Xưng hô trong giao tiếp của người lính Cụ Hồ thời kì chống Pháp nhìn từ góc độ vai giao tiếp

30 N G 6 N N G C & B(n S 6 N G Si4(24«i)-2016 1 |NGCN NGg HQC VA VIET NGC HQC | XtTNG HO TRONG GIAO TEEP CUA NGirdl LINH Cy HO THdl KI CHONG PHAP NHIN Tir GOC Dp VAI GIAO TIEP VOCATIVE IN COMMUNICATINON OF THE UNCLE HO'S SOLDIERS IN TIME OF RBSISrANCE AGAINST FRANCE FROM POINT OF VIEW COMMUNICATION ROLES NGUYEN THJ H 6 N G CHUYEN ( NCS-ThS; D^i hpc Sir phjm, D ^ hpc Thdi Nguyfn) Abstract: In communication activity, the vocative is important ceremony. Through fliese relationships, the personals difine communication roles and choose vocative accordingly. Withthe types of general, the Uncle Ho's Soldiers use 11 per out of types and each type of these showed two types of relationships/ communication roles. They are relationship of power/ power role and relationship of relatives and friends/ relatives and Mends mie in specific circumstances. Key words: vocative; communication; the Uncle Ho's Solders; the time of resistanee against France; communication role. 1. Ddt vin de dii tupng mdi - "ngudi linh" vdi ngdn ngil l.L Xung hd Id mft nghi thic quan ttpng trong ddi sing. Xung hd trong giao tiip cia trong giao tiip. Trong mft cuf o giao tiip, t i ngudi linh Cy Hi thdi ki ching Phdp dugt ngft xung the hifn vai chi thi giao tiip, t i xem Id ylu t i diu tifn trong ngdn ngft thi ngft hd till hifn vai khdch thi hay dii tupng hifn sy thay doi vj till. Chlnh vi vgy, vi?c giao tiip vd cdc vai giao tiip lu$n phif n thay xem xdt xung hd trong giao tiip cia nguiii dii. Tu cdch vai dupe xdc Idp flidng qua cdc Ihih Cy Ho thdi ki ching Phdp t i gdc dp vai quan hf cd nhan vd ehi phii vifc lya chpn t i giao tiip Id vifc Idm cin thiet khdng chi c6} xung hd. Cdc mii quan hf ed nhdn dd cd sdn nghia ttong nghifn ciiu ngdn ngft md cd # hay dupe hinh tli4nh trong qud trinh giao nghia trong nghifn ciu Ijch si, vSn tiip se tdc dfng din vifc djnh vai vd xdc Idp hda,...cia mft ting Idp S^ bift - ngudi linh t i ngft xung hd cia cd nhan trong ting cuf c Cy Hi. tiiogi ey till. 2. Nfi dung :. 1.2. a Vift Nam nhftng ndm ching Phdp, 2.1. Thing ki ngudi linh ey Hd vdi vai trd Ijch s i khdng Ti& hdnh khdo sdt t i cdc tdc phim djnh Id "cdng cu bgo life cdch mgng" vd hpc [Ngft lifu; 9], ching tdi thu ti4p d.„ chiim vj till quan tii?ng dii vdi sy nghifp 752 cuf c thogi d phgm vi ddi sing smh hi>| gidi phdng ddn tpc. Ngdn ngft 14 cdng cy v4 chiln diu, vdi cdc vai giao tiip: cdn W phyc vy eho giao tiip. Vi vdy, day cung chi huy (CBCH) - cdn bp chi huy (CBCW, dupe xem Id ylu t i diu tifn ghi diu sy cdn bf chi huy - chiln si, chiln si vdi chiai chuyin biin vj thi cia ngudi Ifah. Vdi sy si. djch chuyin dd, xS hfi ndi chung vd phgm vi Vdn dyng 13 kilu xung hd fliudng