Tiến trình gia nhập WTO - Cơ hội và thách thức với chúng ta

TI N TRÌNH GIA NH P WTO - C H I VÀẾ Ậ Ơ Ộ THÁCH TH C V I CHÚNG TAỨ Ớ Bài vi t c a Th tr ng Th ng m i L ng Văn T , Tr ng đoàn đàm phánế ủ ứ ưở ươ ạ ươ ự ưở Chính ph v kinh t và th ng m i qu c t , T ng Th ký y ban Qu c gia vủ ề ế ươ ạ ố ế ổ ư Ủ ố ề h p tác kinh t qu c t .ợ ế ố ế Năm nguyên t c l n c a WTO ắ ớ ủ ..........................................................................................2 Quá trình đàm phán gia nh p WTO ậ ...................................................................................2 Gia nh p WTO chúng ta có m t s c h i l n :ậ ộ ố ơ ộ ớ ................................................................2 Ðàm phán song ph ng ươ .....................................................................................................5 Nh ng thách th c khi gia nh p WTO ữ ứ ậ ...............................................................................9 Năm nguyên t c l n c a WTO ắ ớ ủ Hi n nay, WTO có 150 thành viên và 29 thành viên đang đàm phán (trong đó có Vi tệ ệ Nam). WTO là t ch c th ng m i l n nh t toàn c u. Liên h p qu c có 192 thànhổ ứ ươ ạ ớ ấ ầ ợ ố viên. WTO là 179 thành viên. S thành viên c a WTO h u nh đã là thành viên c aố ủ ầ ư ủ Liên h p qu c. Ðây là sân ch i mà c th gi i ch i. N u chúng ta đ ng ngoài thìợ ố ơ ả ế ớ ơ ế ứ chúng ta s không tham gia đ c vào sân ch i đi u ti t toàn b ngành th ng m i thẽ ượ ơ ề ế ộ ươ ạ ế gi i, chi m 85% th ng m i hàng hóa, 90% th ng m i d ch v toàn c u. WTOớ ế ươ ạ ươ ạ ị ụ ầ quy t đ nh ho t đ ng kinh t , th ng m i, đ u t c a toàn c u. WTO có m t bế ị ạ ộ ế ươ ạ ầ ư ủ ầ ộ ộ nguyên t c kh ng l đi u ti t toàn b ho t đ ng kinh t , th ng m i, trong đó có nămắ ổ ồ ề ế ộ ạ ộ ế ươ ạ nguyên t c l n: minh b ch hóa chính sách (rõ ràng, minh b ch, c th , d d đoán đắ ớ ạ ạ ụ ể ễ ự ể giúp các nhà doanh nghi p n m đ c, th c hi n kinh doanh. N u nói thông thoángệ ắ ượ ự ệ ế (không có lu t) thì không ph i, lu t ph i rõ ràng, minh b ch, tr c khi ra lu t m iậ ả ậ ả ạ ướ ậ ớ ph i thông báo cho các doanh nghi p bi t và d đoán đ c, chu n b làm ăn). Nguyênả ệ ế ự ượ ẩ ị t c đ i x t i hu qu c (đ i x cho n c này không kém h n đ i x c a n c thắ ố ử ố ệ ố ố ử ướ ơ ố ử ủ ướ ứ ba). Không phân bi t đ i x . Ð i x qu c gia (dành cho doanh nghi p n c ngoài đ iệ ố ử ố ử ố ệ ướ ố x không kém h n đ i x doanh nghi p trong n c). M c a th tr ng hàng hóa,ử ơ ố ử ệ ướ ở ử ị ườ d ch v giúp cho th ng m i toàn c u phát tri n, kinh t phát tri n. WTO có kho ngị ụ ươ ạ ầ ể ế ể ả 18 hi p đ nh l n và 1 b quy t c. 18 hi p đ nh: hi p đ nh v thu quan (GATT), d chệ ị ớ ộ ắ ệ ị ệ ị ề ế ị v , đ u t , s h u trí tu , tr giá h i quan, hi p đ nh v v n đ hàng nông nghi p,ụ ầ ư ở ữ ệ ị ả ệ ị ề ấ ề ệ ch ng bán phá giá, ch ng tr c p, hi p đ nh v c p phép nh p kh u, ki m tra hàngố ố ợ ấ ệ ị ề ấ ậ ẩ ể tr c khi x p, ki m d ch đ ng th c v t, quy t c xu t x , m t s hi p đ nh khác; ràoướ ế ể ị ộ ự ậ ắ ấ ứ ộ ố ệ ị c n th ng m i (TBT). Toàn b quy t c gói g n trong 30 v n trang. Ðây là b quy t cả ươ ạ ộ ắ ọ ạ ộ ắ kh ng l , giúp đi u ti t toàn b th ng m i toàn c u.ổ ồ ề ế ộ ươ ạ ầ Quá trình đàm phán gia nh p WTO ậ Chúng ta đã đàm phán 11 năm v i h n 200 cu c, trong đó đàm phán đa ph ng (14ớ ơ ộ ươ phiên), song ph ng (28 đ i tác); n c nhanh nh t (3 phiên), n c ch m nh t (13ươ ố ướ ấ ướ ậ ấ phiên). Ðây là s l ng nhi u nh t trong đàm phán Vi t Nam v i các t ch c qu c tố ượ ề ấ ệ ớ ổ ứ ố ế (v i ASEAN chúng ta m t hai năm, Hi p đ nh th ng m i Vi t Nam - Hoa Kỳ chúngớ ấ ệ ị ươ ạ ệ ta m t b n năm). S dĩ chúng ta đàm phán dài nh th ch v i m c đích s m gia nh pấ ố ở ư ế ỉ ớ ụ ớ ậ WTO. Gia nh p WTO chúng ta có m t s c h i l n :ậ ộ ố ơ ộ ớ + Ðây là sân ch i l n toàn c u. Vi t Nam gia nh p s tăng v th c a Vi t Nam trênơ ớ ầ ệ ậ ẽ ị ế ủ ệ tr ng qu c t .ườ ố ế + Chúng ta c n th tr ng toàn c u đ phát tri n kinh t , th ng m i và thu hút đ uầ ị ườ ầ ể ể ế ươ ạ ầ t . Hi n nay, xu t kh u c a chúng ta tăng t ng đ i nhanh, có năm 23%, có năm 19%,ư ệ ấ ẩ ủ ươ ố năm 2005 kim ng ch c a chúng ta đ t 32,5 t USD. So v i các n c trong khu v c thìạ ủ ạ ỷ ớ ướ ự nh v y là r t nh . Thí d : so v i Thái-lan, 63 tri u dân, kim ng ch đ t h n 100 tư ậ ấ ỏ ụ ớ ệ ạ ạ ơ ỷ USD. Chúng ta ch b ng 1/3 trong khi dân s là 83 tri u ng i; n u so v i Philippines,ỉ ằ ố ệ ườ ế ớ chúng ta b ng 2/3.