Việc khảo sát đặc điểm của diễn tố thứ ba cho thấy mặc dù về cơ bản, kiểu diễn tố này có
những đặc điểm chung của diễn tố mà | L.Tesnière đã chỉ ra (tính phụ thuộc, tỉnh bắt
buộc, tính danh từ) những diễn tố thứ ba cũng có những nét riêng so với diễn tố thứ nhất và diễn tố thứ hai. Những nét riêng đó là: mức độ gắn kết với động từ thấp hơn, cấu tạo đa dạng hơn, thường kết hợp gián tiếp với động từ, hạn chế về khả năng cải biến, phong phú về kiểu loại ý nghĩa cụ thể và thường có mối quan hệ tương tác nhất định về nghĩa với diễn tổ thứ hai.
Những đặc điểm trên đây của diễn tố thứ ba cho thấy trong phạm trù diễn tố, có thể phân biệt diễn tổ điển hình là những diễn tố có đầy đủ những nét đặc trưng của diễn tố (diễn tố thứ nhất và thứ hai) và diễn tố không điển hình là những diễn tố không mang đầy đủ các nét đặc trưng của diễn tố (diễn tổ thứ ba). Diễn tố không điển hình mặc dù cũng thuộc phạm trù diễn tố nhưng có nét gần gũi nhất định
6 trang |
Chia sẻ: yendt2356 | Lượt xem: 384 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Vài nhận xét của diễn tố thứ ba của động từ ba diễn tố, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
So 5 (247)-20I6 NGON NGU* & B(n S 6 N G 43
VAI NHAN XET VE DIEN TO THUTBA
CUA DQNG TU* BA DIEN TO
SOME NOTES ON THE THIRD ACTANT OF A THREE - ACTANT VERB-
AN INVESTIGATION ON THE THIRD ACTANT OF A TRIVALENT VERB
NGUYfiN THJ HirONG
(ThS-NCS; D^i hpc Sir ph^m, DH Thdi Nguydn)
NGUYEN VAN L O C
(PGS.TS; Dai hpc Sir pham, DH Thai Nguydn)
Abstract: Through an investigation of the characteristics of the third actant of a ttivalent
verb, the article points out that besides some characteristics shared by all types of actants, the
third actant also has its own traits such as lower linking ability with verbs, more diversified
structures, indirect combination with verbs, limited possibility of modification, diversity in types
of meanmg and interactive meaning relationships with the second actant.
Key words: actants; verbs; possibility of modifications; interactive meaning relationships.
1. Dat van de
Dfng tft ba diln tl la mft tilu logi gom han
mudi nhdm md xdt tiieo md Wnh cu phdp hay
md hinh kit tri [2, 21-24], cd the quy vl ba
nhdm chfnh:
1) Nhdm cd md hinh: Nj - V - N2 - pNs.
Nhdm ndy gIm mpt so nhdm nhd nhu dpng tft
ban phdt, thu nhgn, kit ndi, so sdnh, ddi
chieu,...
2) Nhdm cd md Wnh: Ni-Vi - N2.y2..Tidu
bilu cho nhdm ndy la cdc dpng tft edu khiin
(bdt, yiu cdu, de nghf, mdi, fdiuyin, sai. ru,
xin...)
3) Nhdm cd md hinh Ni - V - N2-vNi Ddy
la nhdm cd dac dilm trung gian gifta nhdm 1)
vd nhdm 2). (N3 tixmg nhdm ndy dupe din ndi
bdi cdc bdn thyc tu, cy till la cdc dfng tft quan
hf hay dfng tii ngft phip nhu Id, ldm, thdnh).
Trong cdc kilu diln t l cda dfng tft, dien tl
r, tfift nhit (dien t l chft thi), diln to tiift hai (dip-
Khdng cW ban chl vl khd ndng xuat Wfn,
dien t l thft ba cdn cd nhftng d$c diem ridng rit
ddng chu ;y so vdi kilu diln t l thft nhit vd thu
hai.
Bdi vilt ndy bude dau xem xdt cy thi nhftng
ddc dilm ciia diln to tiift ba trong ciu tiiic vdi
dfng tii ba diln to, (Tu lifu tiing Vift khdo sdt
trong cdc tdc phdm vdn xudi Vift Nam).