gip ngdn ngft ndi rifng cd tiiSm nhftng tii ngft ttong giao tiip tilng Vift cia Nguyen VS« mdi va sdn smh ra ngdn ngft cia mpt nhdm Khang [5, tt.362], ching tdi phdn logi tk dii tirpng mdi tiang xd hfi. T i di, xuit hifn kilu xung hd xudt hifn trong 752 cuf c flioji sy tirong tdc gifta ngdn ngft cia mft nhdm cia 4 ngudi linh nhu sau: Si4(246).2016 NG6N NGC & Ddi S6NG 31 Bine 1: Cic Uiu xime hd trone eiao Hit) cia neudi linh Cu Hi S I T 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. zz 77n tiip Cl Phdpi t in su chi til xung khuyll tiidnti tfn xu xung bdng ngudi chic, 52, Dt 1.07% ddc til TTii flll si khdch bdng khuyl Klfin x m e h6 BSng tin rieng B&ig ten dem + ten Bing lip+tin Bing hp +tin dim + ten ion vf, ti chief*) Bing dgi tH nhdn xung B&ng tir th&tt$c Bing cdc tit khic BSng mit trong cicchucdanh Bing nhieu hoic tit ca cic chic danh Bing sv liil hpp khic Kkayh ving tk xunehS Nhgnxlt rnhdt, cdthlth la ngudi linh C cuit hifn trong t chfnh Ifch nh \ thudng s i dyn hd: bdng dgi t i vdng t i xung 5c (10.4%),...Ci i t hifn vdi tin id bdng hp + t tfn rifng (0.47 Ifah Cy Hi s i ving miln,... d idn bd 9, Tran ). Ddy dupe xen i c i a ngudi linh 1 hai, mft s i Id dyng vdi t in thi) nhu: bdnj mft trong cdc t ving xung hd XiniE TfrngH Sin, Miu, Khai. Nhin... Nhit Tin, Thi Phong Valing Bui Vin Bit. Tr^ Vin Hao C): an dii 52, Trin Phu.. Tao. tdi, ta. minh, tdi, Ivi tdi, chiing ta, chiing ti... Em, chiu, anh, chi, ching em, cic chi, bic dng... Ngu&i ta,cilS,cd nit... Bi dii, c^ dudng, chlnh trf vien, chi cdng... Linh cao phio, ddng chl Khu phi, cic dong chi phu trdch tiin khu, ... Tdi la tieu dpi Irving ching ta xung life, binh doin ngva sSt ching ta... iy xung hd trong giao \i Hd thdi ki ching II kieu xung hd vdi au khd Idn. Khi xung, ; chi yiu mft si kieu nhdn xung (58.8%), hd f22.8%), bdng tit IC kieu xung hd bdng suit khifm tin nhu: fn (0.07%), xung hd /o),...Ddng chi ^ Id, dyng tfn don vj, t i ! xung, vi dy: Dgi ddi Phii,... (16 Iupt,chilm 1 Id mft cdch xung hd trong to chic, lu xung hd dupe chi suit cao khi hd (gpi tii tiidn tfc (41.2%), chic danh (16.5%), (14.5%), bdng sy kit si lirgme% 7 0.47% 3 0.20% 1 0.07 18(*16 llKTl) 1.24% 879 38.8% 156 10.43% 7 0.47% 12 0.8% 10 0.67% 61 4.07% 341 22.8% H« Tfrngfr San. Kha, Nup, Ddn, Thinh... Nhu Tin, Nam Long, Hdng Tin... VU Minh, va Ling, Tiin San... Tiiu doin 303, Tiiu doan 9. Liin doi, Cao phio... Miy, ni, hp ching miy, hin, cic ban... Anh, chi. chiu, cd, bd, thdy, dng, bi, Cu, cic ciu... Ding dy, tay niy, ai, ... Ddng chi, chlnh try, dn bp, trp chin, dgi dpin Cdc cin bd trung dii, ddng chi doin tntang ddng cM tham muu tniong... VS Tdng, d/c Nguyin, Anh li Sin, Anh li chinh iy, Cv Mac, cic ban Ire... Si luQrne% 114 5.99% 10 0.53% 7 0.37 29(*291inn) 1.52% 52 2.73% 783 