Tìm hiểu hệ điều hành Linux

muïc luïc Baøi Trang Muïc Luïc 3 Lôøi Noùi Ñaàu 4 Baøi 1 : Linux Laø Gì 5 Baøi 2 : Taïi Sao Phaûi Söû Duïng Linux 7 Baøi 3 : Lòch Söû Phaùt Trieån Cuûa Linux Vaø Phaân Phoái Ñeán Ngaøy Nay 8 Baøi 4 : Kieán Truùc Cuûa Moät Heä Ñieàu Haønh Linux 10 Baøi 5 : Caùc Baûn Phaùt Haønh Cuûa Linux 12 Baøi 6 : Lôïi Ích Cuûa Khi Söû Duïng Linux 13 Baøi 7 : Baát Tieän Cuûa Linux 15 Baøi 8 : Khía Caïnh Thöông Maïi Cuûa Linux 19 Baøi 9 : Ai Naém Quyeàn Sôû Höõu Linux 20 Baøi 10 : Töø Ñaây 22 Lôøi noùi ñaàu Coù theå noùi Linux laø heä ñieàu haønh UNIX cho maùy tính ñeå baøn. Maõ nguoàn vaø caùc phaàn meàn mieãn phí giuùp Linux trôû thaønh moät trong nhieàu heä ñieàu haønh chaïy treân PC ñang phaùt trieån. Neáu nhö phaûi xeùt ñeán chi phí cho vieäc mua baûn quyeàn phaàn meàm cho ñuùng vôùi phaùp luaän hieän haønh taïi vieät nam cuõng nhö treân tröông quoác teá, thì ta coù theå troâng ñôïi ôû Linux vaø caùc öùng duïng cuûa noù nhö moät caùch cöùu vieäc giaûm giaù thaønh saûn phaåm. Trong giaùo trình naøy chuùng ta khoâng coù tham voïng “ñi saâu ñi xa” maø chuùng ta chæ tìm hieåu sô boä nhaát veà Linux töø ñoù ñeå chuùng ta coù theå ñöa ra quyeát ñònh ñuùng ñaén laø coù neân söû duïng Linux hay khoâng ? BAI 1. LINUX LAØ GÌ Muoán tìm hieåu Linux tröôùc tieân baïn phaûi traû lôøi ñöôïc caâu hoûi “UNIX la gì? “. Linux laø moät döï aùn muïc ñích ban ñaàu laø taïo ra moät phieân baûn unix coù theå chaïy ñöôïc treân nhöõng maùy tính coù chíp Intel nhöõng maùy naøy thöôøng ñöôïc goïi noâm na laø maùy vi tính töông thích vôùi PC cuûa IBM. coù theå noùi unix laø heä ñieàu haønh phoå bieán nhaát vaø linh hoaït nhaát hieân nay cho caùc chaïm maùy chæ ñaàu tieân (high-end). Trong ñeà taøi naøy seõ giaûi thích taïi sao baïn choïn moät baûn Linux gioáng nhu Unix thay vì choïn trong nhöõng heä ñieàu haønh chaïy treân neàn Intel nhö MS-DOS, Windowns 95/98, Windowns NT, hoaëc OS/2. Linux laø moät heä ñieàu haønh cho nhieàu neàn maùy tính khaùc nhau nhöng tröôùc tieân laø cho PC neàn Intel. Heä ñieàu haønh coù haøng traêm nhaø laäp trình trình raûi raùc treân tham gia thieát keá vaø xaây döïng, vôùi muïc tieâu laø taïo ra moät baûn nhaùi (clone) UNIX hoaøn toaøn khoâng leä phuï thuoäc vaøo phaàn meàn naøo coù ñaêng kyù taùc quyeàn naøo, vaø caû theá giôùi ñeàu coù theå söû duïng thoaûi maùi. Thöïc ra töø khôûi thuûy, Linux laø thuù tieâu khieån cuûa Linus Torvalds, luùc baáy giôø laø sinh vieân Ñaïi hoïc Henlsinki taïi Phaàn Lan. Tovalds, muoán taøo ra moät phieân baûn thay theá cho heä ñieà haønh Minix voán laø moät heä thoáng nhö UNIX ñeå chaïy caùc PC neàn Intel. Veà cô baûn Linux laø moät clone UNIX, nghóa laø vôùi Linux baïn seõ coù ñöôïc nhieàu thuaän lôïi cuûa UNIX. Tính ña nhieäm thöïc ( preemptive multitasking ) cuûa Linux giuùp chöông trình cuûa baïn chaïy ñöôïc nhieàu chöông trình cuøng luùc, vaø moãi chöông trình nhö theá coù theå töï chaïy lieân tuïc. Moät soá heä khaùc, chaúng haïn nhö Windown 3.1 cuõng cho pheùp baïn chaïy nhieàu chöông trình, song khi baïn chuyeån töø chöông trình moät sang chöông trình hai thì chöông trình moät seõ ngöøng chaïy. Windown 95 vaø Windowns NT gaàn vôùi Linux hôn vì cho pheùp chaïy ña nhieäm thöïc. Vôùi Linux, baïn coù theå cuøng luùc thöïc hieän moät soá chöông trình nhö sau: chuyeån taäp tin, in hoà sô, sao cheùp ñóa meàm,söû duïng CD-ROM, vaø chôi troø chôi. Linux laø heä ñieàu haønh hoaøn toaøn multiuser ( ña ngöôøi duøng), nghóa laø nhieàu ngöôøi coù theå cuøng ñaêng nhaäp vaø cuøng luùc söû duïng heä thoáng. Maëc duø öu ñieåm naøy khoâng maáy noåi baät ñoái vôùi moät maùy PC ôû nhaø, song neáu trong caùc coâng ty hoaëc tröôøng ñaïi hoïc, nhieàu ngöôøi cuøng luùc coù theå söû duøng chung taøi nguyeân, töø ñoù giaûm chi phí ñaàu tö cho maùy moùc. Ngay caû khi ôû gia ñình, baïn cuõng coù theå vaøo heä thoáng nhieàu account khaùc nhau qua caùc ñaàu cuoái aûo (virtual terminal ). Cuõng töø moâi tröôøng gia ñình, baïn coù theå töï toå chöùc dòch vuï maïng rieâng cuûa mình baèng caùch söû duïng Linux vaø nhieàu modem Linux cung caáp cho baïn ñoïc moät cô hoäi hoïc taäp maø hieän nay chöa coù heä ñieàu haønh so saùnh ñöôïc. Coù linux, baïn coù moät heä