Bàn thêm về Hợp đồng quyền chọn

Bàn thêm về Hợp đồng quyền chọn Cùng với bài viết Hợp đồng quyền chọn và phương pháp hạch toán của Nguyễn Trung Lập đăng trên tapchiketoan.info về hạch toán theo hợp đồng quyền chọn, chúng tôi muốn làm rõ thêm một số vấn đề về hợp đồng quyền chọn liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Hợp đồng quyền chọn Hợp đồng quyền chọn là hợp đồng cho phép người mua nó có quyền, nhưng không bắt buộc, được mua hoặc được bán: + Một số lượng xác định các hàng hoá, ngoại tệ hay chứng khoán; + Tại (hoặc trước) một thời điểm xác định trong tương lai; + Với một mức giá xác định tại thời điểm ký hợp đồng. Tại thời điểm xác định trong tương lai, người mua quyền có thể thực hiện hoặc không thực hiện quyền mua (hay bán) các hàng hoá, ngoại tệ hay chứng khoán. Nếu người mua thực hiện quyền mua (hay bán), thì người bán quyền buộc phải bán (hay mua). Các loại quyền chọn Quyền chọn cho phép được mua gọi là quyền chọn mua (call option), quyền chọn cho phép được bán gọi là quyền chọn bán (put option). Quyền chọn mua trao cho người mua (người nắm giữ) quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, được mua các hàng hoá, ngoại tệ hay chứng khoán vào một thời điểm (kiểu Châu Âu) hay trước một thời điểm (kiểu Mỹ) trong tương lai với một mức giá xác định. Quyền chọn bán trao cho người mua (người nắm giữ) quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, được bán các hàng hoá, ngoại tệ hay chứng khoán vào một thời điểm (kiểu Châu Âu) hay trước một thời điểm (kiểu Mỹ) trong tương lai với một mức giá xác định. Đối với quyền chọn mua sẽ có người mua quyền chọn mua và người bán quyền chọn mua. Đối với quyền chọn bán, cũng sẽ có người mua quyền chọn bán và người bán quyền chọn bán. Để có được quyền, người mua quyền (chọn mua hay chọn bán) phải trả một khoản tiền (gọi là giá của quyền chọn) cho người bán quyền. Mức giá này được thanh toán ngay khi ký kết hợp đồng quyền chọn. Giá trị nhận được của quyền chọn mua vào lúc đáo hạn Gọi PT là giá trị thị trường của các hàng hoá, ngoại tệ, chứng khoán vào lúc đáo hạn, PHĐ là giá xác định tại thời điểm thoả thuận hợp đồng và P là giá trị nhận được của quyền chọn vào lúc đáo hạn. Mua quyền chọn mua: Vào lúc đáo hạn, nếu thực hiện quyền, người mua sẽ mua với giá PHĐ. Nếu mua trên thị trường, người mua sẽ trả với giá PT. Trường hợp PT > PHĐ. Nếu thực hiện quyền người mua sẽ mua với giá PHĐ, trong khi nếu ra thị trường thì phải mua với giá PT. Như vậy, nếu PT > PHĐ, người mua quyền chọn mua sẽ thực hiện quyền và nhận được giá trị P = PT - PHĐ. Trường hợp PT <= PHĐ. Nếu thực hiện quyền, người mua sẽ mua với giá PHĐ, trong khi hoàn toàn có thể ra thị trường để mua với giá PT < PHĐ. Như vậy, nếu PT <= PHĐ, người mua quyền chọn mua sẽ không thực hiện quyền và nhận được giá trị P = 0. Tóm lại, giá trị nhận được đối với người mua quyền chọn mua vào lúc đáo hạn là: P = max[(PT – PHĐ);0] Ví dụ minh hoạ: Ngày 10/5/N, công ty T ký hợp đồng quyền chọn mua xi măng với công ty C, giá thực hiện PHĐ = 55.000đ. Nếu vào ngày đáo hạn 10/8/N, giá xi măng là PT = 60.000đ, thì người mua quyền thực hiện quyền và mua 1 bao xi măng với giá 55.000đ. Nếu không có quyền chọn mua sẽ phải mua trên thị trường với giá 60.000đ. Khoản lợi thu được P = PT – PHĐ = 5.000đ/bao. Ngược lại, giả sử vào ngày đáo hạn giá xi măng là PT = 50.000đ. Nếu thực hiện quyền, người nắm giữ quyền sẽ mua với giá 55.000đ/bao, trong khi nếu mua trên thị trường thì chỉ phải trả giá 