41.12% 49 2.57% 314 16.5% 14 0.73% 256 13.44% 276 14.5% hpp khdc(13.44%). Khdng xuit hifn kifu xung hd bdng hp + tfn dfm + tfn bode mft s i kilu xung hd xuit hifn vdi t in suit t b ^ nhu: bang hp + tfn (0.37%), bdng tfn dfm + tfn (0.53%), bdng nhiiu ch ic danh hodc t i t ed cdc chiic danh (0.73%). Ddc bift, ki lu xung hd v in dupe s i dyng vdi t in suit cao d xung Id: xung hd bdng dgi t i thdn hfhi Igi dupe dyng hgn chl khi hd gpi: 52 lupt (2.73%) vd kilu xung hd bing sy kit hpp Igi dupe s i dyng d t in so khd cao khi eh i thi hd gpi khdch thi: 256 lupt - chiim 13.44%. T i^i- ba, mft s i kilu xung hd khdng cd sy tuong d ing trong vifc xung - hd d t in suit s i dyng, chdng hgn: Kilu xung hd bdng dai t i nhdn xung cd t ing s i 931 lupt xung vd hd, trong dd: xung: 879 lupt - hd: 52 lupt; Kilu xung hd bdng t i flidn tfc xuit hifn vdi t in suit 939 lupt, tieng dd: xung: 156 lupt - hd: 783 lupt; Kilu xung hd bdng tf n cd t in suit xuit hifn 121 lupt, ttong dd: xung: 7 lupt - hd: 114 lupt. Ki t qud ti€n cho fliiy 32, NGdN N G C & Ddi S 6 N G S64(24.2016 mft ddc diim nil bgt trong xung hd cia t&i dfm + tfn (khdng gim phin xung ht ngudi Ifah dd Id: xung hd khdng ding vai. Li bdng tfn don vj, t i chute,...) ch] th^ xuit do cd thi dan tdi ddc diim tten Id do: tfah hifn trong vai quyin lyc vd gin vdi hoin quy djnh cia phdp quy trong vifc xung hd cdnh giao tiip chinh thic, quy thic. gifta ngudi linh tixing tfp the; do ddc diim Df Idm rd cdch s i dyng cia cdc ki^ hodn cdnh, xu hudng thdn mdt hda cdc mii xung hd trfn trong vifc thi hifn vai giao tife^ quan hf dnh hudng tdi vifc djnh vai v4 xdc cia ngudi linh, ching tdi sS di sau v4o ttog djnh cdc kilu xung hd. hodn cdnh giao tiip v4 djnh vai giao tiqj. Thu tu, cde kilu xung hd cd sy tirong 2.3. Cic kieu xung hd Ihi hifn vai gim ling tuong dii chinh xdc gifta xung vd hd ti^ trong giao tiip cia ngudi UnhCfHi nhu; xung hd bang hp + tfn dfm + tfn (2 Trong t^p till ngudi Ihih Cy Hi tin Iji lupt), xung hd bang nhiiu hojc tit cd cdc hai mii quan hf chinh dupe xdy dyng hAi chic danh (16 lupt). Li do cd flll din tiii djc nin tdng cd tinh phdp quy v4 cd tinh cd nhSn diem tren Id do tmh quy djnh cia phdp quy nhu: quan hf cd sy chenh Ifch vai gifta cin tiong xung hd cia ng i^ Ifah ttong tdp till. bf - chiln si vd quan hf gifta cdc vai ngang/ Thu ndm, die kieu xung hd nhu: bdng ding cip (ding cip cdn bf hojc ding c^ inf t trong si cdc chic danh, bing nhiiu hodc chiai si). Theo dd vai quyin lyc gim: vai tat cd cdc chic danh dupe s i dyng d tin suit ttf n - vai dudi. Cdc edp vai ndy dupe xdc % tiung bhih. Tuy nhifn, trong kilu xung hd ti^n ca sd cdc quy djnh cd tinh ph& quy bdng mft ttong si cde chic danh chi flil s i (quyin lyc dia vj) cia t i chic, quy&i Ijc dyng vdi tin xuat cao khi