ñieàu haønh ñaày ñuû bao goàm caû maõ nguoàn. Trong khi ñoù caùc heä ñieàu haønh thöông maïi khaùc khoâng bao giôø tieát loä maõ nguoàn. Cuoái cuøng. Linux mang cho baïn baàu khoâng khí hoãn mang cuûa cuoäc caùch maïng PC tröôùc kia. Vaøo khoaûng thaäp nieân 1970, maùy ñieän toaùn laø moät saân chôi rieâng cuûa caùc toå chöùc lôùn, chaúng haïn nhö chính quyeàn, doanh nghieäp lôùn, vaø tröôøng ñaïi hoïc. Ngöôøi bình thöôøng khoâng coù cô hoäi söû duïng nhöõng kyø dieäu aáy cuûa khoa hoïc. Song vôùi söï xuaát hieän cuûa boä vi söû lyù vaø nhöõng maùy tính caù nhaân ñaàu tieân, moïi vieäc ñaõ thay ñoåi. Thoaït tieân PC laø ñaát duïng voõ cuûa giôùi hacker, caùc tay chuyeân moân veà vi tính. Hoï thaâm nhaäp nhöõng heä thoáng PC sô khai vì caùc heä naøy khoâng laøm ñöôïc gì nhieàu neáu tính ôû goùc ñoä naêng suaát. Nhöng vôùi kinh nghieäm tích luyõ daàn daàn theo naêm thaùng, caùc hacker laïi trôû thaønh nhöõng nhaø doanh nghieäp, vaø cuøng luùc vôùi khaû naêng ngaøy caøng cao cuûa maùy moùc PC trôû thaønh phoå bieán. Ngaøy nay laïi coù cuoäc caùch maïng ôû lónh vöïc phaàn meàn heä thoáng, nghóa laø heä ñieàu haønh. Linux ñaïi dieän cho haønh ñoäng ly khai moät heä thoáng caùc toå chöùc to lôùn kieåm soaùt, moät heä thoáng nhaân danh thò phaàn ñeå laøm sô cöùng oùc saùng taïo vaø moïi caûi bieán. BAØI 2. TAÏI SAO SÖÛ DUÏNG LINUX ? Baïn ñeán vôùi linux vì ñaây laø moät trong nhöõng heä ñieàu haønh mieãn phí hieän nay, coù khaû naêng ña chöông ña nhieäm cuøng luùc cho nhieàu ngöôøi söû duïng treân caùc neàn phaàn cöùng töông thích vôùi PC cuûa IBM. So vôùi nhöõng heä ñieàu haønh khaùc mang naëng tính thöông maïi, Linux giuùp baïn traùnh ñöôïc nhöõng raøng buoäc nhö thænh thoaûng laïi phaûi naâng caáp, vaø moãi laàn nhö theá laïi phaûi naâng caáp nhöõng öùng duïng vaø traû nhieàu khoaûn tieàn quaù ñaùng. Nhieàu öùng duïng cho Linux ñöôïc öùng duïng mieãn phí treân Internet cuõng nhö maõ nguoàn môû cuûa Linux. töø ñoù baïn coù theå laáy maõ nguoàn veà, sau ñoù chænh söûa vaø môû roäng heä ñieàu haønh theo nhu caàu rieâng cuûa baïn, moät vieäc maø baïn khoâng theå naøo thöïc hieän ñöôïc vôùi nhöõng heä nhö Windows, NT, Windows95… Tuy nhieân, vieäc ñöôïc ñoäc laäp vôùi nhöõng coâng ty thöông maïi cuõng laø moät theá yeáu cuûa Linux. bôûi khoâng moät coâng ty thöông maïi rieâng reõ naøo nhaän trôï giuùp Linux, do ñoù baïn khoâng theå goïi ñieän ñeå hoï ñeán giuùp ñôõ. Tuy theá, vôùi söï phaùt trieån cuûa Internet, caùc toå chöùc hoã trôï ngöôøi duøng Linux ñaõ taïo neân voâ soá caùc site, caùc forum ñeå höôùng daãn baïn moïi vaán ñeà veà Linux. Ngoaøi ra Linux coù theå khoâng chaïy toát vôùi moät soá phaàn cöùng. Vieäc hoûng hoùc vaø xoaù maát taäp tin döõ lieäu treân heä cuûa baïn coù theå xaûy ra bôûi vì Linux luoân thay ñoåi vaø chöa qua quaù trình thöû nghieäm khaét khe naøo tröôùc khi ñöôïc tung ra. Linux khoâng phaûi laø moùn ñoà chôi maø laø moät heä thoáng ñöôïc thieát keá nhaèm ñem ñeán cho ngöôøi söû duïng caûm giaùc cuøng tham gia vaøo moät döï aùn môùi, cuõng töïa nhö hoài thôøi kyø caùch maïng PC. Tuy nhieân Linux töông ñoái oån ñònh treân nhieàu heä thoáng vaø giôùi thieäu cho baïn moät cô may khoâng quaù toán keùm ñeå hoïc vaø söû duïng moät trong nhöõng heä ñieàu haønh ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng nhaát treân theá giôùi hieän nay: UNIX, vaø nhieàu coâng ty baùn CD-ROM vaø haõng saûn xuaát phaàn meàn, chaúng haïn nhö Red Hat vaø Caldera hieän ñang uûng hoä heä ñieàu haønh Linux. Caû IBM, anh caû xanh (big blue), ñeán nay cuõng ñaàu tö xaây döïng caùc maùy tính, chip hoã trôï Linux. Ngoaøi ra chuùng ta coøn coù theâm nhieàu phieân baûn phaàn meàn Linux khaùc nhau cuûa caùc coâng ty khaùc nhau nhö TurboLinux,SuSE Linux ,… Linux laø moät khaû naêng thay theá cho caùc heä thoáng UNIX khaùc vaø coù theå thay theá caùc heä ñieàu haønh ñoâi khi ñaét tieàn aáy. Ví duï taïi sôû laøm, neáu baïn coù laäp trình treân UNIX thì veà nhaø baïn coù khuynh höôùng söû duïng moät heä naøo ñoù gioáng UNIX. Neáu baïn laø moät quaûn trò vieân UNIX ôû cô sôû laøm vieäc, thì ngay taïi nhaø baïn coù theå söû duïng Linux ñeå thöïc hieän moät soá coâng vieäc. Linux cuõng giuùp baïn deã daøng truy caäp Internet vaø nhöõng gì coøn laïi cuûa xa loä thoâng tin. Moät vaán ñeà teá nhò laøm cho Linux deã ñeán vôùi ngöôøi duøng laø Linux maõ nguoàn cho moïi ngöôøi. Chính ñieàu naøy laøm cho moät soá quoác gia daàu tö nghieân cöùu Linux ñeå khoâng leä thuoäc vaøo phaàn meàn coù saün (nhö Windows). Hoï cho raèng maëc duø Windows raát deå söû duïng nhöng khoâng theå baûo ñaûm beân döôùi heä ñieàu haønh kín naøy, caùc thoâng tin caù nhaân hay quoác gia cuûa hoï coù bò thu toùm veà moät toå chöùc hay moät quoác gia naøo khaùc hay khoâng. Ta coù theå thaáy Trung Quoác hieän nay ñang phaùt trieån heä ñieàu haønh Hoàng Kyø töø kernel cuûa Linux ñeå coù theå daàn thay theá Windows, cuõng töông töï nhö moät loaïi chip môùi Hoàng Taâm ñeå thay theá Intel ( chuùng ta khoâng bieát khi naøo hoï nghieân cöùu xong?). Taïi Vieät Nam, vieäc nghieân cöùu ñeå xaây döïng moät heä ñieàu haønh Vieät Nam ñaõ thu ñöôïc moät soá thaønh coâng nhaát ñònh. Nhö chuùn ta ñaõ bieát ñeán Linuxvn vaø CMC Redhat Linux phieân baûn tieáng vieät. BAØI 3. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA LINUX VAØ CAÙC PHAÂN PHOÁI NGAØY Naêm 1991, Linus Torvalds, sinh vieân tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp Helsinki Phaàn lan baét ñaàu xem xeùt Minix, moät phieân baûn cuûa UNIX laøm ra vôùi muïc ñích nghieân cöùu caùch taïo ra moät heä ñieàu haønh UNIX chaïy treân PC vôùi boäi vi söû lyù Intel 80386. Ngaøy 25/8/1991, Linus cho ra version 0.01 vaø thoâng baùo treân comp.os.minix veà döï ñònh cuûa mình veà Linux. 1/1992, Linus cho ra version vôùi shell vaø trình bieân dòch C. Linux khoâng caàn minix nöõa ñeå phieân dòch laïi heä ñieàu haønh cuûa mình, Linus ñaõ ñaët teân heä ñieàu haønh cuûa mình la Linux. 1994, phieân baûn chính thöùc 1.0 ñöôïc phaùt haønh. Linux laø moät heä ñieàu haønh daïng UNIX chaïy treân maùy PC vôùi boä ñieàu khieån trung taâm (CPU) Intel 80386 trôû leân, hay caùc boä vi söû lyù trung taâm töông thích AMD, Cyrix. Linux ngaøy nay coù theå chaïy treân maùy Macintosh hoaëc SUN Space. Linux thoaû maõn chuaån POSIX.1. Linux ñöôïc vieát toaøn boä töø con soá khoâng, töùc laø khoâng söû duïng moät doøng leänh naøo cuûa UNIX, tuy nhieân hoaët ñoäng cuûa Linux hoaøn toaøn döïa treân nguyeân taéc ñieàu haønh UNIX. Vì vaäy moät ngöôøi naém ñöôïc Linux seõ naém ñöôïc UNIX. Chuù yù raèng giöõa caùc UNIX söï khaùc nhau cuõng khoâng keùm gì giöõa UNIX vaø Linux Linux laø heä ñieàu haønh phaùt haønh mieãn phí, phaùt trieån treân maïng Internet, töïa UNIX vaø ñöôïc söû duïng treân maùy tính caù nhaân. Linux ñaõ phaùt trieån nhanh choùng vaø trôû leân phoå bieán trong thôøi gian ngaén. Noù nhanh choùng ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng vì moät trong nhöõng lyù do khoâng phaûi traû tieàn baûn quyeàn. Moïi ngöôøi coù theå deã daøng download töø Internet hay mua taïi caùc hieäu baùn CD. Linux laø heä dieàu haønh coù heänaêng cao, trong taát caû caùc maùy tính coù caáu hình cao nhaát hay thaáp nhaát. Heä ñieàu haønh naøy hoã trôï caùc maùy tính söû duïng 32 cuõng nhö 64 bit vaø raát nhieàu phaàn meàn khaùc nhau. Quaù trình phaùt trieån Linux ñöôïc taêng toác qua söï phaùt trieån chöông trình GNU. Ñoù laø moät chöông trình phaùt trieån caùc UNIX coù khaû naêng chaïy treân nhieàu neàn taûng khaùc nhau. Ñeán cuoái naêm 2001 phieân baûn môùi nhaát cuûa Linux kernel laø 2.4.2-2 coù khaû naêng ñieàu khieån caùc maùy ña boä vi söû lyù vaø raå nhieàu caùc tính naêng khaùc. BAØI 4. KIEÁN TRUÙC CUÛA HEÄ ÑIEÀU HAØNH LINUX Ngöôøi Duøng Shell Öùng Duïng TIEÄN ÍCH Kernel Phaàn Cöùng 1/ Haït Nhaân Laø trung taâm cuûa ñieàu khieån cuûa heä ñieàu haønh Linux, chöùa caùc maõ ñieàu khieån hoaït ñoäng toaøn boä heä thoáng. Haït nhaân ñöôïc phaùt trieån khoâng ngöøng, thöôøng coù hai phieân baûn môùi nhaát, moät phieân baûn daïng phaùt trieån môùi nhaát vaø moät baûn oån ñònh nhaát. Kerner ñöôïc thieát keá theo daïng modul, do vaäy kích thöôùc thaät cuûa kernel raát nhoû. Chuùng chæ taûi nhöõng boä phaän caàn thieát leân boä nhôù, caùc boä phaän khaùc seõ ñöôïc taûi leân neáu caàn thieát. Nhôø vaäy so vôùi heä ñieàu haønh khaùc Linux khoâng söû duïng laõng phí boä nhôù nhôø khoâng taûi