ằ Mu n th c hi n đ c m c tiêu dân giàu, n c m nh, xã h i công b ng, dân ch , vănố ự ệ ượ ụ ướ ạ ộ ằ ủ minh thì kim ng ch xu t kh u c a chúng ta ph i đ t 100 t USD tr lên, nh p kh uạ ấ ẩ ủ ả ạ ỷ ở ậ ẩ ph i m c t ng đ ng. Hàng hóa và d ch v Vi t Nam còn b phân bi t đ i x , khiả ở ứ ươ ươ ị ụ ệ ị ệ ố ử gia nh p WTO nh ng phân bi t đ i x đó m i đ c d b . Thí d , xu t kh u các m tậ ữ ệ ố ử ớ ượ ỡ ỏ ụ ấ ẩ ặ hàng d t may, giày dép sang châu Âu; v n không đ c h ng u đãi thu quan đ i v iệ ẫ ượ ưở ư ế ố ớ nông s n, nên không bán g o vào châu Âu đ c. Hàn Qu c b o h g o, có h n ng ch,ả ạ ượ ố ả ộ ạ ạ ạ gia nh p WTO chúng ta m i đ c chia h n ng ch. V i Hoa Kỳ, không gia nh p WTOậ ớ ượ ạ ạ ớ ậ chúng ta v n b h n ng ch d t may. N u gia nh p WTO, chúng ta đ c d b h nẫ ị ạ ạ ệ ế ậ ượ ỡ ỏ ạ ng ch d t may. Gia nh p WTO chúng ta m i d b đ c rào c n, phân bi t đ i x màạ ệ ậ ớ ỡ ỏ ượ ả ệ ố ử ch dành riêng cho các thành viên WTO.ỉ + Gia nh p WTO chúng ta có h th ng lu t pháp minh b ch, rõ ràng, d d đoán thuậ ệ ố ậ ạ ễ ự hút các nhà đ u t trong n c, n c ngoài. Vì trong đàm phán WTO chúng ta có haiầ ư ướ ướ lo i: đa ph ng và song ph ng. V i đa ph ng yêu c u đ u tiên là ph i minh b chạ ươ ươ ớ ươ ầ ầ ả ạ hóa chính sách. Chúng ta đã tr l i h n 3.000 câu h i liên quan chính sách kinh t , đ uả ờ ơ ỏ ế ầ t , tài chính, ngân hàng. Chính vì v y mà trong đoàn đàm phán chính ph c a chúng taư ậ ủ ủ đã ph i bao g m t t c các b , ngành tham gia đ đ m đ ng đ c kh i l ng côngả ồ ấ ả ộ ể ả ươ ượ ố ượ vi c l n, tr l i nhi u v n đ liên quan kinh t , th ng m i. Chúng ta ph i có ch ngệ ớ ả ờ ề ấ ề ế ươ ạ ả ươ trình xây d ng pháp lu t.ự ậ Gia nh p WTO chúng ta ph i có các văn b n pháp lu t liên quan các hi p đ nh, các quyậ ả ả ậ ệ ị đ nh c a WTO. Vì v y, chúng ta có m t k ho ch s a và xây m i 25 lu t và phápị ủ ậ ộ ế ạ ử ớ ậ l nh. Chúng ta s quy t tâm làm b ng đ c. Qu c h i s dành u tiên đ trong cácệ ẽ ế ằ ượ ố ộ ẽ ư ể phiên h p dành th i gian xây d ng các lu t, coi đây là vi c tr ng tâm c a Qu c h iọ ờ ự ậ ệ ọ ủ ố ộ (năm 2005 s a và xây m i 29 lu t, năm 2006 s a và xây m i 10 lu t). Trong toàn bử ớ ậ ử ớ ậ ộ các lu t và pháp l nh mà chúng ta cam k t đa ph ng s s a và xây m i là 25 lu t vàậ ệ ế ươ ẽ ử ớ ậ pháp l nh, thì chúng ta đã làm xong 24 lu t và pháp l nh. Còn m t văn b n lu t, chúngệ ậ ệ ộ ả ậ ta đang trong quá trình so n th o, d ki n phiên tháng 10-2006 s hoàn thành. V y,ạ ả ự ế ẽ ậ Vi t Nam là n c đ u tiên có h th ng pháp lu t t ng đ i hoàn ch nh đ gia nh pệ ướ ầ ệ ố ậ ươ ố ỉ ể ậ WTO. Ð đ i m i kinh t , c i cách hành chính Vi t Nam ph i xây m i và s a đ i 100 lu t.ể ổ ớ ế ả ệ ả ớ ử ổ ậ Nh v y, s văn b n ph c v đàm phán, gia nh p WTO ch b ng 1/4 s văn b n lu tư ậ ố ả ụ ụ ậ ỉ ằ ố ả ậ pháp ph c v c i cách hành chính, và đ i m i kinh t . Ði u đó th hi n quy t tâm caoụ ụ ả ổ ớ ế ề ể ệ ế c a Chính ph , Qu c h i Vi t Nam tích c c, ch đ ng h i nh p kinh t qu c t . Ôngủ ủ ố ộ ệ ự ủ ộ ộ ậ ế ố ế Ch t ch Ban công tác, các thành viên Ban công tác, k c đoàn Hoa Kỳ cũng đánh giáủ ị ể ả r t cao quy t tâm c a Vi t Nam trong vi c s a đ i h th ng pháp lu t trong th i gianấ ế ủ ệ ệ ử ổ ệ ố ậ ờ v a qua.ừ Chúng ta th y các nhà đ u t n c ngoài r t quan tâm đ n ti n trình gia nh p WTOấ ầ ư ướ ấ ế ế ậ c a Vi t Nam. Vì h cho r ng, n u Vi t Nam gia nh p WTO thì h th ng pháp lu tủ ệ ọ ằ ế ệ ậ ệ ố ậ s phù h p sân ch i c a th gi i và nó s n đ nh. Chính vì đi u đó mà đ u t n cẽ ợ ơ ủ ế ớ ẽ ổ ị ề ầ ư ướ ngoài năm 2005 tăng h n r t nhi u so v i 2004, sáu tháng đ u năm 2006 ti p t c tăng.ơ ấ ề ớ ầ ế ụ Các d án đ u t n c ngoài c a Hoa Kỳ, Hàn Qu c, Nh t B n, Singapore,... nh t làự ầ ư ướ ủ ố ậ ả ấ d án l n b t đ u vào Vi t Nam, k c công ty đa qu c gia. Các công ty đa qu c giaự ớ ắ ầ ệ ể ả ố ố có vai trò r t quan tr ng đ i v i n n kinh t và th ng m i toàn c u. Theo th ng kêấ ọ ố ớ ề ế ươ ạ ầ ố c a WTO, trên th gi i có kho ng 70 nghìn công ty đa qu c gia, chi m 1/3 th ngủ ế ớ ả ố ế ươ m i toàn c u. Các n c đ u mu n các công ty đa qu c gia đ u t vào n c mình, vìạ ầ ướ ề ố ố ầ ư ướ h có công ngh , v n, th tr ng toàn c u. Không ph i h đ u t vào m t n c là họ ệ ố ị ườ ầ ả ọ ầ ư ộ ướ ọ vào th tr ng n i đ a c a n c đó, mà h còn tính c th tr ng khu v c, toàn c u.ị ườ ộ ị ủ ướ ọ ả ị ườ ự ầ N i nào có l i th h n s đ u t vào và xu t kh u đi các n c khác khu v c.ơ ợ ế ơ ẽ ầ ư ấ ẩ ướ ở ự Gia nh p WTO, chúng ta s có đi u ki n ch đ ng tham gia chính sách th ng m iậ ẽ ề ệ ủ ộ ươ ạ toàn c u. Xu h ng trong WTO, l n đ u trong h i ngh H ng Kông v a qua đã đ c pầ ướ ầ ầ ộ ị ồ ừ ề ậ công tác bình đ ng và cân b ng th ng m i gi a các thành viên c a WTO. Yêu c uẳ ằ ươ ạ ữ ủ ầ các n c phát tri n m c a th tr ng hàng nông s n, b tr c p xu t kh u đ t oướ ể ở ử ị ườ ả ỏ ợ ấ ấ ẩ ể ạ cho th ng m i toàn c u phát tri n b n v ng và t o đi u ki n cho th ng m i phátươ ạ ầ ể ề ữ ạ ề ệ ươ ạ tri n công b ng và không b bóp méo.