Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin 2 - Chương 6 Chủ nghĩa tư bản độc quyền, chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước

CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN, CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC CĐKHÓA 8CHƯƠNG 6NỘI DUNG Chủ nghĩa tư bản độc quyền1 Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước2 Đánh giá chung về vai trò và giới hạn lịch sử của CNTB3Ngay xuaCĐKHÓA 81. Chủ nghĩa tư bản độc quyền1.1 Nguyên nhân hình thành và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền.1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyền.Ngay xuaCĐKHÓA 81.1 Nguyên nhân hình thành & bản chất của CNTB độc quyềnNguyên nhân hình thành1Tiến bộ KHKT  xuất hiện nhiều ngành sản xuất mới, khả năng tích tụ và tập trung tư bản cao hình thành những công ty lớnSự phát triển của LLSX2Buộc các nhà TB phải cải tiến kỹ thuật ,tăng quy môCác nhà TB nhỏ bị phá sản  liên kết lại.XN lớn cạnh tranh khốc liệt  thỏa hiệpCạnh tranh tự do3Phá sản hàng loạt TB vừa & nhỏ.Các XN để tồn tại phải đổi mới kỹ thuật  tập trung TB.Các cty cổ phần trở nên phổ biếnKhủng hoảng Kinh tếNgay xuaCĐKHÓA 81.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnSự tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền.ĐN: Tổ chức độc quyền là liên minh giữa những nhà tư bản lớn để tập trung vào trong tay một phần lớn sản phẩm của một ngành, cho phép liên minh này phát huy ảnh hưởng quyết định đến quá trình sản xuất và lưu thông của ngành đóĐẶC ĐIỂMVì sao tập trung sản xuất  độc quyền?Ngay xuaCĐKHÓA 8Sự tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền.Các hình thức ĐQ:Hình thành liên kết ngang: Cacten, Xanhdica, Tờrớt.Hình thành liên kết dọc: Côngxóocxiom. Giữa TK XX, phát triển liên kết đa ngành: Cônglômêrat, ConsơnĐẶC ĐIỂM1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 8Sự tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền.ĐẶC ĐIỂMĐộc quyền đem lại lợi nhuận siêu ngạch,nghĩa là một món lợi nhuận dư ra ngoài số lợi nhuận TBCN bình thường và thông thường trên toàn thế giới. V.I. Lênin (Toàn tập ,tập 30,tr221)1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 8Sự tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền.ĐẶC ĐIỂMGiá cả ĐQ = CPSX + Lợi nhuận ĐQLợi nhuận ĐQ = LN BQ + LN siêu ngạch ĐQQuy luật giá trị biểu hiện thành quy luật giá cả độc quyền. Quy luật giá trị thặng dư biểu hiện thành quy luật lợi nhuận độc quyền.1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 8ĐẶC ĐIỂMTư bản tài chính & bọn đầu sỏ tài chínhTư bản tài chính là sự thâm nhập và dung hợp vào nhau giữa tư bản độc quyền trong ngân hàng và tư bản ĐQ công nghiệpCơ chế thống trị: + Chế độ tham dự + Chế độ ủy thác + Lập công ty mới, phát hành trái khoán, đầu cơ chứng khoán. Kinh tế: nắm các mạch quan trọng , các ngành then chốt.Chính trị: chi phối mọi đường lối đối nội và đối ngoại1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 8CĐKHÓA 8ĐẶC ĐIỂMTư bản tài chính & bọn đầu sỏ tài chínhXuất khẩu tư bản là xuất khẩu giá trị ra nước ngoài(đầu tư tư bản ra nước ngòai) nhằm mục đích bóc lột giá trị thặng dư ở các nước nhập khẩu tư bản Hình thức:Xét về hình thức đầu tư: XK tư bản trực tiếp & gián tiếp.Xét về hình thức sở hữu: XK tư bản tư nhân & nhà nước1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 8ĐẶC ĐIỂMSự phân chia thế giới giữa các liên minh độc quyền quốc tếThực chất sự phân chia thế giới về kinh tế là phân chia thị trường tiêu thụ hàng hóa ,nguồn nguyên liệu và đầu tưKết quảHình thành các liên minh và các khối liên kết khu vực: Cộng đồng kinh tế Châu Âu ( EU); Khu vực tự do Bắc Mỹ ( NAFTA) gồm Canada, Mêhicô và Mỹ; Hiệp hội các nước Đông Nam Á ( Asean).1.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 8ĐẶC ĐIỂMSự phân chia lãnh thổ thế giới giữa các cường quốcDo quy luật phát triển không đều của CNTB, các đế quốc ra đời muộn muốn đấu tranh đòi chia lại thế giới  Chiến tranh thế giới thứ nhất 1914 – 1918 và thứ hai 1939 - 19451.2 Đặc điểm kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản độc quyềnNgay xuaCĐKHÓA 82. Chủ nghĩa tư bản độc quyền Nhà nước2.1 Nguyên nhân ra đời và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước.2.2 Những hình thức chủ yếu của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcNgay xuaCĐKHÓA 82.1 Nguyên nhân ra đời và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước.Nguyên nhânTích tụ tập trung tư bản phát triển đẻ ra những cơ cấu kinh tế quy mô lớn đòi hỏi một sự điều tiết xã hội đối với sản xuất và phân phối từ một trung tâm.