tiln hdnh hd gpi ttiii tdc. VI dy: Vd Nguyfn Gidp - Ting Tu khdch tiie (314 lupt). Ddy dupe xem 14 mft Ifnh mdt ti^ (vai trin) vdi Chu Huy MSn- tixmg nhftng bilu hifn I4m n«n ddc diim xung hd cia ngudi Imh Cy Hi. Thii sdu, xit cdc kilu xung hd tii gdc df vai giao tiip, ching tdi nhdn thiy: 10/11 kilu xung hd dupe s i dyng trong c4 hai logi vai: vai quyin lyc v4 vai flidn hftu. Kilu Chfah iy Dai doan 316 (vai dudi), SSn - Chfah trj vifn dgi df i Trin Phi (vai trin) wH Liy - Chiln si thufc dgi dfi Trin Phi (wi dudi),...Wid thdn hftu gim cdc edp vai cdn 1^ vd dupe xdc IJp trfn co sd quan hf tinh cim, quan hf li tudng (cdc edp vai ding c' xung hd bdng ten neng chi xuit hifn tixmg till md htoh sy flil hifn cia cdc kilu xud vai flidn hftu (dong can bf hodc ddng chiln hd flil hifn vai giao tiip ttong giao tiip cii si) v4 ing vdi hodn cdnh giao tiep phi chfah ngudi Ifah Cy Hi bdng bdng sau- 1 fliic, phi quy fliic. Kilu xung hd bdng hp + ! Xirng Bflng riftig Tuvng quan gilhi cic kiin xirng hA trong giao tijp cfla ngirM Hnh Cp Hft +Bang tfiu ri&ig +Bflngd?i tft nhfln xung +BflngtftthflntOc + Bfing cfic sir ket hm + Khuyft viing tft xung h6(ltg9p) Cflp tft urag h8 d|c ^San-Kha, + Sin - m&y, +-L;^-anlt.LiSu-a + Khdi-anh Hoan + y(mg-0 Tmjnig hffp giao tiip n cinh giao ti^ phi chlnl )hi quy tiiftc. - Hod thth^ p i - thuOc vai than bthi: b^n bi + quan h^ thfin tfauOc, ^ gOi + ni tuSi. (thuOc cAc vai Shag dp) J *. Chl duy nhit Op xung h&: b&^ tin riing + Khtiyit v&ng tSrxunghS xuit h i ^ trong tnnimg hop fl6 difinh vai giOacto bO vdi tMh J S6 4 (246)-2016 NG6N NGC &Bin SONG 33 ' - ' ' ' J 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Bing ten d ^ + t6n Bing hg + ten Bing hp + ^ d$m + tendon vi, t6 chftc(*> Bing dfi tft nhin xung Bing tft thin t$c Bing c&c tft Idiic Bing m$t trong cic diftcdanh + Bing ten ri&ig + Bing tft tiifint^c + Bfing cic svr ket hpp kh&c Tft thin t ^ Khuyit ving tft xung hd (*) - Bfing mOt trong cic chftc danh + Bfing Hp+tSn/ + Bing tft tiiSntOc +Bing mOt trong cic chftc danh -i- Bing n h i ^ h o ^ tit c i cic chftc danh + Bfing cic cich kit hpp khic + Khuyit ving tft xung hd + Bing ^ rieng + Bfing ten don vj, t& chftc,... + Bfing tft thin t^c + Bfing m^t trong c i chftc danh + Bing cic sf kit hpp khic + Khuydt ^ g tft xung Bing d^i tft nh&n xung Bing m$t trong c6a chftc danh + Nh4tTdn-HiSn + Tim Phong-chi + Thu Phong Chf Oanh VUL&ng-anh TrdnVanHao-0 (*):Bd-cdc ddng chl... +ching minh - VQ Minh... + Tdi - anh, tdi - cdc dng... + T6i-ding chl. tdi- +Ta/ tdi/ chdng la - cdc dSng chl phv trdch li&n khu... + Tdi - edu Mdn,chin£ tdi- dSng chl QuSc Vinh... +ta/tdi/minh/l&-0... + anh - Lan Huang... + Atd\ em - trin, + Chdng em- cdc anh, em-chf/anh,— Anh em- chink uv -f- Em - anh Ddn + dng-0 Cd la-thing/dda