN H
KINH T VI T NAM - TRUNG QU C
- GI I PHÁP H N CH
S PH THU C KINH T VÀO TRUNG QU C
Bài t ng thu t này s d ng các ngu n t ư li u t các báo cáo nghiên c u ã
ư c công b và các thông tin t t p chí và báo i n t nh m cung c p thông tin
v các k ch b n có th x y ra v kinh t trong quan h kinh t Vi t Nam – Trung
Qu c, phân tích các nguyên nhân d n n tình tr ng ph thu c c a n n kinh t
Vi t Nam vào Trung Qu c và t ng h p nh ng gi i pháp h n ch s ph thu c kinh
t vào Trung Qu c. ây là m t trong lo t bài t ng thu t v v n Bi n ông có
tác ng t i quan h Vi t – Trung và tr c ti p nh h ư ng t i n n kinh t c a Vi t
Nam.
1. Các k ch b n có th x y ra trong quan h kinh t Vi t- Trung:
1.1. Nhóm nghiên c u v quan h kinh t Vi t – Trung do Ông Nguy n
Qu c Tr ư ng và Ngô H i Long ch trì trong báo cáo công b v i ch “V giàn
khoan HD-981 và k ch b n h p tác kinh t Vi t-Trung” 1 ã ư a ra m t s d báo,
trong ó k ch b n “v a u tranh, v a h p tác” có nhi u kh n ng x y ra nh t. C
th nh ư sau:
Nghiên c u ưa ra ba k ch b n chính v quan h kinh t gi a Vi t Nam và
Trung Qu c trong th i gian t i:
K ch b n x u: Trung Qu c ti n hành “tr a” m nh m Vi t Nam v kinh
t , ho c m c cao h ơn là c t t quan h kinh t song ph ươ ng, c m v n kinh t
trong nh ng n m t i, trong tr ư ng h p tranh ch p Bi n ông leo thang.
K ch b n trung bình: Quan h kinh t gi a hai n ư c có các thay i sâu
s c, chuy n t “v a h p tác, v a u tranh ” sang tr ng thái “ v a u tranh, v a
h p tác”.
K ch b n t t: S c ng th ng trên bi n ông không nh h ư ng áng k n
quan h kinh t gi a hai n ư c.
1 Nghiên c u do Công ty c ph n báo cáo ánh giá Vi t Nam - Vietnam Report ph i h p v i các chuyên
gia trong l nh v c quan h kinh t Vi t-Trung th c hi n.
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 1
T tham v ng và th c l c c a Trung Qu c, c ng nh ư tín hi u t nh ng
tuyên b c ng r n, b t ch p d ư lu n qu c t c a gi i lãnh o n ư c này trong
nh ng ngày qua, kh n ng Trung Qu c tr l i s yên bình cho Bi n ông là khó
x y ra. i u này t Vi t Nam tr ư c vi c ph i ch p nh n m t th c t là trong giai
o n t i, t n ư c s ph i phát tri n kinh t trong i u ki n không có có môi
tr ư ng hoàn toàn thu n l i do nh ng lo ng i v b t n, Vì th , nhóm nghiên c u
cho r ng k ch b n (trung bình) “v a u tranh, v a h p tác” có nhi u kh n ng x y
ra nh t.
K ch b n (x u) c m v n và tr ng ph t kinh t là khó x y ra. Trong ng n
h n Trung Qu c ít có kh n ng áp d ng các bi n pháp tr ng ph t kinh t m nh m
i v i Vi t Nam do b n thân Trung Qu c c ng b thi t h i c v kinh t và chính
tr . Trung Qu c thi u các công c h u hi u tr ng ph t và c m v n kinh t Vi t
Nam và s tr ng ph t và c m v n kinh t c a Trung Qu c không s c gây tác
ng nghiêm tr ng và dài h n t i n n kinh t có m c a r t cao c a Vi t Nam,
v.v
Trong khi ó, k ch b n t t, t c là quan h kinh t Vi t – Trung hoàn toàn
không b nh h ư ng, c ng khó x y ra b i s leo thang c ng th ng trên bi n ông
ch c ch n s d n t i các i u ch nh chi n l ư c v kinh t c a các bên có liên quan.
Theo báo cáo này, k ch b n quan h kinh t "v a u tranh, v a h p tác”
gi a Vi t Nam và Trung Qu c có ti m n ng gây khó kh n cho kinh t Vi t Nam do
Trung Qu c là i tác th ươ ng m i l n nh t c a Vi t Nam và các nhà th u Trung
Qu c chi m t tr ng cao trong các h p ng EPC t i các l nh v c quan tr ng c a
kinh t Vi t Nam.
1.2. M t ý ki n khác c a Giáo s ư, TSKH Nguy n M i, trong b i c nh khó
lư ng tr ư c nh ng gì nhà c m quy n Trung Qu c ch tr ươ ng và hành ng i v i
Vi t Nam, d báo quan h kinh t gi a hai n ư c có th di n ra theo ba k ch b n
dư i ây:
K ch b n x u nh t: Theo ó, Trung Qu c ơn ph ươ ng ng ng các quan h
m u d ch, du l ch, u t ư v i Vi t Nam. Không ai dám kh ng nh k ch b n này
không th x y ra, b i nh ng gì Trung Qu c ã và ang hành x i v i n ư c ta,
c ng nh ư nh ng lu n i u tuyên truy n ang ư c các c ơ quan truy n thông n ư c
này ti n hành trong n ư c và trên th gi i không cho phép chúng ta l ơi là c nh
giác, ph i d phòng tr ư ng h p x u nh t ch ng ra h th ng gi i pháp c a
nhà n ư c, t ng a ph ươ ng, các doanh nghi p và c a ng ư i dân, nh m gi m thi u
thi t h i v kinh t - xã h i.
