Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 3: Sự hình thành và quá trình phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học - Nguyễn Văn Thiện

 Chươ ng 3  sự hì nh th à nh và qu á tr ì nh phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học Th.s Nguyễn Văn Thiện Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 1 Giúp cho sinh viên thấy đư ợc quy luật sự hì nh th à nh và phát triển nh ữ ng nguy ên lý chủ nghĩa xã hội khoa học . Làm rõ tiền đề kh á ch quan và vai trò của C.Mác, Ph.Ă ngghen cho sự ra đ ời của chủ nghĩa xã hội khoa học . Chỉ rõ qu á tr ì nh bổ sung và phát triển lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học qua các giai đoạn lịch sử . Thấy đư ợc sự vận dụng sá ng tạo cũng nh ư đ óng góp của Đả ng ta về lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học A. Mục đ ích , yêu cầu : 2 B. Nội dung  Sự hì nh th à nh của chủ nghĩa xã hội khoa học . Qu á tr ì nh phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học . 3 Đ iều kiện KT – XH đ ầu thế kỷ XIX Tiền đề khoa học tự nhi ên đ ầu thế kỷ XIX Tiền đề KHXH đ ầu thế kỷ XIX Đ iều kiện và tiền đề kh á ch quan Vai trò , nh ân tố chủ quan Vai trò của C.Mác và PhĂ ngghen Chủ nghĩa xã hội khoa học H: 3.1 Sự tác đ ộng của đ iều kiện và tiền đề kh á ch quan và nh ân tố chủ quan dẫn đ ến sự hì nh th à nh CNXH khoa học Sự hì nh th à nh của chủ nghĩa xã hội khoa học . 4 - Đ iều kiện kinh tế – xã hội đ ầu thế kỷ XIX + Phươ ng thức sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ + Giai cấp vô sản hiện đại đã đư ợc hì nh th à nh + Giai cấp vô sản hiện đại bư ớc lên vũ đài đ ấu tranh chống lại giai cấp tư sản với tư cá ch là một lực lư ợng xã hội đ ộc lập (mâu thuẫn gi ữa giai cấp vô sản hiện đại với giai cấp tư sản) Phong tr ào cô ng nh ân ng à nh dệt th à nh phố Liô ng (Pháp) 1831, 1834 Phong tr ào cô ng nh ân ng à nh dệt th à nh phố Xil ê di (Đ ức ) 1844 Phong tr ào hiến ch ươ ng Anh (1836 – 1848) 5 + Cuộc đ ấu tranh của giai cấp vô sản đ ều bị thất bại ( bộc lộ yếu kém của mì nh : chưa có đư ờng lối đ ấu tranh , chưa có một tổ chức thống nhất lã nh đạo). + Phong tr ào đ òi hỏi phải có lý luận soi đư ờng và cũng từ phong tr ào hiện thực ấy là cơ sở thực tiễn để Mác, Ă ngghen nghi ên cứu xây dựng nên chủ nghĩa xã hội khoa học . - Đ iều kiện kinh tế – xã hội đ ầu thế kỷ XIX 6 - Nh ữ ng tiền đề khoa học tự nhi ên đ ầu thế kỷ XIX + Học thuyết về tế bào + Đ ịnh luật bảo toàn và chuyển hoá nă ng lư ợng + Học thuyết tiến hoá của Đác Uyn Nh ữ ng th à nh tựu của khoa học tự nhi ên giúp cho Mác - Ă ngghen khẳng đ ịnh th êm phép biện chứng của mì nh 7 - Nh ữ ng tiền đề khoa học xã hội đ ầu thế kỷ XIX + Triết học cổ đ iển Đ ức Phép biện chứng của Hê ghen CNDV và vô thần của Phoiơbắc + Kinh tế chính trị cổ đ iển Anh Để lại cho lý luận về gi á trị lao đ ộng của Adam Smít Để lại lý luận đ ịa tô ch ê nh lệch của Ric ácđô + Chủ nghĩa xã hội kh ô ng tư ởng Pháp Để lại cho Mác nh ữ ng mô hì nh và nguy ên tắc xây dựng xã hội mới trong tươ ng lai 8 - Vai trò của nh ân tố chủ quan Với đ iều kiện và tiền đề kh á ch quan nêu tr ên và trong qu á tr ì nh hoạt đ ộng của mì nh , C.Mác và Ph.