Tiền và lạm phát

Chương 5 : TIỀN VÀ LẠM PHÁT I.TIỀN LÀ GÌ? Ngày nay phần lớn các giao dịch kinh tế của chúng ta đều được thực hiện thơng qua tiền. Đối với cá nhân, tiền vừa là phương tiện vừa là mục đích của hoạt động kinh tế. Đối với quốc gia, tiền được sử dụng như một cơng cụ điều tiết vĩ mơ. Trong thực tế tiền tệ đã trải qua nhiều hình thức, nhiều giai đoạn phát triển từ thấp đến cao theo thời gian của lịch sử và cĩ nhiều nhà kinh tế học đưa ra nhiều định nghĩa khác nhau về tiền chẳng hạn như: Tiền là một hình thức tồn trữ tài sản để sẵn sàng cho các giao dịch hay tiền là bất cứ phương tiện nào được thừa nhận chung để làm trung gian cho việc mua bán hàng hĩa... Chúng ta cần xác định rõ bản chất của đồng tiền đang được sử dụng để từ đĩ cĩ thể nắm giữ chúng như một cơng cụ phục vụ cho ý muốn của con người. I.1. Chức năng của tiền Tiền cĩ 3 chức năng cơ bản thơng dụng, đĩ là chức năng làm phương tiện trao đổi, phương tiện cất giữ giá trị, phương tiện thanh tốn. a) Phương tiện trao đổi Ý nghĩa của chức năng này là tiền được sử dụng như vật trung gian cho việc mua bán hàng hĩa. Đây là chức năng cơ bản nhất mà chúng ta đã dùng nĩ để đưa ra khái niệm về tiền. Muốn trở thành một phương tiện trao đổi tốt thì hệ thống tiền tệ phải đủ cỡ: lớn, vừa và nhở theo tỷ lệ phù hợp với cơ cấu kinh tế. Nếu nền kinh tế cĩ nhiều loại hàng hĩa cĩ giá trị thấp nhưng lại thiếu tiền lẻ thì sẽ gây khĩ khăn trong việc trong việc lưu thơng hàng hĩa. Ngược lại, nếu nền kinh tế cĩ nhiều loại hàng hĩa cĩ giá trị cao nhưng lại cĩ ít tiền lẻ thì việc di chuyển tiền bạc rất cồng kềnh, bất tiện. Ví dụ ở Việt Nam, cuộc đổi tiền ngày 10/9/1985 với tờ giấy 50 đồng cĩ giá trị lớn nhất đã khơng thể chi tiêu được vì thiếu tiền lẻ. Lúc đĩ dân chúng đã tự hạn chế các cuộc giao dịch nhỏ mà họ thấy khơng cần thiết lắm, làm thiệt hại cho sản xuất. Dưới thời Pháp thuộc, trước năm 1945 cũng cĩ hiện tượng thiếu tiền lẻ, dân chúng phải xé đơi tờ giấy bạc để trao đổi hàng hĩa. Ngồi ra, nếu như đồng tiền bị mất giá trầm trọng thì cũng khĩ thực hiện chức năng phương tiện trao đổi. Lúc đĩ mọi người khơng muốn bán hàng hĩa để lấy những đồng tiền vơ giá trị. Cơ chế hàng đổi hàng lại xuất hiện trở lại. Nĩi cách khác, người ta khơng muốn dùng đồng tiền đĩ để làm trung gian cho trao đổi hàng hĩa. Điều này đã từng xảy ra ở nước Đức vào năm 1923. khi tỷ lệ lạm phát lên đến 10 tỷ phần trăm! b) Chức năng làm phương tiện cất trữ giá trị Khi cất trữ một lượng tiền thì trong điều kiện giá cả khơng thay đổi, cũng cĩ ý nghĩa là cất trữ một lượng hàng hĩa cĩ giá trị tương đương. Vì vậy người ta sẵn sàng cất trữ giá trị hàng hĩa dưới dạng tiền tệ, để khi nào cần sử dụng hàng hĩa thì mới mua. Dùng tiền để cất trữ giá trị thuận tiện hơn cất trữ hàng hĩa rất nhiều, bởi vì nĩ gọn nhẹ, kín đáo, dễ lưu động và khĩ hư hỏng hơn nhiều loại hàng hĩa khác. Tiền cĩ thực hiện được chức năng cất trữ giá trị thì mới thực hiện được chức năng cơ bản của nĩ là làm phương tiện trao đổi. Sẽ khơng cịn giá trị gì cả. Vì vậy đây là chức năng làm điều kiện cho chức năng thứ nhất. Tuy nhiên , cần lưu ý rằng tiền khơng nhất thiết là tốt nhất. Cịn nhiều loại hàng hĩa khác cĩ thể cất trữ giá trị rất tốt, chẳng hạn như nhà cửa, đất đai, vàng bạc hay cả một bộ sưu tâp tem, một mĩn đồ cổ,…Song những loại hàng hĩa này cũng cĩ những điểm bất tiện của nĩ. Chẳng hạn như bạn muốn cất trữ giá trị dưới dạng đất đai thì địi hỏi phải cĩ một lượng tiền đủ lớn; mặt khác, khi muốn chuyển đổi ra hàng hĩa thì phải bán một mảnh đất đủ lớn và thường là mất nhiều thời gian. Tiền (cũng như tất cả các loại hàng hĩa khác) muốn thực hiện tốt chức năng cất trữ giá trị thì địi hỏi giá trị của nĩ phải được ổn định hoặc tốt hơn là được gia tăng theo thời gian. Một đồng tiền bị mất giá liên tục chắc chắn sẽ khơng ai muốn cất trữ nĩ, người ta sẽ chọn thứ khác để cất trữ. c) Chức năng phương tiện thanh tốn Ý nghĩa của chức năng này là khi bạn vay mượn tiền bằng đồng Việt Nam thì sau này số tiền trả lại cũng bằng đồng Việt Nam. Chức năng này cũng rất thuận lợi cho hoạt động kinh tế. Nĩ đã gắn tiền tệ với tín dụng. Mà tín dụng ngày càng quan trọng đối với việc phát triển kinh tế. Vì vậy chức năng làm phương tiện thanh tốn cũng ngày càng quan trọng. Thế nhưng chức năng này khơng phải lúc nào cũng được thực hiện. Cĩ thể bạn vay bằng tiền Việt Nam nhưng thanh tốn lại sử dụng vàng hay một loại ngoại tệ mạnh nào đĩ. Điều đĩ thường xuyên xảy ra khi đồng tiền dễ bị mất giá. I.2.Các loại tiền Theo lịch sử, tiền tệ đã trải qua 3 hình thái: tiền bằng hàng hĩa, tiền qui ước và tiền qua ngân hàng. a) Tiền hàng hĩa (commodity money) Tiền hàng hĩa xuất hiện sớm nhất và được lưu hành trong một thời gian rất dài. Thời điểm xuất hiện vào thế kỷ13, 12 trước Cơng nguyên. Tiền bằng hàng hĩa hay “hĩa tệ” là một quốc gia cơng nhận để làm vật trung gian cho việc mua bán hàng hĩa. Hĩa tệ cĩ hai loại: hĩa tệ làm bằng kim loại và hĩa tệ khơng phải là kim loại. Lúc đầu người ta sử dụng các loại hàng hĩa thơng thường như lúa mì, súc vật, lơng thú, rượu vang,… để làm tiền. Vỏ sị, vỏ hến cũng được dùng để làm tiền ở Châu Phi. Ở Tây Tạng người ta sử dụng trà đĩng thành bánh để làm tiền. Những chiếc răng chĩ ở quần đảo Admiralty, những điếu thuốc lá ở trong tù,… cũng được dùng làm tiền. Việc sử dụng hĩa tệ khơng phải là kim loại cĩ nhiều bất tiện. Trước hết, chúng chỉ được cơng nhận trong một nhĩm người hay một địa phương nào đĩ. Kế đến là dễ bị hư hỏng, khơng thuận lợi trong việc di chuyển. Và trong nhiều trường hợp khĩ phân thành các đơn vị nhỏ khi cần thiết. Vì vậy dần dần người ta sử dụng hĩa tệ kim loại để thay thế các loại hĩa tệ nĩi trên. Hĩa tệ kim loại được tồn tại ở một số loại thơng dụng như sắt, đồng, kẽm, bạc, vàng. Càng về sau vàng và bạc càng ngày được ưa chuộng, do chúng cĩ nhiều ưu điểm hơn các kim loại khác. Nguyên tắc chung của hĩa tệ là giá trị của tiền bằng với giá trị vật dùng làm tiền. Ví dụ: 1 đồng tiền vàng cĩ giá trị ghi trên bề mặt là 1000 đồng thì điều đĩ cĩ nghĩa là số lượng vàng và tiền cơng đúc (nếu cĩ) của đồng vàng đĩ cĩ giá trị đúng bằng 1000 đồng. Chính nhờ nguyên tắc này mà chúng ta cĩ thể phân biệt giữa tiền bằng hàng hĩa và tiền qui ước. b) Tiền quy ước ( token money) Tiền qui ước cịn được gọi là chỉ tệ (fiat money) là loại tiền được lưu hành do chỉ thị hay do sự cho phép của chính phủ. Nĩ được gọi là tiền qui ước bởi vì giá trị ghi trên mặt đồng tiền là giá trị tượng trưng, nĩ lớn hơn rất nhiều so với vật dùng làm tiền. Nĩ là cái biểu thị cho một lượng giá trị nào đĩ mà mọi người thừa nhận chung và tin vào đĩ để sử dụng. Do đĩ các nhà kinh tế Việt Nam gọi tiền này là “tín tệ”, nghĩa là tiền tệ do sự tín nhiệm mà cĩ. Tiền qui ước cũng cĩ hai loại: Tiền kim loại (coin) và tiền giấy (paper money). Cả hai dạng này đều lưu hành trên thể giới. Đối với tiền giấy thì cĩ hai loại: tiền khả hốn (convertible paper money) và tiền giấy bất khả hốn (inconvertible paper money). Tiền giấy bất khả hốn xuất hiện vào thế kỷ 17, lần đầu tiên do ngân hàng Amsterdam của Hà Lan thực hiên. Nhưng người được cơng nhận đã sáng tạo loại tiền giấy khả hốn theo đúng nghĩa là ơng Palmstruck, người sáng lập ngân hàng Stockhom của Thụy Điển, cũng vào thế kỷ 17. Ý nghĩa của đồng tiền này là khi cĩ một lượng tiền nào đĩ bạn cĩ thể đến nơi mà chính phủ qui định để đổi lấy một lượng bạc hay vàng tương đương. Lượng quí kim đĩ được căn cứ vào bản vị tiền tệ, là cái mà chính phủ dùng để định nghĩa giá trị một đơn vị tiền tệ quốc gia. Tiền giấy bất khả hốn là loại tiền bắt buộc lưu hành, dân chúng khơng thể mang tiền đến ngân hàng để đổi lấy vàng hay bạc. Ngày nay mọi quốc gia đều sử dụng tiền giấy bất khả hốn, dân chúng đã quen và khơng ai nghĩ đến chuyện lấy tiền để đổi lấy vàng cả. Cịn việc phát hành tiền mà gây ra lạm phát là do bản thân khối lượng tiền phát hành khơng phù hợp với sức sản xuất của quốc gia, làm cho đồng tiền bị mất giá. Phát hành tiền khơng cĩ bảo chứng bằng vàng hồn tồn khơng phải là nguyên mhân gây ra lạm phát. c) Tiền qua ngân hàng (bank money) Tiền qua ngân hàng hay cịn gọi là tiền ký thác hay tiền ký thác khơng kỳ hạn sử dụng séc hay tiền ghi nợ. Đĩ là loại tiền được tạo ra từ tài khoản séc. Theo định nghĩa của một số nhà kinh tế thì “ tiền ghi nợ là một phương tiện trao đổi dựa trên khoản nợ của một hãng tư nhân hay một cá nhân”. Khái niệm nợ ở đây là chỉ khoản nợ của ngân hàng đối với người mở tài khoản séc tại ngân hàng. Khi mở tài khoản séc tức là người ta đưa vào ngân hàng một lượng tiền ký thác khơng kỳ hạn. Người chủ tài khoản cĩ thể viết một tờ séc (checque) cho mình hoặc một người nào đĩ để yêu cầu ngân hàng thanh tốn một lượng tiền khi tờ séc được xuất trình và chưa quá hạn. Lượng tiền ký thác khơng kỳ hạn đĩ chính là tiền qua ngân hàng. I.3. Tiền giấy hình thành như thế nào? Sự ra đời của tiền là một cuộc cách mạng lớn trong hoạt động kinh tế. Một nền kinh tế khơng dùng tiền sẽ rất bất tiện, bởi vì một mặt người ta bỏ ra nhiều thời gian và cơng sức cho việc trao đổi hàng hĩa, mặt khác gây lãng phí của cải khơng ít. Trong chế độ trao đổi hàng đổi hàng, địi hỏi phải cĩ sự trùng hợp kép về nhu cầu. Ví dụ: một người cĩ gạo muốn đổi lấy thịt thì phải tìm gặp một người cĩ thịt muốn lấy gạo. Điều đĩ thật khĩ khăn, nhất là khi xét đến cả số lượng hàng hĩa mà hai người muốn trao đổi với nhau điều đĩ dẫn đến sự xuất hiện của tiền hàng hĩa xuất hiện để hỗ trợ cho giao dịch: người ta sẽ chấp nhận một số tiền loại tiền hàng hĩa như vàng với một giá trị nào đĩ, hãy hình dung một nền kinh tế trong đĩ người ta mang theo hàng túi vàng khi đi mua hàng. Khi một giao dịch mua bán được thỏa thuận, người mua phải trả một số vàng tương ứng với giá trị giao dịch. Nếu người bán tin khối lượng và chất lượng thì cả hai sẽ thực hiện cuộc giao dịch. Chánh phủ là người đầu tiên can thiệp vào để giảm chi phí giao dịch của việc sử dụng tiền hàng hĩa. Sử dụng vàng thơ như tiền thì rất tốn kém vì cần phải cĩ thời gian để kiểm định chất lượng và đo lường chính xác số lượng. Để giúp giảm chi phí, cháng phủ đĩng dấu chất lượng và khối lượng cho vàng, nên các đồng tiền vàng. Các đồng tiền vàng dễ sử dụng