50.000đ/bao. Như vậy, người giữ quyền sẽ không thực hiện quyền và nhận được bằng 0. Bán quyền chọn mua: Vào lúc đáo hạn, nếu PT > PHĐ thì người mua quyền chọn mua sẽ thực hiện quyền. Trong trường hợp đó, người bán quyền chọn mua sẽ phải bán cho người mua quyền ở mức giá PHĐ, trong khi lẽ ra có thể bán ra thị trường với giá PT. Người bán quyền chọn mua bị lỗ PT – PHĐ, hay nhận được giá trị P = PHĐ – PT. Nếu PT <= PHĐ, người mua quyền chọn mua sẽ không thực hiện quyền và như vậy giá trị mà người bán quyền chọn mua nhận được là 0. Tóm lại, giá trị nhận được đối với người bán quyền chọn mua vào lúc đáo hạn là: P = min[(PHĐ - PT);0] Ví dụ minh hoạ: Trong quyền chọn mua xi măng, nếu vào ngày đáo hạn 10/8/N, giá xi măng là PT = 60.000đ, thì người mua quyền sẽ thực hiện quyền và được lợi 5.000đ/bao. Ngược lại, người bán quyền sẽ bị thiệt 5.000đ/bao. Còn nếu vào ngày đáo hạn 10/8/N, giá xi măng là PT = 50.000đ, thì người mua sẽ không thực hiện quyền, người bán quyền nhận được giá trị bằng 0. Giá trị nhận được của quyền chọn bán vào lúc đáo hạn Mua quyền chọn bán: Vào lúc đáo hạn, nếu thực hiện quyền, người mua quyền chọn bán sẽ bán với giá PHĐ. Còn nếu bán trên thị trường, thì mức giá là PT. Trường hợp PT >= PHĐ. Nếu thực hiện quyền người mua quyền chọn bán sẽ bán với giá PHĐ, trong khi nếu ra thị trường thì sẽ bán được với giá PT >=PHĐ. Như vậy, nếu PT >= PHĐ, người mua quyền chọn bán sẽ không thực quyền và nhận giá trị VT = 0. Trường hợp PT < PHĐ. Nếu thực hiện quyền, người mua quyền chọn bán sẽ bán với giá PHĐ, trong khi ra thị trường thì phải bán với giá PT < PHĐ. Như vậy, nếu PT < PHĐ, người mua quyền chọn bán sẽ thực hiện quyền và nhận được giá trị P = PHĐ - PT. Tóm lại, giá trị nhận được đối với người mua quyền chọn bán vào lúc đáo hạn là: VT = max[(PHĐ - PT);0] Ví dụ minh hoạ: Quyền chọn bán xi măng có giá thực hiện PHĐ = 55.000đ. Nếu vào ngày đáo hạn 10/8/N, giá xi măng là PT = 60.000đ, thì nếu người mua quyền chọn bán thực hiện quyền sẽ bán với giá 55.000đ/bao, trong khi có thể ra thị trường để bán với giá 60.000đ/bao. Như vậy, quyền sẽ không được thực hiện và giá trị nhận được bằng 0. Ngược lại, giả sử vào ngày đáo hạn, giá xi măng là PT = 50.000đ. Nếu thực hiện quyền, người mua quyền chọn bán sẽ bán với giá 55.000đ/bao, trong khi nếu bán trên thị trường thì chỉ có thể bán với giá 50.000đ/bao. Như vậy, người có quyền chọn bán sẽ thực hiện quyền và khoản lợi nhận được là 5.000đ/bao. Bán quyền chọn bán: Nếu PT >= PHĐ, người mua quyền chọn bán sẽ không thực hiện quyền và người bán quyền chọn bán cũng nhận giá trị VT = 0. Nếu PT < PHĐ, người mua quyền chọn bán sẽ thực hiện quyền và người bán quyền chọn bán bắt buộc phải mua với giá PHĐ trong khi lẽ ra có thể mua trên thị trường với giá PT. Như vậy, nếu PT < PHĐ, người bán quyền chọn bán sẽ bị lỗ hay nhận được giá trị P = PT - PHĐ. Tóm lại, giá trị nhận được đối với người bán quyền chọn bán vào lúc đáo hạn là: P = min[(PT - PHĐ);0] Ví dụ minh hoạ: Quyền chọn bán xi măng có giá thực hiện PHĐ = 55.000đ. Nếu vào ngày đáo hạn 10/8/N, giá xi măng là PT = 60.000đ, thì người mua quyền chọn bán sẽ không thực hiện quyền và cả người mua lẫn người bán quyền chọn bán nhận được giá trị bằng 0. Nếu vào ngày đáo hạn giá xi măng là PT = 50.000đ thì người mua quyền chọn bán sẽ thực hiện quyền và người bán quyền chọn bán phải mua xi măng với giá 55.000đ trong khi có thể ra mua trên thị trường với giá 50.000đ. Như vậy, người bán quyền chọn bán sẽ bị lỗ 5.000đ/bao.