Bài giảng Môi trường toàn cầu

CHÖÔNG I MOÂI TRÖÔØNG TOAØN CAÀU 12- Feb- 07 1 1. 2. 3. I. Moâi tröôøng thöông maïi toaøn caàu Caùc hoïc thuyeát thöông maïi quoác teá Caùc chính saùch thöông maïi quoác teá Söï phaùt trieån cuûa heä thoáng thöông maïi quoác teá 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 2 1. Caùc hoïc thuyeát thöông maïi quoác teá Thuyeát troïng thöông Thuyeát lôïi theá tuyeät ñoái Thuyeát lôïi theá so saùnh Thuyeát Heckscher – Ohlin Thuyeát voøng ñôøi cuûa saûn phaåm Lyù thuyeát thöông maïi môùi Moâ hình vieân kim cöông Porter veà lôïi theá caïnh tranh quoác gia 12- Feb- 07 PTM - MT Thöông maïi 3 Thuyeát troïng thöông (TK – XVI) Söï phoàn thònh cuûa quoác gia = kho cuûa caûi (vaøng, baïc, chaâu baùu) thu ñöôïc. Vì lôïi ích quoác gia caàn baûo ñaûm thaëng dö thöông maïi. – Hoã trôï ñeå xuaát khaåu caøng nhieàu caøng toát. – Haïn cheá ñeå nhaäp khaåu caøng ít caøng toát. Haïn cheá: “Zero-sum game” . 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 4 David Hume - 1752 A taêng xuaát khaåu B taêng nhaäp khaåu Keát quaû: laïm phaùt, giaù caû taêng. giaù caû giaûm. – Nöôùc A giaûm xuaát khaåu do giaù cao – Nöôùc B xuaát khaåu nhieàu hôn do giaù thaáp. Khoâng nöôùc naøo coù theå giöõ ñöôïc thaëng dö maäu dòch trong daøi haïn. 12- Feb- 07 PTM - MT Thöông maïi 5 Thuyeát lôïi theá tuyeät ñoái (1776) Neân taäp trung chuyeân moân hoùa saûn xuaát nhöõng saûn phaåm coù lôïi theá tuyeät ñoái, trao ñoåi ñeå coù nhöõng saûn phaåm khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái “positive-sum game” Haïn cheá: Moät quoác gia coù lôïi theá tuyeät ñoái trong saûn xuaát moïi saûn phaåm hoaëc khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái naøo seõ ñöôïc lôïi gì khi tham gia thöông maïi quoác teá? 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 6 Thuyeát lôïi theá tuyeät ñoái (1776) Lôïi theá tuyeät ñoái: Khaû naêng cuûa moät quoác gia saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm nhieàu hôn quoác gia khaùc vôùi löôïng ñaàu vaøo nhö nhau Giaûi thích xu höôùng thöông maïi quoác teá baèng söï khaùc bieät trong naêng suaát lao ñoäng Ñoái töôïng so saùnh: ngaønh saûn xuaát töông töï taïi caùc quoác gia khaùc 12- Feb- 07 PTM - MT Thöông maïi 7 Thuyeát lôïi theá so saùnh (1817) Caùc quoác gia ñeàu coù lôïi khi tham gia thöông maïi quoác teá. Neân chuyeân moân hoùa saûn xuaát vaø xuaát khaåu nhöõng maët haøng coù lôïi theá so saùnh, nhaäp khaåu nhöõng maët haøng khoâng coù lôïi theá so saùnh. 12- Feb- 07 PTM - MT Thöông maïi 8 Thuyeát lôïi theá so saùnh (1817) Lôïi theá so saùnh: Khaû naêng cuûa moät quoác gia saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm hieäu quaû hôn saûn xuaát moät loaïi saûn phaåm khaùc Giaûi thích xu höôùng thöông maïi quoác teá baèng söï khaùc bieät trong naêng suaát lao ñoäng Ñoái töôïng so saùnh: ngaønh saûn xuaát khaùc trong nöôùc 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 9 Thuyeát Heckscher – Ohlin (1019 – 1933) Neân chuyeân moân hoùa saûn xuaát vaø xuaát khaåu caùc saûn phaåm thaâm duïng yeáu toá saûn xuaát quoác gia töông ñoái dö thöøa vaø nhaäp khaåu saûn phaåm thaâm duïng yeáu toá saûn xuaát quoác gia töông ñoái khan hieám. Giaûi thích xu höôùng thöông maïi baèng trong phaân boá caùc yeáu toá saûn xuaát . söï khaùc bieät Nhaán maïnh lôïi theá töông ñoái, khoâng phaûi lôïi theá tuyeät ñoái. 12- Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 10 Thuyeát voøng ñôøi saûn phaåm (1960s) Caùc nöôùc thu nhaäp cao Saûn xuaát S oá 1 2 Xuaát khaåu 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Nhaäp khaåu 14 15 Tieâu thuï l ö ôï n g Caùc nöôùc thu nhaäp trung bình Nhaäp khaåu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Caùc