Tiền tệ và chính sách tiền tệ

CH NG IVƯƠ TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ Ch ng này gi i thi u th tr ng ti n t và các chính sách ti n t mà ngân hàng trung ng sươ ớ ệ ị ườ ề ệ ề ệ ươ ử d ng đ can thi p vào th tr ng ti n t . Ph n cu i ch ng gi i thi u m i t ng tác gi a th tr ngụ ể ệ ị ườ ề ệ ầ ố ươ ớ ệ ố ươ ữ ị ườ hàng hoá và ti n thông qua mô hình IS – LM, cùng v i các chính sách mà chính ph s d ng đ tácề ớ ủ ử ụ ể đ ng đ n th tr ng hàng hoá và ti n t .ộ ế ị ườ ề ệ 1. TH TR NG TI N TỊ ƯỜ Ề Ệ 1.1.Ti n t .ề ệ 1.1.1.Ti n t là gì?ề ệ Ti n là m i th đ c ch p nh n r ng rãi làm ph ng ti n mua hàng hoá và d ch v . Ti n cóề ọ ứ ượ ấ ậ ộ ươ ệ ị ụ ề ba ch c năng c b n:ứ ơ ả  Ph ng ti n trao đ i: là m t th mà ng i mua trao cho ng i bán khi mua hàng hóa và d chươ ệ ổ ộ ứ ườ ườ ị v . S dĩ ti n có th đ m nh n ch c năng quan tr ng này vì nó đ c ch p nh n r ng rãi nhụ ở ề ể ả ậ ứ ọ ượ ấ ậ ộ ư là ph ng ti n trao đ i. ươ ệ ổ  Đ n v k toán hay đ n v ti n t k toán: toàn b giá c đ u đ c qui v m t đ n v là đ ngơ ị ế ơ ị ề ệ ế ộ ả ề ượ ề ộ ơ ị ồ Đô la, đ ng Yen hay đ ng Vi t Nam …Đi u này làm cho vi c so sánh các giá tr t ng đ i trồ ồ ệ ề ệ ị ươ ố ở nên d dàng h n. Ch c năng đ n v h ch toán c a ti n ch ra r ng s ti n l i có m t ph ngễ ơ ứ ơ ị ạ ủ ề ỉ ằ ự ệ ợ ộ ươ ti n đ c ch p nh n r ng rãi đ đ nh giá và ghi s sách.ệ ượ ấ ậ ộ ể ị ổ  Ph ng ti n b o t n giá tr : ti n là m t hình th c đ chuy n s c mua t hi n t i sang t ngươ ệ ả ồ ị ề ộ ứ ể ể ứ ừ ệ ạ ươ lai. V i ch c năng này dân c có th l a ch n gi m t s c a c i tr c ti p b ng ti n. Tuyớ ứ ư ể ự ọ ữ ộ ố ủ ả ự ế ằ ề nhiên, trong đi u ki n có l m phát giá tr c a ti n gi m theo th i gian. Đi u này làm cho ti nề ệ ạ ị ủ ề ả ờ ề ề tr thành m t ph ng ti n b o t n không hi u qu .ở ộ ươ ệ ả ồ ệ ả Các nhà kinh t s d ng thu t ng kh năng thanh toán đ ch m c đ d dàng đ i m t tài s n thànhế ử ụ ậ ữ ả ể ỉ ứ ộ ễ ổ ộ ả ph ng ti n trao đ i c a n n kinh t . Vì ti n là ph ng ti n trao đ i c a n n kinh t , nên nó là tàiươ ệ ổ ủ ề ế ề ươ ệ ổ ủ ề ế s n có kh năng thanh kho n cao nh t, các tài s n khác nhau có kh năng thanh kho n r t khác nhau.ả ả ả ấ ả ả ả ấ Ph n l n c phi u, trái phi u có th bán d dàng v i chi phí th p và vì v y chúng là nh ng lo i tàiầ ớ ổ ế ế ể ễ ớ ấ ậ ữ ạ s n có kh năng thanh kho n t ng đ i cao.ả ả ả ươ ố 1.1.2. Các lo i ti n.ạ ề Quá trình phát tri n c a ti n tr i qua các hình thái sau:ể ủ ề ả  Ti n b ng hàng hoá: khi t n t i d i hình th c hàng hoá có giá tr c h u, ti n đ c g i làề ằ ồ ạ ướ ứ ị ố ữ ề ượ ọ ti n hàng hoá. Thu t ng giá tr c h u hàm ý hàng hoá đó có giá tr ngay c khi nó không đ cề ậ ữ ị ố ữ ị ả ượ s d ng làm ti n. M t ví d v ti n hàng hoá đi n hình nh t là vàng. Vàng có giá tr c h uử ụ ề ộ ụ ề ề ể ấ ị ố ữ b i vì nó đ c s d ng trong công nghi p và ch tác đ trang s c.ở ượ ử ụ ệ ế ồ ứ  Khi ti n không có giá tr c h u, nó đ c g i là ti n pháp đ nh. Đây là lo i ti n đ c l u hànhề ị ố ữ ượ ọ ề ị ạ ề ượ ư do lu t l c a chính ph qui đ nh. Giá tr ghi trên đ ng ti n qui c th ng l n h n r t nhi uậ ệ ủ ủ ị ị ồ ề ướ ườ ớ ơ ấ ề so v i giá tr v t dùng làm ti n. Ti n qui c cũng bao g m hai d ng ti n kim lo i và ti nớ ị ậ ề ề ướ ồ ạ ề ạ ề gi y.ấ 1  Ti n kim lo i: th i kỳ đ u th ng dùng các kim lo i quí nh b c, vàng. V sau dùng các h pề ạ ờ ầ ườ ạ ư ạ ề ợ kim r ti n h n. Ti n kim lo i ngày nay th ng có giá tr nh và các chi tiêu thông qua ph ngẽ ề ơ ề ạ ườ ị ỏ ươ ti n bán hàng t đ ng.ệ ự ộ  Ti n gi y: ti n gi y bao g m ti n gi y kh hoán ( lo i ti n có th đem đ i đ c b c ho cề ấ ề ấ ồ ề ấ ả ạ ề ể ổ ượ ạ ặ vàng v i m t l ng giá tr t ng đ ng.) và ti n gi y b t kh hoán (l ai ti n b t bu c l uớ ộ ượ ị ươ ươ ề ấ ấ ả ọ ề ắ ộ ư hành theo lu t đ nh, không th mang chúng đ n ngân hàng đ đ i l y vàng hay b c. Ngày nayậ ị ể ế ể ổ ấ ạ các qu c gia đ u dùng lo i ti n gi y b t kh hoán).