Ă ngghen đã chuyển từ lập tr ư ờng duy tâm sang lập tr ư ờng duy vật , đ ồng thời chuyển từ lập tr ư ờng dân chủ cá ch mạng sang lập tr ư ờng cộng sản 9 + Ba đ iều kiện để có sự chuyển biến đó là Sự uy ên bác về trí tuệ Đ ứng tr ên lập tr ư ờng là tuyệt đ ối trung th à nh với lợi ích của giai cấp cô ng nh ân Kết hợp nhuần nhuyễn gi ữa lý luận và thực tiễn + Nhờ hai phát hiện vĩ đại của Mác về CNDVLS và học thuyết về gi á trị thặng dư. Mác và Ă ngghen đã đưa CNXH từ kh ô ng tư ởng trở th à nh khoa học 10 Tiền đề khoa học Khoa học tự nhi ên Khoa học xã hội Học thuyết về tế bào Đ ịnh luật bảo toàn và chuyển hoá nă ng lư ợng Học thuyết tiến hoá của Đác Uyn Triết học cổ đ iển Đ ức Kinh tế chính trị cổ đ iển Anh CNXH kh ô ng tư ởng Pháp Cơ sở thực tiễn Phươ ng thức sản xuất TBCN ( với nền ĐCN) phát triển mạnh mẽ Giai cấp vô sản hiện đại đã đư ợc hì nh th à nh và đ ấu tranh chống lại giai cấp tư sản với tư cá ch là một llxh đ ộc lập Cuộc đ ấu tranh bị thất bại đ òi hỏi có lý luận soi đư ờng từ tư tư ởng ấy là cơ sở thực tiễn để Mác, Ă ngghen nghi ên cứu Vai Trò Chủ Quan Của Mác Và Ă ng ghen CNDVLS Chủ Nghĩa Xã Hội Kh ô ng Tư ởng Th à nh Khoa Học Học thuyết gi á trị thặng dư H: 3.2 11 Nh ữ ng phát hiện vĩ đại của Mác và Ă ngghen Chủ nghĩa duy vật lịch sử Học thuyết về gi á trị thặng dư Sứ mệnh lịch sử của giai cấp cô ng nh ân H:3.3 Ba phát kiến vĩ đại của Mác và Ă ngghen và Dấu mốc lịch sử qua tác phẩm Tuy ên ng ôn của ĐCS (1848) Tuy ên ng ôn của ĐCS 12 Qu á Tr ì nh Phát Triển Của Chủ Nghĩa Xã Hội Khoa Học V.I.Lê nin bảo vệ và tiếp tục phát triển CNXH khoa học trong hoàn cả nh lịch sử mới C.Mác và Ph.Ă ngghen tiếp tục phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học (1848 – 1895) khoa học Giai đoạn sau V.I.Lê nin : các nư ớc XHCN, các ĐCS tiếp tục bảo vệ , phát triển CNXHKH Từ 1985 đ ến nay Từ 1924 đ ến 1985 Tiến tr ì nh lịch sử Tr ì nh độ nhận thức Gi ữa thế kỷ XIX H: 3.4 Qu á tr ì nh phát triển của CNXHKH 13 2.1 Giai đoạn C.Mác và Ph.Ă ngghen tiếp tục phát triển CNXHKH Gắn liền với các sự kiện cá ch mạng ở các nư ớc Tây Âu + Th à nh lập Quốc tế I (1864) + Cô ng xã Pari (1871) và tác phẩm “ Nội chiến ở Pháp” + Th à nh lập Quốc tế II (1889) + Các tác phẩm : “đ ấu tranh giai cấp ở Pháp”; “Ngày 18 th á ng sươ ng mù của Lui Bô napact ơ”; “Phê phán cươ ng lĩnh Gô ta ”; bộ “Tư bản”, 14 Rút ra các kết luận quan trọng để chỉ đạo cá ch mạng + Đ ập tan nh à nư ớc tư sản, xây dựng nh à nư ớc mới , nh à nư ớc dân chủ XHCN + Tư tư ởng cá ch mạng kh ô ng ngừng : có sự kết hợp phong tr ào vô sản với phong tr ào nô ng dân + Vạch ra chiến lư ợc , sá ch lư ợc đ ấu tranh giai cấp + Sự lựa chọn các phươ ng pháp và hì nh thức đ ấu tranh trong các thời kỳ cao tr ào và tho ái tr ào của cá ch mạng + Dự báo khoa học về các giai đoạn của hì nh th ái kinh tế – xã hội cộng sản chủ nghĩa , về thời kỳ qu á độ lên CNCS 15 2.2. Giai đoạn V.I.Lê nin bảo vệ và phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học V.I.Lê nin đã đưa CNXH khoa học từ lý luận trở th à nh hiện thực Thời kỳ của Lê nin : CNTB chuyển sang CNĐQ Nhiều kẻ cơ hội đ òi xét lại chủ nghĩa Mác dẫn đ ến cần phải bổ sung và phát triển lý luận cho phù hợp với giai đoạn mới . 