Anh nudi - tiiu do&n trudng - Hoin cinh giao t i ^ phi chinh thftc - C6 svi chenh l$ch vai + difln mttt - Trong giao tiip chlnh thftc - C6 su chenh vai + trung tinh - Trong giao tiip diinh thftc, quy thftc. - Cd su chgnh vai + lich su - Xuit h i ^ trong giao tiip chlnh Ihftc chft yiu thi hi^n vai qt^in luc + Ijch su + tdn kinh. - tiong gjao tiip phi chfnh thftc thi hi^n vai thin hftu + su6ng sS - Hi$n tupng k^o gin hogc dfin c&c quan h{ bfing tfa^ ddi tft xung hd din d ^ svr chuyin vai. Mftc dO chuyin hudng chft yiu theo chiiu: ga t ing khoing cich. - Diy l i ni$t kiiu xung hd d$c thft trong 0ao tiip cua ngudi Ihih Cv Hi. - Xuit hi$n trong giao tiip chhih thftc chft yiu thi h i ^ vai quyin luc + lich svr + tdn kinh. - Trong gjao tiip phi chlnh thftc tiii hi$n vai thin hftu + sudng sS, gin gfti - Hi^n taipng kio ^ h o ^ dfin cic quan h^ bfing tii^ dii tft xung hd din din sir chuyin VEU. Mftc dd chuyin huftng chft yiu theo chiiu: kto gin khoing cich trong ^ao tiip - Xuit hi^n chft yiu trong giao tiip phi chlnh thftc + cic cfp vai ding cip dudi (chiin sT - diiin si) + sudng sfi + trjch thupng. - Sft dyng chft yiu trong giao tiip chlnh tiiftc, quy thftc + tdn kinh + khoing cich. - ThiAi§n rd vai quyin Ivrc 34 NG6N NGC & Ddi S6NG Si4(246)-201t^ - Sik diing ChO yiu trong giao t i ^ ctilnh thfic. quy thiic + 16n kinh khodng cich. - Tfa£ lii^n rO vai quy^ l\tc ni9i]h.i Bang nh i^ hole tAt c& cfic chdc danh BBng sir k^ hppkh&c M9t trong c ^ chilrc danh Cdn bd vin cdng Tong cue Chlnh trj - trung + Bang t(r than t^c + Bang mlu trong da chficdanh + Khuylt vang tit xirng +Llnh Cao phio - anh +Cin bd chung ta - ding chl Tolls tiiu ddi truing - 0 Khayit vang tfrxunghd - Stjr dung tuih ho^t trong cac giao ti£p chhih thiic vft phi chinh thdc - Thi hien chi y4u vai quyin Inc. Xuit hifo chil yiu trong cdc d£i lugng c6 sv ch€nh via v4 mftc d) than fluen thip. - Xudt hi$n trong giao dtp dtlnii thiic vdi tin suit cao. I h i hi$n d$G tnmg vai quyin luc vd dac thd cda nhdm dii t u ^ g ngudn tinh. - Tinh dp dat menh lenh thi hijo rO trong kiiu xung ha. Ti bdng tuong quan tr€n, cd the dua ra mft so ddc diim noi bdt trong tuong quan gifta cdc kilu xung hd the hifn vai giao tiip ttong giao tiip cia ngudi linh Cy Hi nhu sau: 1) Cdc vai quyin Iy ehi ylu dupe xdc l$p tirang hodn cdnh giao tiip chfah tiiic, quy thic (trong cdc cupc hpp, cdc cuf c hdnh qudn, vfn dfng tren chiln trudng...) ing vdi do Id mft si kiiu xung hd diin htoh nhu: bang d^ t i nhdn xung, bdng t i flidn tfc, bang cdc cdch kit hpp khdc, bdng mft trong cac chic danh. DJe bift, kiiu xung hd khuylt vdng tii xung hd vin Id kilu xung hd dupe s i dyng chi ylu trong giao tiep phi chfah tiiie ing vdi thdn hihi Ip xuit hifn vdi tin suit cao (432 lupt xung vd hd) tiving giao tiip chinh