ố ề ạ ề ấ ấ ả  Ti n ngân hàng: là l ng ti n g i không kỳ h n s d ng séc. Đây là s ti n ghi n c a ngânề ượ ề ử ạ ử ụ ố ề ợ ủ hàng đ i v i ng i m tài kho n séc t i ngân hàng. Séc là m t ki u gi y n có th thanh toánố ớ ườ ở ả ạ ộ ể ấ ợ ể theo yêu c u c a ng i ch g i ti n. Nó cho phép ti n hành thanh toán mà không dùng ti nầ ủ ườ ủ ử ề ế ề m t. ặ 1.1.3. Kh i l ng ti n t .ố ượ ề ệ Vi c đ nh nghĩa ti n là m t ph ng ti n trao đ i m i ch đ a ra m t cách khái quát v ti n, nóệ ị ề ộ ươ ệ ổ ớ ỉ ư ộ ề ề ch a cho chúng ta bi t rõ trong n n kinh t hi n nay kh i l ng c a nó nhi u hay ít. Vì v y ng i taư ế ề ế ệ ố ượ ủ ề ậ ườ ph i đ nh nghĩa ti n b ng vi c đ a ra các phép đo v kh i ti n trong l u thông. Có 3 th c đo kh iả ị ề ằ ệ ư ề ố ề ư ướ ố ti n trong n n kinh t đ c ký hi u l n l ct là M1, M2, M3.ề ề ế ượ ệ ầ ượ  Kh i ti n giao d ch M1: ph ng ti n đ c s d ng r ng rãi trong thanh toán và chi tr vố ề ị ươ ệ ượ ử ụ ộ ả ề hàng hoá và d ch v bao g m:Ti n m t trong l u thông đó chính là b ph n ti n m t n mị ụ ồ ề ặ ư ộ ậ ề ặ ằ ngoài h th ng ngân hàng, ti n g i không kỳ h n t i các ngân hàng th ng m i hay các tệ ố ề ử ạ ạ ươ ạ ổ ch c tín d ng, Ti n g i có th phát hành séc t i các ngân hàng.ứ ụ ề ử ể ạ  Kh i ti n m r ng M2: Kh i ti n M2 s b ng kh i ti n M1 c ng v i ti n g i có kỳ h n t iố ề ở ộ ố ề ẽ ằ ố ề ộ ớ ề ử ạ ạ ngân hàng th ng m i hay các t ch c tài chính trung gian.ươ ạ ổ ứ  Kh i ti n tài s n M3: b ng kh i ti n M2 c ng v i trái khoán nh h i phi u, tín phi u khoố ề ả ằ ố ề ộ ớ ư ố ế ế b c.ạ Kh i ti n M2 và M3 không đ c s d ng nh m t công c trao đ i, nh ng chúng có tính thanhố ề ượ ử ụ ư ộ ụ ổ ư kho n cao.Tài s n ti n g i có th phát hành séc là ti n nh ng nh ng t séc không ph i là ti n (do khiả ả ề ử ể ề ư ữ ờ ả ề nh ng t séc phát hành thì kh i ti n không đ i ). Các th tín d ng cũng không ph i là ti n.ữ ờ ố ề ổ ẻ ụ ả ề 1.2. Cung ti n.ề Cung ti n (Ms) là t ng kh i l ng ti n hi n có trong n n kinh t , đó cũng chính là M1.ề ổ ố ượ ề ệ ề ế Ms = Cp + D Trong đó Cp : ti n m t ngoài ngân hàng.ề ặ D: ti n g i không kỳ h n.ề ử ạ C s ti n t (H):ơ ở ề ệ là t ng c a ti n m t ngoài h th ng ngân hàng và d tr th c t c a cácổ ủ ề ặ ệ ố ự ữ ự ế ủ ngân hàng th ng m i (R).ươ ạ H = Cp + R Trong các n n kinh t hi n đ i, cung ti n bao gi cũng l n h n c s ti n t , đó là do quáề ế ệ ạ ề ờ ớ ơ ơ ở ề ệ trình t o ra ti n c a các ngân hàng th ng m i.ạ ề ủ ươ ạ 1.2.1. Ngân hàng th ng m i và cung ti n.ươ ạ ề · Ngân hàng th ng m i.ươ ạ 2 Ngân hàng th ng m i đóng vai trò c a m t trung gian tài chính trong n n kinh t . Ch c năngươ ạ ủ ộ ề ế ứ c b n c a chúng là nh n ti n g i và cho vay l i. Ngoài ra, nó còn có ch c năng c b n quan tr ngơ ả ủ ậ ề ử ạ ứ ơ ả ọ khác trong n n kinh t là cho phép các cá nhân và t ch c s d ng tài kho n séc nh là m t ph ngề ế ổ ứ ử ụ ả ư ộ ươ ti n thanh toán.Trên c s th c hi n các ch c năng này, các ngân hàng th ng m i đóng vai trò quanệ ơ ở ự ệ ứ ươ ạ tr ng trong vi c xác đ nh cung ti n c a n n kinh t . Quy mô và hình th c ho t đ ng c a ngân hàngọ ệ ị ề ủ ề ế ứ ạ ộ ủ th ng m i đ c th hi n trên b ng t ng k t tài s n c a chúng.ươ ạ ượ ể ệ ả ổ ế ả ủ B ng t ng k t tài s n là danh m c ghi rõ các tài s n có và tài s n n c a ngân hàng. Tài s n cóả ổ ế ả ụ ả ả ợ ủ ả là t t c các tài s n mà ngân hàng s h u. Tài s n n là t t c nh ng th mà ngân hàng n các h giaấ ả ả ở ữ ả ợ ấ ả ữ ứ ợ ộ đình và doanh nghi p khác.ệ Tài s n cóả Tài s n nả ợ - Tài s n d tr .ả ự ữ - Tài s n thanh kho n.ả ả - Đ u t ch ng khoán.ầ ư ứ - Tài s n có khác.ả T ng c ng:ổ ộ - Ti n g i có th phát hành séc.ề ử ể - Ti n g i ti t ki m.ề ử ế ệ - Ti n g i có kỳ h n.