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 2
Tuy v y, k ch b n này khó có th x y ra vì m t s nguyên nhân:
- B i c nh chính tr , kinh t qu c t và khu v c mà Trung Qu c c n ph i
cân nh c (Trung - M , Trung Qu c - Nh t B n, Trung Qu c - ASEAN) khi có ch
tr ươ ng và hành ng m i trong quan h v i n ư c ta.
- Tình hình n i b c a Trung Qu c: chính tr , kinh t , gi i c m quy n, nông
dân, s c t c.
- T n th t mà Trung Qu c gánh ch u khi áp d ng gi i pháp x u nh t trong
quan h kinh t i v i Vi t Nam.
- Kh n ng mà Vi t Nam có th i phó v i k ch b n ó t ti m l c n i t i,
quan h v i các n ư c ASEAN, v i M , Nh t B n, Hàn Qu c, EU.
K ch b n gi nguyên hi n tr ng
M c dù tình hình Bi n ông c ng th ng, Trung Qu c có th ra ch
tr ươ ng và hành ng m i nh ư cách mà n ư c này công b b n “m ư i o n”
thay cho “chín o n” , khiêu khích, gây h n nhi u h ơn, nh ưng v n duy trì quan h
th ươ ng m i, du l ch, u t ư nh ư hi n nay vì l i ích kinh t c a n ư c này và c a các
doanh nghi p Trung Qu c, không d gì t b th tr ư ng y ti m n ng c a n ư c
láng gi ng “núi li n núi, sông li n sông” , mà trên th c t , h ã hư ng l i l n
trong vi c Vi t Nam xu t 1 nh p 3, trong buôn bán qua biên gi i, v.v
K ch b n này là mong mu n c a chúng ta góp ph n gi i bài toán n nh
kinh t v mô, ki m ch l m phát, b o m an sinh xã h i và ph c h i t c t ng
tr ư ng. Các doanh nghi p Trung Qu c có quan h làm n lâu dài v i Vi t Nam
ang ư c h ư ng l i t quan h th ươ ng m i, du l ch và u t ư c ng hy v ng duy
trì hi n tr ng.
Tuy v y, ó không ph i là mong mu n c a nhà c m quy n Trung Qu c, vì
h luôn tìm cách gi m thi u l i ích c a Vi t Nam trong quan h gi a hai n ư c,
không mu n có m t Vi t Nam hùng m nh n m ngoài t m nh h ư ng c a Trung
Qu c.
K ch b n trung bình
Trung Qu c ti p t c hành ng gây h n trên bi n (có th c biên gi i trên
b ), l i d ng m i lúc, m i n ơi tìm cách “phá r i” quan h th ươ ng m i, du l ch,
d ch v , u t ư, nh m gây thi t h i l n nh t cho Vi t Nam, nh ưng v n duy trì quan
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 3
h buôn bán hai chi u, du l ch gi a công dân hai n ư c, u t ư t i Vi t Nam, nh ng
d án không t o ra s c m nh c nh tranh v i Trung Qu c.
K ch b n này d x y ra nh t, do v y, dù ph i ra các gi i pháp ng phó
v i k ch b n x u nh t, nh ưng c n tính toán chi ti t m i h u qu c a k ch b n này
ch ng các ph ươ ng án i phó.
V b o ng x y ra Bình D ươ ng, ng Nai và Hà T nh là i m báo v
k ch b n này. ã có th l c nào ng ng sau nh ng cu c bi u tình, t phá, c ư p
bóc, ánh ng ư i n ư c ngoài làm x u i hình nh m t n ư c Vi t Nam n nh
chính tr và an ninh, an toàn cho nhà u t ư qu c t ? M t ngày sau khi s ki n x y
ra, Trung Qu c ã s n sàng ư a tàu bi n vào c ng bi n Hà T nh ón ng ư i c a h
v n ư c.
Tóm l i, k ch b n nào s x y ra trong quan h kinh t gi a n ư c ta v i
Trung Qu c tùy thu c vào c hai phía: ý c a nhà c m quy n Trung Qu c và
ph ươ ng th c hành ng c a Vi t Nam i phó v i ý ó, c ng nh ư ho t ng
c a các c ơ quan nhà n ư c, t ch c xã h i trong vi c làm cho d ư lu n qu c t ngày
càng lên án hành ng sai trái c a Trung Qu c, ng h Vi t Nam trong vi c b o v
ch quy n b ng bi n pháp hòa bình, ngo i giao và lu t pháp qu c t .
2. Phân tích các nguyên nhân d n n tình tr ng ph thu c c a n n
kinh t Vi t Nam vào Trung Qu c
Tình tr ng ph thu c ngày càng t ng v kinh t c a Vi t Nam vào Trung
Qu c ã di n ra trong su t m t th i gian khá dài, di n bi n ph c t p và có xu
hư ng ngày càng t ng v quy mô và m c nghiêm tr ng là xu t phát t m t s
nguyên nhân ch y u sau ây:
2.1. S m t c nh giác trong nh n th c và b t l c v ph n ng chính
sách c a các c ơ quan ch c n ng và ho ch nh chính sách tr c nguy c ơ ph
thu c kinh t vào Trung Qu c
i u này có th th y rõ trong cách ánh giá và nhìn nh n v n m t cách
phi n di n và h i h t c a m t s ng ư i có trách nhi m. Trong m t l n tr l i
ph ng v n Báo t Vi t, Bà Ph m Th H ng Thanh - Phó V tr ư ng V Châu Á -
Thái Bình D ươ ng, B Công th ươ ng nh n nh , “ tuy m t s hàng nông s n sang
Trung Qu c có khó kh n nh ưng th c t hàng nông s n sang Trung Qu c v n r t
t t Vi t Nam ã ký v i Trung Qu c m t b n ghi nh vào cu i n m 2013 v xu t
kh u nông s n, vi c bán nông s n sang Trung Qu c sau ó ã n nh và phát
tri n h ơn"!