moïi thöù leân maø khoâng caàn quan taâm noù coù söû duïng hay khoâng. Kernel ñöôïc xem laø traùi tim cuûa heä ñieàu haønh Linux, ban ñaàu phaùt trieån cho caùc CPU Intel 80386. ñieåm maïnh cuûa loaïi CPU naøy laø khaû naêng quaûn lyù boä nhôù. Kernel cuûa Linux coù theå truy xuaát tôùi toaøn boä tính naêng phaàn cöùng cuûa maùy. Yeâu caàu cuûa caùc tröông trình caàn raát nhieàu boä nhôù, trong khi boä nhôù heä thoáng raát ít boä nhôù, heä ñieàu haønh söû duïng khoâng gian ñaõ hoaùn ñoåi ñeå löu caùc tröõ caùc döõ lieäu xöû lyù cuûa tröông trình. Swap space cho pheùp ghi caùc trang boä nhôù xuaát caùc vò trí giaønh saün trong ñóa coi noù nhö laø phaàn môû roäng cuûa vuøng nhôù chính. Beân caïnh söû duïng swap space, Linux coøn hoã trôï nhöõng ñaëc tính sau: ° baûo veä vuøng nhôù giöõa caùc tieán trình, ñieàu naøy khoâng cho pheùp moät tieán trình laøm taét toaøn boä heä thoáng. ° chæ taûi caùc chöông trình khi caàn thieát. 2.shell Shell cung caáp taäp leänh cho ngöôøi duøng thao taùc vôùi kernel ñeå thöïc hieän coâng vieäc. Shell ñoïc caùc leänh töø ngöôøi duøng vaø söû lyù. Ngoaøi ra shell cung caáp moät soá ñaëc tính khaùc nhö chuyeån höôùng xuaát nhaäp, ngoân ngöõ leänh ñeå taïo caùc taäp tin töông töï taäp tin bat trong DOS. Coù nhieàu loaïi shell ñöôïc söû duïng trong Linux. Ñieåm quan troïng ñeå phaân bieät caùc shell vôùi nhau laø boä leänh cuûa shell. Ví duï, C shell thì söû duïng caùc leänh töông töï ngoân ngöõ C, Bourne shell thì duøng caùc ngoân ngöõ leänh khaùc. Shell söû duïng chính trong Linux laø GNU Bourne Again Shell. Shell naøy laø shell phaùt trieån töø Bourne shell, laø shell duøng chính trong heä thoáng UNIX vôùi nhieàu tính naêng môùi nhö : ñieàu khieån caùc tieán trình, caùc leänh history, teân taäp tin daøi… 3. Caùc Tieän Ích Caùc tieän ích ñöôïc ngöôøi duøng thöôøng xuyeân söû duïng. Noù ñöôïc duøng cho nhieàu thöù nhö thao taùc taäp tin, ñóa neùn, sao löu taäp tin…tieän ích trong Linux coù theå laø caùc leänh thao taùc hay tröông trình giao dieän ñoà hoïa. Haàu heát caùc tieän ích trong Linux laø saûn phaåm cuûa chöông trình GNU. Linux coù saün raát nhieàu tieän ích nhö chöông trình bieân dòch, trình gôõ loãi, soaïn vaên baûn… tieän ích coù theå ñöôïc söû duïng bôûi ngöôøi duøng hoaëc heä thoáng, moät soá tieän ích ñöôïc xem laø chuaån trong heä thoáng Linux nhö passwd, ls, ps, vi… 4. Caùc Tröông Trình Öùng Duïng. Khaùc vôùi caùc tieän ích, caùc öùng duïng nhö trong chöông trình word, heä thoáng quaûn trò cô sôû giöõ lieäu… laø caùc chöông trình coù ñoä phöùc taïp lôùn vaø ñöôïc caùc nhaø saûn xuaát vieát ra. baøi 5. caùc baûn phaùt haønh cuûa Linux Linux ñöôïc phaùt haønh bôûi nhieàu toå chöùc khaùc nhau, moãi toå chöùc nhö theå ñeàu coù moät boä chöông trình keøm theo nhoùm taäp tin noøng coát cuûa Linux. Moãi baûn phaùt haønh Linux cuûa caùc CD-ROM ñeàu döïa treân moät phieân baûn noøng coát (kernel) naøo ñoù. Ví duï nhö RedHat 6.2 döïa vaøo kernel 2.2.4. Vôùi Red Hat, caùc kernel Linux ñöôïc chöùa trong heä thoáng Red Hat Package Management (RPMS) vaø ñöôïc caøi ñaët nhö laø moät phaàn cuûa heä thoáng naøy. Open Linux cuûa Casldera cuõng nhö theá vì caêc cöù treân baûn phaùt haønh Red Hat. Baûn phaùt haønh HOWTO cuõng cung caáp moät danh saùch chi tieát cuûa caùc baûn Linux. BAØI 6. LÔÏI ÍCH CUÛA LINUX Söû duïng Linux baïn seõ coù nhieàu lôïi ñieåm. Trong soá nhöõng heä ñieàu haønh thoâng duïng nhaát hieän nay, Linux laø heä ñieàu haønh mieãn phí ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng nhaát hieän nay. Vôùi PC IBM, Linux cuõng cung caáp moät heä thoáng ñaày ñuû chöùc naêng multitasking vaø multiuser laäp saün taän duïng ñöôïc söùc maïnh söû lyù cuûa maùy 386 cao hôn. Ñeán vôùi baïn, baûn thaân Linux cuõng coù saün toaøn boä nghi thöùc maïng TCP/IP, giuùp baïn deã daøng keát noái Internet vaø guûi thö ñieän töû. Linux cuõng coù Xfree86, moät giao dieän ñoà hoaï GUI ñaày ñuû, caên cöù treân heä X Windows. Xfree86 laø moät öùng duïng cuûa X Windows coù theå phaùt haønh mieãn phí chung vôùi Linux . Xfree86 cung caáp cho baïn caùc yeáu toá GUI phoå bieán ôû moät soá neàn GUI thöông maïi khaùc, chaúng haïn nhö Windows hoaëc OS/2. Hieän nay nhöõng thöù keå treân ñeàu coù saün cho Linux vì cô baûn khoâng maát tieàn mua. Coù chaêng baïn chæ maát chi phí cho vieäc taûi töø Internet xuoáng hoaëc traû cöôùc phí böa ñieän. 