hơn do giá trị của nĩ được cơng nhận rộng rãi. Bước kế tiếp là chánh phủ phát hành các chứng chỉ vàng – mảnh giấy cĩ thể thay thế cho một lượng vàng nào đĩ. Nếu người ta tin vào lời hứa của chánh phủ, các mãnh giấy này sẽ được xem cĩ giá trị như chính số vàng mà nĩ đảm bảo bởi chánh phủ trở thành tiêu chuẩn tiền tệ. Cuối cùng, tiền dựa trên giá trị khơng cịn cần thiết. Khơng ai quan tâm nhiều đến việc đem những tờ giấy này đổ thành vàng và cũng khơng ai quan tâm đến việc cơ hội chuyển đổ này cĩ thể bị hủy bỏ hay khơng vì nếu như vậy nền kinh tế sẽ bị sụp đổ. Miễn người ta chấp nhận dùng tiền giấy để trao đổi thì chúng sẽ cĩ giá trị và được xem như là tiền. Vì vậy, hệ thống tiền hàng hĩa trở thành hệ thống tiền giấy. I.4 Làm thế nào để kiểm sốt được lượng tiền? Lượng tiền sẵn cĩ để tiêu xài được gọi là số cung tiền. Trong nền kinh tế sử dụng tiền hàng hĩa, số cung tiền chính là số lượng hàng hĩa đĩ. Trong nền kinh tế sử dụng tiền giấy như nền kinh tế hiện nay, chánh phủ kiểm sốt lượng tiền theo số cung tiền vì theo quy định của pháp luật chánh phủ sẽ độc quyền in và phát hành tiền. Cũng như thuế hay chi tiêu chánh phủ là các cơng cụ chánh sách của chánh phủ thì số cung tiền tệ cũng do chánh phủ quyết định. Ở hầu hết quốc gia trên thế giới, kiểm sốt số cung tiền là cơng việc của ngân hàng trung ương. Số cung tiền được thực hiện trong khuơn khổ chánh sách tiền tệ. Một trong những cách mà các ngân hàng trung ương kiểm sốt số cung tiền tệ là thơng qua các hoạt động trên thị trường mở - đĩ là mua và bán các trái phiếu chánh phủ trên thị trường. Để tăng số cung tiền, ngân hàng trung ương sử dụng tiền để mua trái phiếu chính phủ từ cơng chúng. Việc mua này làm tăng số cung tiền ngân hàng trung ương sẽ bán đi trái phiếu chánh phủ mà mình sở hữu. Việc bán trái phiếu chánh phủ này sẽ lấy bớt tiền ra khỏi lưu thơng. I.5. Làm thế nào để định lượng được tiền? Để đo được mức cung tiền tệ trên thị trường người ta đưa khái niệm khối tiền tệ. Loại tài sản đầu tiên được bao gồm trong tổng lượng tiền là tổng tiền giấy cộng với tiền kim loại. Hầu hêt các giao dịch hàng ngày đều sử dụng tiền giấy hay kim loại để làm phương tiện giao dịch và chúng được ký hiệu là C. Loại tài sản thứ hai được sử dụng trong giao dịch là các khoản tiền gửi khơng kỳ hạn – đĩ là các khoản tiền gửi ngân hàng khơng kỳ hạn mà người mở tài khoản cĩ thể rút bất kỳ lúc nào từ tài khoản séc. Hầu hết người bán đều chấp nhận séc, tài khoản nằm trong tài khoản séc tiện lợi gần như tiền giấy hay tiền kim loại vì trong cả hai trường hợp tài sản đang ở hiện trạng thái sẵn sàng cho các giao dịch. Các khoản tiền gửi khơng kỳ hạn vì vậy được cộng vào tiền giấy và tiền kim loại khi đo lường số lượng tiền. Khi cho rằng các khoản tiền gửi khơng kỳ hạn nên được bao gồm vào số lượng tiền thì cũng nên bao gồm một số loại tiền khác.Tiền trong tiết kiệm, chẳng hạn, cĩ thể dễ dàng chuyển thành séc nên cũng râts thuận tiện cho các giao dịch. Các quỹ lợi ích song phương cho phép các nhà đầu tư phát hành séc dựa trên đĩ mặc dù cĩ sự hạn chế về quy mơ séc và số lượng phát hành. Do các tài sản này khơng dễ sử dụng trong các giao dịch nên đơi khi người ta ngại bao gồm chúng vào lượng tiền. Do khơng biết chính xác loại tài sản nào nên được bao gồm vào trong số lượng tiền nên cĩ nhiều số đo tiền được sử dụng. Bảng số đo tiền dưới đây sẽ cho ta biết một cách chi tiết hơn: Ký hiệu Tài sản đựợc bao gồm C Tiền giấy và tiền kim loại M1 C, tiền gửi khơng kỳ hạn, séc du lịch và các khoản séc khác M2 M1, các đồng mua bán, Euro, dollar, tài khoản tiền gửi thị trường tiền tệ, cổ phần Các quỹ cùng cĩ lợi, tiền gửi tiết kiệm và cĩ kỳ hạn ngắn M3 M2, tiền gửi cĩ kỳ hạn dài và các hợp đồng mua bán cĩ kỳ hạn L M3, các trái phiếu tiết kiệm, trái phiếu kho bạc, và các tài sản thanh khoản khác II. LÝ THUYẾT ĐỊNH LƯỢNG TIỀN TỆ II.1. Giao dịch và phương trình định lượng Người ta giữ tiền để mua hàng hĩa, dịch vụ. Nếu cần thiết cho các giao dịch này thì người ta sẽ giữ nhiều tiền. Vì vậy, số lượng tiền trong nền kinh tế cĩ liên hệ chặt chẽ với số lượng tiền sử dụng trong các giao dịch. Mối quan hệ giữa số lượng tiền sử dụng trong các khoản giao dịch và lượng tiền được diễn tả qua đẳng thức sau, được gọi là phương trình định lượng: M x V= P x T Trong đĩ: M: Số lượng tiền V: Tốc độ chu chuyển tiền P: Giá T: Số lần giao dịch Hãy xem xét từng biến số một trong phương trình này. Vế phải của phương trình này đề cập đến giao dịch trên thị trường hàng hĩa, dịch vụ. T cho biết số lượng giao dịch trong một khoảng thời gian nào đĩ, một năm chẳng hạn. Nĩi cách khác, T là số lần mà trong đĩ hàng hĩa, dịch vụ được trao đổi thành tiền. P là giá của một giao dịch tiêu biểu hay số tiền được trao đổi. Như vậy tích số PxT chính là số tiền được trao đổi trong một năm. Vế trái của phương trình này đề cập đến tổng số lượng tiền được sử dụng trong giao dịch Ví dụ: Trong một năm 100 chiếc xe ơtơ được bán với giá 1000 đvt. Khi đĩ T=100 và P=1000. Như vậy, tổng số tiền giao dịch là: PxT= 1000đvt/chiếc x 100 chiếc/ năm =100000đvt/ năm. Giả sử số lượng