ề ử ạ - Tài s n n khác.ả ợ T ng c ng:ổ ộ Thu nh p c a ngân hàng th ng m i ph n l n là t các kho n cho vay, ti n lãi đ u t ch ngậ ủ ươ ạ ầ ớ ừ ả ề ầ ư ứ khoán và các tài s n thanh kho n ngoài này l n h n ti n lãi ph i tr cho ti n g i và các kho n nả ả ớ ơ ề ả ả ề ử ả ợ khác thì ngân hàng thu đ c l i nhu n. Bên c nh h th ng ngân hàng th ng m i các t ch c tínượ ợ ậ ạ ệ ố ươ ạ ổ ứ d ng khác cũng nh n ti n g i và t o thành m t ph n đáng k c a kh i ti n t .ụ ậ ề ử ạ ộ ầ ể ủ ố ề ệ Cung ti n đ c t o thành ch y u t các kho n m c khác nhau c a tài s n n c a ngân hàngề ượ ạ ủ ế ừ ả ụ ủ ả ợ ủ th ng m i.ươ ạ · V n đ t o ra ti n c a các ngân hàng th ng m i.ấ ề ạ ề ủ ươ ạ M i ngân hàng khi nh n đ c m t kho n ti n g i ph i đ l i d tr m t t l ph n trăm ti nỗ ậ ượ ộ ả ề ử ả ể ạ ự ữ ộ ỷ ệ ầ ề m t, nh m b o đ m kh năng n đ nh cho vi c chi tr th ng xuyên c a ngân hàng th ng m i vàặ ằ ả ả ả ổ ị ệ ả ườ ủ ươ ạ yêu c u qu n lý ti n t c a ngân hàng trung ng.ầ ả ề ệ ủ ươ M t t l ph n trăm ti n d tr g i vào tài kho n d tr t i ngân hàng trung ng g i là dộ ỷ ệ ầ ề ự ữ ử ả ự ữ ạ ươ ọ ự tr b t bu c, t l d tr b t bu c do ngân hàng trung ng quy đ nh khác nhau theo t ng lo i ti nữ ắ ộ ỷ ệ ự ữ ắ ộ ươ ị ừ ạ ề g i và t ng lo i ngân hàng, còn m t ph n d tr đ t i ngân hàng g i là d tr th a. T l d trử ừ ạ ộ ầ ự ữ ể ạ ọ ự ữ ừ ỷ ệ ự ữ th c t c a ngân hàng là t ng c a d tr b t bu c và d tr th a.ự ế ủ ổ ủ ự ữ ắ ộ ự ữ ừ Gi s trong n n kinh t ch có m t ngân hàng, ngân hàng A có t ng s ti n g i là 100 tri uả ử ề ế ỉ ộ ổ ố ề ử ệ đ ng, t l d tr th c t là 10%. Nghĩa là, ngân hàng này gi l i 10% ti n g i đ i d ng d tr vàồ ỷ ệ ự ữ ự ế ữ ạ ề ử ướ ạ ự ữ cho vay h t ph n còn l i. Tài kho n c a ngân hàng đ c bi u hi n:ế ầ ạ ả ủ ượ ể ệ Các kho n n c a ngân hàng A là 100 tri u, vi c cho vay không làm thay đ i nghĩa v tr nả ợ ủ ệ ệ ổ ụ ả ợ c a ngân hàng đ i v i ng i g i ti n. Tr c khi ngân hàng A cho vay, cung ng ti n t b ng 100ủ ố ớ ườ ử ề ướ ứ ề ệ ằ tri u đ ng d i d ng ti n g i vào ngân hàng. Nh ng khi ngân hàng A cho vay, cung ng ti n t tăngệ ồ ướ ạ ề ử ư ứ ề ệ lên. Ng i g i ti n v n có 100 tri u đ ng ti n g i không kỳ h n, nh ng gi đây ng i vay ti n c aườ ử ề ẫ ệ ồ ề ử ạ ư ờ ườ ề ủ 3 ngân hàng n m gi 90 tri u đ ng ti n m t. Cung ng ti n t ( b ng t ng ti n m t và ti n g i khôngắ ữ ệ ồ ề ặ ứ ề ệ ằ ổ ề ặ ề ử kỳ h n) b ng 190 tri u đ ng. Nh v y sau khi gi ph n ti n d tr , ngân hàng cho vay ph n ti n g iạ ằ ệ ồ ư ậ ữ ầ ề ự ữ ầ ề ử còn l i và chính ph n cho vay này s làm tăng cung ti n trong n n kinh t .ạ ầ ẽ ề ề ế Vi c t o ra cung ti n không ng ng l i đó. Trong th c t không ch có m t ngân hàng ví dệ ạ ề ừ ạ ở ự ế ỉ ộ ụ ngân hàng B và nh ng ng i vay ti n ngân hàng A sang g i ti n ngân hàng B. Sau khi đã gi l iữ ườ ề ở ử ề ở ữ ạ ph n d tr 10% thì ngân hàng B l i cho vay h t s ti n g i còn l i.ầ ự ữ ạ ế ố ề ử ạ Ngân hàng B t o ra l ng ti n là 81 tri u đ ng. N u 81 tri u đ ng này đ c g i vào ngânạ ượ ề ệ ồ ế ệ ồ ượ ử hàng C và ngân hàng này cũng có t l d tr là 10%, nó s gi l i 8,1 tri u đ ng d i d ng d trỷ ệ ự ư ẽ ữ ạ ệ ồ ướ ạ ự ữ và cho vay 72,9 tri u đ ng.ệ ồ N u chúng ta ti p t c quá trình t ng t cho nhi u ngân hàng và gi đ nh r ng t t c các kho n nế ế ụ ươ ự ề ả ị ằ ấ ả ả ợ vay đ u đ c g i l i trong h th ng ngân hàng thì t ng thay đ i trong l ng ti n g i là:ề ượ ử ạ ệ ố ổ ổ ượ ề ử D = R + R(1-rd) + R(1-rd)(1-rd) + … + R(1-rd)Q Ta có th ch ng minh đ c: ể ứ ượ Nh v y l ng ti n g i trong h th ng ngân hàng tăng lên b ng v i l ng thay đ i d trư ậ ượ ề ử ệ ố ằ ớ ượ ổ ự ữ nhân v i s ngh ch đ o c a t l d tr b t bu c. S ngh ch đ o c a d tr b t bu c là s nhân ti nớ ố ị ả ủ ỷ ệ ự ữ ắ ộ ố ị ả ủ ự ữ ắ ộ ố ề g i đ n gi n (1/r). Tuy nhiên mô hình này không bàn đ n vi c gi ti n c a công chúng do đó các nhàử ơ ả ế ệ ữ ề ủ kinh t ph i xem xét c s ti n. ế ả ơ ố ề Đ đo l ng m c đ khu ch đ i c a cung ti n so v i c s ti n t , các nhà kinh t s d ngể ườ ứ ộ ế ạ ủ ề ớ ơ ở ề ệ ế ử ụ đ khu ch đ i c a cung ti n so v i c s ti n t , các nhà kinh t s d ng thu t ng s nhân ti n t .