2. v l khdi nifm diin td, diin td titdr ba
Diin td (actant) la khdi nifm dupc
L.Tesnidre, ngirdi khdi xudng li thuyet kit trj,
sft dyng Idii mieu td kit tii ciia dfng tft [3,
117]. Trong cuIn Cdc yiu td eua cii pht^ cdu
trite (dements de syntaxe structurale), vdi tu
tudng ve ngft phdp phy thupc, L.Tesnidre eW
thiia nhan mft kilu quan hf cu ph^ Id quan hf
phy tiiupc. 61^ vilt: "Quan h$ cii ph^ xdc l^
giaa cdc tii mdi quan h$ phs thugef^ [33]-
Theo L.Tesnidre, trong cdu, mli yiu t l chlnh
ma d nd cd mft vdi yiu t l phy ldp thdnh cdi
5 tl dii till) la hai kilu diln t l rat phd biln (dien dng gpi Id ndt (noeut). Nftt dupc L.Tesmdre
[ tl tiift nhit cd khd ndng xudt Wfn ben hiu nhu xdc dinh Id "tdphdp bao gdm tie chinh vd tdt
, tit cd cdc dfng tft, diln to tiift hai cd khd ndng ed cdc tii tryee tiip hay gidn tiipph^i thugc vdo
i xuit Wen bdn tdt cd cdc dfng tu ngogi hudng la no" [3,25]. Nut cd dfng tft Id tiung tdm dupc
tilu loai cd sl lupng rit ldn). Dien tl tiift ba, gpi la nUt dgng tii. Chdng hgn, cdu: Alfred
5 trdi Igi, cd phgm vi xuit Wfn tuong doi hgn chl frcqfpe Bernard (Alfred ddnh Beend) dupe can
« (no cW cd kha ndng xuit Wfn ben dfng tft ba tgo bdi mft nut dpng tft trong dd dpng tii
S dien tl) vdi cac nhdm nhu cW ra tren ddy. ifrcq>pe- ddnh) Id trung tdm (hgt nhdn) cda nut
44 NG6N NGU" & Ddi S6NG So 5 (247)-2016
va gift vai trd cW phoi sd luong vd dgc tinh
(ciu tao, ^ nglua) ciia cdc yen to phy (Alfred,
Bernard) dupc gpi Id cdc diin td (actants). Cac
diln to cd Wiftng d^ dilm chimg Id: a) Dlu
phy tiiufc vdo dfng tft: chiing bl sung, lam ro
nghia cho dpng tft vl m|t nao do. b) Dlu cd
tfnh bdt bufc: sy xuit Wfn cda chiing do ngWa
ciia dpng tft ddi hdi vd vifc lupc bd chftng se
kWin ngWa efta dfng tft khdng xdc dinh vd
ngWa ciia cau khdng trpn vpn. c) Vd Wnh thftc,
chiing dlu dupc bieu Wfn bdng danh tu hay
cdc yiu t l tuong duong (gIm dai tft, dfng td
nguydn dang vd mdnh dl phy md L.Tesmdre
gpi Idm$nh di dien td)[3,llT\.
Cac dien tl dupc L.Tesnidrc phan logi dya
vdo chdc ndng khdc nhau md chiing tiiyc Wfn
xet trong mli quan hd vdi ddng tft. Theo tidu
cW nay, L.Tesnidre xdc djiih ba kieu dien to
vdi chftc ndi^ khdc nhau ma ong gpi tdn theo
thft ty: diin td thd nhdt, thu hai va thu ba (d$
nhdt, d4 nhf, d? tam dien to). Vd nguyen tic, so
thft ty ciia diln tl khdng bao gjd vupt qud so
lupng diln tl phy tiiupc vao dpng tft. Chdng
hgn, dfng tft khdng diln t l khdng thi eW phoi
diln tl, dfng td mft diln tl khdng thi cW phoi
diln tl thft hai vd thft ba, dfng tii hai dien to
khdng till cW phii diln t l thft ba. Nhu vdy,
diln tl thft nhit cd thi gdp trong cdu gdm mpt,
hm vd ba diln tl. Diln t l thft hai cd thd g$p
tix)ng cdu cd hai vd ba diln tl, cdn diin td thd
ba ehi ed the gdp trong edu eo ba diin td [3,
123].