6.1 khaû naêng thích öùng cuûa caùc heä môû khaû naêng thích öùng cuûa heä ñieàu haønh giuùp baïn chuyeån noù töø moät neàn naøy sang neàn khaùc maø vaãn hoaït ñoäng toát. UNIX laø heä ñieàu haønh coù tính töông thích cao. Tröôùc kia UNIX chæ hoaït ñoäng treân moät neàn duy nhaát, ñoù laø maùy ñieän toaùn mini DEC PDP-7. hieän nay UNIX coù khaû naêng chaïy baát cöù treân neàn naøo, töø maùy tính xaùch tay cho ñeán loaïi maùy tính lôùn daïng mainframe. Nhôø thích öùng naøy, caùc maùy tính ñieän toaùn chaïy Linux treân neàn khaùc nhau coù theå lieân laïc vôùi nhau moät caùch chính xaùc vaø höõu hieäu vôùi caùc neàn khaùc. Nhöõng heä naøy coù theå hoaït ñoäng maø khoâng caàn boå xung theâm baát cöù giao dieän thöông maïi ñaét tieàn naøo, maø thoâng thöôøng baïn phaûi moùc tieàn tuùi ra mua sau khi mua nhöõng heä ñieàu haønh khaùc. 6.2 Öùng Duïng Hieän nay Linux coù haøng ngaøn öùng duïng, bao goàm caùc chöông trình baûng bieåu, cô sôû döõ lieäu, söû lyù vaên baûn, phaùt trieån öùng duïng, vieát baènng nhieàu ngoân ngöõ ñieän toaùn, chöa keå nhöõng phaàn meàn vieãn thoâng troïn goùi, ngoaøi ra Linux cuõng coù haøng loaït caùc troø chôi giai trí treân neàn vaên baûn hoaëc ñoà hoaï. 6..3 lôïi ích cho giôùi chuyeân nghieäp ñieän toaùn. Ñeán vôùi Linux, giôùi chuyeân nghieäp seõ coù moät loaïi coâng cuï phaùt trieån chöông trình, bao goàn caùc boä phieân dòch cho nhieàu ngoân ngöõ laäp trình, chaúng haïn nhö C, C++, Pascal… neáu baïn khoâng thích söû duïng nhöõng ngoân ngöõ vöøa keå, Linux saün saøn cung caáp cho baïn nhieàu duïng cuï nhö Flex vaø Bison ñeå baïn xaây döïng ngoân ngöõ ñieän toaùn rieâng cho mình. Baïn cuõng coù theå duøng ngoân ngöõ Pascal thong qua FreePascal. Linux cuõng taïo cho baïn ñieàu kieän cho baïn lieân laïc vôùi caùc heä vaên phoøng coâng ty baïn. Neáu baïn laø quaûn trò vieân maïng UNIX , Linux coù theå giuùp baïn laøm vieäc taïi nhaø. Hai yù nieäm ñöôïc moïi ngöôøi ñeà caäp nhieàu nhaát hieän nay laø heä thoáng môû ( open system) vaø khaû naêng hoaït ñoäng lieân thoâng (interoperability), caû hai ñeàu noùi veà khaû naêng cuûa heä ñieàu haønh coù theå lieân laïc vôùi nhau. Phaàn lôùn caùc heä môû ñoøi hoûi thoaû tieâu chuaån töông thích POSIX ( giao tieáp heä ñieàu haønh khaû chuyeån ), Linux ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu aáy Linux ñöôïc thieát keá thích öùng vôùi maõ nguoàn môû, ñeå trong tröôøng hôïp coâng ty baïn ñang chaïy tröông trình naøo ñoù cuûa UNIX , baïn coù theå laøm cho Linux thích öùng nhanh choùng vôùi heä aáy. 6.4.Hacker Veà cô baûn, Linux ñöôïc xaây döïng bôûi caùc hacker. Maëc duø trong xaõ hoäi hieän nay hacker haøm moät yù tieâu cöïc, song neáu theo ñònh nghóa ban ñaàu thì hacker ñieän toaùn khoâng phaûi laø toäi phaïm. Bôûi vì cô baûn, ñoäng taùc hacking nghóa laø tìm hieåu roát raùo nhöõng gì coù beân trong moät heä thoáng cho ñeán töøng chi tieát moät, vaø coù khaû naêng söûa chöõa neáu heä thoáng aáy bò hö hoûng. Ña soá caùc hacker khoâng xaâm nhaäp heä thoáng vì tieàn baïc hoaëc traû thuø ai ñoù. Maëc duø veà sau naøy vaãn coù moät soá ngöôøi vöôït quaù giôùi haïn ñaáy vaø bò taäp theå hacker goïi laø cracker. Giôùi hacker ñieän toaùn bò xuùc phaïm khi moïi ngöôøi xem hoï nhö luõ cracker phaù hoaïi, maø xaõ hoäi goïi chung laø hacker. Thöïc ra hieän nay nhöõng hacker traéng (baïch ñaïo hacker) raát coù coâng trong vieäc phaùt hieän caùc loã hoång cuûa caùc phaàn meàn, giuùp moïi ngöôøi vaø chuû nhaân cuûa caùc phaàn meàn aáy caûnh giaùc tröôùc söï taán coâng cuûa caùc hacker ñen hay caùc toäi phaïm tin hoïc Linux seõ taïo cho baïn moät caûm gíac theá naøo laø hacker vaø chuùng ta hy voïng töø ñoù baïn seõ khoâng trôû thaønh cracker. Nôi ñaây coù saün moät phieân baûn UNIX hoaït ñoäng ñaày ñuû moïi chöùc naêng maø baïn coù quyeàn ra vaøo thoaûi maùi khoâng giôùi haïn, moät ñieàu maø baïn hieám gaëp ngoaøi ñôøi thaät, ngoaøi ñôøi, phaàn lôùn nhöõng ngöôøi söû duïng UNIX ñöôïc caáp cho moät account treân maùy UNIX vôùi quyeàn haïn thu heïp, do ñoù