thie ing vdi e§p vai quyin lye. Li do ed till Id do hodn cdnh chiln diu "sy sing vd cdi chit Id ranh gidi mong manh" vd ki ludt qudn df i "qudn Ifnh nhu son" nfn xuit hifn kilu xung hd tien. Vi dy: Bp ddi udt din thii Mdt ngudi hit to: - Ci lam ndn, khdng toi nay ngu d ddu? - Gidi dc qud di mat thdi! Chu liln Igc ciia dgi dgi chgy hgc toe, ngd Idn chieng mdng ddc iron. Mot ngudi ndi: - Thdi, lai hdnh qudn rii! (Ki su Cao - Ming, tt. 248). Cd^ l l5 | i rS^rDdc ' t t ^^ iaquanh{ quyin lyc/vai quyin lyc Id yiu t i quyin I\ic vd khodng cdch. Quan hf ndy chi phii vi xIp vj thi thdnh ting bdc tirfn mft tryc d?c. s ing tiidi quan hf ndy duy til cho vj flii ci tinh tuong dii in djnh vl khodng cdch. Quan hf quyin lyc mdc di t?o ra ting bjc vj thi theo tryc dpc nhung Igi mang tinh tuong dii khi thi hifn vj thi vd vai cia cdc dii tirpng giao tiip. Ndi cdch khdc, quan W quyin lyc chiu sy ehi phii cia cdc ylu tl mang tinh xd hfi dan cdi trong quan hf ci nhdn nhu: dja vj xd hfi, gidi tinh, tuii tdc,...Vi v$y, dl duy tri vd dim bdo cujc tho^ thdnh cdng, gifta nhihig ngudi tiiam fliop ph4i tiult Idp chiin lupc giao tiip. Chdng h ^ : ttong tieu thuyit "Xung kich", Sdn, Df 14 bjn bd vdi nhau nhung vidjavj tiling don vi Sdn Id cap ti^n cia Df. Tiong cdc cuf c hpp, Sdn vdd tu cdch Id Chinh tri vifn cia Df thi gpi Df 14 "ddng chT hoje "ding chl Do" vd xung Id "tdf. Df c6 i i gpi Sdn Id "ddng chi" hodc "dong chl bi thi' vd xung Id "tdi". Trong giao tiip ddi fliudng, Sdn tiiudng gpi Df Id "may" vd xung "(ao" v4 ngupc 1^. Tuy nhien cd tiTrdng hpp. Sin gpi Df 14 "dSng chl Dg" nhung Df ddp Iji' bdng cdch xung Id "tao". Cd thi ndi, quan hf quyin till chju sy ehi phii cia nhiiu yh SS 4 (246>-2016 N G 6 N NGO* & Btfl S 6 N G 35 to mang tinh xS. hOi v^ khdng d ^ bio tinh on dinh cho vi the va vai c ^ cdc nhSn v$t tham tho^i. Chinh dieu ndy da t^o ra cdc hinh dgng xung hd khdc nhau trong m$t cuOc hgi tho^i. 2) Vai tiidn h&u chu yeu din^c xdc \^p trong hodn canh giao tiip phi chlnh thiic, phi quy thucc (trong sinh hoat trong t$p th^, thfri ^an nghi tren duong hdnh quan, hay nghi i^oi tren tr$n dja) £mg vdi do Id c ^ kiSu xung hd nhu: bdng d^ tCr xm^ hd, bdng tOr thdn tOc, khuylt vdng tur xung hd, bdng ten rieng. Li do c6 thi vl: thdi quen sur dyng ngon ngQ. Cdc kilu xung hd tr&n von Id nhfhig kilu ximg ho ph6 bien ci^ todn xd hpi. Ngucri linh Cy Ho ben c^nh nh&ig p h ^ chit anh dimg, ngoan cudng, cung nhdc c6 ph4n din khd khan khi thyc thi nhifm vy bdo v$ Td quoc nhung khi trd ve cu$c s6i^ ddi thudng hp vin Id nhthig con ngudi binh di, chan chit, nghia tinh vd rat doi trQ tinh. Cd thi n l ^ thay: D$c trung cua quan h^ thdn hftu id ylu to c^n kl vd gin gui. N6i cdch khdc till quan h$ ndy k ^ g ^ khoang cdch ciia cdc d6i t u ^ g vd hudng tdi