ộ ế ạ ủ ề ớ ơ ố ề ệ ế ử ụ ậ ữ ố ề ệ Trong đó: - cp: là t l ti n m t ngoài ngân hàng so v i ti n g i ( cỷ ệ ề ặ ớ ề ử p = Cp/D) 4 - ra: là t l d tr th c t c a các ngân hàng th ng m i(rỷ ệ ự ữ ự ế ủ ươ ạ a = R/D). V y s nhân ti n ph thu c vào t l d tr th c t và t l ti n m t so v i ti n g i.ậ ố ề ụ ộ ỷ ệ ự ữ ự ế ỷ ệ ề ặ ớ ề ử 1.2.2. Ngân hàng trung ng và cung ti n.ươ ề Ngân hàng trung ng (NHT ) là m t c quan qu n lý nhà n c v ti n t , tín d ng và ngânươ Ư ộ ơ ả ướ ề ề ệ ụ hàng. Đây là t ch c duy nh t đ c phát hành ti n trong n n kinh t , thông qua các công c nh t lổ ứ ấ ượ ề ề ế ụ ư ỷ ệ d tr b t bu c, lãi su t chi t kh u và ho t đ ng th tr ng m . Nó có kh năng ki m soát cung ti nữ ữ ắ ộ ấ ế ấ ạ ộ ị ườ ở ả ể ề và các đi u ki n tín d ng c a m t qu c gia.ề ệ ụ ủ ộ ố Nghi p v th tr ng m : NHT th c hi n nghi p v th tr ng m khi nó mua ho c bán tráiệ ụ ị ườ ở Ư ự ệ ệ ụ ị ườ ở ặ phi u chính ph cho công chúng. Đ làm tăng cung ng ti n t , NHT mua trái phi u trên th tr ng.ế ủ ể ứ ề ệ Ư ế ị ườ L ng ti n mà NHT b ra đ mua trái phi u làm tăng l ng ti n trong l u thông. M t ph n trongượ ề Ư ỏ ể ế ượ ề ư ộ ầ s ti n NHT b ra này đu c gi d i d ng ti n m t, ph n còn l i đ c g i vào ngân hàng. L ngố ề Ư ỏ ợ ữ ướ ạ ề ặ ầ ạ ượ ử ượ cung ti n tăng lên đúng b ng l ng ti n g i vào ngân hàng và l ng ti n g i vào ngân hàng làm tăngề ằ ượ ề ử ượ ề ử cung ti n nhi u h n theo s nhân.ề ề ơ ố Ng c l i, đ c t gi m cung ng ti n t , NHT bán trái phi u chính ph cho công chúng.ượ ạ ể ắ ả ứ ề ệ Ư ế ủ Công chúng tr cho trái phi u chính ph b ng ti n m t và ti n g i ngân hàng mà h đang n m gi vìả ế ủ ằ ề ặ ề ử ọ ắ ữ v y l ng ti n trong l u thông gi m xu ng. Ngoài ra khi dân chúng rút ti n ra kh i ngân hàng, cácậ ượ ề ư ả ố ề ỏ ngân hàng nh n th y l ng ti n d tr c a h gi m. Đ đáp l i s suy gi m d tr này ngân hàngậ ấ ượ ề ự ữ ủ ọ ả ể ạ ự ả ự ữ gi m cho vay và quá trình t o ti n s di n ra theo chi u h ng ng c l i. Nghi p v th tr ng mả ạ ề ẽ ễ ề ướ ượ ạ ệ ụ ị ườ ở là công c chính sách mà ngân hàng trung ng s d ng th ng xuyên nh t vì đây là công c d th cụ ươ ử ụ ườ ấ ụ ễ ự hi n và NHT có th thay đ i cung ng ti n trên qui mô nh ho c l n vào b t kỳ ngày nào mà khôngệ Ư ể ổ ứ ề ỏ ặ ớ ấ c n có nh ng thay đ i l n trong lu t pháp và các qui đ nh v ngân hàng.ầ ữ ổ ớ ậ ị ề T l d tr b t bu c: NHT cũng có th tác đ ng t i cung ng ti n t thông qua t l dỷ ệ ự ữ ắ ộ Ư ể ộ ớ ứ ề ệ ỷ ệ ự tr b t bu c, t c m c d tr t i thi u mà các ngân hàng ph i n m gi so v i ti n g i. s gia tăng tữ ắ ộ ứ ứ ự ữ ố ể ả ắ ữ ớ ề ử ự ỷ l d tr b t bu c hàm ý các ngân hàng d tr nhi u h n do đó cho vay ít h n t s ti n mà nó nh nệ ự ữ ắ ộ ự ữ ề ơ ơ ừ ố ề ậ đ c d i d ng ti n g i. K t qu là nó làm tăng t l d tr , làm gi m s nhân ti n và cung ngượ ướ ạ ề ử ế ả ỷ ệ ự ữ ả ố ề ứ ti n. Ng c l i, bi n pháp c t gi m t l d tr b t bu c làm tăng s nhân ti n và cung ng ti n.ề ượ ạ ệ ắ ả ỷ ệ ự ữ ắ ộ ố ề ứ ề NHT ít khi thay đ i t l d tr b t bu c b i vì s thay đ i th ng xuyên có th làm gián đo nƯ ổ ỷ ệ ự ữ ắ ộ ở ự ổ ườ ể ạ ho t đ ng kinh doanh c a ngành ngân hàng.