moät uer ( ngöôøi söû duïng bình thöôøng) khoâng theå söû duïng ñaàu ñuû caùc caâu leänh UNIX/ Linux . BAØI 7. BAÁT TIEÄN CUÛA LINUX Coù leõ baát tieän lôùn nhaát khi söû duïng Linux chính laø khoâng coù moät coâng ty naøo chòu traùch nhieäm phaùt trieån heä ñieàu haønh naøy. Neáu coù ñieàu gì truïc traëc hoaëc vaán ñeà phaùt sinh, baïn seõ khoâng coù moät soá ñieän thoaïi mieãn phí goïi cho boä phaän trôï giuùp kyõ thuaät. Tuy nhieân neáu suy nghó theâm moät chuùt, nhöõng soá ñieän thoaïi nhö theá coù bao giôø trôï gíup baïn thöïc söï chöa? Bieát bao nhieâu laàn sau khi baïn goïi laïi ñöôïc chæ sang soá khaùc, bieát bao nhieâu laàn baïn ñöôïc yeâu caàu ñaêng thaéc maéc cuûa mình leân maïng ñeå ñöôïc giaûi ñaùp? Vôùi Linux, maëc duø khoâng saün coù moät soá ñieän thoaïi hay kyõ thuaät naøo, song luoân saün haøng ngaøn ngöôøi söû duïng Linux thuoäc veà caùc nhoùm coäng ñoàng treân maïng ñeå chia seû khoù khaên cuûa baïn 7.1 Thieáu Trôï Giuùp Kyõ Thuaät Thieáu nguoàn trôï giuùp kyõ thuaät laø vaán ñeà khoâng chæ vôùi Linux maø vôùi caùc öùng duïng Linux. Maëc duø hieän coù nhieàu chöông trình mang tính thöông maïi daønh cho Linux, song ña phaàn laïi laø chöông trình mieãn phí do moät nhoùm nhoû bieân soaïn roài xong ñöa leân maïng cho caû theá giôùi xaøi chung. Taát nhieân hoï luoân nhaéc baïn laø hoï khoâng chòu traùch nhieäm neáu maùy cuûa baïn gaëp söï coá sau khi caøi ñaët phaàn meàn mieãn phí cuûa hoï. Duø sao thì cuõng coù nhieàu nhaø phaùt trieån phaàn meàn saün saøng traû lôøi caùc caâu hoûi. Vaø theo chuùng toâi, ñieàu naøy coù hai maët: noù coù lôïi khi reøn luyeän tính caån thaän cho chuùng ta trong vieäc caøi ñaët moät phaàn meàn, vaø haïi khi noù khieán chuùng ta maát nhieàu thôøi gian cho vieäc kieåm tra söï an toaøn cuûa heä thoáng 7.2 Caùc Vaán Ñeà Veà Phaàn Cöùng Moät ñieàu baát tieän nöõa laø thöïc söï Linux khoâng deã caøi ñaët vaø raát nhieàu khi khoâng töông thích vôùi moät vaøi phaàn cöùng naøo ñoù. Khoâng gioáng nhö vieäc saûn xuaát ra moät tröông trình mang tính thöông maïi, vôùi moät nhoùm chuyeân gia laøm chung vôùi nhau trong nhieàu thaùng trôøi nhaèm xaây döïng vaø thöû nghieäm moät phaàn meàn ñeå xem coù thoûa moät soá ñieàu kieän vaø phaàn cöùng naøo ñoù hay khoâng, caùc nhaø phaùt trieån Linux laø nhöõng ngöôøi soáng raûi raùc treân khaép haønh tinh naøy. Do ñoù khoâng theå coù moät tröông trình ñöôïc baûo ñaûm chaát löôïng nhö thoâng leä. Caùc nhaø phaùt trieån vöøa caûm thaáy chöông trình cuûa hoï duøng ñöôïc laø tung ra. Hôn nöõa caùc phaän cöùng maø Linux chaáp nhaän tuyø thuoäc vaøo loaïi maùy moùc maø caùc nhaø saûn xuaát phaùt trieån vaø söû duïng soaïn thaûo ñoaïn maõ. Chính vì theá maø Linux khoâng theå chaïy treân taát caû moïi neàn phaàn cöùng cuûa PC hieän nay. Neáu baïn coù phaàn cöùng thích hôïp coù leõ baïn seõ khoâng gaëp vaán ñeà khi caøi ñaët vaø chaïy Linux. Coøn neáu baïn khoâng coù phaàn cöùng caàn thieát… thì caùc nhaø phaùt trieån Linux hy voïng baïn seõ töï thu xeáp ñöôïc. Noùi cho cuøng thì Linux laø moät heä thoáng daønh cho daân hacker. 7.3. Khoâng Theå Söû Duïng Caùc Phaàn Meàn Hieäu Haønh Moät baát tieän nöõa laø caùc öùng duïng baïn ñang xaøi vôùi nhöõng heä ñieàu haønh nhö DOS hoaëc OS/2 seõ khoâng chaïy vôùi Linux. Nhöõng heä ñieàu haønh naøy coù theå “ cuøng chung soáng” vôùi Linux nhöng baïn khoâng theå chaïy hai heä ñieàu haønh cuøng moät luùc. Baïn coù theå caøi ñaët theâm moät chöông trình ñaëc bieät “VMWARE” ñeå giaû laäp moät hay nhieàu heä ñieàu haønh khaùc nhau chaïy treân cuøng moät maùy. Dó nhieân maùy cuûa baïn phaûi thoûa moät caáu hình thích hôïp. Hieän nay caùc tay hacker treân theá giôùi ñang xaây döïng nhöõng tröông trình chuyeân duïng cho vieäc giaû laäp moâi tröôøng Windows, DOS treân neàn Linux. Hieän nay coù nhieàu ngöôøi ñang soaïn thaûo nhöõng tröông trình giaû laäp Linux vaø coù khaû naêng chaïy DOS vaø caùc tröông trình Windows. Cuõng nhö ñang coù döï aùn mang teân Executor tìm caùc chaïy caùc chöông trình Macintosh vôùi Linux. Trong töông lai gaàn, Linux coù khaû naêng chaïy caùc öùng duïng Mac, DOS, vaø Windows. Doanh nghieäp Caldera ñaõ chuyeån WABI cuûa SUN sang Linux. WABI cho pheùp öùng duïng Windown 