ể ằ ị Gia nh p WTO, nh ng tranh ch p đ c gi i quy t t t h n: Xu h ng các n c làậ ữ ấ ượ ả ế ố ơ ướ ướ dùng WTO đ gi i quy t tranh ch p. Gi i quy t tranh ch p trong WTO là d th c thiể ả ế ấ ả ế ấ ễ ự h n. Thí d , m t n c A áp thu ch ng bán phá giá v i m t n c thành viên WTO màơ ụ ộ ướ ế ố ớ ộ ướ t ng thu đó t ng đ ng v i 100 tri u USD, khi WTO gi i quy t tranh ch p, đi đ nổ ế ươ ươ ớ ệ ả ế ấ ế quy t đ nh là ki n ch ng bán phá giá không đúng, yêu c u n c ki n kia b đi. N uế ị ệ ố ầ ướ ệ ỏ ế không b , thì n c b ki n có quy n nâng thu nh p kh u các m t hàng c a n c kiaỏ ướ ị ệ ề ế ậ ẩ ặ ủ ướ lên t ng đ ng m c 100 tri u USD. Do v y, c ch đó th c thi trong cu c s ngươ ươ ứ ệ ậ ơ ế ự ộ ố nhi u h n, d th c hi n h n là c ch gi i quy t tranh ch p qua tr ng tài qu c t vàề ơ ễ ự ệ ơ ơ ế ả ế ấ ọ ố ế tòa án. Gia nh p WTO không có nghĩa các v ki n ch ng bán phá giá s gi m đi.ậ ụ ệ ố ẽ ả Chúng ta càng tăng xu t kh u, thì tranh ch p th ng m i s càng tăng. Ch có đi uấ ẩ ấ ươ ạ ẽ ỉ ề m c đ chúng ta s đ c gi i quy t công b ng h n. N u tr c đây, năm 1990 chúngứ ộ ẽ ượ ả ế ằ ơ ế ướ ta đ t kim ng ch xu t kh u 2,4 t USD, nay ch trong m t tháng, chúng ta đã đ t kimạ ạ ấ ẩ ỷ ỉ ộ ạ ng ch xu t kh u h n 3 t USD. Khi vào WTO, đ đ y m nh tăng tr ng kinh t , tăngạ ấ ẩ ơ ỷ ể ẩ ạ ưở ế xu t kh u, lúc đó chúng ta s đ t đ n m c xu t kh u 100 t USD. M i tháng chúng taấ ẩ ẽ ạ ế ứ ấ ẩ ỷ ỗ đ t kim ng ch xu t kh u g n 10 t USD. Nh th , m c đ chúng ta tham gia thạ ạ ấ ẩ ầ ỷ ư ế ứ ộ ị tr ng th gi i càng tăng, thì các tranh ch p qu c t v th ng m i cũng tăng. Giaườ ế ớ ấ ố ế ề ươ ạ nh p WTO không có nghĩa là h t tranh ch p qu c t v th ng m i. Ch có đi uậ ế ấ ố ế ề ươ ạ ỉ ề chúng ta không b phân bi t đ i x n a.ị ệ ố ử ữ Ðàm phán song ph ng ươ Gia nh p WTO chúng ta ph i ti n hành đàm phán đa ph ng và song ph ng. Ðaậ ả ế ươ ươ ph ng là đ chúng ta minh b ch hóa các chính sách và đi đ n cam k t các chính sáchươ ể ạ ế ế kinh t vĩ mô. Ði đ n cam k t các chính sách kinh t vĩ mô v đa ph ng, cho đ nế ế ế ế ề ươ ế nay, c b n chúng ta ch p nh n các hi p đ nh c a WTO khi chúng ta gia nh p. Chúngơ ả ấ ậ ệ ị ủ ậ ta b các bi n pháp tr c p không đúng v i quy đ nh c a WTO: tr c p liên quan t lỏ ệ ợ ấ ớ ị ủ ợ ấ ỷ ệ xu t kh u; t l n i đ a hóa,... Các tr c p mà WTO cho phép chúng ta v n th c hi n:ấ ẩ ỷ ệ ộ ị ợ ấ ẫ ự ệ tr c p liên quan xúc ti n th ng m i; đ u t , du l ch, nâng cao ch t l ng hàng hóa,ợ ấ ế ươ ạ ầ ư ị ấ ượ c c phí v n t i,... M t v n đ quan tr ng c a vòng đàm phán Doha đó là v n đ trướ ậ ả ộ ấ ề ọ ủ ấ ề ợ c p hàng nông s n. Vi t Nam là n c r t đ c bi t, đ t ch t, ng i đông. Khi đàmấ ả ệ ướ ấ ặ ệ ấ ậ ườ phán v i Australia thì th y m t h c a h có đ n 200 ha. Còn bình quân đ t canh tácớ ấ ộ ộ ủ ọ ế ấ Vi t Nam ch có 0,3 ha/h . Nh ng, Vi t Nam l i có nhi u m t hàng nông s n xu tệ ỉ ộ ư ệ ạ ề ặ ả ấ kh u đ c x p h ng trên th gi i. Ðây là m t s th t: g o (có lúc x p th 2, có lúcẩ ượ ế ạ ế ớ ộ ự ậ ạ ế ứ th 3 th gi i); cà phê (đ ng th 2 th gi i), tiêu (s 1 th gi i), đi u (s 2 th gi i),ứ ế ớ ứ ứ ế ớ ố ế ớ ề ố ế ớ chè chúng ta có s n l ng đ ng th 8 th gi i, h i s n, th y s n cũng đ c x p thả ượ ứ ứ ế ớ ả ả ủ ả ượ ế ứ 8, 9 th gi i. Ðây là tr ng h p r t đ c bi t c a th gi i. Cho nên, trong đàm phánế ớ ườ ợ ấ ặ ệ ủ ế ớ song ph ng, nhi u n c M la-tinh yêu c u đàm phán là vì th . H cho r ng, Vi tươ ề ướ ỹ ầ ế ọ ằ ệ Nam có m t hàng nông s n tràn ng p th tr ng th gi i, làm cho các n c M la-tinhặ ả ậ ị ườ ế ớ ướ ỹ g p khó khăn, nh t là cà phê. Tr c đây, giá cà phê r t cao, bây gi ch còn h n 1.000ặ ấ ướ ấ ờ ỉ ơ USD/t n, trong đó có s tham gia c a Vi t Nam và nhi u n c khác. Giá tr c a m tấ ự ủ ệ ề ướ ị ủ ộ c c cà phê không đ i. Ch có l i nhu n chuy n t ng i tr ng cà phê sang ng i chố ổ ỉ ợ ậ ể ừ ườ ồ ườ ế bi n và tiêu th cà phê. Chính vì th , ông David nói, Vi t Nam ph i làm th nào tăngế ụ ế ệ ả ế giá tr vào hàng xu t kh u c a mình. Mu n v y, ch bi n chi m vai trò r t quan tr ng.ị ấ ẩ ủ ố ậ ế ế ế ấ ọ N u chúng ta bán 1kg cà phê, t i h i ngh H ng Kông, báo chí vi t giá 1kg cà phê làế ạ ộ ị ồ ế 1USD. Nh ng khi ch bi n 1 kg cà phê đ bán cho ng i tiêu dùng cho vào c c cà phê,ư ế ế ể ườ ố thì giá s lên t i 600 USD. T t nhiên còn nhân công, v n,... Chúng ta th y t i sao càẽ ớ ấ ố ấ ạ phê Trung Nguyên phát tri n, vì h tham gia vào ch bi n, phân ph i tiêu th , cho nênể ọ ế ế ố ụ l i nhu n siêu ng ch n m trong đó. Ðó là ph n quan tr ng.ợ ậ ạ ằ ầ ọ Vi t Nam khi đàm phán đa ph ng, chúng tôi l i ph i đàm phán c v n đ nôngệ ươ ạ ả ả ấ ề nghi p. Nông nghi p Vi t Nam canh tác l c h u, nh ng l i xu t kh u đ c nhi u.