tiền của nền kinh tế là M=50000đvt. Khi đĩ tốc độ chu chuyển tiền V trên thị trường là: V = (P xT)/ M = (100000 đvt/ năm)/(50000đvt)= 2 lần/ năm Phương trình định lượng này rất hữu ích vì nĩ cho biết một trong các biến số này thay đổi thì một hay nhiều biến số khác thay đổi để duy trì sự cân bằng trong nền kinh tế. II.2. Từ giao dịch đến thu nhập Các nhà kinh tế sử dụng phương trình định lượng khác đơi chút so với phương trình định lượng được giới thiệu trên. Khĩ khăn đối với phương trình định lượng trên là làm thế nào để đo lường được số giao dịch. Để giải quyết vấn đề này, số giao dịch T được thay thế bằng sản lượng của nền kinh tế Y. Số giao dịch và sản lượng cĩ mối quan hệ chặt chẽ vì nếu sản lượng nhiều hơn thì nhiều hàng hĩa, dịch vụ mua bán hơn. Tuy nhiên, chúng khơng hồn tồn giống nhau. Thí dụ: Khi một cá nhân bán một chiếc xe sử dụng cho ai đĩ, cá nhân này đã tạo ra một giao dịch sử dụng tiền mặc dù chiếc xe này khơng phải là một bộ phận của sản lượng hiện thời. Tuy nhiên, giá trị giao dịch xấp xỉ giá trị sản lượng. Nếu ký hiệu Y cũng là sản lượng và P là giá của mỗi đơn vị sản lượng thì giá trị sản lượng là PY. Chúng ta đã gặp ký hiệu này trong hệ thống tài khoản quốc gia ở Chương 2, trong đĩ Y là GDP thực, P là chỉ số điều chỉnh GDP, và PY chính là GDP danh nghĩa. Như vậy, phương trình định lượng trở thành: M xV = P xY Do Y là thu nhập nên V trong trường hợp này được gọi là tốc độ chu chuyển tiền tệ theo thu nhập. Tốc độ chu chuyển này cho chúng ta biết số lần tiền đi vào thu nhập trong một khoảng thời gian nào đĩ. II. 3. Số cầu tiền tệ và phương trình định lượng Để tiện lợi hơn khi biểu thị số lượng tiền tệ thơng qua số lượng hàng hĩa, dịch vụ cĩ thể mua được. Con số này chính là M/P và được gọi là tiền tệ thực. Tiền tệ thực đo lường sức mua của một số lượng tiền nào đĩ. Thí dụ, hãy xét xem một nền kinh tế chỉ sản xuất bánh mì. Nếu số lượng tiền là 10 đvt và giá của một ổ bánh mì là 0.5 đvt/ ổ thì số lượng tiền thực của nền kinh tế là 20 ổ bánh mì. Nghĩa là, số lượng tiền trong nền kinh tế đủ mua 20 ổ bánh mì ở mức giá trị hiện tại. Hàm số cầu đổi với tiền là một phương trình cho biết yếu tố quyết định số lượng tiền thực mà người ta muốn cĩ. Hàm số cầu đối với tiền đơn giản là: (M/P)d = kY Trong đĩ k là hằng số. Hàm số này cho biết số lượng tiền thực mà người ta cần tỷ lệ với thu nhập thực Y. Hàm số cầu đối với tiền cũng giống như số cầu hàng hĩa khác. Ở đây, hàng hĩa tiện lợi của việc cất giữ một số tiền nào đĩ. Cũng giống như việc sở hữu một chiếc xe máy giúp đi lại dễ dàng hơn. Vì vậy, cũng giống như thu nhập cao hơn sẽ cĩ thể làm tăng nhu cầu đối với xe máy, thu nhập cao hơn sẽ dẫn đến nhu cầu đối với tiền tệ thực cao hơn. Từ hàm số cầu tiền tệ thực này, ta cĩ thể xây dựng nên phương trình định lượng. Để làm điều này, ta phải làm thêm điều kiện là số cầu đối với tiền thực (M/P) d phải bằng với số cung tiền tệ thực M/P. Vì vậy: M/P = kY Sắp xếp lại đẳng thức này, ta được: M/k = PY hay MV = PY Trong đĩ: V = 1/k. Vì vậy, khi sử dụng phương trình định lượng, ta phải giả định là số cung tiền tệ thực bằng với số cầu của nĩ và số cầu là một tỷ lệ nào đĩ của thu nhập. II.4. Tốc độ chu chuyển tiền cố định Cũng giống như nhiều giả định trong kinh tế học, ta cĩ thể cho rằng giả định tốc độ chu chuyển cố định là chính xác ở mức độ tương đối nào đĩ. Tốc độ chu chuyển thay đổi khi hàm số cầu tiền tệ thay đổi. Thí dụ, khi máy rút tiền tự động xuất hiện cho phép giảm số tiền tệ cần phải cất giữ nên cũng làm giảm tham số nhu cầu đối với tiền tệ k. Loại máy này cũng làm tăng tốc độ chu chuyển của tiền trong nền kinh tế hay làm tăng V. Tuy nhiên, giả định rằng tốc độ chu chuyển là số cố định và xem giả định này cĩ tác dụng như thế nào đối với số cung tiền tệ lên nền kinh tế. Khi đã giả định tốc độ chu chuyển là cố định, phương trình định lượng cĩ thể được xem như là một lý thuyết về GDP danh nghĩa. Phương trình định lượng này nĩi rằng: MV = PY Trong đĩ V cho biết tốc độ chu chuyển tiền cố định. Vì vậy, sự thay đổi trong đĩ cung tiền tệ (M) sẽ tạo ra sự thay đổi tương ứng của GDP danh nghĩa (PY). Nghĩa là, số cung tiền sẽ quyết định GDP danh nghĩa của nền kinh tế. II.5. Tiền và lạm phát Do lạm phát là số phần trăm thay đổi của giá nên lý thuyết này cũng chính là lý thuyết lạm phát . Phương trình định lượng cĩ thể viết dưới dạng phần trăm như sau: %thay đổi của M + % thay đổi của V = %thay đổi của P + % thay đổi của Y Hãy nghiên cứu từng thành phần của đẳng thức này. Một, số phần trăm thay đổi của số cung tiền M được ấn định bởi ngân hàng trung ương. Hai, số phần trăm thay đổi của tốc độ chu chuyển tiền V phản ánh sự thay đổi của số cầu tiền; giả định tốc độ chu chuyển này là cố định nên phần trăm thay đổi của nĩ là bằng khơng. Ba, phần trăm thay đổi của giá là tỷ lệ lạm phát; đây là biến số mà ta cần phải giải thích. Bốn, phần trăm thay đổi của sản lượng Y phụ thuộc vào tốc độ gia tăng của số lượng các yếu tố sản xuất và tiến bộ kỹ thuật - các yếu tố mà hiện tại được giải định khơng đổi. Như vậy, tốc độ tăng trưởng trong đĩ số