16 Cụ thể + Lê nin phê phán 3 tr ào lưu tư tư ởng phản Má cxít + Xây dựng lý luận về chính đả ng của giai cấp cô ng nh ân – một đả ng kiểu mới + Hoàn thiện tư tư ởng cá ch mạng kh ô ng ngừng của Mác - Ă ngghen th à nh lý luận cá ch mạng kh ô ng ngừng + Phân tích bản chất của CNĐQ rút ra nhiều kết luận mới nh ư đ iều kiện thắng lợi của cá ch mạng XHCN, thời kỳ qu á độ lên CNXH . 17 + Mối quan hệ gi ữa kinh tế và chính trị + Đ ấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh và tả khuynh + Xây dựng nh à nư ớc kiểu mới + Xây dựng chính sá ch kinh tế mới 18 2.3. Giai đoạn sau V.I.Lê nin Thời kỳ từ 1924 ( khi Lê nin mất ) đ ến năm 1985. + Liên Xô trở th à nh nư ớc cô ng nghiệp hùng mạnh + CNXH từ một nư ớc trở th à nh hệ thống XHCN + Hơn 100 nư ớc gi à nh đư ợc đ ộc lập dân tộc + Thời kỳ thu hẹp , sụp đổ thuộc đ ịa của chủ nghĩa đế quốc + CNXH có khủng hoả ng kinh tế – xã hội dẫn đ ến Liên Xô và các nư ớc XHCN Đô ng Âu sụp đổ 19 + Các nư ớc XHCN phát hiện và cô ng khai tì nh trạng khủng hoả ng của đ ất nư ớc và đưa ra đư ờng lối cải cá ch ,đ ổi mới + Xoá bỏ nhận thức cũ về XHCN và đưa ra nhận thức mới về CNXH * Đa dạng hoá hì nh thức sở hữu,phát triển nền kinh tế nhiều th à nh phần vận đ ộng theo cơ chế thị tr ư ờng , có sự qu ản lý của nh à nư ớc , trong đó nền kinh tế nh à nư ớc XHCN gi ữ vai trò chủ đạo * Xoá bỏ cơ chế tập trung bao cấp , trao quyền chủ đ ộng sản xuất kinh doanh cho các đơn vị và ng ư ời sản xuất . - Thời kỳ từ 1985 trở lại đây 20 + Xoá bỏ nhận thức cũ về XHCN và đưa ra nhận thức mới về CNXH ( tiếp ) * Mở rộng dân chủ XHCN, phát huy quyền làm chủ của nh ân dân * Đ ổi mới hệ thống chính trị , xây dựng nh à nư ớc pháp quyền XHCN * Thực hiện chính sá ch xã hội toàn diện vì con ng ư ời * Mở rộng hợp tác quốc tế , thực hiện chính sá ch mở cửa , hội nhập gi ữa các nư ớc tr ên thế giới . 21 - Sự vận dụng sá ng tạo CNXH khoa học vào hoàn cả nh của Đả ng ta . + Lấy chủ nghĩa Mác – Lê nin và tư tư ởng Hồ Chí Minh làm nền tả ng tư tư ởng và kim chỉ nam hà nh đ ộng cá ch mạng tr ên cơ sở vận dụng sá ng tạo chủ nghĩa Mác – Lê nin vào đ iều kiện cụ thể ở nư ớc ta + Phát triển và bổ sung nh ữ ng nguy ên lý CNXH khoa học cho phù hợp với đ iều kiện lịch sử cụ thể hiện nay. + Đả ng ta rút ra nh ữ ng bài học kinh nghiệm ở Việt Nam 22 Đ ộc lập dân tộc gắn liền với CNXH là quy luật của CMVN trong đ iều kiện thời đại hiện nay Kết hợp chặt chẽ ngay từ đ ầu đ ổi mới kinh tế với đ ổi mới chính trị Xây dựng và phát triển nền kinh tế thị tr ư ờng đ inh hư ớng XHCN Gi ải quyết đ úng đắn mối quan hệ gi ữa tă ng tr ư ởng , phát triển kinh tế với đảm bảo tiến bộ và cô ng bằ ng xã hội Xây dựng phát triển kinh tế phải đi đôi với gi ữ gìn phát huy bản sắc văn hoá dân tộc , đi đôi bảo vệ môi tr ư ờng sinh th ái Mở rộng và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc Tranh thủ tối đa sự đ ồng tì nh , ủng hộ và giúp đỡ của nh ân dân thế giới , kết hợp sức mạnh dân tộc và thời đại. Gi ữ gìn và tă ng cư ờng vai trò lã nh đạo của ĐCS Việt Nam H:3.5 Nh ữ ng bài học kinh nghiệm xây dựng CNXH ở Việt Nam Nh ữ ng bài học kinh nghiệm xây dựng CNXH ở Việt Nam 23 Cảm ơn sự theo dõi của các bạn! 24