sy dbng ddng - c ^ kl gifta cdc nhdn v$t tham thoai. Nhu tdc gid LS Thanh Kim nhdn dinh: niu quan h? quyen lyc thi hi§n bdng cdch xung hd" anh anh tdi rdi" till quan h? thdn hftu dugc thi hi^n bdng cdch xung hd "minh minh tot toi" [57, tr. 39]. Trong cdc cu^c giao tiq) xd hOi, niu nhu cdch xung hd cua cdc dii tugng trong quan h§ quyen lyc mang tfnh phi d6i x6ng till trong quan h$ thdn hfhi mang tinh dii xiing. Nghia Id sy xa cdch hay gin gui diu xuit phdt tit hai phia (ngudi noi vd ngudi nghe). Tuy nhi6n c6 nhfing cupc giao tiip cd hi$n tugng bat dii xiing. TiJtc Id mdt ngudi muon - mpt ngudi khdng muon k^o g ^ khodng cdch. Diiu nay phy thuOc vdo chiln luge giao tiip c6a tdng nhdn v^t tham thogu. 3) NIU nhu cdch xung hd cua cdc ddi tugng trong quan h§ quyin lyc mang tinh phi dii xiing thi trong quan h$ tiiSn hfhi mang tfnh doi xlhig. Nghia Id sy xa cdch hay gin giU diu xuat phdt tit hai phia (ngudi noi va ngudi nghe). Tuy nhien cd nhfh^ cu$c giao tiep c6 hi$n tugng bit dii xung. Tiic Id mgt ngudi muin- m$t ngudi khdng muon k6o g ^ khoang cdch. Dieu ndy phy thugc vdo chiln luge giao tiip cua timg nhdn v t^ tham tiio^i.Vi dy: Trong tilu thuyit "Xung kich", Sdn vd Dg xui^ hd trong cdc hoan cdnh giao tiip khdc nhau: -*- Trong CU0C hgp: £)^ gi4t mgnh, lao ngc^ theo ;^ Hiin: - Trong thdy rd hao hut cdn s<r cdi gi? Dong chi bi thu phdi lam the ndo. Hoi cho ra nip te h&n hoi chu! May dng cung edp c& quan mai bd ddi dl Sdn d^ but chi len cuon sd k?p giita hai ddu goi rdi ngdng ISn: - Qua vdn di khdc. [Xung kich, ti:. 21 -22] + Sau cugc hpp: Cdc cdn bd di ihoi, Sdn quay Igi anh dgi ddi phd: - Ddng chi Dd vita rdi igi dn ndi lung tung qud! Tdi Uidng tdn thdnh ti ndo cd. - Thdi thdi too biet rdi. - Biet thiphdi siua... - Thdi da bdo too biet rdi md, too Id mdt thdng Id mang... [Xung kfch,tr.24] d vi dy trSn, cdch xung hd cua Sdn vd Dp c6 sy thay doi trong tdng hodn cdnh giao tiep. Cdc c$p td xung hd cd the hien ngdn nhu: "dSng chi Dg " "tdf" hodc hiln ngdn mOt phlta ("xung"' ho|c "hd'") nhu cdc c§p: 0 - ddng chi bi thu, tao - 0. M|c dft xuit hi^n cdc c$p xung hd hiln ngdn m^t phin trong do^n tho^l nhung ddt tiong hoan canh giao tiep ngudi dpc van n h ^ di$n dugc vd xdc dinh dugc moi quan h$ gifta nhfhig ngudi tham tho^i. Ddy Id mgt ddc diim ddc thft trong xung hd cua ngudi Ifnh d mdi 36 N G 6 N N G C & D 6 I I S 6 N G Si4(246>-2016 trudng qudn df i ndi rifng vd cia ngudi Vift ndi chung. 