Diln to thft nhit tft gdc dp ngft ngjiia, chfnh
Id dien to cW kd hdnh ddng va chfnh vi vay,
trong ngft phdp hpc truyen tiidng, nd dupc gpi
Id chii thi (sujet). L. Tesmere dd nghi gjft lai
tiiuft ngft ndy. Trong cSxiAlfred^le (Amhret
ndi), Anphret Id diin td thd nhdt (diln to chd
till).
Dien to thft hai vd ca ban, phft hpp vdi bo
ngft dii till trong ngft phdp hpc truyln thong.
L. Tesnidre de nghj gpi don gidn Id ddi tm.
Chdng ban, trong cdu Alfred frappe Bernard,
(Anphret ddnh Biena), Becna vd mdt ciu tnic
Id dien to thft hai, vl mdt ngWa cW ddi thi efta
hanh dpi^. KW so sdnh dien to chu thi (chd
ngft) vdi diln t l doi till fbl ngft), L.Tesnieie
luu ^ ring chiing cW ^ i 1E^ nhau vl ngii
nghia, cdn vl m$t cau tnic (cu ph^), giih
chung khdng cd sy dii ldp [63; 124]. Tdc gid
nhin mgnh rdng: "Trin th{cc ti, tu gdc dg cdu
trite, khong phi^ thu0e vdo^ chd trudc chiing ta
Id diin td (actant) thd nhdt hay thd hai, yiu ti
bf phiii thugc ludn ludn Id bd ng«"[3, 124].
Xuit phdt tft cdch nhin nhgn do, L. Tesni^ d^
nghi kW sft dyng cdc thudt ngft truyln thing
md khdng cd sy dieu chinh, can khing 0^
ring diin td chu thi (chu ngu tin^yin thdn^
chinh Id bd ngft cdng nhu nhung bd nga IMc.
[3,124].
Dien t l tiift ba, vl ca bdn, tuang ung vdi bi
n^ gidn tilp trong ngft phdp hpc tn^rln tiiraig.
Ching hgn, trong cdu Alfred donne le livre h
Charles (Anphret dua cudn sdch cho Sack),
diln tl tiift ba Id Sac la.
Trong tiing Vift, diln t l thft ba, khi dupc
bilu Wfn bing danh tft, d dang ca ban, hdu nhu
deu dupc din nii bdi quan hf tft. Diln tl M
ba cd vj trf CO bdn Id sau dien to thft hai (bo
ngft tryc tilp).
Ciing ndm trong thdnh phdn ciu tftc oia
cdu dpng tii, bdn cgnh cdc diln to cdn cd cdc
chu td (circonstant). Vl nghia, cdc chu to bieu
thj hodn cdnh (thdi gian, vj trf, phuong
thftc,...) trong dd qud trinh dupc md rfng.
Chdng hgn trong cdu: Alfred fr}urve toujom
son nez partout (Anphret d ^u eiing Ivdn
ngo^ edi mai cua minh), cd hai chu to ^
toujours (ludn ludn) vk partout (d mgi noi).
Khdi mf m dien tl theo each Wlu tidn day
ciia L. Tesmdre, mpt mdt, can dupc phdn biOt
vdi khdi mfm tham td (tham thi) ngft ngHa
trong ciu tnic ngWa bilu Wfn cua cdu. Thyc te
cho thiy trong mpt so tdi lifu i ^ ph^, vi?c
phdn bift cdc khdi mfm tren day thudng khdi^
dupc chd % thfm cW, cdn cd sy nhim lin ck
khdi nifm ndy. Cin tiiiy rdng di^_ to, theo
cdch wlu ciia L. Tesmdre, Id thdnh td ciiph^
duge xdc dfnh theo nghia eu ph^ vd cfa&
ndng cuphdp chu khdng phdi Id thdnh td n^
S6 5 (247)-2016 NG6N NGC & Ddi S6NG 45
nghia (nghid biiu hiin) thudc edu trite nghid
biiu hi$n ciia cdu. Tlieo cdch Wlu ndy, dien t l
tiift nhit hay diln t l chu till (sujet) d L.
Tesmdre tiiong^ dng vdi chu nga truyin thdng
con cdc diin td thd hai, thu ba tieang Ong vdi
cdc kiiu bd ngQ tii^en thdng [3,121]. Chinh vi
quan nifm diin td la thdnh td cd phdp (chft
khdng phdi Id tiidnh t l ngWa bilu Wfn) ndn L.