3.1 chaïy X vôùi Linux. Caldera baùn saûn phaåm vöøa keå keøm vôùi nhieàu öùng duïng Linux, tuy nhieân Caldera laïi bieán khoâng phieân baûn Red Hat ñeå chaïy caùc öùng duïng do haõng baùn ra. Caldera hieän ñang thöû chuyeån moät phieân baûn DOS mang teân DR DOS sang Linux . Wine cuõng ñöôïc söû duïng nhö moät moâi tröôøng Windows giaû laäp ñeå coù theå chaïy caùc öùng duïng Windows trong Linux. Muoán caøi ñaët Linux baïn phaûi phaân vuøng laïi oå cöùng maùy tính, maëc duø khoâng phaûi luùc naøo cuõng nhaát thieát nhö vaäy. Baïn phaûi xoaù moät phaàn oå cöùng chöùa chöông trình vaø döõ lieäu coù saün trong ñoù. Hieän nay vieäc caøi Linux maø khoâng phaân vuøng laïi oå cöùng ñaõ ñöôïc giaûi quyeát nhöng chaïy vaãn coøn chaäm. Do ñoù khi döï ñònh caøi ñaët Linux baïn neân backup oå cöùng vaøi laàn. OÅ cöng cuõng caàn phaûi coøn ñuû choã cho caû Linux vaø nhöõng phaàn meàm khaùc, baïn phaûi quyeát ñònh caùi naøo giöõ laïi vaø caùi naøo boû ñi. Baïn coù nhieàu löïa choïn ñeå phaân vuøng laïi oå cöùng. Chaúng haïn baïn daønh choã rieâng cho DOS va Linux, hoaëc baïn chaïy chöông trình phaân vuøng oå cöùng maø khoâng phaûi xoaù caùc taäp tin coù saün. Tuy nhieân ruûi ro maát döõ lieäu vaãn coøn ñoù. Khi phaân vuøng laïi oå cöùng, baïn kieåm soaùt vuøng ñóa daønh rieân cho Linux höõu hieäu hôn, vaø Linux cuõng chaïy toát hôn. Dung löôïng ñóa daønh rieâng cho Linux tuyø vaøo vieäc baïn muoán caøi bao nhieâu öùng duïng. Baïn caàn coù ít nhaát 300 MB troáng treân oå ñóa maø baïn muoán caøi Linux ñoù laø chöa keå taát caû caùc chöông trình vaø döõ lieäu baïn muoán giöõ laïi töø heä ñieàu haønh tröôùc ñoù. Coøn neáu oå cöùng cuûa baïn coøn 3 GB thì quaù toát. 7.4 Thieáu Kinh Nghieäm Ñieàu baát tieän cuoái cuøng laø baïn phaûi hoïc caùch quaûn lyù Linux , khoâng gioáng nhö caùc heä ñieàu haønh khaùc UNIX vaø Linux caàn phaûi ñöôïc quaûn lyù. Ngöôøi quaûn lyù ôû ñaây thöôøng laø quaûn trò vieân heä thoáng. Coâng vieäc quaûn trò vieân heä thoáng thöôøng laø theâm bôùt accout cuûa caùc user, ñeàu ñaën backup heä thoáng caøi ñaët theâm phaàn meàn môùi, thieát laäp caáu hình heä thoáng, vaø giaûi quyeát caùc hoûng hoùc. Tuy nhieân thoâng thöôøng, caùc heä ñieàu haønh UNIX khaù oån ñònh, baïn coù theå caøi moät laàn ñeå noù töï chaïy, khaû naêng töï ñieàu chænh cuûa heä UNIX döôøng nhö toát hôn heä Windows khaù nhieàu ? 7.5. Khaéc Phuïc Nhöõng Nhöôïc Ñieåm Vì töø luùc khôûi thuyû Linux laø moät heä thoáng cuûa hacker, vaø daân hacker khoaùi maøy moø söûa chöõa caùc hoûng hoùc cuûa heä thoáng, do ñoù coù theå söû duïng Linux laàn ñaàu seõ coù caûm giaùc coâ ñôn trong coõi ñôøi naøy. Tuy nhieân hieän nay Linux caøng phoå bieán vì theá taøi nguyeân ngaøy caønh phong phuù. Ña phaàn caùc phaùt haønh Linux ñeàu keøm theo haøng ngaøn trang taøi lieäu. Baïn deã daøng tìm thaáy nhöõng thoâng tin töông töï taïi thö muïc/DOCS treân caùc CD- ROM. Ñöøng queân baây giôø ñaõ coù nhieàu taïp chí chuyeân cho Linux, vaø treân Internet luoâng coù nguoàn thoâng tin thích hôïp, chöa keå ñeán ñoäi nguõ nhöõng ngöôøi söû duïng Linux saün saøng giuùp ñôõ baïn. 7.6.Nhöõng Yeáu Ñieåm Ñang Daàn Bieán Maát Maëc duø chöa moät laàn khaéc phuïc heát nhöõng baát tieän noùi treân, song chuùng ñang daàøn bieán maát bôûi vì nhieàu coâng ty ñang ñaàu tö cho Linux vaø ñöa ra nhieàu giaûi phaùp môùi. Hai trong soá nhöõng coâng ty ñoù laø ñoù laø Red Hat vaø Caldera. BAI 8: AI NAÉM QUYEÀN SÔÛI HÖÕU LINUX IBM giöõ baûn quyeàn OS/2, trong khi MS-DOS vaø MS Windows thuoäc veà Micrsoft. Vaäy ai laø ngöôøi sôû höõu Linux ? ñieàu khaúng ñònh thöù nhaát: Linux khoâng phaûi laø phaàn meàn coâng coäng, bôûi vì nhieàu thaønh toá cuûa Linux ñaõ ñöôïc ñaêng kyù taùc quyeàn. Linus Torvalds giöõ taùc quyeàn kernel cô baûn cuûa Linux. Doanh nghieäp Red Hat laø chuû cuûa phieân baûn Rad Hat, vaø Patrick Volkerding giöõ taùc quyeàn baûn Slackware. Nhieàu tieän ích cuûa Linux thuoäc taùc quyeàn GPL. Thöïc teá laø Torvalds cuøng nhieàu ngöôøi ñoùng goùp cho Linux ñaõ ñaët coâng trình cuûa mình döôùi söï baûo veä GNU GPL. Baûn quyeàn aáy ñoâi khi ñöôïc goïi dí doûm laø GNU Copyleft ñeå chôi laïi chöõ Copyright. Baûn quyeàn naøy aùp duïng cho moï phaàn meàn naøo