3.Kltlu$n Xung hd ttong giao tiip cia ngudi linh Cy Hi thdi kl ching Phdp Id mft tixing nhihig yiu ti ngdn ngft diu tien thi hifn vifc djifli vai giao tiip. Xuit hifn 11/13 kilu xung hd ttong xung hd cia ngudi Ifah Cy Hi ing vdi 2 kilu quan hf/ vai giao tiip chinh: vai quyin lyc vd vai thdn hftu. Mil kiiu xung hd dupe s i dyng trong nhiing hodn cdnh giao tiip khdc nhau nhu: giao tiip chinh thic, quy thic vd giao tiip phi chinh thirc, phi quy thic. Kilu xung hd bdng tfn rifng clli xuit hifn ttong giao tiip plii chinh thic, phi quy thie cia vai than hftu. Kieu xung hd bdng hp + tfn dfm + ten (khdng gim phin xung hd bdng tfn don vj, t i chic,...) chi xuat hifn ttong giao tiep cliinh thiic, quy thic. Xft vl tin suit s i dyng cd hai kilu xung hd ttfn xuit hifn vdi tin suit thip. Cde kilu xung hd edn lai dupe s i dyng vdi tin suit trung binh vd rat cao. Tuy nhien x6t vl mdt quan hf vai thi cdc kilu xung hd: bdng mft ttong cdc chic danh, bdng nhiiu hodc tit cd cdc chic danh, bdng d^ t i nhdn xung thi hifn vai quyin lyc rd ndt trong hodn cdnh giao tiip chinh thic. Cdc kilu xung hd cdn I^ chi ylu thi hifn vai thdn hihi trong cdc hodn cdnh giao tiip phi chinh thic, phi quy thie. Tuy nhifn, gifta cdc kilu xung hd v4 cdc vai giao tiep khdng thuin nhdt md cd sy djch chuyen. Dieu ndy gdp plian the hifn ndt ddc trung vdn hda giao tiip, vdn hda xung hd cia ngudi linh Cy Hi. TAI LIf U THAM KHAO 1. Dinh Thj Thiy Bmh (2010), Vdn hda chdo hoi, net dep cua ngirdi qudn nhdn, Bdo Quan dfi nhdn ddn, mo-ra-co-hoi-moi. 2.. Brown G. & Gihnan A. (1960), Dgi tie chl quyin lire vd thdn hiru, Ngdn ngft vdn hda vd xd hfi - mft cdch tiip c|n lifn ngdnh (Ngudi djch: Vu Thj Thanh Huong, Hodng T i Qudn; hifu dfab: Cao Xudn H^, Luong Vdn Hy, L^ Todn Thing - 2006), Nxb TU gidi, H4 Nfi, tt. 224-249. 3. Nguyin Vdn Chiln (1993), TiiamghS trong tiing Vi$t (nghiSn du ngU dung hfc vd ddn tdc hgc giao tiip), Vift Nam: Nhihig vin dl ngdn ngft hpc v4 vdn hda. Hfi Ng6n ngft hpc - Trudng d?i hpc Ngo^ ngft Hi Nfi, tt. 60 - 66. 4. Nguyin Thj Dung (2011), Ddc dOn ngdn ngU trong giao tiip a trudng Dgi hfc Qudn su Vi$t Nam (trin ngU lieu thi tin ddp), ludn vdn fli?c si, DHSP - DH m i Nguyfn 5. Nguyin Vdn Khang (2012), Ngdn ngU hgc xd hgi, Nxb Gido dye, Hd Nfi. 6. Lf Thanh Kkn (2002), Tir xung hd w cdch xung hd trong cdc phuong ngU tiing Vi$t, Lufn dn tiln sT, Vifn Ngdn ngft. 7.Ho4ng Phf (1997), Tit diin tiing Viit, NxbD4Nling. 8. "Tuyin tdp Nguyin Dinh Thf - tjp 2, NxbVdnhpe,H.1997. Ngft lifu: [9]. "Tuyin tdp Nguyin Dinh TW - tfti 2, Nxb Vdn hpc, H.I997; "Nguyin By Tudng - sdng mdi vdi thidd", NXB H4 Nfi, H.1996; "Mai QuSc Lien - Vdn hoc Vi^l Nam thi Id XX (Tiiu ttiuylt 1945 -1954), Quyin I, tjp XXI, Nxb Vdn hpc, H.2005; "Ddnh lain (tdp hoi U Di$n Bien PhiiT, NXB Qudn dfi Nhdn ddn, H.1964; "fldi' tudng Vd Nguyin Gidp (Hihi Mai thi hifn) - Dudng tdi Dl$n Biin Phii, Nxb Qudn dgi Nhdn ddn, H.1999; "Dgi tudng Vo Ngujiln Gidp (Hftu Mai till hifn) -Dien Biin PWf Diim hen lich sii", NXB Qudn dfi Man ddn, H.2001; "Dinh Xudn DSng - Bien Biin Phi (Tuyin tdp hii ki trong nude/', Nxb Chfah ttj Quic gia, H.2004.