Tesnidre cho rdng trong cdu bi dpng: Bemwd
est frappe par Alfred (Becna bf Alfred ddnh),
Bernard van la diln to thft nhit, tftc Id dien to
chft till (suj'ef) mfc dft vl nghia bieu Wfn hay
ngWk sdu, nd cW dii the efta hdnh dfng
[3,124].
Sy phdn bift ra trdn ddy cd y nghia rit quan
ti^ng. Nd gjup ldm ro raiih gidi ^iia cdc khdi
nifm cft phap vd cdc khdi nifm ngft nghia, tgo
ca sd li thuyet cin tiiilt cho vifc phdn tich,
midu td cdu theo bmh didn cft ph^ va hlnh
difn ngft nghia (nghia bieu Wfn).
Dien t l theo cdch Wlu trdn ddy, cung cin
dupc phan bift vdi chu tl. Hai kilu thdnh t l cu
phdp ndy khdc nhau d mft sl dgc diem xdt
tix)i^ moi quan hf vdi dpng tft, trong dd, tidu
cW khu bift quan trpng nhit gjfia chung Id tinh
bdt bugc (d dim tl) la tinh tu do (a chu tl). Xdt
theo tidu cW ndy, cd the thay rang ranh gidi
giiia diln tl va chu td ttong nhilu trudng hpp,
Id hoan todn ro rdng. Ti^ vay, trong mft so
trudng hpp, ranh gidi gifta hai logi thdnh td ndy
eW cd tinh tucmg dii. Chdng hgn, thanh t l chi
vj tri bdn dpng tu ton tgi nhu eo, eon.. .(tix)ng
Trong nhd co khdch. Trong tiii cdn tiin) hofc
dfng tft dupe diing lam thdi vdi ngl& tdn tai
nhu ddng, ndm, chay, song... (trong Ho ndm
gida nhOng nggn niii cao. Anh dy song d Hd
N0i.) thudng khdng ty do hodc khdng hoan
todn tu do va vifc xep chdng vdo phgm trft diln
tl hay chu to it nWdu cd quy udc. (C^ thi vl
vin dl ndy, xem [1,77]).
3. Mft sl ddc diem ciia diln t l thur ba
Ld diln tl, duong nWen, diln tl tiift ba cd
cdc ddc dilm chung cua diln t l nhu dd cW ra
trdn ddy. Tuy nWdn, nd khdc vdi dien td thft
nhit vd tiift hai d nhung dfc &km sau:
3.1. vi mdc ^ gdn bd vdi ^ ng tie
Mfc dft Cling cd tinh bdt bufc nhung nhin
chung, so vdi thih bit bupe ciia i^ln t l thft nhat
vd thft hai, thih bit bupe cda dien tl thft ba cd d
mftc dp thip ban. Dilu ndy mft phin till Wfn
d vj tri md nd cWem giii so vdi dfng tii (tiong
md hinh efta dfng tft ba diln tl, nd tiiudng
diir^ xa dfng tu nhit) nhung chft yiu thi Wfn
d khd ndng lupc bd. Vifc khdo sdt eho thiy
trong nWdu trudng hpp, khd ndng luoc bd cua
diln td thft ba trong cdu tnic vdi ^ng tft ba
dien to thudng ldn han kbd ndng lupc bd ciia
dien ta thu nhit vd thft hai. Chdng hgn, thft so
sdnh cdc biln thi lupc dien to thft ba vd thft hai
(cdc biln the d b), c)) efta nhiing cdu vdi hat
nhdn la dfng tii ba diai t l tiiufc cdc nhdm tieu
bieu sau:
a. Cau vdi i^ng tft ban phat:
(la) Nam gui tine eho m^.
(lb) Nam gdi thu 0; (le) Nam gui 0 cho
b. Cdu vdi dfng tft kit ndi:
(2a) Ong ghep U vdi tdo.
(2b) dng ghep li 0; (2c) Ong ghep 0 vdi
tdo.
c Cau vdi ^ ng tu binh xdt:
(3a) Chung tdi bdu anh dy ldm ldp trudng.