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 4
M i ây, tr ư c tin n óng c a kh u biên gi i khi n giá khoai lang t i
V nh Long ã gi m còn m t n a, ông Nguy n V n K - T ng Th ư ký Hi p h i
Rau qu Vi t Nam cho bi t, Vi t Nam ang xu t siêu rau c qu sang Trung Qu c.
Th m chí Ông K còn cho r ng "nh ng xung t Bi n ông t tr ư c n nay
di n ra nhi u, nh ưng ho t ng kinh t thì không nh h ư ng. Các s n ph m rau,
c , qu là nh ng m t hàng c n thi t cho cu c s ng hàng ngày, liên quan t i cu c
s ng c a hàng tri u ng ư i nông dân c hai n ư c, c bi t là các doanh nghi p
xu t nh p kh u nên s không nh h ư ng gì"!
Theo chuyên gia kinh t Ph m Chi Lan, Vi t Nam ã ch m tr trong i u
ch nh chính sách theo ó, l ra Nhà n ư c ã ph i thay i h th ng chính sách
khuy n khích, h th ng phân b ngu n l c, theo tiêu chí hi u qu s d ng ngu n
l c gi m d n s ph thu c vào Trung Qu c. Ph i khuy n khích doanh nghi p
ti t ki m tài nguyên, n ng l ư ng, t o n ng su t cao h ơn. Liên quan n c ơ ch xu t
nh p kh u ti u ng ch, B Công Th ươ ng tuy c ng th y ư c nh ng h n ch , b t
c p nh ưng ph n ng khá y u t, trong khi áng l ph i u tranh v i phía Trung
Qu c quy t li t h ơn h n ch nh p ti u ng ch, chuy n sang chính ng ch. V
ph n mình, Vi t Nam c n t ng c ư ng hi u qu giám sát c a các c ơ quan qu n lý
nhà n ư c, t l i ích t n ư c lên trên l i ích c c b ngành, a ph ươ ng.
Theo TS. Ph m S Thành, Giám c Ch ươ ng trình Nghiên c u kinh t
Trung Qu c thu c Trung tâm Nghiên c u kinh t và chính sách (VEPR), “trong
quá trình g n k t v i kinh t Trung Qu c, Vi t Nam ã không t n d ng ư c y
các l i ích c a s g n k t, ng th i ch ưa có các ph ươ ng án thay th trong
tr ư ng h p x y ra r i ro (ví d chi n tranh, chi n tranh th ươ ng m i, chi n tranh
ti n t , m b o an ninh n ng l ư ng, v n t i bi n qu c t ...)”.
2.2. B máy qu n lý c a Nhà n c Vi t Nam kém hi u su t và n ng l c,
o c và tinh th n trách nhi m c a m t s quan ch c các c p có v n l n
c n s m c c i thi n. M t khác, t khi gia nh p WTO và tham gia các hi p
nh th ươ ng m i t do, Vi t Nam có khuynh h ư ng m r ng c a th tr ư ng trong
nư c cho hàng hóa và t ư b n n ư c ngoài nh ưng thi u các chính sách, bi n pháp
ki m soát h u hi u lo i tr nh ng d án FDI thi u ch t l ư ng ho c có v n v
an ninh qu c gia, lo i b nh ng doanh nghi p tham gia u th u không có kh
n ng áp ng các tiêu chu n k thu t ho c có ti n án vi ph m các cam k t. Riêng
i v i Trung Qu c, Vi t Nam còn ch u nh h ư ng b i ph ươ ng châm 4 t t và 16
ch vàng, trong ó có 4 ch “h p tác toàn di n”. Nh ng quan ch c thi u tinh th n
dân t c khi b mua chu c có th d a vào ph ươ ng châm ó d dàng c p phép các
d án theo yêu c u c a doanh nghi p Trung Qu c. Không thay i ư c tình hình
này thì m i chính sách thoát Trung u s th t b i.
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 5
2.3. m t bình di n cao h ơn, Vi t Nam thi u m t t m nhìn chi n l c
trong quan h v i m t n c láng gi ng kh ng l và ang trong quá trình tr i
d y r t m nh. Trung Qu c tr thành công x ư ng c a th gi i ch trong th i gian
vài m ươ i n m. Vi t Nam không ch ng có chi n l ư c phát tri n m nh m và c
bi t có bi n pháp i phó thì b làn sóng công nghi p t ph ươ ng B c è b p là d
hi u. Lý thuy t a kinh t cho th y trung tâm (center) phát tri n m nh m s lôi
cu n các khu v c ngo i vi (periphery) vào qu o c a mình n u khu v c ngo i vi
không thay i ư c các i u ki n kinh t xác l p cho mình m t trung tâm m i.
N u có s chênh l ch quá l n v quy mô và v th i i m c ng nh ư t c phát
tri n, các ho t ng s n xu t có khuynh h ư ng t p trung v trung tâm. N u hàng
rào quan thu và phí t n giao thông l n s làm y u l c d n ó và các khu v c
ngo i vi c ng có th phát tri n c l p v i trung tâm. Nh ưng v i trào l ưu t do
ngo i th ươ ng ngày nay và phí t n giao thông không l n do s ti p giáp a lý gi a
trung tâm và ngo i vi, nguy c ơ l thu c c a vùng ngo i vi có kh n ng cao. Nguy
cơ ó ch ư c kh c ph c n u lãnh o c a vùng “ngo i vi” có ý th c c l p và
tìm m i cách kh c ph c l c d n t “trung tâm”.