-Sự phát triển cao của lực lượng sản xuất xuất hiện một số ngành mà các tổ chức độc quyền tư nhân không thể hoặc không muốn kinh doanh.-Sự mở rộng các quan hệ kinh tế đối ngoại đòi hỏi Nhà nước phải đứng ra bảo hộ, tạo môi trường quốc tế hỗ trợ tư bản tư nhân.Ngay xuaCĐKHÓA 82.1 Nguyên nhân ra đời và bản chất của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước.Bản chấtChủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là sự kết hợp sức mạnh của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh của nhà nước tư bản thành một thiết chế và thể chế thống nhất nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy cho CNTBNgay xuaCĐKHÓA 82.2 Những hình thức chủ yếu của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcSự kết hợp về nhân sự giữa các tổ chức độc quyền và Nhà nước tư sản.Về kinh tế: thường xuất hiện dưới hình thức “liên minh giới chủ”.Về chính trị: thường xuất hiện dưới hình thức các đảng phái chính trị như đảng dân chủ, đảng cộng hòa.Ngay xuaCĐKHÓA 82.2 Những hình thức chủ yếu của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcSự hình thành và phát triển của sở hữu tư bản độc quyền nhà nướcXây dựng doanh nghiệp Nhà nước bằng vốn của ngân sáchQuốc hữu hóa các xí nghiệp tư nhân bằng cách mua lạiNhà nước mua cổ phiếu của các doanh nghiệp tư nhânMở rộng doanh nghiệp nhà nước bằng vốn tích lũy của các doanh nghiệp tư nhân.Ngay xuaCĐKHÓA 82.2 Những hình thức chủ yếu của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nướcSự điều tiết kinh tế của nhà nước tư sảnHệ thống điều tiết kinh tế của nhà nước nhằm dung hợp 3 cơ chế: thị trường, độc quyền tư nhân và điều tiết của Nhà nước nhằm phát huy mặt tích cực và hạn chế mặt tiêu cực của từng cơ chế.Ngay xuaCĐKHÓA 83. Đánh giá chung về vai trò và giới hạn lịch sử của CNTB3.1 Những biểu hiện mới trong năm đặc điểm của chủ nghĩa tư bản độc quyền.3.2 Những biểu hiện mới trong cơ chế điều tiết kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền.Ngay xuaCĐKHÓA 83.1 Những biểu hiện mới trong năm đặc điểm của chủ nghĩa tư bản độc quyền.Tập trung sản xuất và hình thức độc quyền mới: sự xuất hiện những công ty độc quyền xuyên quốc gia bên cạnh sự phát triển của các xí nghiệp vừa và nhỏSự thay đổi trong các hình thức tổ chức và cơ chế thống trị của tư bản tài chính.Xuất khẩu tư bản vẫn là cơ sở của độc quyền quốc tế sau chiến tranh, nhưng quy mô, chiếu hướng và kết cấu cua việc xuất khẩu đã có bước phát triển mới.Ngay xuaCĐKHÓA 83.2 Những biểu hiện mới trong cơ chế điều tiết kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền.Tỷ trọng của kinh tế nhà nước trong nền kinh tế quốc dân tăng. Cùng với sự gia tăng của hình thức hợp doanh giữa nhà nước và tư nhân.Phương thức điều tiết của nhà nước linh hoạt, mềm dẻo hơn với phạm vi rộng lớn hơn, cụ thể:Điều tiết bằng chương trình, kế hoạch.Điều tiết cơ cấu kinh tế, tiến bộ khoa học và công nghệ.Điều tiết thị trường lao động.Điều tiết thị trường tài chính, tiền tệ.Điều tiết các quan hệ kinh tế đối ngoại.Ngay xuaCĐKHÓA 83.3. Những thành tựu, giới hạn và xu hướng vận động của chủ nghĩa tư bản - Những thành tựu chủ nghĩa tư bản đạt được. - Giới hạn và hậu quả chủ nghĩa tư bản gây ra.- Xu hướng vận động của chủ nghĩa tư bảnNgay xuaCĐKHÓA 8Những thành tựu chủ nghĩa tư bản đạt được.Thực hiện xã hội hóa sản xuất  liên kết các quá trình sản xuất phân tán thành một hệ thống sản xuất xã hội.1Thành tựu23Phát triển lựu lượng sản xuất, tăng năng suất lao động xã hộiChuyển sản xuất nhỏ thành sản xuất lớn hiện đạiNgay xuaCĐKHÓA 8Những thành tựu chủ nghĩa tư bản đạt được.1Mâu thuẫn23Xu hướng phát triển nhanh chóng của nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng caoXu hướng trì trệ của nền kinh tế do sự thống trị của CNĐQ gây ra  ngăn cản sự tiến bộ của KT và phát triển sản xuất.Ngay xuaCĐKHÓA 8Giới hạn và hậu quả chủ nghĩa tư bản gây ra.Biểu hiện ở các mâu thuẫn cụ thể sau đây: Mâu thuẫn giữa tư bản và lao động  phân cực giàu nghèo và bất công trong xã hội tăng lên.Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc với chủ nghĩa đế quốc.Mâu thuẫn giữa các nước tư bản chủ nghĩa với nhau.Mâu thuẫn giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội.Ngay xuaCĐKHÓA 8Xu hướng vận động của chủ nghĩa tư bảnCNTB phát triển đã tạo ra CSVC – KT hiện đại, tuy nhiên không thể giải quyết các mâu thuẫn vốn có của nó  CNTB sẽ bị thay thế bởi một chế độ xã hội mới cao hơn – XH Cộng sản chủ nghĩa mà giai đoạn thấp là chủ nghĩa xã hộiCĐKHÓA 8Kết thúc chươngNgay xuaCĐKHÓA 8