cung tiền tệ sẽ quyết định tỷ lệ lạm phát. III. SỐ THU TỪ VIỆC IN TIỀN Chánh phủ cĩ thể tài trợ cho viêc chi tiêu của mình bằng 3 cách. Một, tăng doanh thu từ việc tăng thuế như thuế thu nhập cá nhân hay thuế doanh nghiệp. Hai, vay từ cơng chúng. Ba, in thêm tiền. Vào thời phong kiến thì các địa chủ là những người cĩ quyền phát hành tiền kim loại cho chính mình. Ngày nay, quyền này được thực hiện bởi ngân hang trung ương và đây chính là nguồn thu của ngân hang trung ương. Việc chánh phủ in tiền để tài trợ cho chi tiêu sẽ làm gia tăng số cung tiền tệ. Sự gia tang này sẽ gây ra lạm phát. In tiền để tăng nguồn thu chính là một hình thức thuế lạm phát. Người phải trả số tiền thuế này chính là những người giữ tiền. Khi chính phủ in them tiền sử dụng, chính phủ làm cho số tiền trước đĩ mà người dân cĩ bị giảm giá trị. Như vậy thuế lạm phát là một loại thuế đánh vào người giũ tiền. Ở các quốc gia đã trãi qua siêu lạm phát, số thu từ việc in tiền thường là nguồn thu chủ yếu của ngân sách chính phủ. Các nhà kinh tế đã chứng minh rằng việc in tiền để tài trợ cho chi tiêu chính phủ chính là nguyên nhân chính của siêu lạm phát. IV. LẠM PHÁT VÀ LÃI SUẤT IV.1. Lãi suất thực và lãi suất danh nghĩa Các nhà kinh tế gọi lãi suất mà ngân hang trả cho ban là lãi suất danh nghĩa và mức độ gia tăng của sức mua của bạn là lãi suất thực. Nếu: i là lãi suất danh nghĩa r là lãi suất thực Π là tốc độ lạm phát Ta cĩ: r = i – Π Lãi suất thực chính là chênh lệch giữa lãi suất danh nghĩa và tỷ lệ lạm phát. Vd: bạn gởi tiền trong ngân hang với lãi suất là 10%/năm. Sang năm bạn rút tiền ra cùng lãi. Khi đĩ số tiền mà bạn nhân được khơng tăng thêm 10% về mặt giá trị so với thời điểm bạn gởi. Nếu lạm phát là 5% thì thực chất giá trị số tiền bạn nhận được từ ngân hang chỉ tăng thêm 5% so với thời diểm bạn gởi, đĩ là do lạm phát làm đồng tiền của bạn giạm di 5% về mặt giá trị. IV.2. Hiệu ứng Fischer i = r + Π Đây là đẳng thức Fischer. Đẳng thức này cho thấy lãi suất danh nghĩa cĩ thể thay đổi do ba nguyên nhân: (i) lãi suất thực thay đổi, (ii) tỷ lệ lạm phát thay đổi, hay (iii) cả hai cùng thay đổi. Theo lý thuyết định lượng,nếu số cung tiền tệ tăng 1% thì lạm phát sẽ tăng 1%. Theo đẳng thức Fischer, 1% tăng lên của lạm phát sẽ tạo ra 1% tăng lên của lãi suất danh nghĩa. Mối quan hệ một-một giữa tỷ lệ lạm phát và lãi suất danh nghĩa được gọi là hiệu ứng Fischer. IV.3. Hai loại lãi suất thực Ta phải phân biệt hai loại lãi suất thực: lãi suất thực “trước” và lãi suất thực “sau”. Lãi suất thực “trước” là lãi suất thực mà người cho vay và người vay thống nhất với nhau. Lãi suất thực “sau” là lãi suất thực thực sự phát sinh. Nếu ký hiệu Π là tỷ lệ lạm phát thực tế và Πe là tỷ lệ lạm phát kỳ vọng thì lãi suất thực trước là i-Πe và lãi suất thực sau là i-Π. Hai loại lãi suất thực này khác nhau khi tỷ lệ lạm phát thực Π khác với tỷ lệ lạm phát kì vọng Πe. Lãi suất danh nghĩa khơng thể điều chỉnh theo lạm phát thực tế vì lạm phát thực tế khơng được biết khi lãi suất danh nghĩa được ấn định. Lãi suất danh nghĩa chỉ cĩ thể điều chỉnh theo lạm phát kỳ vọng. Vì vậy, hiệu ứng Fischer cĩ thể được viết chính xác hơn như sau: i = r – Πe V. LÃI SUẤT DANH NGHĨA VÀ NHU CẦU ĐỐI VỚI TIỀN V.1. Chi phí của việc giữ tiền. Số tiền mà bạn giữ trong túi sẽ khơng nhận được lãi. Thay vì giữ tiền, bạn cĩ thể sử dụng nĩ để mua trái phiếu chính phủ hay gửi vào ngân hàng nhận được lãi suất danh nghĩa. Như vậy, lãi suất danh nghĩa i chính là cái mà bạn bị mất đi do cất tiền thay vì mua trái phhiếu chánh phủ hay gửi tiền vào ngân hàng. Nĩi cách khác, lãi suất danh nghĩa chính là chi phí cơ hội của việc giữ tiền. Một cách khác chứng minh chi phí của việc giữ tiền bằng với lãi suất dah nghĩa là so sánh với lợi ích thu được thực của các loại tài sản thay thế khác. Tài sản tài chính khác với tiền, như trái phiếu chính phủ chẳng hạn, sẽ nhận được lãi suất thực r. Tiền cĩ lãi suất thực là –πe vì giá trị thực của nĩgiảm đi cùng với tốc độ lạm phát. Khi giữ tìên, bạn sẽ bỏ qua chênh lệch giữa hai giá trị này. Như vậy, chi phí của việc giữ tiền là r-(-πe ) hay r+πe. Giá trị này bằng với lãi suất danh nghĩa theo đẳng thức Fisher. số cầu thưc đối với tiền phù thuồc vào thu nhập thực Y và lãi suất danh nghĩa i. Hàm số cầu đối với tiền như sau: (M/P)d= L(i, Y) Đẳng thức trên cho thấy nhu cầu tiền thưc là hàm số của thu nhập Y và lãi suất danh nghĩa i thu nhập cao làm tăng nhu cầu tiền thực. Lãi suất danh nghĩa cao thì số cầu tiền thực sẽ giảm đi vì khi đĩ chi phí cơ hội của việc giữ tiền sẽ tăng lên. V.2. Tiền trong tương lai và giá trong hiện tại. Tiền, giá, lãi suất cĩ mối quan hệ theo nhiều cách. Biểu đồ 5.2 minh họa các mối quan hệ này. Như lý thuyết định lượng giải thích, số cung và số cầu tiền thực sẽ cùng nhau quyết định giá cân bằng. sự thay đổi của giá chíng là tỷ lệ lạm phát. Lạm phát tới lượt nĩ, lại ảnh hưởng tới lãi súat danh nghĩa thơng qua hiệu ứng Fisher. Nhưng bây giờ ta lại biết rằng lãi suất danh nghĩa chính là chi phí giữ tiền nên lãi suất danh nghĩa lại cĩ tác động ngược lại đối với nhu