ệ ệ ệ ạ ậ ư ạ ấ ẩ ượ ề Ðây là m t xu h ng mà t t c các n c v a qua đ u ph i b tr c p xu t kh u khiộ ướ ấ ả ướ ừ ề ả ỏ ợ ấ ấ ẩ gia nh p đ i v i hàng nông s n. Chúng ta cũng ph i ch p nh n xu h ng này. Nh ng,ậ ố ớ ả ả ấ ậ ướ ư 10% đ i v i h p xanh (tr c p trong n c) thì Vi t Nam v n đ c h ng đ y đ .ố ớ ộ ợ ấ ướ ệ ẫ ượ ưở ầ ủ Nh ng, đ i v i Trung Qu c (vì Trung Qu c phát tri n h n Vi t Nam) nên m c camư ố ớ ố ố ể ơ ệ ứ k t c a Trung Qu c là 8%. M c 10%, lâu nay chúng ta s d ng r t ít. Chúng ta b trế ủ ố ứ ử ụ ấ ỏ ợ c p xu t kh u, nh ng chúng ta chuy n ti p vào cho ng i nông dân, ng i s n xu tấ ấ ẩ ư ể ế ườ ườ ả ấ và ch bi n nông s n, không tr c p vào xu t kh u n a. 10% đ i v i ngành nôngế ế ả ợ ấ ấ ẩ ữ ố ớ nghi p Vi t Nam vào kho ng 11 t USD. Nên n u 10% chúng ta có 1,1 t USD/năm,ệ ệ ả ỷ ế ỷ đ ph c v h tr cho nông dân trong n c, m c đó b o đ m n n nông nghi p nể ụ ụ ỗ ợ ướ ứ ả ả ề ệ ổ đ nh phát tri n trong t ng lai.ị ể ươ Nh ng tr c p khác mà WTO không c m thì chúng ta v n đ c s d ng. M t sữ ợ ấ ấ ẫ ượ ử ụ ộ ố thông tin g n đây có đăng gia nh p WTO chúng ta s b h t tr c p, đi u đó khôngầ ậ ẽ ỏ ế ợ ấ ề ph i. Chúng ta ch b nh ng tr c p b c m, còn nh ng tr c p không c m thì v nả ỉ ỏ ữ ợ ấ ị ấ ữ ợ ấ ấ ẫ đ c duy trì và th c hi n. Còn đ i v i tr c p trong các lĩnh v c khác liên quan d tượ ự ệ ố ớ ợ ấ ự ệ may, chúng ta có Quy t đ nh 55 c a Th t ng Chính ph . Khi nh ng ng i d ch l iế ị ủ ủ ướ ủ ữ ườ ị ạ cho các c quan n c ngoài, phiên d ch không chu n. Trong Quy t đ nh s 55, chúng taơ ướ ị ẩ ế ị ố nói h tr các doanh nghi p đ s n xu t hàng d t và may đ xu t kh u. Nh ng, t hỗ ợ ệ ể ả ấ ệ ể ấ ẩ ư ừ ỗ tr không có nghĩa là cho không (nhi u ng i d ch là subsidize - cho không) d n đ n cóợ ề ườ ị ẫ ế s hi u l m. Chúng ta ch h tr vay v n, Nhà n c ch h tr chênh l ch gi a lãiự ể ầ ỉ ỗ ợ ố ướ ỉ ỗ ợ ệ ữ su t thông th ng và lãi su t u đãi, t ng cái đó ch có năm tri u USD. Khi đàm phánấ ườ ấ ư ổ ỉ ệ v i Hoa Kỳ, phía h nói Vi t Nam tr c p b n t USD cho ngành d t may. Ði u đóớ ọ ệ ợ ấ ố ỷ ệ ề không ph i. Khi chúng ta ch ng minh đ y đ s li u, đoàn Hoa Kỳ m i cho là đúng.ả ứ ầ ủ ố ệ ớ Th nh t, v n đ c p phép, Vi t Nam c p phép cho t t c các doanh nghi p thu c t tứ ấ ấ ề ấ ệ ấ ấ ả ệ ộ ấ c các thành ph n kinh t , k c các doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài tham giaả ầ ế ể ả ệ ố ầ ư ướ lĩnh v c d t may. Th hai, chênh l ch, Vi t Nam ch u đãi v lãi su t, trong th i gianự ệ ứ ệ ệ ỉ ư ề ấ ờ qua ch có năm tri u USD, nh v y không ph i l n. Nh ng, đ th c hi n đàm phánỉ ệ ư ậ ả ớ ư ể ự ệ v i Hoa Kỳ, Vi t Nam đã b Quy t đ nh 55. Hoa Kỳ s b h n ng ch d t may đ i v iớ ệ ỏ ế ị ẽ ỏ ạ ạ ệ ố ớ Vi t Nam. Khi b h n ng ch d t may c a Hoa Kỳ, thì EU và Canada đã b h n ng chệ ỏ ạ ạ ệ ủ ỏ ạ ạ cho chúng ta t năm 2005. Khi gia nh p WTO, toàn b d t may không b h n ng chừ ậ ộ ệ ị ạ ạ n a. Ðây là c h i cho các doanh nghi p Vi t Nam. Chúng ta cũng ph i b m t s quyữ ơ ộ ệ ệ ả ỏ ộ ố đ nh c m: nh p kh u thu c lá đi u, ô-tô đã qua s d ng, linh ki n liên quan máy tính.ị ấ ậ ẩ ố ế ử ụ ệ Trên th c t , c m nh p ô-tô đã qua s d ng đã b r i, v n đ hi n nay là thu , làmự ế ấ ậ ử ụ ỏ ồ ấ ề ệ ế th nào b o đ m quy n l i ng i tiêu dùng. B Tài chính đang ti p t c làm đ x lýế ả ả ề ợ ườ ộ ế ụ ể ử v n đ thu , vì đây cũng là m t trong nh ng v n đ đáng quan tâm. Chúng ta m t m tấ ề ế ộ ữ ấ ề ộ ặ c n b o v l i ích c a ng i s n xu t, đ ng th i cũng c n b o v l i ích c a ng iầ ả ệ ợ ủ ườ ả ấ ồ ờ ầ ả ệ ợ ủ ườ tiêu dùng. Ph i cân đ i hai l i ích này, ch không th ch chú ý đ n l i ích c a ng iả ố ợ ứ ể ỉ ế ợ ủ ườ s n xu t, mà không chú ý đ n l i ích c a ng i tiêu dùng.ả ấ ế ợ ủ ườ Ðàm phán song ph ng chúng ta đã c b n k t thúc v i 28 đ i tác. Trong đàm phánươ ơ ả ế ớ ố song ph ng, Vi t Nam đ a ra b n chào s 4, chào đ n 99% s bi u thu . Thí d ,ươ ệ ư ả ố ế ố ể ế ụ đàm phán v i Hoa Kỳ, t ng s dòng thu là 9.400 dòng thu . Còn v i các n c, tùyớ ổ ố ế ế ớ ướ thu c, có n c 3.000, có n c 5.000, có n c ch là 200 dòng thu . Tùy theo yêu c uộ ướ ướ ướ ỉ ế ầ c a các n c, bi u 4 chúng ta đã chào m c thu t ng đ ng v i 18% s hàng côngủ ướ ể ứ ế ươ ươ ớ ố nghi p, nông nghi p. T đó, chúng ta đi đ n đàm phán. Trên c s đó chúng ta c b nệ ệ ừ ế ơ ở ơ ả đã k t thúc. M c thu trung bình hàng nh p kh u, hàng nông s n và hàng công nghi pế ứ ế ậ ẩ ả ệ kho ng x p x 14%. So v i Trung Qu c, khi gia nh p, cam k t m c trung bình 10,4%.ả ấ ỉ ớ ố ậ ế ứ Kinh t Vi t Nam m c phát tri n th p h n Trung Qu c. Cho nên, m c chúng ta camế ệ ứ ể ấ ơ ố ứ k t chênh v i Trung Qu c là h p lý.