(3b) Chiing tdi bdu anh dy 0; (3e) Chung
tdi bdu 0 ldm ldp tnedn^.
d. Cdu vdi dfng td cdu kWin:
(4a) Tdi khuyin TrUi d Igi hang tdi md ehua
b$nh. (Td Hodi)
(4b) Tdi khuyin Triii 0; (4c) Tdi Idn^n 0
d Igi hang toi md chaa b^nh
So sdnh cdc cdu a, b, c trdn day, cd thi thiy
cdc cdu b, c cd sy hgn chl ve tinh dfc \^ hon
so vdi cdc cdu a. Nlu so sdnh ridng cdc cdu b
vdi cdc cdu c, cd thi thiy cdc cdu c lai cd sy
hgn chl vl tinh dpc lap ban. Nhu vfy, miic df
phy thupc efta eac cdu c vdo ngft cdnh Id ldn
nhat.
3.2, vi cdu tgo
Nhin chung, diln tl thft ba cd sy da dgng vd
ciu tgo han so vdi dien tl thft nhit vd tiift hai.
d ciu tiiic vdi dfng tii ba diln tl, dien tl thu
46 NGON NGtr & D 6 I S 6 N G S6 5 (247)-2016
nhit vd thft hai, d Wnh thiic £dn hinh, hau nhu
dlu cd dgng cau tao la danh tft (cym danh tu,
dgi tft); diln tl tiiu ba, trdi Igi, cd thd cd din ba
dang ciu tao: danh tu, dgng td, d^g tnmg
gian giua danh tu vd dgng ta (dang dupc bilu
Wfn bdng cdc dfng tii bdn tiiyc tft hajf dpng tft
quan hf nhu Id, ldm + danh td). C^y till:
a. Dang danh tft, cum danh tii:
(5) M? Igi giao toi cho bd tdi. (NgiQ^ dn
Hlng)
(6) Tdi mugn cOa bd con Xeo Dude mgt
chiic xudng. (Anh Diic)
b. Dgng dfng tft, cym dfng tft:
(7) Tdi nhd bd chf bdn hd chd thdc tdi gOi
hdi trudc. (Nguyin Cdr^ Hoan)
(8) Qudn Huy sai ngudi ddng chdt ede cda.
(Ngd Gia Vdn Phai)
c. Dgng trung gian.'
(9). Sinh ggi dngldbde. (Nam Cao)
(10) Bd con ta si bdu anh Keng ldm ddi
trudng. (Nguyin Kidn)
Mdc dft cd dgng du tgo Id dfng tft (cym
dfng tft) vd dgng trui^ gjan nhu cW ra trdn day
nhung cin tiiiy i^g cdc dang ndy cd ndt gin
giii nhit dinh vdi dgng danh tft. Bdng chung Id:
- Boi vdi diin td c6 dgng Id dgng ta: 1/Cdc
dpng tft gift vai tix) dien to thft ba dlu Id dfng
tft d dang pW thdi till (tuong duong vdi dfng
tft nguydn dgng ttong cdc ngdn ngft biln
hinh) ma L.Tesmdre coi Id dang trung gian
giiia dpng tft vd danh tft; 2/Trong nWlu
tiiidng hpp, cdc dfng tft (cym dfng tft) Id
diln tl thft ba cd till dupc thay till bdng danh
tir. So sdnh:
(1 la) Tdi nhd bdc mans vdo cho chdng toi
thdc dn vd cdc trdi edv. (Tran Dinh Vdn)
(lib) Tdi nhd bdc viec do.
(12a) Tdi khuyin anh nghT lai.
(12b) Tdi khuyin anh diiu ndy.
- Boi vdi diin td cd dgng tnmg gian: Ndt
gan giii vdi danh tft thi hifn d chS trong mpt
s6 trudng hpp, cd till thay thd ^ng tft quan
hf bing quan hf tu. So sdhh:
(13a) Cu cu ggi eon Id cd eung dtegc.
(Khdi Hung)
(13b) Sao bd dy ggi m? bdns mgr? (Khii
Hung)
(13c) V^y thi ggi nhau bdnggi dugel (Nam
Cao)
Thyc te viia cW ra dio thiy diing nhu
L-Tesnidre dd nhgn xdt, vl Wnh tiiifc bilu hifn,
cdc diln tl dlu cd tfnh danh tft hay bdn fdk.
danh tft bit chip cdch bieu Wfn cy thi cda
mmh [3,436-440].