saûn xuaát theo GNU vaø Free Sofware Foundation. Baûn quyeàn cho pheùp caùc laäp trình vieân taïo ra phaàn meàn cho taát caû moïi ngöôøi. Neùt cô baûn cuûa GNU laø moïi ngöôøi ñeàu coù theå söû duïng phaàn meàn ñoù, neáu ai thích thì coù theå chænh söa theo nhu caàu rieâng cuûa mình. Ñieàu quan troïng laø khi chænh söûa roài khoâng ñöôïc giöõ rieâng baû chæng söûa aáy maø phaûi phoå bieán roäng raõi cho ngöôøi khaùc söû duïng vaø tieáp tuïc thay ñoåi theo yù hoï. Baûn taùc quyeàn GNU, coøn goïi laø GPL, cho pheùp taùc giaû chöông trình giöõ taùc quyeàn phaùp lyù, song taùc giaû ñeå cho ngöôøi khaùc thao taùc, thay ñoåi vaø baùn chöông trình môùi ñöôïc vieát laïi. Tuy nhieân moät khi ñaõ baùn ñi chöông trình roài thì ngöôøi baùn khoâng ñöôïc caám ngöôøi mua thay ñoåi chöông trình cuõ. Khi baùn chöông trình ñi baïn phaûi cung caáp maõ nguoàn. Ñoù laø lyù do taïi sao Linux ñeán vôùi baïn cuøng toaøn boä maõ nguoàn ñaày ñuû. BAØI 9. KHÍA CAÏNH THÖONG MAÏI CUÛA LINUX Nhieàu doanh nghieäp duøng Linux chaïy Wed server cho maïng Intranet cuûa hoï vì tính kinh teá cuûa Linux, Linux cuõng ñöôïc duøng cho nhieàu öùng duïng maïng khaùc nhau, ñeå laäp caàu daãn routing, vaø laøm böùc töôøng löûa. Nhieàu nhaø cung caáp dòch vuï Internet duøng Linux laøm heä ñieàu haønh chính Nhieàu chöông trình mang tính thöông maïi cuõng chaïy Linux. Moät soá cô quan nhö NASA cuõng duøng Linux ñeå hieån thò aûnh, bao goàm caû nhöõng hình aûnh haønh tinh coù ñoä phaân giaûi cao hoaëc nhöõng hieäu öùng hình aûnh ñaëc bieät cho nhöõng phim nhu Titanic. 9.1 Caùc Chöông Trình Thöông Maïi Töø Linux Maëc dung Red Hat ñaõ phaân phoái moät trong nhöõng baûn phaùt haønh phoå bieán nhaát cuûa Linux , doanh nghieäp naøy cuõng coù caùc saûn phaåm thöông maïi, nhö boä quaûn lyù troïn goùi ñöôïc phaùt haønh theo phöông thöùc GPL cho nhöõng baûn phaùt haønh khaùc. Song song vôùi nhöõng phieân baûn GBL cuûa Linux vaø RPM, Red Hat cuõng coù moät khung öùng duïng goïi laø Applixware, bao goàm moät phaàn meàn söû lyù vaên baûn, moät chöông trình baûng bieåu, moät chöông trình ñoà hoaï, duïng cuï thö tín, cuøng vôùi nhieàu duïng cuï trieån khai khaùc. Red Hat cuõng coù moät phieân baûn thöông maïi ñeå trieån khai vaø chaïy X theo Linux. Do ñoù neáu baïn ñaët mua, baïn seõ nhaän ñöôïc theâm caùc phaàn meàm coâng cuï ña daïng maø khoâng phaûi maát tieàn mua theâm license nhö ñoái vôùi MS Oficce,… 9.2. Caùc Chöông Trình Thöông Maïi Töø Caldera Thoaït tieân Caldera coù nhöõng baûn phaùt haønh töø maïng, caên cöù treân Red Hat döïa vaøo coâng ngheä Novell. Saûn phaåm theá heä cuûa hoï, Caldera Open Linux Base, laø moät coâng ngheä ñieàu haønh gioáng nhö UNIX vôùi chi phí thaáp, vôùi Kernel Linux 2.0 vaø baûn phaùt haønh Open Linux töø Caldera. Saûn phaåm naøy bao goàm moät giao dieän ñoà hoaï coù khaû naêng quaûn lyù heä thoáng caùc taøi nguyeân maïng chuû yeáu. Open Linux Base cuûa Caldera laø moät coång noái khoâng chuyeân duøng, bao goàm taát caû caùc nghi thöùc, dòch vuï khaùch haøng, server vaø router. Open Linux cuõng coù moät X server thöông maïi töø MetroLink vaø moät phieân baûn Linux ñaõ ñaêng kyù ñaày ñuû cuûa Netscape Navigator. Hieän nay Caldera taùch rieâng Open Linux thaønh hai phaàn khaùc nhau: moät chæ duøng cho maùy tính caù nhaân moät duøng cho maùy chuû Caldera cuõng coù baûn Coûel WordPerfrct cho Linux , cuøng vôùi boä öùng duïng vaên phoøng Internet. Nhieàu chöông trình thöông maïi töông töï töø Caldera coù trong CD Solution. Neáu muoán, baïn duøng Netscape ñeå xem qua trang ñaët haøng. Caldera cuõng ñöùng baûn quyeàn töông thích coâng ngheä WABI cuûa SonSof cho pheùp caùc end uer chaïy caùc öùng duïng Windows treân neàn Linux. BAØI 10. TÖØ ÑAÂY Coù theå noùi Linux laø heä ñieàu haønh UNIX cho maùy tính ñeå baøn. Maõ nguoàn vaø caùc phaàn meàn mieãn phí giuùp Linux trôû thaønh moät trong nhieàu heä ñieàu haønh chaïy treân PC ñang phaùt trieån. Neáu nhö phaûi xeùt ñeán chi phí cho vieäc mua baûn quyeàn phaàn meàm cho ñuùng vôùi phaùp luaän hieän haønh taïi vieät nam cuõng nhö treân tröông quoác teá, thì ta coù theå troâng ñôïi ôû Linux vaø caùc öùng duïng cuûa noù nhö moät caùch cöu cho vieäc giaûm giaù thaønh saûn phaåm.