ế ớ ố ợ Trong đàm phán, Oxfarm (m t t ch c phi chính ph ) h i, nh v y thì ngành nôngộ ổ ứ ủ ỏ ư ậ nghi p c a Vi t Nam li u có t n t i và phát tri n đ c không? Hàng hóa s tràn ng pệ ủ ệ ệ ồ ạ ể ượ ẽ ậ vào th tr ng Vi t Nam có ph i không? Xem chi ti t t ng hàng, báo cáo Chính phị ườ ệ ả ế ừ ủ thông báo l i cho các doanh nghi p. Nhìn t ng th th y hàng hóa không tràn ng p, sạ ệ ổ ể ấ ậ ẽ có nh p kh u tăng. Chúng ta đã tr i qua th thách trong th tr ng m u d ch t doậ ẩ ả ử ị ườ ậ ị ự ASEAN, m c thu có l trình xu ng 0-5%, chúng ta th c hi n l trình sát AFTA r i,ứ ế ộ ố ự ệ ộ ồ nh ng t i bây gi th tr ng có tràn ng p hàng hóa c a ASEAN đâu. Gia nh p WTO,ư ớ ờ ị ườ ậ ủ ậ thu chúng ta đang t m c 18%, gi m xu ng 4% n a, còn kho ng 14%. Nh v y,ế ừ ứ ả ố ữ ả ư ậ không có chuy n đó, và xu ng đ n m c đó thì chúng ta thôi. Trong đàm phán gia nh pệ ố ế ứ ậ WTO, m t trong nh ng nguyên t c khó khăn nh t chúng ta ph i v t qua là đ cácộ ữ ắ ấ ả ượ ể n c hi u th c t Vi t Nam và công nh n Vi t Nam là n c đang phát tri n trìnhướ ể ự ế ệ ậ ệ ướ ể ở đ th p và n n kinh t đang trong quá trình chuy n đ i. Vi t Nam có m t ngh ch lý,ộ ấ ề ế ể ổ Ở ệ ộ ị thu nh p bình quân đ u ng i ch a đ y 1.000 USD/năm, trong lúc WTO quy đ nhậ ầ ườ ư ầ ị nh ng n c kém phát tri n là n c có thu nh p d i 1.000 USD. Nh ng, Vi t Namữ ướ ể ướ ậ ướ ư ệ không đ c x p vào n c kém phát tri n, vì khi Liên h p qu c công nh n Vi t Namượ ế ướ ể ợ ố ậ ệ là n c đang phát tri n có c ng thêm các tiêu chí v y t , văn hóa, giáo d c, nên m iướ ể ộ ề ế ụ ớ x p Vi t Nam là n c đang phát tri n. V kinh t thu nh p chúng ta th p. Cho nên,ế ệ ướ ể ề ế ậ ấ chúng ta ph i th ng l ng đ đ c công nh n trình đ th p.ả ươ ượ ể ượ ậ ở ộ ấ Hai là, n n kinh t c a chúng ta có th i kỳ chuy n đ i, nên có l trình gi m thu , lề ế ủ ờ ể ổ ộ ả ế ộ trình chuy n đ i th tr ng. L trình gi m thu l y m c thu hi n hành b t đ u gi mể ổ ị ườ ộ ả ế ấ ứ ế ệ ắ ầ ả trong vòng 3-5 năm s xu ng m c 14%. T t nhiên, t ng m t hàng có m c c t gi mẽ ố ứ ấ ừ ặ ứ ắ ả khác nhau: xe máy phân kh i l n theo l trình chúng ta c t xu ng còn 45% (hi n nayố ớ ộ ắ ố ệ 60%); ô-tô tùy lo i m c c t gi m xu ng còn 52% ho c 47% ho c 50%. Chúng ta ápạ ứ ắ ả ố ặ ặ m c thu b o h cho ngành ô-tô, xe máy khá cao. Cho nên trên th c t m c đó khôngứ ế ả ộ ự ế ứ phù h p l m, n u ch b o v cho ng i s n xu t, thì ng i tiêu dùng Vi t Nam hi nợ ắ ế ỉ ả ệ ườ ả ấ ườ ệ ệ nay ch u m c giá ô-tô cao nh t th gi i. Vì v y, chúng ta ph i gi m thu , m t m tị ứ ấ ế ớ ậ ả ả ế ộ ặ ph i b o v ng i s n xu t, m t khác ph i cân đ i l i l i ích c a ng i tiêu dùng.ả ả ệ ườ ả ấ ặ ả ố ạ ợ ủ ườ H n n a, th c t các t p đoàn đa qu c gia phân vùng, phân khu v c thành th tr ng,ơ ữ ự ế ậ ố ự ị ườ cho nên đó cũng là đi u ki n. M t s ngành s n xu t trong n c c a Vi t Nam hi nề ệ ộ ố ả ấ ướ ủ ệ ệ nay cũng đã phát tri n. Cho nên, nh ng ngành đó trong th i gian qua đã thay th đ cể ữ ờ ế ượ ph n l n các m t hàng lâu nay v n nh p kh u. Khi chúng ta m c a th tr ng, cácầ ớ ặ ẫ ậ ẩ ở ử ị ườ nhà s n xu t trong n c có s n ph m r i. Mu n hay không h ph i gi m chi phí,ả ấ ướ ả ẩ ồ ố ọ ả ả nâng cao kh năng c nh tranh đ t n t i và phát tri n. Nh th , chúng ta s có đi uả ạ ể ồ ạ ể ư ế ẽ ề ki n đó. Thí d , phân đ m chúng ta đã có nhà máy phân đ m, n u thu có cao thì nhàệ ụ ạ ạ ế ế máy phân đ m trong n c đã có kh năng cung c p cho th tr ng. Toàn b ngành bia,ạ ướ ả ấ ị ườ ộ có m n a cũng coi nh toàn b các công ty bia c a Vi t Nam v n c nh tranh đ c;ở ữ ư ộ ủ ệ ẫ ạ ượ ho c v t li u xây d ng, xi-măng, thép (ch y u thép xây d ng, b t đ u có đ u t thépặ ậ ệ ự ủ ế ự ắ ầ ầ ư cao c p), đi u ki n kinh t c a Vi t Nam bây gi đã khác xa so v i cách đây 15 năm.ấ ề ệ ế ủ ệ ờ ớ Ð i v i nông nghi p, các n c thành viên cũ, m c thu nông nghi p kho ng 22%.ố ớ ệ ướ ứ ế ệ ả Nh ng xu h ng các n c m i gia nh p ph i gi m thu nhi u h n đ gia nh p. Vìư ướ ướ ớ ậ ả ả ế ề ơ ể ậ các n c cho r ng, các n c đã gia nh p ph i m t vài ch c năm đ u tranh t GATTướ ằ ướ ậ ả ấ ụ ấ ừ đ có thành qu nh bây gi . Các n c m i gia nh p nhi u hay ít đ u ph i đóng gópể ả ư ờ ướ ớ ậ ề ề ả qua vi c c t gi m th tr ng, c t gi m thu .ệ ắ ả ị ườ ắ ả ế Nh ng, t ng thu v i nông nghi p, Vi t Nam có l i th là có nhi u m t hàng nôngư ổ ế ớ ệ ệ ợ ế ề ặ nghi p xu t kh u. Ðã xu t kh u đ c thì c nh tranh đ c v i th gi i. Chúng ta loệ ấ ẩ ấ ẩ ượ ạ ượ ớ ế ớ m t hàng th t bò, th t l n. Chúng ta th y, th t bò, th t l n là các m t hàng t chăn nuôiặ ị ị ợ ấ ị ị ợ ặ ừ đ n l , ch a có theo hình th c trang tr i. Cho nên, trong đàm phán r t khó khăn. Cácơ ẻ ư ứ ạ ấ n c xu t kh u th t bò l n: Hoa Kỳ, Canada, Australia, New Zealand đ u yêu c uướ ấ ẩ ị ớ ề ầ gi m thu t i 0-5%. Chúng ta tr l i: Bò Vi t Nam ph n l n là bò cóc, m i h nuôi 5-ả ế ớ ả ờ ệ ầ ớ ỗ ộ 10 con, năng su t th p, s c c nh tranh không cao. Gi ng bò c a Vi t Nam ph n l nấ ấ ứ ạ ố ủ ệ ầ ớ ph i nh p kh u, ph n tr c p c a Nhà n c trong lĩnh v c này h u nh không có.