2.4. Nh ng b t c p trong n i t i c a n n kinh t Vi t Nam c bi t là v
cơ c u các ngành kinh t và các m t hàng xu t kh u, trong ó, bi u hi n rõ nét nh t
là tình tr ng Vi t Nam xu t kh u sang Trung Qu c các hàng thô, s ơ ch , có giá tr
gia t ng th p và nh p kh u các hàng thành ph m có giá tr gia t ng cao.
TS. Ph m S Thành cho bi t nguyên nhân c a tình tr ng này là do công
ngh và s phát tri n y u kém c a công nghi p ph tr c a Vi t Nam. ch ng
minh cho nh n nh này, TS. Ph m S Thành cho bi t Vi t Nam xu t kh u sang
Trung Qu c 30 tri u ô la M thì nh p kh u t qu c gia này 300 tri u ô la M
m t hàng nông s n cùng lo i. " i u này cho th y ho t ng qu n lý th tr ư ng
ho c chính sách th ươ ng m i c a Vi t Nam ang có v n ".
Trong c ơ c u th ươ ng m i Vi t – Trung, trên 70% t ng kim ng ch xu t kh u
c a Vi t Nam ch y u là các s n ph m có giá tr gia t ng th p, giá c l i th ư ng có
xu h ư ng gi m, kéo dãn kho ng cách giá ngày càng l n so v i các s n ph m ch
bi n – ch t o. Còn trên 80% giá tr các s n ph m nh p kh u t Trung Qu c ch
y u là hóa ch t, s n ph m ch tác c ơ b n, máy móc thi t b có xu h ư ng cao h ơn so
các s n ph m thu c nhóm nguyên li u thô và tài nguyên.
Các doanh nghi p Trung Qu c trúng th u EPC ph n l n các công trình
n ng l ư ng, khai khoáng, luy n kim Vi t Nam ã góp ph n y kim ng ch nh p
kh u máy móc thi t b t Trung Qu c lên cao, do gói t ng th u EPC bao g m c
cung c p toàn b máy móc thi t b cho công trình.
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 6
2.5. Do ph ơ ng th c kinh doanh, mua bán không phù h p và b t l i cho
phía Vi t Nam
Có m t th c t là hàng hóa Vi t Nam n u xu t kh u theo con ư ng ti u
ng ch th ư ng do th ươ ng nhân Trung Qu c thu mua t n g c v i giá r , còn n u
theo con ư ng chính ng ch thì m i ch thâm nh p vào các t nh ven biên gi i nh ư
Vân Nam, Qu ng Tây, Qu ng ông mà ch ưa th thâm nh p sâu vào n i a Trung
Qu c là n ơi có s c tiêu th l n và th tr ư ng có nhi u ti m n ng.
2.6. Nh ng b t c p trong quy nh v u th u ã d n n vi c các nhà
th u Trung Qu c trúng th u nhi u d án c ơ s h t ng quan tr ng t i Vi t Nam nh
b giá th p (trên c ơ s ư c Chính ph Trung Qu c tr giá). V i cách làm này
Trung Qu c không ph i b ti n v n u t ư nh ưng l i nh n ư c r t nhi u d án l n
Vi t Nam các ngành quan tr ng nh t là trong ngành i n và m t s ngành xây
d ng c ơ b n thông qua vi c tham gia u th u các d án.
2.7. Khách quan mà nói, Trung Qu c ang có nh ng l i th v t tr i v
kinh t - th ơ ng m i và n ng l c c nh tranh so v i Vi t Nam. Hàng hóa t
Trung Qu c nh p kh u vào Vi t Nam h u h t u có giá r t r , do chi phí nhân
công lao ng vào lo i th p nh t th gi i. Do v trí a lý thu n ti n, nên chi phí
v n chuy n th p. ng th i, Trung Qu c v n duy trì chính sách h tr xu t kh u.
V i giá r , ngu n cung d i dào, ph ươ ng th c mua bán linh ho t, thu n ti n, hàng
tiêu dùng Trung Qu c ư c nhi u ng ư i Vi t Nam ch p nh n. Nguyên ph li u t
Trung Qu c ư c nh p kh u nhi u m t ph n do giá r , nh ưng m t khác là do Vi t
Nam ch ưa có ngành công nghi p h tr m nh. Máy móc thi t b c a Trung
Qu c ư c nhi u DNNVV Vi t Nam l a ch n do kh n ng tài chính h n ch , ng
th i thích h p v i trình công ngh c a các doanh nghi p này.
2.8. Trong th ơ ng m i và u t , Trung Qu c có nhi u th pháp xúc ti n
giành l i th xu t kh u nh ư khuy n m i, ng hàng cho th ươ ng nhân nh p kh u,
thanh toán bù tr , hoàn i ti n t khuy n khích th ươ ng nhân Vi t Nam nh p
kh u. T i các di n àn h p tác biên m u, các chuyên gia Trung Qu c t ng khuy n
khích s d ng nhân dân t buôn bán. Vi c s d ng nhân dân t v i các d ch v
i ti n t phát biên gi i ã kích thích nh p kh u hàng hóa Trung Qu c.
2.9. V phía Vi t Nam, h u nh không có hàng rào k thu t i v i hàng
nh p kh u Trung Qu c. Do ó, hàng hóa c a Trung Qu c b t k ch t l ư ng,
ph m c p th nào v n ư c nh p kh u vào Vi t Nam.
2.10. M t khác, tình tr ng phân tán, manh mún, “m nh ai ng i y
ch y”, thi u t ch c, m t oàn k t và l i ích c c b c a các nhà s n xu t trong
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 7
nư c c ng gián ti p làm suy y u s c c nh tranh và v th c a các doanh nghi p
Vi t Nam, ng th i là i m y u có th b các i tác Trung Qu c l i d ng thu
l i.