cầu tiền thực. Nghiên cứu ảnh hưởng của mối quan hệ cuối cùng đến lý thuyết về giá. Đầu tiên, hãy cho số cung tiền thực M/P bằng với số cầu tiền thực L(i,Y). M/P = L(i,Y) Biểu đồ 5.2. Mối quan hệ giữa tiền, giá và lãi suất. Kế tiếp sử dụnh đẳng thức Fisher để viết lãi suất danh nghĩa là tổng của lãi suất thực và tỷ lệ lạm phát: M/P = L(r + πe, Y) Đẳng thức này cho biết số cung tiền phụ thuộc vào lạm phat kỳ vọng, nĩ đề cập đến một vấn đề thực tế hơn lý thuyết định lượng về sự định hình của giá. Lý thuyết định lượng tiền cho rằng số cung tiền hơm nay quyết định giá cả hơm nay. kết luận này chỉ đúng một phàn: nếu lãi suất danh nghĩa và sản lượng khơng đổi, giá sẽ thay đổi theo số cung tiền. Tuy nhiên, lãi suất danh nghĩa khơng cố định vì nĩ tùy thuộc vào lạm phát kỳ vọng và lạm phát kỳ vọng lai phụ thuộc vào tốc độ tăng trưởng của số cung ti ền. Sự hiện diện của lãi suất danh nghĩa trong hàm càu tiền thực đề cập đến một cơ chế khác qua đĩ số cung tiền lại ảnh hưởng đến giá. Hàm số cầu tiền thực như trên ngụ ý rằng giá khơng chỉ phụ thuộc vào số cung tiền tệ hơm nay mà cịn phụ thuộc số cung tiền kỳ vọng trong tương lai. Gỉai thích lý do tại sao như vậy, giả sử ngân hàng trung ương cho biết sẽ tăng số cung tiền trong thời gian tới nhưng khơng thay đổi số cung tiền trong hơm nay. Thơng tin này khiến người ta kỳ vọng số cung tiền cao hơn trong tương lai và lạm phát cũng cao hơn. Thơng qua hiệu ứng Fisher, sự tăng lên trong lạm phát kỳ vọng này sẽ làm tăng lãi suât danh nghĩa. Lãi suât danh nghĩa tăng ngay lập tức làm giảm nhu cầu tiền thực do chi phí cơ hội của việc giữ tiền tăng lên.Do lượng tiền khơng thay đổi, nhu cầu đối với tiền tệ thực giảm đi đồng nghía với giá cao hơn. Vì vậy, tăng trưởng số cung tiền kỳ vọng sẽ dẫn đến giá cả hiện tại cao hơn. Nĩi chung, ảnh hưởng của tiền lên giá tương đối phức tạp nên chính phủ ở các quốc gia trên thế giới thường rất thận trọng đối với các thơng tin cĩ liên quan đến sự thay đổi trong số cung tiền. Cung tiền Cầu tiền Giá Lạm phát Lãi suất danh nghĩa VI. CHI PHÍ XÃ HỘI CỦA LẠM PHÁT Nghiên cứu trên về nguyên nhân và ảnh hưởng của lạm phát chưa đề cập đến các vấn đề của xã hội xuất phát từ lạm phát. Hãy thử nghiệm nghiên cứu vấn đề này. Nếu hỏi ai đó tại sao lạm phát là vấn đề của xã hội, câu trả lời có thể là vì lạm phát làm cho anh ta nghèo hơn. "Mỗi năm ông chủ tăng lương cho tôi, nhưng giá cả tăng làm cho số tăng của tiền lương của tôi bị giảm đi". Ngụ ý câu trả lời này là nếu không có lạm phát thì anh ta sẽ nhận được toàn bộ số tiền lương tăng lên và có thể mua được nhiều hơn. Phàn nàn về lạm phát là phổ biến. Trong Chương 3 và 4 ta biết rằng sức mua của lao động tăng lên xuất phát từ sự tích tụ vốn và tiến bộ kỹ thuật. Đặc biệc, tiền lương thực không phụ thuộc vào số lượng tiền mà chính phủ in ra. Nếu chính phủ giảm tốc độ tăng của số cung tiền thf giá cả có thể sẽ không tăng nhanh. Nhưng người lao đọng sẽ không thấy được tiền lương thực của họ tăng lên nhanh hơn. Thay vào đó giảm phát xuống họ sẽ nhận được số tăng ít hơn hàng năm. Thế thì lạm phát là một vấn đè của xã hội? Thực tế, chi phí của lạm phát rất phức tạp. Thạ vậy các nhà kinh tế không thống nhất về quy mô của chi phí xã hội của lạm phát. Có thể ngạc nhiên đối với nhiều người, một số nhà kinh tế cho rằng chi phí lạm phát là nhỏ- ít nhất là khi tỷ lệ lạm phát thấp. VI.1. Lạm phát kỳ vọng Hãy nghiên cứu lạm phát kỳ vọng. Giả sử mõi tháng tăng lên 1%. Chi phí xã hội của sự gia tăng đều đặn có thể dự đoán được 12% năm của giá cả là bao nhiêu? Mỗi loại chi phí của lạm phát là ảnh hưởng của thuế lạm phát lên số tiền mà người ta muốn cất giữ. Như đã đề cập trước đây, lạm phát cao sẽ dẫn đến lãi xuất danh nghĩa cao hơn và sao đó sẽ dẫn đến số cầu đối với tiền tệ thực sẽ thấp hơn. Nếu cất giữ tiền ít hơn thì người ta sẽ phải đi đến ngân hàng thường xuyên hơn để rút tiền. Chẳng hạn, họ có thể rút hai lần 500.000 trong một tuần thay vì một lần 1 triệu đồng trong một tuần. Sự bất tiện trong việc giảm số tiền cất giữ được gọi một cách hình tượng là chi phí giầy dép của lạm phát do đi đến ngân hàng thưòng xuyên hơn thì giày dép mau hư hơn. Loại chi phí thứ hai của lạm phát cao hơn là xuất phát việc lạm phát cao hơn sẽ làm cho các doanh nghiệp thay đỏi giá cả niêm yết của mình một cách thường xuyên hơn. Thay đổi giá là tốn kém vì cần phải in ấn lại các hồ sơ giấy tờ. Chi phí này được gọi là chi phí thực đơn, vì nếu giá cả cao hơn thì nhà hàng phải in lại thực đơn một cách thường xuyên hơn. Loại chí phí thứ ba của lạm phát sinh bởi các doanh nghiệp đối mặt với chi phí thực đơn sẽ thay đổi giá một cách không thường xuyên. Vì vậy, nếu lạm phát cao hơn thì sự biến đông trong giá cả tương đối sẽ cao hơn. Giả sử một doanh nghiệp phát hành catalogue hàng năm vào tháng Giêng. Nếu không có lạm phát thì giá sản phẩm của doanh nghiệp so với mức giá khác là không đổi trong suốt cả năm. Song nếu lạm phát là 1%/tháng thì từ khi bắt đầu cho đến cuối năm giá tương đối của doanh nghiệp sẽ giảm 12%. Vì vậy, lạm phát gây ra sự biến động trong giá cả tương