ả ậ ẩ ầ ợ ấ ủ ướ ự ầ ư Các n c cũng th y đ c khó khăn c a Vi t Nam và cũng đi đ n m c gi m đ n 4-5%ướ ấ ượ ủ ệ ế ứ ả ế so v i m c thu hi n hành. M c 0-5% thì chúng tôi cũng nói th ng đàn bò cóc Vi tớ ứ ế ệ ứ ẳ ệ Nam ch t, không t n t i. Và chúng tôi gia nh p WTO mu n đ n đ nh, phát tri n, mế ồ ạ ậ ố ể ổ ị ể ở c a, nh ng m c đ ph i phù h p v i Vi t Nam ch không ph i m theo b t c đi uử ư ứ ộ ả ợ ớ ệ ứ ả ở ấ ứ ề ki n nào. Cu i cùng, các n c cũng ph i ch p nh n, ngay c đàm phán v i Hoa Kỳệ ố ướ ả ấ ậ ả ớ v n đ cu i cùng là đàm phán v th t bò và th t l n, thu nông nghi p. Chúng tôi ph iấ ề ố ề ị ị ợ ế ệ ả ch p nh n đi u ki n v i Hoa Kỳ là cao h n so v i Australia và New Zealand. Sau nàyấ ậ ề ệ ớ ơ ớ cân đ i l i bi u thu s có s đi u ch nh. Các m c thu s áp d ng MFN cho nên cácố ạ ể ế ẽ ự ề ỉ ứ ế ẽ ụ n c đ u h ng m c thu nh nhau. Cu i cùng Ban Th ký s t ng h p l i.ướ ề ưở ứ ế ư ố ư ẽ ổ ợ ạ Ðàm phán song ph ng là nh ng cu c đàm phán căng th ng. T t c các đ i tác yêuươ ữ ộ ẳ ấ ả ố c u đàm phán đông vì các lý do: h cho r ng Vi t Nam là m t th tr ng t ng lai h aầ ọ ằ ệ ộ ị ườ ươ ứ h n, vì Vi t Nam có s dân đông th 13 th gi i, lao đ ng h n 40 tri u ng i, laoẹ ệ ố ứ ế ớ ộ ơ ệ ườ đ ng tr h n 30 tri u ng i. Vi t Nam có v trí thu n l i c trên b , trên bi n, hàngộ ẻ ơ ệ ườ ệ ị ậ ợ ả ộ ể không, là đi u ki n cho phát tri n th ng m i sau này. Vi t Nam có đi u ki n thu nề ệ ể ươ ạ ệ ề ệ ậ l i n a là chúng ta n đ nh v chính tr nh t trong khu v c. Ðây là đi u các nhà đ u tợ ữ ổ ị ề ị ấ ự ề ầ ư n c ngoài r t quan tâm. Có th nói, th ng m i Vi t Nam nh ng năm qua tăng liênướ ấ ể ươ ạ ệ ữ t c nh ng t ng kim ng ch xu t, nh p kh u ch a ph i là l n l m. Thí d , năm 2005ụ ư ổ ạ ấ ậ ẩ ư ả ớ ắ ụ kim ng ch c xu t, nh p kh u m i đ t h n 60 t USD. N u riêng xu t kh u m iạ ả ấ ậ ẩ ớ ạ ơ ỷ ế ấ ẩ ớ kho ng h n 30 t USD, chúng ta ph i ph n đ u nhi u h n n a. Ðàm phán các n cả ơ ỷ ả ấ ấ ề ơ ữ ướ th ng nh t nh v y, nh ng nhìn vào t ng lai, nhi u n c đòi h i đ c đàm phán.ố ấ ư ậ ư ươ ề ướ ỏ ượ Khi chúng ta đàm phán v i Trung Qu c, chúng ta t ng gi a Vi t Nam - Trung Qu cớ ố ưở ữ ệ ố đã có Hi p đ nh t do th ng m i trong ASEAN, nên không c n đàm phán n a, nh ngệ ị ự ươ ạ ầ ữ ư v i Trung Qu c v n ph i đàm phán 10 phiên, r t nhi u phiên căng th ng, đàm phánớ ố ẫ ả ấ ề ẳ su t đêm, nhi u v n đ căng: m du l ch, ngân hàng ph , m v n t i đ ng b ,ố ề ấ ề ở ị ụ ở ậ ả ườ ộ nh ng sau đó, chúng ta th y khi đàm phán ph i d a vào quy đ nh c a WTO. Chúng taư ấ ả ự ị ủ th y v v n đ đ ng b , trong WTO ch a phát tri n, h u nh ch a n c nào camấ ề ấ ề ườ ộ ư ể ầ ư ư ướ k t, nên b , ngân hàng ph thì chúng ta có ngân hàng 100% v n n c ngoài, chúng taế ỏ ụ ố ướ không th m theo ki u đó đ c. Cu i cùng, Trung Qu c cũng ch p nh n.ể ở ể ượ ố ố ấ ậ Ð c bi t, đàm phán sau này v i Hoa Kỳ. Hoa Kỳ và EU là các đ i tác l n nh t trongặ ệ ớ ố ớ ấ WTO c v hàng hóa và d ch v . Hoa Kỳ và EU đàm phán không ph i vì l i ích c aả ề ị ụ ả ợ ủ Hoa Kỳ và EU mà vì l i ích c a c T ch c Th ng m i th gi i, nên yêu c u đàmợ ủ ả ổ ứ ươ ạ ế ớ ầ phán r ng h n, sâu và đa d ng h n. Ðàm phán nh v y r t ph c t p. Chúng ta choộ ơ ạ ơ ư ậ ấ ứ ạ r ng xong đàm phán song ph ng (BTA) thì s g n xong vi c gia nh p WTO, trênằ ươ ẽ ầ ệ ậ th c ch t, có m t s v n đ r t l n ch a gi i quy t đ c, nh hàng d t may Vi tự ấ ộ ố ấ ề ấ ớ ư ả ế ượ ư ệ ệ Nam còn h n ng ch. M t khác chúng ta v n còn b lu t Jackson vanik h ng năm Qu cạ ạ ặ ẫ ị ậ ằ ố h i Hoa Kỳ gia h n m t l n v c ch th ng m i và chúng ta ch a đ c h ng quyộ ạ ộ ầ ề ơ ế ươ ạ ư ượ ưở ch th ng m i bình th ng vĩnh vi n (PNTR). Vì v y, đ có đ c PNTR, Hoa Kỳế ươ ạ ườ ễ ậ ể ượ yêu c u chúng ta ph i có đ BTA, gia nh p WTO. Hi n nay, chúng ta làm xong c haiầ ả ủ ậ ệ ả nhi m v đó. Hoa Kỳ đánh giá Vi t Nam th c hi n đ y đ BTA, đ ng th i k t thúcệ ụ ệ ự ệ ầ ủ ồ ờ ế đàm phán v gia nh p WTO. Ðó là đi u ki n đ trình PNTR, chúng ta đang tích c cề ậ ề ệ ể ự v n đ ng đ Qu c h i Hoa Kỳ thông qua PNTR. Vi t Nam m i đ c h ng thu phậ ộ ể ố ộ ệ ớ ượ ưở ế ổ thông, ch a đ c h ng thu u đãi GST. Hoa Kỳ dành cho 72-74 n c đ c h ngư ượ ưở ế ư ướ ượ ưở GST không có Vi t Nam, cho nên, gia nh p WTO là c h i cho chúng ta trong m t sệ ậ ơ ộ ộ ố v n đ mà chúng tôi nêu.