3.3. Vephuffng thdc kit hgp
Khdc vdi dien to thu: hai (trong ciu tnic vdi
dfng tft ba diln tl) hiu nhu ludn kit hpp tryc
tilp vdi dfng tft, diln t l thd ba, kW dupc bieu
Wfn bdng danh tft (dgi tft), d dang co bdn, hiu
nhu ddu kit hpp gidn tiep vdi dfng tft thdng
qua mpt quan hf tft nhit dinh ho$c qua dfng
td quan hf.
Cdc quan hf tft din noi dien tl thft ba Id:
- Quan hf tft cho, vf dy:
(14) Anh trao trd dgc It^ elm Nigiiria cdch
ddy 30 ndm. (Thi gjdi mdi, sl 328)
(15) Nhu nhudng m? cho th^g anh. (Nam
Cao)
- C i^an hf tft cua, vf dy:
(16) Cho ddng kiip, nd gidt ddi Idiuyen
vdng cOa ngudi ta. (Nguyin Cdng Hoan)
(IT) Gid dd tudt di cua ehiing bao nhieu la
Id. (Nam Cao)
- (Juan hf tft VOT, vi dy:
(18) Mdy anh chdng tinh qudi ti-ong ldp hgc
gdn ghip chf vdi anh Keng. (Nguyin Kidn)
(19) Doi khi ngudi ta ddnh ddng dm nhgc
bdc hge vdi dm nhac phd thdng. (Tm gidi m(M,
so 328)
- (Juan hf vdi tft ra (vdo, lin. xudng), Vi dy
(20) Cd thu ki ddt tdp gidy lin bdn. (Chu
Vdn)
(21) Pa Tra Igi trdt cd bgc ygo trong trdp.
(TdHoai)
Cdc dpng tft quan hf (dfng tft r ^ ph^)
dupc dftng vdi tu cdch Id phuong tifn d^ noi
d i^ to tiift ba Id, ldm, thdnh. Vi dy:
(22) Ngudi long ggi nd la mo. (Nam Cao)
(23) Hai ddng iry cu Thdt vd Ti^p IM. <^^
hiiy cong trudng. (Chu Vdn)
So 5 (247>-2016 NGON NGU* & Bin S 6 N G 47
(24) ChOng ta si biin nhung nhiing ddm Idy
ndv thdnh nhung vua lua
Trudng hpp diln to tiid ba kit hop ti^c tiep
vdi dpng tii tuy ciing cd nhung rit Wim.
Tnrdng hpp nay cW thay d nhiing ciu tnic vdi
hgt nhdn Id ^ ng tft cho vdi y nghTa ban phdt
hofc cau tnic vdi hat nhdn Id cdc dfng tft vdi ;^
ngWa phdn xft (xii; kit dn). Trong tiirdng hpp
ndy, dien t l tiift ba (cW kd nhfn) ludn cWim vi
tri trudc diln t l tiift hai (cW dii thi tdc dfng).
Vidy:
(25) Cy ldn bd cho chi 5 ddng. (Ngo Tdt
l l )
(26) Tgo hod chohg nhiing qityin khdng ai
c6 thi xdm phgm diegc. (Hd CW Minh)
(27) Ddng le ldng xd mdv t^i chit. (Td
Hodi)
(28) Tod kit dn anh ba ndm til giam. (Thi
gidi mdi, so 328)
3.4. Vi khd ndng cdi biin
Trong ciu trdc vdi dpng tft ba diln tl, nlu
dien t l thd hai Id kieu dien to cd khd ndng cdi
bien vj tri va cdi bien bj dpi^ khd mgnh tW
dien to thft ba, nhin chung, rit hgn chl vl khd
ndng c^ biln. Chdng hgn, thft so sdnh diln to
thft hai vd dien t l thd ba vl khd ndng cdi biln
vi tri va cdi biln bj dfng qua cdc tnrdng hop
dudi day:
a.Cdi bien vi tri:
(la) Nam gOi thu eho m?.
(Id) Thu, Nam gOi eho me;
(Id) Mft Nam gui thu cho. (?)
(2a) dng ghep li vdi tdo.
(2d} Li, dng ghep vdi tdo;
(2d) Tdo, on^ghep le vdi. (?)
(3a) Chiing tdi bdu anh dy ldm lop trudng.