ạ ộ ủ Lãi su t chi t kh u: là lãi su t mà NHT áp d ng khi các ngân hàng th ng m i vay ti n. Cácấ ế ấ ấ Ư ụ ươ ạ ề ngân hàng th ng m i vay ti n c a NHT khi đã cho vay quá nhi u ho c vì có nhi u kho n ti nươ ạ ề ủ Ư ề ặ ề ả ề đ c rút ra. NHT có th thay đ i cung ng ti n t b ng cách thay đ i lãi su t chi t kh u. Lãi su tượ Ư ể ổ ứ ề ệ ằ ổ ấ ế ấ ấ chi t kh u càng cao, các ngân hàng càng ng i vay ti n c a NHT đ bù đ p d tr . Do đó, khiế ấ ạ ề ủ Ư ể ắ ự ữ NHT tăng lãi su t chi t kh u làm gi m d tr c a h th ng ngân hàng, d n đ n cung ng ti n tƯ ấ ế ấ ả ự ữ ủ ệ ố ẫ ế ứ ề ệ gi m. Ng c l i, bi n pháp gi m lãi su t chi t kh u khuy n khích các ngân hàng vay ti n c aả ượ ạ ệ ả ấ ế ấ ế ề ủ NHT , d n t i l ng d tr tăng và cung ng ti n t tăng. Công c này đ c NHT dùng không chƯ ẫ ớ ượ ự ữ ứ ề ệ ụ ượ Ư ỉ đ ki m soát cung ti n, mà còn nh m giúp đ các ngân hàng khi h r i vào tình th khó khăn.ể ể ề ằ ỡ ọ ơ ế 1.3. C u ti n.ầ ề C u ti n t là l ng ti n mà ng i ta mu n n m gi . V i m t l ng tài s n có gi i h n, cóầ ề ệ ượ ề ườ ố ắ ữ ớ ộ ượ ả ớ ạ s đánh đ i gi a vi c gi ti n m t và các tài s n khác trong t ng s c a c i. Các ch c năng c a ti nự ổ ữ ệ ữ ề ặ ả ổ ố ủ ả ứ ủ ề là h t s c quan tr ng đ i v i con ng i, vì v y các cá nhân s n sàng ch u m t kho n chi phí đ giế ứ ọ ố ớ ườ ậ ẵ ị ộ ả ể ữ ti n m t ho c các tài kho n séc ít l i nhu n. Kho n chi phí đó chính là lãi su t mà ng i gi ti nề ặ ặ ả ợ ậ ả ấ ườ ữ ề ph i hy sinh thay vì gi nh ng tài s n tài chính khác hay đ u t .ả ữ ữ ả ầ ư Nhìn chung các tài s n tài chính có hai ch c năng chính là ph ng ti n trao đ i và ph ng ti nả ứ ươ ệ ổ ươ ệ c t gi c a c i. Do v y, nhu c u ti n t trong m t n n kinh t bao g m ti n đ trao đ i và ti n đấ ữ ủ ả ậ ầ ề ệ ộ ề ế ồ ề ể ổ ề ể 5 c t gi . Trong đó c u ti n đ trao đ i là m t hàm theo thu nh p và c u ti n đ d tr là m t hàmấ ữ ầ ề ể ổ ộ ậ ầ ề ể ự ữ ộ theo lãi su t. ấ T phân tích trên hàm c u ti n đ c vi t nh sau:ừ ầ ề ượ ế ư Md = P* f(Y,i) C u ti n th c t ph thu c d ng vào thu nh pầ ề ự ế ụ ộ ươ ậ vì thu nh p càng cao thì dân chúng càng th c hi n nhi uậ ự ệ ề giao d ch và h s c n nhi u ti n h n v i t cách làị ọ ẽ ầ ề ề ơ ớ ư trao đ i. C u ti n ph thu c âm vào lãi su t b i vì lãiổ ầ ề ụ ộ ấ ở su t danh nghĩa càng cao hàm ý r ng chi phí c h i c aấ ằ ơ ộ ủ vi c gi ti n càng cao.ệ ữ ề V i gi thi t là thu nh p đ c cho tr c, hàmớ ả ế ậ ượ ướ c u ti n th c đ c th hi n d i d ng đ th sau:ầ ề ự ượ ể ệ ướ ạ ồ ị V i m c thu nh p cho tr c, lãi su t càng cao thì c u ti n càng th p. V i m c c u ti n choớ ứ ậ ướ ấ ầ ề ấ ớ ứ ầ ề tr c, lãi su t càng cao thì c u ti n càng cao.ướ ấ ầ ề 1.4. Cân b ng trên th tr ng ti n t .ằ ị ườ ề ệ Th tr ng ti n t cân b ng khi c u ti n b ng cung ti n. Đi m cân b ng th a mãn ph ngị ườ ề ệ ằ ầ ề ằ ề ể ằ ỏ ươ trình: Ms = Md = P . f( Y, i ) hay Ms /P = Md / P= f( Y, i ) Đi u này có th bi u di n trên đ th nh sauề ể ể ễ ồ ị ư Đ ng cung ti n là đ ng th ng đ ng hàmườ ề ườ ẳ ứ ý r ng cung ti n đ c qui đ nh b i chính sách ti nằ ề ượ ị ở ề t không ph thu c vào lãi su t. M c lãi su t t iệ ụ ộ ấ ứ ấ ạ giao đi m đ ng cung và đ ng c u là m c lãiể ườ ườ ầ ứ su t cân b ng.ấ ằ Th tr ng ti n t b nh h ng b i s k tị ườ ề ệ ị ả ưở ở ự ế h p c a vi c mong mu n gi ti n c a công chúngợ ủ ệ ố ữ ề ủ (đ c bi u hi n b ng đ ng c u ti n) và chínhượ ể ệ ằ ườ ầ ề sách ti n t c a Ngân Hàng Trung ng. Tácề ệ ủ Ươ đ ng qua l i c a chúng quy t đ nh lãi su t thộ ạ ủ ế ị ấ ị tr ng ( i ). M t chính sách ti n t th t ch t h nườ ộ ề ệ ắ ặ ơ làm d ch chuy n đ ng cung sang trái, làm tăng lãiị ể ườ su t th tr ng. Ng c l i, n u NHT th c hi nấ ị ườ ượ ạ ế Ư ự ệ chính sách ti n t m r ng làm đ ng cung ti nề ệ ở ộ ườ ề t d ch chuy n sang ph i. Vi c tăng s n l ngệ ị ể ả ệ ả ượ qu c gia hay m c giá c d ch chuy n đ ng c uố ứ ả ị ể ườ ầ ti n sang ph i và làm tăng lãi su t. Ng c l i,ề ả ấ ượ ạ đ ng c u ti n d ch chuy n sang trái làm gi m lãiườ ầ ề ị ể ả su t.ấ 6 2. MÔ HÌNH IS–LM. Khi chính ph ho c NHT tác đ ng nh ng bi n pháp làm thay đ i t ng c u thì s n l ng cânủ ặ Ư ộ ữ ệ ổ ổ ầ ả ượ b ng s thay đ i (th tr ng hàng hoá thay đ i). S n l ng thay đ i s làm cho c u ti n t thay đ i,ằ ẽ ổ ị ườ ổ ả ượ ổ ẽ ầ ề ệ ổ đi u này làm cho lãi su t thay đ i (th tr ng ti n t thay đ i).