nöôùc thu nhaäp thaáp Nhaäp khaåu 11 12 13 14 Xuaát khaåu 15 Xuaát khaåu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Thôøi gian Saûn phaåm môùi Saûn phaåm tröôûng thaønh Saûn phaåm chuaån hoùa 12-Feb-07 Caùc giai ñoaïn phaùt trieån saûn xuaát PTM - MT Thöông maïi 11 Thuyeát voøng ñôøi saûn phaåm (1960s) Cuøng vôùi möùc ñoä taêng tröôûng cuûa saûn phaåm, caû ñòa ñieåm baùn haøng vaø ñòa ñieåm saûn xuaát toái öu ñeàu thay ñoåi. Coù taùc ñoäng ñeán xu höôùng vaø luoàng haøng hoùa xuaát nhaäp khaåu. Xu höôùng toaøn caàu hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laøm giaûm tính thuyeát phuïc cuûa hoïc thuyeát. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 12 Thuyeát thöông maïi môùi Xuaát hieän vaøo thaäp nhieân 1970 Ñeà caäp tôùi vaán ñeà lôïi töùc taêng daàn theo möùc ñoä chuyeân moân hoùa nhôø: – Tính kinh teá nhôø quy moâ (Economies of scale) – Hieäu öùng hoïc hoûi (Learning effects) 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 13 ÖÙng duïng thuyeát thöông maïi môùi Thöôøng aùp duïng cho nhöõng ngaønh coâng nghieäp: – Coù chi phí coá ñònh cao. – Nhu caàu toaøn caàu chæ ñuû choã cho moät vaøi ñoái thuû caïnh tranh. Nhöõng doanh nghieäp ra nhaäp thò tröôøng sôùm vaø ñaït lôïi töùc taêng theo quy moâ seõ giaønh ñöôïc “lôïi theá cuûa ngöôøi ñi tieân phong” (First-mover advantage). – Tính kinh teá nhôø quy moâ ngaên caûn caùc doanh nghieäp môùi gia nhaäp ngaønh. – Vai troø hoã trôï cuûa chính phuû Cô sôû lyù luaän cho vieäc can thieäp cuûa chính phuû vaø chính saùch thöông maïi chieán löôïc. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 14 Vieân kim cöông Porter vaø lôïi theá caïnh tranh quoác gia Hình thaønh naêm 1990. Traû lôøi caâu hoûi vì sao moät quoác gia laïi thaønh coâng trong caïnh tranh quoác teá ôû ngaønh coâng nghieäp naøy vaø thaát baïi ôû ngaønh coâng nghieäp khaùc. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 15 Vieân kim cöông Porter Caùc yeáu toá xaùc ñònh lôïi theá caïnh tranh quoác gia Chieán löôïc, cô caáu doanh nghieäp vaø möùc ñoä caïnh tranh Söï phaân boá caùc yeáu toá saûn xuaát 12-Feb-07 Caùc ngaønh coâng nghieäp hoã trôï vaø lieân quan PTM - MT Thöông maïi Nhu caàu tieâu duøng noäi ñòa 16 Vieân kim cöông Porter Moät quoác gia seõ thaønh coâng ôû nhöõng ngaønh coù toàn taïi 4 yeáu toá trong vieân kim cöông. – Caùc yeáu toá ñoù caøng nhieàu/lôùn, cô hoäi thaønh coâng caøng cao. Caùc yeáu toá trong vieân kim cöông phuï thuoäc qua laïi vaø cuûng coá laãn nhau. 12- Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 17 Söï phaân boá caùc yeáu toá saûn xuaát Tình traïng caùc yeáu toá saûn xuaát cuûa quoác gia. Caùc yeáu toá cô baûn: töø ñieàu kieän töï nhieân – Taøi nguyeân thieân nhieân – Ñòa ñieåm – Daân soá… Caùc yeáu toá tieân tieán: töø ñaàu tö cuûa chính phuû, doanh nghieäp hay caù nhaân – Kyõ naêng – Cô sôû haï taàng – Coâng ngheä… Ñoùng vai troø quan troïng trong taïo lôïi theá caïnh tranh quoác gia. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 18 Moái quan heä giöõa caùc yeáu toá saûn xuaát cô baûn vaø tieân tieán Caùc yeáu toá cô baûn taïo lôïi theá ban ñaàu Ñeå duy trì thaønh coâng phaûi coù söï hoã trôï cuûa caùc yeáu toá tieân tieán. Neáu khoâng coù caùc yeáu toá cô baûn phaûi ñaàu tö cho caùc yeáu toá tieân tieán. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 19 Nhu caàu tieâu duøng noäi ñòa Tính chaát cuûa nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc ñoái vôùi saûn phaåm hay dòch vuï cuûa ngaønh coâng nghieäp. Nhu caàu goùp phaàn taïo naêng löïc. Ngöôøi tieâu duøng tinh teá vaø yeâu caàu cao taùc ñoäng tôùi chaát löôïng vaø khaû naêng saùng taïo. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 20 Caùc ngaønh coâng nghieäp hoã trôï vaø lieân quan Trong nöôùc coù hay khoâng coù caùc nhaø cung öùng vaø caùc ngaønh coâng nghieäp coù lieân quan ñuû söùc caïnh tranh quoác teá. Taïo söï keát nhoùm giöõa caùc ngaønh coâng nghieäp lieân quan coù naêng löïc caïnh tranh quoác teá taïo ñieàu kieän chuyeån giao kieán thöùc c o ù g i a ù t r ò , m a n g laïi lôïi ích cho moïi doanh nghieäp lieân quan. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 21 Ñaùnh giaù lyù thuyeát Porter Neáu Porter ñuùng, moät quoác gia seõ: – Xuaát khaåu haøng thuoäc caùc ngaønh coâng nghieäp coù söï hieän dieän cuûa 4 yeáu toá trong vieân kim cöông. – Nhaäp khaåu haøng thuoäc caùc ngaønh coâng nghieäp thieáu moät soá hoaëc taát caû caùc yeáu toá ñoù. Coøn quaù sôùm ñeå keát luaän. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 22 Caùc yeáu toá xaùc ñònh lôïi theá caïnh tranh quoác gia Cô hoäi Chieán löôïc, cô caáu doanh nghieäp vaø möùc ñoä caïnh tranh Hai yeáu toá beân ngoaøi aûnh höôûng tôùi 4 yeáu toá trong vieân kim cöông. Chính phuû Söï phaân boá caùc yeáu toá saûn xuaát Caùc ngaønh coâng nghieäp hoã trôï vaø lieân quan Nhu caàu tieâu duøng noäi ñòa 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 23 YÙ nghóa cuûa caùc hoïc thuyeát thöông maïi ñoái vôùi kinh doanh quoác teá Ñòa ñieåm saûn xuaát: Neân phaân taùn caùc hoaït ñoäng saûn xuaát ra nhieàu ñòa ñieåm, nôi coù theå thöïc hieän töøng hoaït ñoäng moät caùch hieäu quaû nhaát. Doanh nghieäp tieân phong: Neân ñaàu tö taøi chính cho vieäc xaây döïng lôïi theá cuûa doanh nghieäp tieân phong hay doanh nghieäp gia nhaäp ngaønh sôùm. Chính saùch thöông maïi: Thuùc ñaåy töï do thöông maïi thöôøng mang laïi lôïi ích toát nhaát cho nöôùc chuû nhaø nhöng khoâng phaûi luoân coù lôïi cho doanh nghieäp. Duø vaäy, nhieàu doanh nghieäp vaãn vaän ñ o ä n g cho töï do thöông maïi. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 24 2. Caùc chính saùch thöông maïi quoác teá Ñoäng cô can thieäp nhaø nöôùc vaøo hoaït ñoäng thöông maïi Caùc coâng cuï chính saùch thöông maïi 12- Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 25 Baûo veä Ñoäng cô can thieäp Lyù do chính trò Lyù do kinh teá vieäc laømvaø ngaønh coâng nghieäp Traû ñuõa thöông Baûo veä ngöôøi tieâu duøng Baûo veä nhaân quyeàn Baûo veä caùc ngaønh coâng nghieäp non treû An ninh quoác gia 12-Feb-07 maïi Muïc tieâu chính saùch ñoái ngoaïi PTM - MT Thöông maïi Chính saùch thöông maïi chieán löôïc 26 Caùc coâng cuï chính saùch thöông maïi Ñoái töôïng höôûng lôïi? Thueá nhaäp khaåu Ñoái töôïng höôûng chòu thieät haïi? Trôï caáp Haïn cheá xuaát khaåu töï nguyeän Haïn ngaïch NK Yeâu caàu tyû leä noäi ñòa hoùa Caùc bieän phaùp haønh chính Chính saùch choáng phaù giaù 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 27 YÙ nghóa vôùi kinh doanh quoác teá Raøo caûn thöông maïi vaø chieán löôïc kinh doanh – Ñaët cô sôû saûn xuaát taïi nöôùc coù haøng raøo thueá quan cao coù lôïi hôn xuaát khaåu tôùi nöôùc ñoù. – Saûn xuaát taïi choã ñeå traùnh quota nhaäp khaåu vaø VER. – Thöïc hieän nhieàu coâng ñoaïn saûn xuaát taïi moät nöôùc hôn mong muoán khi coù quy ñònh tyû leä noäi ñòa hoùa hoaëc nhaèm giaûm khaû naêng bò aùp ñaët raøo caûn trong töông lai. – Raøo caûn thöông maïi nhaém tôùi moät quoác gia cuï theå chuyeån cô sôû saûn xuaát sang nöôùc ñaët raøo caûn hoaëc nöôùc khoâng chòu taùc ñoäng cuûa raøo caûn. – Bieän phaùp choáng baùn phaù giaù: Haïn cheá khaû naêng môû roäng thò tröôøng baèng chieán löôïc ñònh giaù thaáp. Coâng cuï chieán löôïc ñeå haïn cheá caïnh tranh baèng giaù thaáp töø ñoái thuû ngoaïi quoác. Caàn suy nghó thaáu ñaùo veà haäu quaû tröôùc khi vaän ñoän g chính phuû thay ñoåi chính saùch thöông maïi. 12-Feb-07 PTM - MT Thöông maïi 28