ấ ề K t thúc đàm phán v i Hoa Kỳ có ng i nói ch a hài lòng, có ng i nói đ c nhi u,ế ớ ườ ư ườ ượ ề có ng i nói đ c ít. Chúng tôi th ng nh t đây là đàm phán mà hai bên đ u giànhườ ượ ố ấ ề th ng l i. Trên th c ch t, các nhà đàm phán luôn nh th no b ng đói con m t, th ngắ ợ ự ấ ư ể ụ ắ ườ đòi nh ng đi u ki n cam k t r t cao, nh ng nhà doanh nghi p không c n cái đó. Nhàữ ề ệ ế ấ ư ệ ầ doanh nghi p mi n có l i là làm. Cam k t có cao m y mà không có l i thì v n khôngệ ễ ợ ế ấ ợ ẫ vào. Ðó là s khác nhau gi a nhà đàm phán và doanh nghi p. Thí d đòi m ngân hàngự ữ ệ ụ ở nh th chúng ta đã cho chi nhánh 100% v n, nh ng ngân hàng M vì chi n l c phátư ế ố ư ỹ ế ượ tri n c a h nên rút, không Vi t Nam. Gi a cam k t c a nhà đàm phán v i doanhể ủ ọ ở ệ ữ ế ủ ớ nghi p có kho ng cách. N u chúng ta k t thúc đàm phán v i Hoa Kỳ mà giành đ cệ ả ế ế ớ ượ PNTR, qu OPEC, qu h tr ngân hàng EXIMBANK m i ho t đ ng m nh. Khi đóỹ ỹ ỗ ợ ớ ạ ộ ạ quan h đ u t c a các nhà đ u t l n, xu t kh u c a Hoa Kỳ m nh h n. Kim ng chệ ầ ư ủ ầ ư ớ ấ ẩ ủ ạ ơ ạ buôn bán Vi t Nam - Hoa Kỳ s tăng tr ng đáng k trong th i gian t i.ệ ẽ ưở ể ờ ớ Nh ng thách th c khi gia nh p WTOữ ứ ậ Chúng ta k t thúc đàm phán song ph ng v gia nh p WTO, chúng ta cũng g p r tế ươ ề ậ ặ ấ nhi u thách th c. Th nh t, chúng ta mu n có th tr ng toàn c u thì chúng ta ph i mề ứ ứ ấ ố ị ườ ầ ả ở c a th tr ng cho các n c. Ðây là thách th c l n nh t. Th hai, doanh nghi p Vi tử ị ườ ướ ứ ớ ấ ứ ệ ệ Nam tuy bây gi có s l ng r t đông 230 nghìn doanh nghi p nh ng ph n l n là nhờ ố ượ ấ ệ ư ầ ớ ỏ và v a, cho nên năng l c c nh tranh kém. Ðó cũng là thách th c. Nh ng cũng có đi uừ ự ạ ứ ư ề các doanh nghi p Vi t Nam năng đ ng và cũng chuy n đ ng r t nhanh khi môi tr ngệ ệ ộ ể ộ ấ ườ kinh doanh thay đ i, nh ng l i b h n ch b i v n, công ngh và năng l c. T đó d nổ ư ạ ị ạ ế ở ố ệ ự ừ ẫ t i năng l c c nh tranh th tr ng các m t hàng c a Vi t Nam b h n ch . T t nhiên,ớ ự ạ ị ườ ặ ủ ệ ị ạ ế ấ t ng ngành có khác, năng l c c nh tranh ch là t ng đ i, nay khác, mai khác. Thí d ,ừ ự ạ ỉ ươ ố ụ đóng tàu ch ng h n, tr c đây có bao gi Vi t Nam nghĩ là s đóng nhi u tàu bi nẳ ạ ướ ờ ệ ẽ ề ể đâu, nh ng sau khi l i th v đóng tàu thay đ i, chuy n t châu Âu sang Nh t, Hànư ợ ế ề ổ ể ừ ậ Qu c, Trung Qu c, l ng công nhân r t cao, thì Vi t Nam l i tr thành n i h p d nố ố ươ ấ ệ ạ ở ơ ấ ẫ đ i v i ngành đóng tàu trên th gi i. Chúng ta có u đi m: công nhân nhi u, nhi uố ớ ế ớ ư ể ề ề vũng, v nh kín có th đóng tàu quanh năm. Ngành may m c thì l ng công nhân cácị ể ặ ươ ở n c ASEAN cao, h s chuy n sang Vi t Nam; Thái Lan, Malaysia đang r t thi u laoướ ọ ẽ ể ệ ấ ế đ ng. Malaysia m i năm ph i nh p kh u đ n ba tri u lao đ ng, Singapore nh p kh uộ ỗ ả ậ ẩ ế ệ ộ ậ ẩ 0,5 tri u lao đ ng. Các n c khác ph i chuy n sang Vi t Nam. n c ta, Singaporeệ ộ ướ ả ể ệ Ở ướ có hai khu công nghi p. H chuy n các lĩnh v c ít kh năng c nh tranh sang ta. Ðây làệ ọ ể ự ả ạ m t l i th . Chúng ta th y r ng các doanh nghi p Vi t Nam l i ph i ch p nh n sộ ợ ế ấ ằ ệ ệ ạ ả ấ ậ ự c nh tranh nh th . Th ba là, r t nhi u chính sách liên quan kinh t th ng m i sạ ư ế ứ ấ ề ế ươ ạ ẽ thay đ i. Thí d ph n liên quan tr c p cũ mà không phù h p, WTO s b h n ng ch,ổ ụ ầ ợ ấ ợ ẽ ỏ ạ ạ c p phép, r i cũng s b h t. Nh th t o thu n l i cho các doanh nghi p c a chúngấ ồ ẽ ỏ ế ư ế ạ ậ ợ ệ ủ ta. Nh ng đ ng th i làm cho các doanh nghi p lâu nay d a vào đó s ng và phát tri nư ồ ờ ệ ự ố ể ph i chuy n sang hình th c kinh doanh không đ c b o h ho c m c b o h th p.ả ể ứ ượ ả ộ ặ ứ ả ộ ấ Thu cũng nh v y, Nhà n c gi m thu cũng tác đ ng m t ph n đ n ngân sách.ế ư ậ ướ ả ế ộ ộ ầ ế Ph n đóng góp ngân sách t thu nh p kh u m i ngày m t gi m. Tr c kia, thuầ ừ ế ậ ẩ ỗ ộ ả ướ ế nh p kh u có lúc đ n 30% GDP, bây gi ch còn 15%, nh ng kim ng ch buôn bán tăngậ ẩ ế ờ ỉ ư ạ thì nó tăng. Chúng ta tăng kim ng ch buôn bán đ tăng thu . Ho c có nh ng cam k tạ ể ế ặ ữ ế chúng ta đã th c hi n r i, nh tr giá h i quan, chúng ta b thu mà áp d ng m c thuự ệ ồ ư ị ả ỏ ế ụ ứ ế tuy t đ i... Các doanh nghi p nh p kh u, giá theo giá h p đ ng. Có m t s doanhệ ố ệ ậ ẩ ợ ồ ộ ố nghi p nh h ng, nh ng ki m tra, ki m soát thì nó đi vào tr t t . Th gi i cũng ph iệ ả ưở ư ể ể ậ ự ế ớ ả tr i qua giai đo n đó không riêng qu c gia nào. Qua h u ki m đ b o đ m thu thu .ả ạ ố ậ ể ể ả ả ế V n đ an sinh xã h i, s ph i gi i quy t tình tr ng m t s doanh nghi p nh và v aấ ề ộ ẽ ả ả ế ạ ộ ố ệ ỏ ừ ho c không có năng l c c nh tranh s g p khó khăn, phá s n. V y gi i quy t v n đặ ự ạ ẽ ặ ả ậ ả ế ấ ề tr c p, vi c làm nh th nào cho lao đ ng các doanh nghi p này, đào t o l i đ hợ ấ ệ ư ế ộ ệ ạ ạ ể ọ tìm vi c làm m i. Ð y là nh ng vi c chúng ta ph i làm.ệ ớ ấ ữ ệ ả V n đ ngu n l c, cái quy t đ nh nh t là con ng i, khi chúng ta m c a v n đ c nhấ ề ồ ự ế ị ấ ườ ở ử ấ ề ạ tranh giành ngu n l c này r t kh c li t. Chúng tôi h i Singapore khi m c a s nh tồ ự ấ ố ệ ỏ ở ử ợ ấ cái gì, phía b n tr l i quan tr ng là làm sao gi đ c ng i tài đ ph c v đ t n c.