ề ấ ổ ị ườ ề ệ ổ Đ n l t nó, lãi su t thay đ i s nh h ng đ n c u hàng hoá (tiêu th , đ u t ) làm cho t ngế ượ ấ ổ ẽ ả ưở ế ầ ụ ầ ư ổ c u thay đ i và s n l ng l i thay đ i. Quá trình c ti p di n nh v y cho đ n khi đ t s cân b ngầ ổ ả ượ ạ ổ ứ ế ễ ư ậ ế ạ ự ằ đ ng th i c hai th tr ng hàng hoá và ti n t . Các th tr ng này có s t ng tác l n nhau do đóồ ờ ả ị ườ ề ệ ị ườ ự ươ ẫ chúng ta không th phân tích riêng r t ng th tr ng, s thay đ i c a m i th tr ng đ u nh h ngể ẽ ừ ị ườ ự ổ ủ ỗ ị ườ ề ả ưở t i th tr ng kia.ớ ị ườ Đ nghiên c u tr ng thái cân b ng đ ng th i gi a hai th tr ng ng i ta dùng mô hình IS – LM.ể ứ ạ ằ ồ ờ ữ ị ườ ườ 2.1. Đ ng IS.ườ Đ ng IS là t p h p các t h p khác nhau gi a s n l ng và lãi su t mà t i đó th tr ng hàngườ ậ ợ ổ ợ ữ ả ượ ấ ạ ị ườ hoá và th tr ng d ch v cân b ng.ị ườ ị ụ ằ 2.1.1. S hình thành đ ng IS.ự ườ Đ u t là m t hàm theo lãi su t, khi lãi su tầ ư ộ ấ ấ thay đ i s làm thay đ i nhu c u đ u t , làm d chổ ẽ ổ ầ ầ ư ị chuy n đ ng t ng c u và do đó s n l ng cân b ngể ườ ổ ầ ả ượ ằ qu c gia s thay đ i theo.ố ẽ ổ Lúc ban đ u v i lãi su t iầ ớ ấ 1 ng v i m c đ u t là Iứ ớ ứ ầ ư 1 thì t ng c u là: ổ ầ AD1 = C + I1 + G + X – M. S n l ng cân b ng trên th tr ng hàng hoá là Yả ượ ằ ị ườ 1. Khi lãi su t tăng đ n iấ ế 2 đ u t s gi m xu ng m cầ ư ẽ ả ố ở ứ I2 do đó t ng c u s là:ổ ầ ẽ AD2 = C + I2 + G + X- M S n l ng cân b ng trên th tr ng hàng hoá lúc nàyả ượ ằ ị ườ là Y2. V i các t h p lãi su t và s n l ng cân b ngớ ổ ợ ấ ả ượ ằ khác nhau trên th tr ng hàng hoá cho phép chúng taị ườ v đ ng IS.ẽ ườ Đ ng IS là đ ng d c xu ng v phía bênườ ườ ố ố ề ph i do lãi su t có nh h ng âm đ n đ u t và sauả ấ ả ưở ế ầ ư đó là s n l ng. C th là khi lãi su tả ượ ụ ể ấ gi m thì s n l ng tăng, khi lãi su tả ả ượ ấ tăng thì s n l ng gi m. ả ượ ả 7 2.1.2. Ph ng trình đ ng IS.ươ ườ Đ ng IS ph n ánh quan h gi a s n l ng (Y) v i lãi su t ( i ) trong đi u ki n th tr ngườ ả ệ ữ ả ượ ớ ấ ề ệ ị ườ hàng hoá cân b ng. Nó có d ng hàm s : ằ ạ ố Y = f ( i ). M i đi m n m trên đ ng IS luôn tho đi u ki n t ng cung b ng t ng c u : ọ ể ằ ườ ả ề ệ ổ ằ ổ ầ AS = AD Y = AD Y = C + I + G + X –M Trong đó: 8 H s g c c a đ ng IS là k.Iim.Trong đó k>0, Iim<0 nên đ ng IS có đ d c luôn luôn âm,ệ ố ố ủ ườ ườ ộ ố hay s n l ng cân b ng có quan h ngh ch bi n v i lãi su t. Đ ng IS càng tho i thì đ u t càngả ượ ằ ệ ị ế ớ ấ ườ ả ầ ư nh y c m v i lãi su t và s nhân chi tiêu càng l n. Ng c l i, đ ng IS d c khi đ u t ít nh y c mạ ả ớ ấ ố ớ ượ ạ ườ ố ầ ư ạ ả v i lãi su t và s nhân chi tiêu nh . Trong tr ng h p c c đoan khi đ u t không nh y c m v i lãiớ ấ ố ỏ ườ ợ ự ầ ư ạ ả ớ su t, đ ng IS tr thành th ng đ ng.ấ ườ ở ẳ ứ 2.1.3. S chuy n đ ng d c đ ng IS và s d ch chuy n đ ng IS.ự ể ộ ọ ườ ự ị ể ườ Khi lãi su t thay đ i, làm t ng c u (AD)ấ ổ ổ ầ thay đ i d n đ n s n l ng thay đ i t o sổ ẫ ế ả ượ ổ ạ ự chuy n đ ng d c theo đ ng IS.ể ộ ọ ườ Khi lãi su t tăng t i1 đ n i2 làm choấ ừ ế đ u t gi m d n đ n t ng c u gi m t AD1ầ ư ả ẫ ế ổ ầ ả ừ đ n AD2, s n l ng cân b ng gi m t Y1 đ nế ả ượ ằ ả ừ ế Y2. T t c nh ng tác đ ng trên t o s diấ ả ữ ộ ạ ự chuy n d c đ ng IS t đi m A( Y1,, i1 ) đ nể ọ ườ ừ ể ế đi m B (Y2, i2 ) trên Hình 4.6.ể 9 Khi do các nhân t khác lãi su t tác đ ngố ấ ộ làm thay đ i t ng c u AD d n đ n s n l ngổ ổ ầ ẫ ế ả ượ cân b ng thay đ i, đ ng IS s d ch chuy n.ằ ổ ườ ẽ ị ể Gi s lúc ban đ u chúng ta có đ ngả ử ầ ườ t ng c u là AD1, s n l ng cân b ng m cổ ầ ả ượ ằ ở ứ Y1 v i lãi su t cân b ng là iớ ấ ằ 1. Khi có s gia tăng c a các y u t C, I,ự ủ ế ố G… làm t ng c u tăng t ADổ ầ ừ 1 đ n ADế 2, t ngổ c u tăng kéo theo s n l ng cân b ng tăng tầ ả ượ ằ ừ Y1 đ n Yế 2, v i m c lãi su t không đ i, đ ngớ ứ ấ ổ ườ IS d ch chuy n t ISị ể ừ 1 đ n ISế 2 trên Hình 4.7. 