3. Các gi i pháp t ng c ư ng s c l p v kinh t c a Vi t Nam
Tr ư c h t, c n th ng nh t nh n th c r ng trong b i c nh toàn c u hóa, qu c
t hóa nhi u l nh v c c a i s ng kinh t - xã h i ang tr thành m t xu th
chung, không th o ng ư c, s ph thu c, an xen, giao thoa l n nhau gi a các
n n kinh t là i u khó tránh kh i, nh t là gi a các n n kinh t có s g n g i v
n n t ng chính tr , kho ng cách a lý và truy n th ng l ch s . c bi t, v i m t
n n kinh t có quy mô l n th hai và ư c d báo v ươ n lên v trí d n u trên th
gi i vào n m 2020 nh ư Trung Qu c, vi c hoàn toàn cách ly ho c c l p tuy t i
v i n n kinh t Trung Qu c là i u không t ư ng. V n là c n t ng b ư c h n ch
s ph thu c thái quá vào Trung Qu c, ng th i, tranh th khai thác nh ng y u t
tích c c trong quan h kinh t v i n ư c láng gi ng kh ng l và khó ch ơi này
thúc y s phát tri n b n v ng và t ch c a n n kinh t Vi t Nam. i u này có ý
ngh a c p bách trong b i c nh nh ng c ng th ng trong tranh ch p ch quy n gi a
Vi t Nam và Trung Qu c ang ngày càng gia t ng.
gi m d n s ph thu c v kinh t vào Trung Qu c, trong th i gian tr ư c
m t và lâu dài Vi t Nam c n xây d ng và th c hi n thành công m t chi n l ư c
phát tri n kinh t h ư ng t i s c l p m c cao v kinh t , thông qua các gi i
pháp sau ây:
3.1. C n ch ng i u ch nh chính sách kinh t v mô tr ư c tình hình m i
và tích c c chu n b cho nh ng tình hu ng x u h ơn có th x y ra trong quan h v i
Trung Qu c. V trung và dài h n, c n tính n vi c Vi t Nam chuy n tr c trong
quan h kinh t v i Trung Qu c.
ng tr ư c m t th c t là quy mô và trình phát tri n kinh t c a Trung
Qu c l n h ơn và cao h ơn nhi u so v i Vi t Nam, chúng ta c n ý th c v s b t l i
này và tìm chi n l ư c bù tr v i b t l i ó tránh ư c s c hút c a “trung tâm”
kinh t l n này. Theo TS. Lê ng Doanh, Vi t Nam “ ang có và s ti p t c quan
h v i Trung Qu c v i t ư cách n n kinh t th hai và là công x ư ng c a th gi i.
V trí ngay c nh Trung Qu c là m t l i th v a chính tr , ph i t n d ng cái ó,
thay vì than phi n r ng hàng xóm ch ơi x u”. Vi t Nam s ph i có nh ng thay i
quan tr ng thích ng v i tình hình m i, trong ó, Vi t Nam s ngày càng khó
t n d ng h ơn nh ng c ơ h i l n t s tr i d y v kinh t c a Trung Qu c. S là
thi u th c ti n và b l c ơ h i n u Vi t Nam tìm cách h n ch quan h kinh t gi a
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 8
hai n ư c. Thay vào ó, Vi c Nam c n có m t chi n l ư c h p tác kinh t qu c t
khôn ngoan h ơn và cân b ng h ơn. Hơn n a, nh ng chuy n ng g n ây c a quan
h kinh t Vi t - Trung c n ư c t trong b i c nh r ng h ơn, khi hàng lo t thay
i m nh m v th ch kinh t , v c u trúc kinh t , v vai trò c a Nhà n ư c trong
n n kinh t , v ch s h u, v giá c c nh tranh, v h i nh p kinh t qu c t
ang di n ra.
3.2. T ng b c i u ch nh các quan h kinh t v i Trung Qu c a
các hi n t ng b t th ng v kinh t v i Trung Qu c tr l i tr ng thái bình
th ng , gi ng nh ư quan h gi a Vi t Nam v i các n ư c khác. Áp d ng các tiêu
chu n ph quát, các quy nh trong các bang giao kinh t qu c t và các chính
sách, các quy nh c a riêng Vi t Nam, lo i b nh ng doanh nghi p, nh ng d
án kém ch t l ư ng, nh ng lao ng n ư c ngoài không c n thi t c a b t c n ư c
nào, k c Trung Qu c. M t khác, tr ư c khi quy t nh ban hành các chính sách
kinh t i ngo i ph i ý th c ư c s t n t i c a Trung Qu c, ph i l ư ng tr ư c
nh ng tác ng, h u qu n t n ư c láng gi ng kh ng l phía B c.