(3d) Anh dy, chdng tdi bdu ldm ldp
trudng.
(3d) Ldm ldp tnedng ch&ng tdi bdu anh
dy.(?)
(4a) Tdi khieyin Trui d Igi hang tdi md chOa
b4nh. (TdHoai)
(4d) Triii, tdi khicyin d lai hang tdi md
chOa b$nh.
(4d) d lm hang tdi md chOa b$nh, toi
khttyin Triii (?)
b.Cdi biln bi dfng
(la) Ncmt gOi thu cho m^.
(le) Thu du^c Nam gui cho m?.
(lg) M? dugrc Nam gOi thu cho.
(2a) dng ghip li vdi tdo.
(2e) Le duge dng ghip vdi tdo.
(2g) Tdo duge dng ghep li vdi. (?)
(3a) Chdng tdi bdu anh ^ ldm ldp trudng.
(3e) Anh dy dirge ehiing tdi bdu ldm ldp
trudng.
(3g) Ldp trudng dugc ehiing tdi bdu anh dy
ldm.(?)
(4a) Toi khttyin Triii d Igi hang toi md ehda
b?nh (TdHoS^)
(4e) Triii duge toi khttyin d Igi hang tdi md
chda b$nh.
(4g) d Igi hang tdi md chda b^nh dugc toi
khuyin Triii. (?)
Nhu cdc vf dy cho thiy, trong sl cdc dien to
thd ba xuat Wfn d nhftng cau tnic ttdn ddy, trft
dien td thft ba bdn dfng tft ban phdt, (cdc cdu
(Id), (lg)), cdc diln tl thft ba cdn lai hiu nhu
deu ban che ve kha ndng cdi bien vj tri va cdi
bien bi dpng.
3.5. Vi^ nghid
Trong ciu tnic vdi dfng tft ba diln tl, so
vdi diln tl thft nhit vd thft hai, diln th thu ba
phong phu vd kilu logi y ngWa hon. Cy ihl,
chung gom cdc •y' ngfala sau:
a. Kd tilp nhfn (tilp till). Vi dy: (29) Mgt
cdi bong eao ldn trao cdy dude cho cha bi.
(Trung Trung DWh)
b. Kd ton tiiit (bj hgi till). Vi dy: (30)
Ngc^ xua ddi kim, m^ em ed vay mgt it tiin
cua Nhin. (Td Hodi)
c. Doi till kit ndi Vf dy:^ (31) Tdi dd gdn
bo cd ddi minh vdi mdnh ddt ndy. (Bdo Ciido
dye va Thdi dai)
d. Dii till so sdnh, dii cWlu Vi dy: (32)^
Ngudi ta thudng so sdnh hg vdi hang "bd
vau' md Khans eoi Id tri thiec nua mita (Nam
Cao)
48 NGON N G C & DCn S 6 N G s l 5 (247)-2016
a. Hudng dfch ma mdt vdt duac chuyen
tdi. Vf dy: (33) Bd Sdu dgt ndi khoai len bep.
(Nguyin TW)
e. Kit qua bien hda Vi dy: (34) Nhimg
ndm thdng d mat trdn dd nhanh chdng biin
mgt cd na sinh kiiu diim thdnh mdt ehiin sT
dan day. (Khuit Quang Thyy)
g. Kdt qua lya chpn, binh xdt. Vf dy: (35)
Ong si Igp nd ldm trudng. (Nguydn Kidn)
h. Nfi dung cau kWen. Vf dy: (36)
Chiing cdm thanh niin di rdng. (Nguyin
Trung Thanh)
Ngoai dac diem y ngWa da neu tren day,
dien to thft ba cdn mpt ddc diem ddng chu y
nfta: Mgc du khdng cd quan hf cu ph^ vdi
dien tl thft hai nhimg gifta nd vd dien td thft
hai ed till cd nhiing quan he thuan ngft i^iia
nhat dinh. Cy thd:
- Quan h$ sd hOu. Chdng hgn, ttong nhiiug
cdu: (37) Toi vay tiin eaa bgn. (38) Anh thgr
ego vdn nhgn caay dam xu diim thudc. (Nam
Cao), dien t l thd ba (bgn, y) cW kd sd hiiu
su vdt (tiin, ddm xu diim thudc) ndu d diln t l
thft hai.