2.2. Đ ng LM.ườ 2.2.1. Ph ng trình đ ng LM.ươ ườ Đ ng LM mô t nh ng t h p gi a thu nh p (Y) và lãi su t ( i) đ m b o cho s cân b ngườ ả ữ ổ ợ ữ ậ ấ ả ả ự ằ trên th tr ng ti n t ng v i m t m c cung ti n th c t xác đ nh.ị ườ ề ệ ứ ớ ộ ứ ề ự ế ị Th tr ng ti n t cân b ng:ị ườ ề ệ ằ Cung ti n th c : MS = M / Pề ự C u ti n : đ ng bi n v i thu nh p và ngh ch bi n v i lãi su t. Hàm c u ti n đ i v i ti n th c cóầ ề ồ ế ớ ậ ị ế ớ ấ ầ ề ố ớ ề ự d ng: ạ MD = kY – hi. Th tr ng ti n t cân b ng khi cung ti n b ng c u ti n ị ườ ề ệ ằ ề ằ ầ ề M / P = kY – hi. Trong đó: Giá tr k là đ nh y c m c a s d ti n th c đ i v i thu nh p.ị ộ ạ ả ủ ố ư ề ự ố ớ ậ Giá tr h là đ nh y c m c a c u ti n th c đ i v i lãi su t.ị ộ ạ ả ủ ầ ề ự ố ớ ấ Đây chính là ph ng trình đ ng LM.ươ ườ 2.2.2. S hình thành đ ng LM.ự ườ Gi s m c cung ti n th c t xác đ nhả ử ứ ề ự ế ị và các y u t khác không thay đ i, ch có s nế ố ổ ỉ ả l ng thay đ i, tác đ ng làm lãi su t thay đ iượ ổ ộ ấ ổ sao cho th tr ng ti n t cân b ng. m cị ườ ề ệ ằ Ở ứ s n l ng Yả ượ 1, th tr ng ti n t cân b ng t iị ườ ề ệ ằ ạ m c lãi su t iứ ấ 1, cho chúng ta xác đ nh đ c tị ượ ổ h p cân b ng c a s n l ng và lãi su t (Yợ ằ ủ ả ượ ấ 1, i1 ). V i m c s n l ng là Yớ ứ ả ượ 2, th tr ngị ườ ti n t cân b ng lãi su t cân b ng iề ệ ằ ở ấ ằ 2, cho chúng ta xác đ nh t h p cân b ng s n lu ng vàị ổ ợ ằ ả ợ lãi su t (Yấ 2 , i2). N i hai đi m cân b ng lãi su tố ể ằ ấ 10 và s n l ng trên ta có đ ng LM trên Hìnhả ượ ườ 4.8. Đ ng LM d c lên th hi n m i quan h đ ng bi n gi a lãi su t và s n l ng.ườ ố ể ệ ố ệ ồ ế ữ ấ ả ượ Đ d c c a đ ng LMộ ố ủ ườ T ph ng trình đ ng LM chúng ta có th vi t l iừ ươ ườ ể ế ạ i = (k/h)Y - (1/k)(M/P) Đ d c c a đ ng LM chính làộ ố ủ ườ k/h. Giá tr h càngnh thì đ ng LM càng d c. Giá tr nh c aị ỏ ườ ố ị ỏ ủ h cho bi t r ng đ c co giãn c u ti n t theo lãi su t th p và do đó ta có đ ng LM d c t ng ng.ế ằ ộ ầ ề ệ ấ ấ ườ ố ươ ứ Giá tr k càng l n thì đ ng LM càng d c.Trong tr ng h p c u ti n không nh y c m v i lãi su t thìị ớ ườ ố ườ ợ ầ ề ạ ả ớ ấ đ ng LM tr nên th ng đ ng; còn khi c u ti n c c kỳ nh y c m v i lãi su t ho c không nh y c mườ ở ẳ ứ ầ ề ự ạ ả ớ ấ ặ ạ ả v i thu nh p thì đ ng LM tr thành n m ngang.ớ ậ ườ ở ằ 2.2.3. S chuy n đ ng d c theo đ ng LM và S d ch chuy n đ ng LM.ự ể ộ ọ ườ ự ị ể ườ Khi cung ti n t không đ i s n l ng thay đ i làm c u v ti n thay đ i, c u v ti n thay đ i d nề ệ ổ ả ượ ổ ầ ề ề ổ ầ ề ề ổ ẫ đ n lãi su t thay đ i ,t o s chuy n đ ng d c theo đ ng LM.ế ấ ổ ạ ự ể ộ ọ ườ Gi s lúc ban đ u chúng ta có đ ng c u ti nả ử ầ ườ ầ ề t là DM1, cung ti n t là SM, th tr ng ti nệ ề ệ ị ườ ề t cân b ng t i m c lãi su t i1. S n l ng banệ ằ ạ ứ ấ ả ượ đ u là Y1 và chúng ta đã d ng đ c đ ngầ ự ượ ườ LM. Khi có tác đ ng làm tăng s n l ng t Y1 đ nộ ả ượ ừ ế Y2 d n đ n c u ti n tăng, đ ng c u ti n tẫ ế ầ ề ườ ầ ề ệ d ch chuy n v phía ph i t MD1 đ n MD2ị ể ề ả ừ ế t o m t cân b ng m i trên th tr ng ti n tạ ộ ằ ớ ị ườ ề ệ t i (i2, M*) v i i2 > i1. Lãi su t tăng t o sạ ớ ấ ạ ự chuy n đ ng d c đ ng LM t đi m A đ nể ộ ọ ườ ừ ể ế đi m B.ể Khi s n l ng không đ i, l ng cung ti n t thay đ i s làm d ch chuy n đ ng LM.ả ượ ổ ượ ề ệ ổ ẽ ị ể ườ Gi s ban đ u th tr ng ti n t cânả ử ầ ị ườ ề ệ b ng t i E1( M1, i1 ) v i c u ti n t là DM,ằ ạ ớ ầ ề ệ cung ti n t là S1M và đ ng LM1 ng v iề ệ ườ ứ ớ s n l ng Y1. Khi cung ti n t tăng, s nả ượ ề ệ ả l ng không đ i do đó c u ti n t cũng khôngượ ổ ầ ề ệ đ i, lãi su t s gi m t i1 đ n i2, th tr ngổ ấ ẽ ả ừ ế ị ườ ti n t lúc này cân b ng t i E2(i2, M2), đ ngề ệ ằ ạ ườ LM s d ch chuy n sang ph i (Hình 4.10)ẽ ị ể ả V y , khi cung ti n th c tăng đ ng LM sậ ề ự ườ ẽ d ch chuy n sang ph i và ng c l i.