3.3. Trong dài h n, v n c n b n là Vi t Nam ph i t ng b c phát
tri n v ng ch c thành m t n c giàu, m nh, dân ch , v n minh, theo nh ng
chu n m c ph quát mà các n c tiên ti n ã t c và nhi u n c khác
ang h ng t i. Mu n v y, ph i ti n hành các cu c c i cách th ch toàn di n theo
hư ng dân ch hóa và tr ng d ng nhân tài ng viên các ngu n l c, nh t là
ngu n nhân l c có c trong và ngoài n ư c, h ư ng vào các m c tiêu y. Hi n nay,
n i l c Vi t Nam ang suy y u, o c xã h i sút kém, b máy nhà n ư c còn
nhi u v n , giáo d c, y t , nghiên c u khoa h c ang xu ng d c. Không m nh
d n c i cách th ch thì không có ti n phát tri n m nh m . Nh ng c i cách
này còn có hi u qu làm gi m phí t n hành chính, t ng ch t l ư ng h t ng, ch t
lư ng lao ng và nh ư v y s bù tr nh ng b t l i v quy mô kinh t so v i Trung
Qu c. Vi t Nam c n i m i h th ng chính tr xây d ng m t ch chính tr
ti n b h ơn, t t h ơn Trung Qu c và ư c th gi i ánh giá cao, t ó Vi t Nam s
có m t s c m nh m m h ơn h n Trung Qu c. Trong th i i toàn c u hóa này,
chính nh ng giá tr ó s thu hút u t ư và h p tác t nh ng n n kinh t ã phát
tri n v i ch t l ư ng cao nh ư Nh t, M , Tây Âu. K t h p n i l c và ngo i l c theo
hư ng này s t o nên s c m nh kháng ư c v i s tr i d y c a n n kinh t
kh ng l phía B c.
3.4. Có nhi u kh n ng tranh ch p xung quanh vi c Trung Qu c h t trái
phép dàn khoan bên trong vùng c quy n kinh t c a Vi t Nam s kéo dài và ti p
t c leo thang. Do ó, Vi t Nam c n tính n kh n ng có th Trung Qu c s ng ng
các ho t ng xu t nh p kh u v i Vi t Nam. N u kh n ng này x y ra, tác ng
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 9
n n n kinh t c a Trung Qu c r t ít nh ưng tác ng n n n kinh t c a Vi t
Nam l i r t l n, nh t là trong ng n h n. Vì v y, Vi t Nam chúng ta c n có ph ươ ng
án tính n tình hu ng này gi m b t các tác ng tiêu c c i v i kinh t Vi t
Nam. C th là:
- Ngành i n c n có ph ươ ng án bù p ngu n n u Trung Qu c ng ng bán
i n cho n ư c ta. Các doanh nghi p c n ch ng tìm nh ng th tr ư ng xu t kh u
m i thay th cho th tr ư ng này chu n b cho nh ng khó kh n có th xu t hi n.
- V i các công trình u t ư do các nhà u t ư và nhà th u Trung Qu c
l i d dang, c n tìm ra gi i pháp thích h p b o toàn công trình, h n ch th t
thoát và tìm ngu n k t thúc công trình.
- C n khai thác sâu h ơn nh ng th tr ư ng truy n th ng và a d ng hóa th
tr ư ng m i tránh tình tr ng ph thu c quá nhi u vào Trung Qu c hay b t k th
tr ư ng nào khác. C th , c n ch ng phát hi n, tìm ki m khu v c thay th nh p
kh u nguyên li u; tái c ơ c u chu trình s n xu t theo h ư ng nh p kh u hàng hóa có
v n t h ơn t Hàn Qu c, ASEAN, M , EU; nên kéo dài chu trình s n xu t, không
quay vòng v n nhanh tránh r i ro l thu c vào Trung Qu c. N u tích c c, kh n
tr ươ ng có i sách, Vi t Nam có th h n ch các tác ng tiêu c c trong quan h
kinh t v i Trung Qu c, có th m nh lên trong quá trình tái c ơ c u kinh t này.
3.5. h n ch nh p siêu t Trung Qu c c ng nh ư gi m nh h ư ng t m t
vài th tr ư ng l n, c n m t chi n l ư c t ng th và dài h ơi. Tr ư c h t, c n t p trung
ưu tiên y m nh tái c ơ c u n n kinh t , phát tri n công nghi p ph tr , vùng
nguyên li u và nh ng ngành ch bi n nâng cao giá tr gia t ng cho hàng xu t kh u,
m r ng th tr ư ng m i; t ng qu n lý ư ng biên m u gia t ng xu t nh p kh u
chính ng ch.
Thi t l p và qu n lý hi u qu các hàng rào k thu t i v i ng a Trung
Qu c nh ư:
- a d ng hóa danh m c hàng xu t kh u, t ng n ng su t thúc y ngành
công nghi p trong n ư c, t ó h n ch nh p thi t b , máy móc; xây d ng các quy
nh v hóa ch t, ph gia; quy nh v truy xu t ngu n g c s n ph m, b o v môi
tr ư ng,...
- Lên “danh sách en” nh ng m t hàng c m nh p, bu c ph i tiêu h y và tái
xu t; ti t gi m nh p kh u hàng tiêu dùng, v t t ư trong n ư c s n xu t ư c; xây
d ng và h ư ng d n ch o v i ch tài x ph t vi ph m th c hi n danh m c máy
móc, thi t b , v t t ư nguyên li u trong n ư c s n xu t ư c.
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 10
- T ng ki m tra, ki m soát ch ng gian l n th ươ ng m i, nhãn hi u hàng
hóa, xu t x hàng hóa; t ng thông tin c p nh t c nh báo ch t l ư ng hàng Trung
Qu c gây c h i h tr tiêu dùng lành m nh;
- ư a ra quy nh hành chính v nh ng lo i hàng nào c a Trung Qu c ph i
i qua các c a kh u nào c a Vi t Nam. ây là nh ng bi n pháp ư c WTO cho
phép mà chúng ta c n t n d ng t i a h n ch nh p kh u nh ng m t hàng kém
ch t l ư ng ho c không úng quy cách và yêu c u c a Vi t Nam. ây c ng là cách
chúng ta t b o v mình trong m i quan h song ph ươ ng này.
- Cùng v i y m nh cu c v n ng “Ng ư i Vi t Nam ưu tiên dùng hàng
Vi t Nam”, các doanh nghi p Vi t Nam c n coi tr ng t hàng, u th u trong
nư c tr ư c khi nh p kh u, h tr và thúc y nhau s n xu t và tiêu th cho nhau.