Trong cdu: (39) Tdi se trao tien cho hdn,
dien to thft ba (hdn) cW kd sd hiiu mdi sy vdt
(tiin) ndu d dien tl thft hai.
Trong nhftng cdu trdn ddy cd sy phft hpp
vd ngWa gifta cac tft vd gdp phan tao ndn sy
phft hpp dd cd cdc tft gift chftc ndng dien to
thu hai vd thft ba. Trong hirdng hpp giiia hai
dien to nay khdng cd sy tucmg hpp ve ngWa,
ta se ed nhiing cdu liay ciu tinic khdng ty
nWen, bhih thudng. Chaiig hgn, d thdnh ngft:
(40) Mugn luge thdy tu ndi vl mft dilu pW
li, giiia dien to thd hai vd thft ba (lu^c, thdy
tu) khdng cd su tuong hpp vd ngWa.
- Quan h$ ehii thi - hogt dgng: Trong
idiftng cdu: (41) Tdi khuyen anh nghi. (42)
dng cdm mdy ndi. (Nguyen Cdng Hoan),
diln t l thd ba (nghi, noi) cW hogt dfng
thupc vl chu till ndu d dien to thu hai (mli
quan hd chu thd - hogt dfng d ddy cW Id
quan hf thudn ngft n ^ a vd d dgng tilm
tdng).
- Q4an H gdn gui, hod hgp vi mgt ndo do:
d nhftng cdu (ciu tnic) vdi hat nhdn Id dfng t&
cW boat dfng kit nii (hod, tr0n, ghep...),mk
quan hf ngii nghia giiia diln th thft ba vdi diln
to thft hai dupc till Wfn d cho chdng cW cdc
sy vft cd ddc ffilm gan gui hay ding loai cd
khd ndng hod hpp vdi nhau vl mdt ndo dd.
Chdng ban, trong nhftng cdu: (2a) dng ghep le
vdi tdo). (43) Toi trgn bgt vdi dudng giiia dien
tl thft hai vd di§n to thft ba (li - tdo, bgt -
dudng) cd sy phft hpp vd ngii ngWa, cu till,
chiing cW cdc sy vft trong tiiyc tl cd kha nSng
hda hpp vdi nhau dd tgo ndn mft tiiyc the
mdi).
4. Kit luan
Vifc khdo sdt ddc dikm cita diln tl thft ba
cho thiy mdc dft vl ca bdn, kilu diln tl nay c6
nhiing d^ dilm chung cda diln td ma
L.Tesmdre dd cW ra (tinh phif thu0c, tinh bat
bu$e, tinh danh tu) nhung dien to thft ba ciing
cd nhiing ndt ridng so vdi dien td thft nhat v^""
diln tl thft hai. Nhiing ndt ridng dd la.' muc do
gdn kit vdi d^ng tu th^ han cdu tgo da thng
han, thudng kit hgp gidn tiip vdi ddng td, hgn
chi vi khd ndng cdi biin, phong phu vi kiiu
logi f nghTa cu thi vd thudng cd mdi quan A|
tucmg tdc nhdt dfnh vi nghTa vdi diin to th§'
hai.
Nhimg d|c ffilm tirdn ddy cda diln tl tiift ba
cho thay trong phgm trd diln tl, cd thi phSn
biet dien to diln hinh Id nhCmg dien tl cd diy
dft nhiing net ddc trung ciia diln to (diln to thii
nhdt va thft hai) vd diln t l khdng filn hinh 14
nhiing dien to khdng mang ddy dft cdc ndt ^
tiung cua dien t l (diln to thft ba). Diln t^
khdng diln hinh mdc dft cung thufc phgm trA
diln tl nhung cd net gin gui nhit ^nh vdi chu
tl. ;•
T A I LDglU THAM K H A O CHINH^}
1. NguySn Mgnh Tiha (2014), Doi /flp giua chi n^
vd bd ngit nhin tie goc dp kel tri cia cua v/ rii; T/c Ng^'
iigft,sd5.
2. Nguyin VSn Lfc (2002), Oic mo hinh kit tt\
cua dgng tw tiing Vi?t, T/c Ngdn ngft, s6 2. „
3. T Teatep JI (1988), OcHoebi cmpyKmypttA
cuHmoKCUca, MocKsa «nporpec(».
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 32842_110207_1_pb_3845_2036883.pdf