ạ ả ờ ọ ữ ượ ườ ể ụ ụ ấ ướ Khi các doanh nghi p n c ngoài vào, các cu c c nh tranh s di n ra, các doanhệ ướ ộ ạ ẽ ễ nghi p s dùng l ng đ thu hút ng i lao đ ng gi i, cho nên chúng ta, m t m t, cũngệ ẽ ươ ể ườ ộ ỏ ộ ặ ph i có chi n l c đào t o, gi nh ng ng i có năng l c làm cho mình, gi nh thả ế ượ ạ ữ ữ ườ ự ữ ư ế nào tùy vào t ng doanh nghi p, không có bài toán chung cho t t c . Có nhi u cách khácừ ệ ấ ả ề nhau đ gi ng i, c ph n nh t đ nh, l ng cao, đ i x , tình c m,... Mu n hayể ữ ườ ổ ầ ấ ị ươ ố ử ả ố không Nhà n c ph i có chính sách đ đào t o, đào t o l i ng i lao đ ng. Hi n nay,ướ ả ể ạ ạ ạ ườ ộ ệ tuy Vi t Nam có lao đ ng đông, nh ng lao đ ng c a chúng ta cũng có m t s h n ch :ệ ộ ư ộ ủ ộ ố ạ ế y u ngo i ng , tác phong công nghi p. Không ch trong lĩnh v c các doanh nghi p màế ạ ữ ệ ỉ ự ệ c các c quan qu n lý nhà n c. Thí d , Trung Qu c, có h n m t ch th , đ i v iả ở ơ ả ướ ụ ố ẳ ộ ỉ ị ố ớ cán b lãnh đ o qu n, huy n, các t nh biên gi i g n Vi t Nam ph i bi t ti ng Vi t.ộ ạ ậ ệ ỉ ớ ầ ệ ả ế ế ệ Cho nên, khi chúng ta sang đó h nói ti ng Vi t r t th o. V n đ là cán b qu n lýọ ế ệ ấ ạ ấ ề ộ ả Vi t Nam ph i bi t ngo i ng . M t khác, ph i chuy n cách qu n lý theo phong cáchệ ả ế ạ ữ ặ ả ể ả m i. Ngày x a qu n b ng các l nh, ch th , can thi p tr c ti p vào các doanh nghi p,ớ ư ả ằ ệ ỉ ị ệ ự ế ệ thì nay không còn, còn r t ít, ch còn nh ng doanh nghi p có v n l n c a Nhà n c,ấ ỉ ữ ệ ố ớ ủ ướ qu n lý thông qua bi n pháp gián ti p nh xây d ng pháp lu t, chính sách và ki m traả ệ ế ư ự ậ ể đôn đ c vi c th c hi n đó. Vi c n m t ng ngành, hàng, không gi ng nh tr c,ố ệ ự ệ ệ ắ ừ ố ư ướ nh ng v n ph i n m. Khi chúng ta b qu n lý xu t kh u g o, lúc đ u m i ng i r tư ẫ ả ắ ỏ ả ấ ẩ ạ ầ ọ ườ ấ ng i, s có th xu t v t, đ n khi quy t đ nh làm thì làm r t t t. M i thành ph n cóạ ợ ể ấ ượ ế ế ị ấ ố ọ ầ th xu t kh u g o đ c, nh ng chúng ta v n qu n lý đ c vì m i công vi c giao choể ấ ẩ ạ ượ ư ẫ ả ượ ọ ệ hi p h i. Hi p h i đóng vai trò chính. Hi n nay, Nhà n c chuy n nh ng vai trò màệ ộ ệ ộ ệ ướ ể ữ Nhà n c không làm sang hi p h i ngành hàng đ b o v ngành hàng, h p tác liên k tướ ệ ộ ể ả ệ ợ ế đ phát tri n. Các cách làm cũ giành khách hàng b ng h giá không còn giá tr , làm taể ể ằ ạ ị y u đi. Vai trò c a hi p h i, ngành hàng r t quan tr ng. Liên k t đ phát tri n đ xâyế ủ ệ ộ ấ ọ ế ể ể ể d ng h th ng phân ph i trong n c. Các doanh nghi p liên k t đ ra th tr ng thự ệ ố ố ướ ệ ế ể ị ườ ế gi i, liên k t doanh nghi p Vi t Nam v i các doanh nghi p có v n đ u t n c ngoàiớ ế ệ ệ ớ ệ ố ầ ư ướ t i Vi t Nam. Chúng ta c n liên k t v i nhau đ t o s c m nh cho nhau và phát tri n.ạ ệ ầ ế ớ ể ạ ứ ạ ể Hi n nay, th tr ng trong n c còn r t nhi u đi u ki n phát tri n. Có nhi u sinh viênệ ị ườ ướ ấ ề ề ệ ể ề Vi t Nam sang h c th c sĩ Hoa Kỳ r t gi i, có nh ng tr ng Hoa Kỳ gi l i, s đóệ ọ ạ ở ấ ỏ ữ ườ ữ ạ ố v n v Vi t Nam vì h th y c h i làm ăn Vi t Nam nhi u h n Hoa Kỳ. Hoa Kỳẫ ề ệ ọ ấ ơ ộ ở ệ ề ơ ở đã phát tri n t i m c đ r t cao. Mu n làm ăn Hoa Kỳ ph i có v n, m ng l i m iể ớ ứ ộ ấ ố ở ả ố ạ ướ ớ s ng đ c, nh ng v Vi t Nam có r t nhi u c h i.ố ượ ư ề ệ ấ ề ơ ộ Ð y cũng là nh ng thách th c, nh ng n u chúng ta bi t v t lên chúng ta s phátấ ữ ứ ư ế ế ượ ẽ tri n. Khi làm vi c v i hãng Nokia, th y chi n l c nh đó mà h tr thành công tyể ệ ớ ấ ế ượ ờ ọ ở đi n tho i di đ ng s 1 th gi i, h coi t t c nh ng thách th c là c h i m i, cu cệ ạ ộ ố ế ớ ọ ấ ả ữ ứ ơ ộ ớ ộ s ng không có th thách thì không có cu c s ng. H coi thách th c là m t c h i, khiố ử ộ ố ọ ứ ộ ơ ộ h v t qua đ c thì h tr thành s 1. Chúng tôi cho r ng gia nh p WTO chúng ta cóọ ượ ượ ọ ở ố ằ ậ r t nhi u th i c , cũng có r t nhi u thách th c. C h i đó có hay không ph i do chínhấ ề ờ ơ ấ ề ứ ơ ộ ả sách, do các doanh nghi p. Nói m th tr ng hay không thì toàn b doanh nghi pệ ở ị ườ ộ ệ không s n xu t hàng xu t kh u thì cũng vô nghĩa. Bây gi nói m ra đ thu hút đ u tả ấ ấ ẩ ờ ở ể ầ ư nh ng toàn b doanh nghi p, các đ a ph ng, không thu hút đ u t thì chúng ta cũngư ộ ệ ị ươ ầ ư không đ t. Gia nh p WTO đ chúng ta phát tri n, nh ng không có nghĩa b n thân vi cạ ậ ể ể ư ả ệ gia nh p WTO là chúng ta giàu có lên, hay chúng ta nghèo đi, mà đó là m t c h i.ậ ộ ơ ộ Chúng ta tranh th đ c c h i đó, thì chúng ta giàu có. Chúng ta v t qua đ c tháchủ ượ ơ ộ ượ ượ th c thì chúng ta t o đ c c h i m i. Ðó là m t th c t . N u tranh th đ c th i cứ ạ ượ ơ ộ ớ ộ ự ế ế ủ ượ ờ ơ này, và ch p nh n đ v t qua thách th c này, chúng ta s đ a n n kinh t phát tri nấ ậ ể ượ ứ ẽ ư ề ế ể lên trình đ cao h n, nh ng cũng đòi h i s c g ng c a t t c các b , ngành, nh t làộ ơ ư ỏ ự ố ắ ủ ấ ả ộ ấ s lao đ ng sáng t o, liên k t ch t ch gi a các doanh nghi p Vi t Nam đ chúng taự ộ ạ ế ặ ẽ ữ ệ ệ ể m nh lên và phát tri n nhanh h n.ạ ể ơ