Trong công cu c h i nh p qu c t , t ng c ư ng s c m nh n i l c v n là y u t c t
lõi t ng b ư c t c ư ng, t ch v m t kinh t , t o à th ng l i cho nhi u l nh
v c khác.
3.6. y m nh tái c ơ c u n n kinh t g n v i yêu c u c l p, t ch v
kinh t và h n ch s ph thu c ang có chi u h ng gia t ng vào Trung Qu c.
M i ngành, m i doanh nghi p c n nh n th c rõ ràng và y nguy c ơ, k p th i
i u ch nh chu i cung ng c a mình nâng cao giá tr gia t ng trong n ư c, gi m
ph thu c vào ngu n nh p kh u truy n th ng t Trung Qu c. Ch ng h n nh ư
ngành d t may, da giày c n nhanh chóng nâng cao t l n i a hóa, a d ng hóa
ngu n nh p kh u các linh ki n, ph li u t các n n kinh t khác gi m kh n ng
b t n th ươ ng. T l nh p kh u t Trung Qu c c a ngành d t may ph i nhanh
chóng gi m t m c 65% hi n nay xu ng m c an toàn h ơn. i u ó òi h i n l c
r t l n c a các doanh nghi p và s h tr c a các ngành liên quan. ây c ng là c ơ
h i d t may và da giày chuy n m nh t tình tr ng gia công sang ch ng s n
xu t theo tín hi u th tr ư ng. i u này hoàn toàn phù h p v i yêu c u v xu t x
hàng hóa ư c h ư ng ưu ãi thu c a Hi p nh i tác xuyên Thái Bình
Dươ ng (TPP) mà n ư c ta ang tích c c àm phán. Hi p nh Th ương m i t do
Vi t Nam - EU c ng m ra m t kh n ng có th tr ư ng m i cho xu t kh u c a
nư c ta n u ư c ký k t vào cu i n m nay.
3.7. y m nh vi c àm phán và ký k t các hi p nh th ơ ng m i t do
song ph ơ ng và a ph ơ ng (FTA) c bi t là Hi p nh i tác xuyên Thái Bình
Dươ ng (TPP) và FTA v i EU giúp gi m s l thu c vào Trung Qu c. Các FTA
s giúp m ra th tr ư ng m i cho doanh nghi p trong n ư c, kêu g i thêm i tác
th ươ ng m i t các th tr ư ng ó n Vi t Nam. Theo B Công Th ươ ng, Vi t Nam
ang àm phán 6 hi p nh FTA g m TPP, FTA v i EU, FTA v i Hàn Qu c, FTA
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 11
v i Liên minh H i quan Nga - Belarus - Kazakhstan, FTA v i Kh i th ươ ng m i t
do g m các n ư c Na Uy, Th y S , Iceland và Liechtenstein và Hi p nh i tác
kinh t toàn di n gi a các n ư c ASEAN và 6 i tác. B tr ư ng B Công th ươ ng
V Huy Hoàng cho bi t các hi p nh v i EU và Hàn Qu c có th ư c ký k t vào
cu i n m nay. Trong s các hi p nh trên, 2 hi p nh ư c k v ng s có tác
ng l n n n n kinh t và giúp Vi t Nam gi m s l thu c vào Trung Qu c
nhi u nh t là TPP và FTA v i EU. Theo ông Marc Townsend, Ch t ch Phòng
Th ươ ng m i M (AmCham) t i Vi t Nam, TPP s giúp t ng 28,4% t ng s n ph m
qu c n i (GDP) c a Vi t Nam trong n m 2025 so v i m c t ng khi không có s h
tr t TPP, ng th i gia t ng 35,7% xu t kh u c a Vi t Nam. Trong khi ó, ông
Tomaso Andreatta, Phó Ch t ch Phòng Th ươ ng m i châu Âu t i Vi t Nam, ư c
tính GDP c a Vi t Nam có th t ng h ơn 15%, ti n l ươ ng th c t c a lao ng có
tay ngh cao có th t ng kho ng 12%, ti n l ươ ng th c t c a lao ng ph thông có
th t ng kho ng 13% và giá tr xu t kh u có th t ng lên g n 35% sau khi FTA
gi a EU v i Vi t Nam ư c ký k t.
3.8. Ngoài ra, h n ch tình tr ng ch y máu tài nguyên, Vi t Nam c n có
chính sách khai khoáng h p lý t i a hóa l i nhu n c a ngành ; xây d ng h
th ng thu và phí tài nguyên cho phép Chính ph tái phân b ngu n thu này m t
cách hi u qu vào các l nh v c s n xu t. Thi t l p tài kho n k toán tài s n và tham
gia h th ng minh b ch EITI qu n lý ngu n l i thu ư c t xu t kh u tài
nguyên.
3.9. S a i, b sung ngay m t s i u trong Lu t u th u hi n nay, l y
các yêu c u v n ng l c c a nhà th u d a trên c ơ s khoa h c - công ngh , n ng
l c s n xu t, n ng l c tài chính m nh, ch t l ư ng thi t b t t ch không ph i l a
ch n h s ơ “n ng l c o” nh ư trong th i gian qua. Giá d th u không nên ư c
xem là tiêu chí quy t nh trong vi c trao h p ng EPC, thay vào ó, các v n
nh ư ch t l ư ng, ti n , t ng chi phí bao g m d ch v sau bán hàng, m c tiên
ti n c a công ngh và kh n ng chuy n giao công ngh cho lao ng trong n ư c
nên ư c xem là các y u t quy t nh. Các c ơ ch , chính sách ưu ãi c n ư c áp
d ng t o c ơ h i cho các nhà th u Vi t Nam và các nhà u t ư n ư c ngoài có c ơ
s s n xu t, ch t o thi t b n ng l ư ng t i Vi t Nam.