đối. Do các nền kinh tế theo định hướng thị trường phân phối nguồn tài nguyên xã hội theo dấu hiệu của giá tương đối nên giá lạm phát có thể dẫn đến không hiệu quả. Loại chi phí thứ tư là loại chi phi từ luật thuế. Nhiều điều khoảng trong luật thế không tính đến lạm phát. Lạm phát có thể làm thay đổi trách nhiệm của các cá nhân đối với thuế mà những người làm luật không lưu ý. Loại chi phí thứ năm là loại chi phí từ việc bất tiện của cuộc sống trong môi trường mà giá thay đổi thường xuyên. Tiền là nền tảng của thực hiện của các gia dịch kinh tế. Khi có lạm phát nền tảng này bị thay đổi. VI.2. Lạm phát không kỳ vọng Lạm phát không kỳ vọng có ảnh hưởng xấu hơn so với lạm phát bất ổn định và kỳ vọng được vì nó làm phân phối tài sản giữa các cá nhân một cách ngẫu nhiên. Ta có thể thấy ảnh hưởng nầy phát sinh như thế nào bằng cách xem xét các khoảng cho vay dài hạn. Các khoảng cho vay dài hạn thường căn cứ vào lãi suất danh nghĩa dựa trên lạmphát kỳ vọng. Nếu lạm phát thực tế cao hơn so với lạm phát kỳ vọng thì laĩ suất thực sau (expost) mà người vay phải trả cho người cho vay sẽ khác với cái mà cả hai phía (người vay và người cho vay) cùng kỳ vọng. Mộy mặt, nếu lạm phát thực tế cao hơn lạm phát kỳ vọng người vay sẽ được lợi và người cho vay sẽ bất lợi do người vay hoàn trả khoảng vay có giá trị thấp hơn so với giá trị thực tế. Cụ thể, trong trường hợp này người cho vay chỉ trả lãi suất danh nghĩa là i = r + e bất chấp việc tỉ lệ lạm phát cao hơn lạm phát kỳ vọng e nên người vay có lợi và người cho vay bất lợi. Mặt khác, nếu lạm phát thực lớn hơn lạm phát kỳ vọng thì người cho vay sẽ được lợi và người vay sẽ bất lợi vì giá trị hoàn trả cao hơn giá trị cả hai cùng mong đợi. Lạm phát không kỳ vọng cũng không ảnh hưởng xấu đến các cá nhân hưởng tiền hưu trí. Người lao động và doanh nghiệp thường thống nhất về một khoảng hưu trí danh nghĩa cố định nào đó khi về hưu (hay sớm hơn). Do tiền hưu trí là các khoảng nhận sau, người lao động cung cấp cho doanh nghiệp một khoảng cho vay: người lao động cung cấp lao động cho doanh nghiệp khi còn trẻ nhưng chỉ nhận được toàn bộ số tiền trả công lao động khi đã già. Cũng giống như người cho vay, người lao đông sẽ bị ảnh hưởng xáu đến khi lạm phát cao hơn dự kiến. Giống như người đi vay, doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng xấu khi lạm phát thấp hơn dự kiến. Những thình huống này cung cấp các lập luận rõ ràng hơn về lạm phát biến động nhiều. Nếu lạm phát biến động càng nhiều, cả người vay và người cho vay đều không chắc chắn về tương lai. Do một số người sợ rủi ro - người không thích nhiều điều không chắc chắn - nên việc không dự báo đựơc sẽ ảnh hưởng đến hầu hết mọi người. Với ảnh hưởng của sự không chắc chắn về lạm phát, có lẽ rất “nhức đầu” khi nhiều hợp đồng danh nghĩa đang tồn tại. Ai đó có thể nghĩ rằng những người vay và những người vay sẽ bảo vệ mình bằng cách ký các hợp đồng dựa trên các biến số thực - đó là bằng cách đề cập đến một chỉ số giá nào đó. Trong các nền kinh tế với lạm phát cao và biến động nhiều, các chỉ số này được sử dung thường xuyên. Thỉnh thoảng, việc làm này được thực hiện bằng cách sử dụng các ngoại tệ có giá trị ổn định. Ở các quốc gia có tỷ lệ lạm phát thấp hơn, như Hoa Kỳ chẳng hạn, sử dụng chỉ số giá trong các hợp đồng ít phổ biến hơn. Thí dụ, trợ cấp xã hội sẽ đảm bảo phần nào cho người già sẽ được điều chỉnh theo sự thay đổi của chỉ số giá tiêu dùng. Cuối cùng khi nghĩ về chi phí của lạm phát, lưu ý một hiện tượng phổ biến là lạm phát cao thì cũng thường hay biến động. Đó là, ở các quốc gia có tỷ lệ lạm phát cao thì lạm phát củng sẽ biến động lớn qua các năm. Điều này cũng có nghĩa là các quốc gia theo đuổi chính sách tiền tệ lạm phát cao thì củng phải chấp nhận biến động lơn của lạm phát. Như đựơc đề cập trước đây, lạm phát biến động nhiều sẽ gia tăng sự không chắc chắn cho nhưng người vay và những người cho vay thông qua việc buộc họ phải tái phân phối lại tài sản một cách không biết trước. VII. SIÊU LẠM PHÁT Dựa vào tỷ lệ lạm phát các nhà kinh tế học thường chia lạm phát làm ba loại: Lạm phát vừa phải, lạm phát phi mã và siêu lạm phát. Lạm phát vừa phải (Moderate inflation) là loại lạm phát một số. Tỷ lệ tăng giá thấp, dưới 10% một năm. Cĩ thể nĩi giá cả tương đối ổn định, bởi vì sự thay đổi của nĩ hầu như rất khĩ nhận biết. Dân chúng tin tưởng vào giá trị đồng tiền. Do đĩ người ta sẽ khơng lãng phí thời gian và sức lực trong việc cố gắng bảo tồn của cải dưới hình thức tài sản khác với tiền. Lạm phát phi mã (Galloping inflation) là loại lạm phát hai hay ba số, tức hơn 10%, 50%, 200%,… Trong thập niên 1980, cĩ nhiều nước lâm vào tình trạng lạm phát phi mã đến 700%, chẳng hạn như Argentina, Brazil, Việt Nam,…Đồng tiền bị mất giá một cách nhanh chống, lãi suất thực thường là âm. Trong điều kiện đĩ, khơng ai khơng ai cho vay với mức lãi suất bình thường. Phần lớn các hợp đồng kinh tế được chỉ số hĩa theo tỷ lệ lạm phát hoặc được tính theo ngoại tệ mạnh hay theo vàng. Ít cĩ ai nắm giữ lượng tiền mặc quá mức tối thiểu cần thiết cho việc giao dịch hằng ngày, ngược lại hàng hĩa được ưa chuộng hơn, nhất là các loại hàng lâu bền. Chính điều đĩ làm cho lạm phát càng cĩ nguy cơ tăng tốc làm cho thị trường tài chính cĩ nguy cơ lụn bại. Mặc dù vậy các nước cĩ lạm phát phi mã vẫn cĩ khả năng cứu vãng được mà khơng dùng các biện pháp cực đoan. Hơn nữa một số nước vẫn tăng trưởng tốt với tỷ lệ lạm phát 100 -200% điển hình là Brazil và Ixraen vào thập niên 1970. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này đã bị biến dạng, bởi phần lớn vốn đầu tư được đưa ra nước ngồi, làm giảm đầu tư trong nước. Siêu lạm phát (Hyperinflation) với tỷ lệ trên 1000%. Các cuộc siêu lạm phát điển hình ở Bolivia vào năm 1985 với tỷ lệ 50.000%, ở Đức xảy ra vào tháng 11 năm 1923 với tỷ lệ 10.000.000.000 so với tháng 1 năm 1922! Quả thật khơng thể nĩi bất cứ điều tốt lành nào trong cuộc siêu lạm phát cả. Người ta bị chìm ngập trong khối tiền tệ trong khi mọi thứ hàng hĩa bị khan hiếm. Chức năng sơ đẳng nhất của tiền là làm phương tiện trao đổi cũng cĩ thể bị mất đi. Cĩ tiền chưa chắc mua được hàng bởi vì khơng ai muốn bán hàng để lấy những đồng tiền vơ giá trị. Vậy mà giá trị cịn tăng nhanh hơn cả tỷ lệ tăng của khối tiền tệ! Nền tài chính hồn tồn bị lụn bai, nhiều giao dịch diễn ra trên cơ sở hàng đổi hàng. Thơng thường, siêu lạm phát chỉ cĩ thể được cứu chữa bằng chính sách tiền tệ, là biện pháp cực đoan mà chính phủ các nước phải sử dụng khi lạm phát cao đến mức khơng thể cứu vãn nổi. 1. Chi phí của siêu lạm phát Chi phí của siêu lạm phát cũng giống như chi phí của lạm phát. Khi lạm phát đạt đến mức cực cao thì chi phí của nĩ sẽ rất rõ vì nĩ ảnh rất xấu đến nền kinh tế. Chi phí của siêu lạm phát bao gồm: chi phí giầy dép và chi phí thực đơn. + Chi phí thực đơn xuất hiện từ việc cất giữ tiền ít đi là rất lớn. Các nhà quản lý doanh nghiệp bỏ ra thời gian và cơng sức để quản lí tiền mặt, khi tiền mặt bị giảm giá quá nhanh làm giảm thời cho các hoạt động khác cĩ giá trị lớn hơn như sán xuất và đầu tư, siêu lạm phát làm cho nền kinh tế hoạt động kém hiểu quả đi + Siêu lạm phát cũng làm cho chi phí thực đơn lớn hơn. Các doanh nghiệp thay đối giá liên tục làm cho các động khác bình thường khác như in ấn và phân phát các catalogue trở nên khơng thể thực hiện được.vào những năm 1920 một người phục vụ trong nhà hang ở Đức phải đứng cạnh bàn 30 phút để nhận được thơng tin về giá mới. Khi giá thay đổi một cách thường xuyên thì rất khĩ cho người tiêu dung với giá hợp lý. Giá cả tăng cao và biến động cĩ thể làm thay đổi người tiêu dung qua nhiều cách. Một nghiên cứu cho thấy khi vào một quán Bar ở Đức trong thời kỳ siêu lạm phát thì người ta thường mua hai ly bia cùng một lúc. Mặt dù ly bia thứ hai giảm giá trị đi nhưng giá trị bị mất đi này cĩ thể nhỏ hơn giá trị mất đi do tiền cịn nằm trong túi. Và trong thời kỳ siêu lạm phát số thuế mà Chánh phủ nhận được sẽ bị giảm giá trị rất nhiều làm cho Ngân sách chánh phủ giảm trầm trọng. 2. Nguyên nhân của siêu lạm phát. Ở vấn đề này ta cần hiểu tại sao siêu lạm phát lại xuất hiện? Và làm như thế nào để chấm dứt nĩ? Câu trả lời rõ ràng nhất là: siêu lạm phát là do sự tănng trưởng quá nhanh số cung tiền và do mức lổ vốn quá lớn khi sử dụng số cùng tiền đĩ vào đầu tư sản xuất. Khi NHTW in tiền quá nhiều hoặc khi sử dụng vốn khơng hiểu quả thì giá sẽ tăng lên, mà % tảng lên của giá chính là tỉ lệ lạm phát. Tuy nhiên câu trả lời này là chưa hồn chỉnh. Để phân tích vấn đề một cách sâu sắc hơn. Chúng ta sẽ nghiên cứu về chánh sách tài chánh. Hầu hết siêu lạm phát sinh ra từ việc Chánh phủ khơng đủ ngân sách để chi tiêu. Mặt dù Chanh phủ cĩ thể đi vay nhưng lại vay khơng được do khơng đủ uy tín. Và để bù đắp sự thâm hụt này Chánh phủ in và phát hành tiền mới. kết quả sẽ dẫn đến sự gia tăng nhanh số cung tiền.Khi đo siêu lạm phát sẽ xuất hiện. Việc chấm dứt siêu lạm phát hầu như ngẫu nhiên đi cùng với các cải cách về chách sách tài chánh. Khi siêu lạm phát trở nên nhiêm trọng hơn. Chánh phủ sẽ buộc phải tiêu dùng ít đi và tăng thuế. Các cải cách về chánh sách tài chánh này làm giảm nhu cầu in tiền và như vậy sẽ làm giảm tăng trưởng trong số cung tiền. VIII. LÝ THUYẾT CỔ ĐIỂN Trong chương 2,3 và 4 ta giải thích các biến kinh tế GDP, vốn, tiền lương thực. các biến số này cĩ thể được ghép vào 2 nhĩm. Nhĩm đầu tiên được gọi là nhĩm định lượng, nhĩm thứ 2 là giá tương đối.Hai nhĩm biến số này được gọi là biến số thực. Trong chương 5 này, ta sẽ nghiên cứu các biến số danh nghĩa. Các biến số danh nghĩa là các biến số biểu hiện bằng tiền. cĩ nhiều biến danh nghĩa như giá, lạm phát và tiền lương. Các nhà kinh tế gọi sự phân biệt giữa các biến số thực và biến số danhn nghĩa là sự tách biệt cổ điển. Đây chính là điểm mấu chốt của lý thuyết kinh tế vĩ mơ cổ điển. Sự tách biệt cổ điện này là một cách nhìn quan trọmg vì nĩ làm đơn giản hố lý thuyết kinh tế. Đặc biệt nĩ cho phép chúng ta nghiên cứu các biến số thực, trong khi bỏ qua các biến danh nghĩa. Và sự tách biệt cổ điển xuất hiện do trong lý thuyết cổ điển sự thay đổi trong số cung tiền tê khơng làm thay đổi các biến số thực.