3.10. Vi c m i th u vào các d án tr ng i m v n ng l ư ng, khai khoáng
có th tính n vi c ban hành danh m c c m u th u i v i m t s nhà th u n ư c
ngoài nh ư... Trung Qu c. gi m b t nh ng tác ng tiêu c c trong t ươ ng lai,
Vi t Nam c n hoàn thi n khung kh pháp lý i v i ho t ng u th u. Có quy
nh c th v t l n i a hóa trong quá trình thi công công trình. M nh tay xét x
các v án tham nh ng, h i l trong các công trình liên quan n v n ODA và t ng
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 12
th u. Bên c nh ó, vi c m i th u vào các d án tr ng i m v n ng l ư ng, khai
khoáng có th tính n vi c ban hành danh m c c m u th u i v i m t s nhà
th u n ư c ngoài. Các qu c gia khác trên th gi i u làm nh ư v y khi th c hi n
các công trình liên quan n an ninh (bao g m c an ninh truy n th ng và phi
truy n th ng) và qu c phòng. txtrâylia, M , Canada u ã t ng không ch c m
m t s t p oàn vi n thông và d u m c a Trung Qu c u th u các d án tr ng
i m c a mình mà còn bác b các v mua bán - sáp nh p c a các t p oàn này v i
các công ty trong n ư c vì lý do an ninh.
K t lu n
T ch kinh t có quan h bi n ch ng v i t ch v chính tr , v n hóa, xã
h i và các v n khác c ng c s c l p, t ch và s c m nh t ng h p c a qu c
gia. Trên tinh th n ó, Ch th v xây d ng k ho ch phát tri n kinh t xã h i và d
toán ngân sách Nhà n ư c n m 2015 c a Th t ư ng Chính ph v a ưa ra ã yêu
c u các c p, ngành và a ph ươ ng c n tính n các nhân t gây c ng th ng và b t
n khu v c khi xây d ng các k ch b n k ho ch phát tri n cho th i gian t i, v i
m c tiêu t ng tính t ch v kinh t và gi m thi u các thi t h i do ph thu c quá
nhi u và m t chi u vào m t th tr ư ng, m t i tác
M t trong nh ng nguyên t c, n i dung và bài h c l n v h i nh p qu c t
trong m t th gi i ngày càng toàn c u hóa và tùy thu c l n nhau là: m c a và ch
ng h i nh p, a ph ươ ng hóa, a d ng hóa quan h qu c t ph i luôn g n li n
v i b o m t ch và n nh kinh t v mô và vi mô, tr ư c m t c ng nh ư lâu dài.
Nh n th c này ã, ang và s ti p t c ư c kh ng nh nh t quán trong các ch
tr ươ ng, chi n l ư c, ngh quy t, s ch o, lãnh o c a ng và ho t ng qu n lý
nhà n ư c c a Vi t Nam
T ch kinh t có quan h bi n ch ng v i t ch v chính tr , v n hóa, xã
h i và các v n khác, c ng c s c l p, t ch và s c m nh t ng h p c a qu c
gia. S ph thu c m t chi u, quá l n và kéo dài vào dòng hàng nh p siêu t m t
nư c, dù v i c ơ c u và lý do nào, u n ch a nh ng y u t không bình th ư ng, l i
b t c p h i, làm t ng r i ro và tính d t n th ươ ng c a n n kinh t , th m chí có
th b áp t nh ng i u ki n kinh t , chính tr gây t n h i n ch quy n qu c gia
và l i ích c ơ b n c a dân t c.
V b n ch t, t ch kinh t ngày nay không có ngh a là duy trì ho c t ng
tính t cung, t c p và t mình làm t t- n c , b t ch p hi u qu kinh t , mà ng ư c
l i, m i qu c gia và doanh nghi p c n tích c c tham gia quá trình phân công và
h p tác lao ng qu c t , d a trên các l i th so sánh phù h p v i t ng giai o n
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 13
và b i c nh l ch s ; tham gia m nh n ngày càng nhi u và v ng ch c h ơn nh ng
công o n có giá tr gia t ng cao, ch bi n sâu và hi u qu l n trong chu i cung
ng giá tr toàn c u; ng th i, ngày càng ti p c n và hài hòa các yêu c u chu n
chung v môi tr ư ng, qu n tr ch t l ư ng s n ph m và b o m i u ki n kinh
doanh công b ng khác, áp ng yêu c u phát tri n b n v ng, vì s phát tri n t do
và toàn di n, không ng ng c i thi n ch t l ư ng s ng c a con ng ư i.
T ch kinh t ch ng h i nh p qu c t hi u qu ; M t khác, ch ng
h i nh p qu c t toàn di n và sâu, r ng luôn là i u ki n và gi i pháp t t nh t
phát tri n n n kinh t c l p, t ch , ph n u vì m t Vi t Nam dân giàu, n ư c
m nh, xã h i dân ch , công b ng và v n minh, c ng nh ư góp ph n tích c c vào quá
trình ti n b , v n minh và hòa bình cho nhân lo i trên toàn th gi i./.
Tài li u trích t ng thu t:
Tài li u tham kh o c bi t; T p chí Nghiên c u Trung Qu c, T p chí Tài
chính; Các website: Tin nhanh Vi t Nam, Kinh t Sài gòn Online, Báo i n t
Chính ph , T ng c c H i quan, Báo dân trí, Th i báo Ngân hàng, Báo Lao ng,
CIEM, Trung tâm Thông tin – T li u 14
Các file đính kèm theo tài liệu này:
cac_kich_ban_co_the_xay_ra_trong_quan_he_kinh_te_viet_nam_tr.pdf