ị ể ả ượ ạ 2.3. Cân b ng đ ng th i trên th tr ng hàng hoá và ti n t .ằ ồ ờ ị ườ ề ệ Cu i cùng, chúng ta có th đ a các đ ng IS và LM vào cùng m t h tr c to đ và tìm m tố ể ư ườ ộ ệ ụ ạ ộ ộ k t h p( i0, Y0) phù h p v i s cân b ng trên c hai th tr ng hàng hoá và ti n t . Vì các đi m n mế ợ ợ ớ ự ằ ả ị ườ ề ệ ể ằ 11 trên đ ng IS phù h p v i s cân b ng trên th tr ng hàng hoá, các đi m n m trên đ ng LM phùườ ợ ớ ự ằ ị ườ ể ằ ườ h p v i s cân b ng trên th tr ng ti n t , đi m t i đó hai đ ng c t nhau s cho m t t h p c aợ ớ ự ằ ị ườ ề ệ ể ạ ườ ắ ẽ ộ ổ ợ ủ lãi su t và GDP th c mà c hai th tr ng đ u cân b ng.ấ ự ả ị ườ ề ằ Hình 4.11. Cân b ng đ ng th i trên th tr ng hàng hoá và th tr ng ti n tằ ồ ờ ị ườ ị ườ ề ệ Chúng ta cùng quan sát m t ví d c th : M t n n kinh t có các thông s sau:ộ ụ ụ ể ộ ề ế ố Th tr ng hàng hoá:ị ườ C = 100 + 0.75 (Y –T) I = 200 – 2000 i G = 100 T = 0.2Y Th tr ng ti n t :ị ườ ề ệ MS = 200 MD = 100 + 0.5Y -2500 i T nh ng thông s trên chúng ta có th vi t ph ng trình đ ng IS0 lúc này là:ừ ữ ố ể ế ươ ườ Y = 750-5000 i Ph ng trình đ ng LM0 là:ươ ườ Y = 200 + 5000 i Cân b ng đ ng th i c hai th tr ng hàng hoá và ti n t :ằ ồ ờ ở ả ị ườ ề ệ IS0 = LM0 750 – 5000 I = 200 + 5000 i 550 = 10.000 i i = 0.055 hay i = 5,5 % => Y = 475 V y chúng ta xác đ nh đ c m c s n l ng và lãi su t cân b ng đ ng th i trên c hai th tr ng là:ậ ị ượ ứ ả ượ ấ ằ ồ ờ ả ị ườ Y = 475 và i = 5,5%. Bi u di n b ng đ th :ể ễ ằ ồ ị 12 Hình 4.12 Cân b ng đ ng th i trên th tr ngằ ồ ờ ị ườ hàng hoá và th tr ng ti n tị ườ ề ệ Đ th mô hình IS - LM trên cho chúng ta th yồ ị ấ n n kinh t ch đ t cân b ng trên th tr ngề ế ỉ ạ ằ ị ườ hàng hoá và ti n t t i đi m A(475; 5,5).N nề ệ ạ ể ề kinh t n m nh ng đi m ngoài đi m A thìế ằ ở ữ ể ể không có s cân b ng đ ng th i trên th tr ngự ằ ồ ờ ị ườ hàng hoá và ti n t . Xét đi m B (350,8), T i Bề ệ ể ạ th tr ng hàng hoá cân b ng nh ng th tr ngị ườ ằ ư ị ườ ti n t thì không cân b ng. V i m c lãi su tề ệ ằ ớ ứ ấ 8% thì th tr ng ti n t ch cân b ng t iị ườ ề ệ ỉ ằ ạ C(600,8). T ng t , t i m c lãi su t 3% thì thươ ự ạ ứ ấ ị tr ng hàng hoá cân b ng t i D(600,3), thườ ằ ạ ị tr ng ti n t cân b ng t i E (350,3).ườ ề ệ ằ ạ 2.4. Chính sách tài khoá và ti n t v i mô hình IS-LM.ề ệ ớ 2.4.1. Chính sách tài khoá (chính sách tài chính). Chính sách tài khoá liên quan đ n quy t đ nh c a chính ph v chi tiêu ho c thu c a chínhế ế ị ủ ủ ề ặ ế ủ ph . Trong dài h n, chính sách tài khoá nh h ng đ n ti t ki m, đ u t và tăng tr ng trong dàiủ ạ ả ưở ế ế ệ ầ ư ưở h n. Tuy nhiên trong ng n h n, chính sách tài khoá nh h ng ch y u đ n t ng c u v hàng hoá vàạ ắ ạ ả ưở ủ ế ế ổ ầ ề d ch v .ị ụ * Chính sách tài khoá m r ng: ở ộ Chính sách tài khoá m r ng đ c áp d ng khi n n kinh t có m c s n l ng th p h n s nở ộ ượ ụ ề ế ứ ả ượ ấ ơ ả l ng ti m năng Khi chính ph tăng chi tiêu ho c gi m thu nh m kích thích t ng c u , t ng c u vượ ề ủ ặ ả ế ằ ổ ầ ổ ầ ề hàng hoá và d ch v tăng làm cho đ ng IS d ch chuy n sang ph i. Lúc này s n l ng cân b ng tăngị ụ ườ ị ể ả ả ượ ằ do đó làm tăng c u ti n đ ph c v m c đích giao d ch. S gia tăng c u ti n này đ y lãi su t tăng lênầ ề ể ụ ụ ụ ị ự ầ ề ẩ ấ và làm gi m đ u t . S l n át đ u t nh v y tri t tiêu m t ph n nh h ng c a chính sách mả ầ ư ự ấ ầ ư ư ậ ệ ộ ầ ả ưở ủ ở r ng tài khoá đ i v i t ng c u.ộ ố ớ ổ ầ Minh ho chính sách tài khoá m r ng b ng đ th :ạ ở ộ ằ ồ ị Gi s n n kinh t lúc ban đ u cân b ng t iả ử ề ế ầ ằ ạ đi m Aể (Y0, i0 ) v i đ ng IS0 và đ ng LM0, Khiớ ườ ườ chính ph gia tăng chi tiêu m t l ng là DG làmủ ộ ượ t ng c u tăng, v i m c lãi su t ch a k p thay đ i,ổ ầ ớ ứ ấ ư ị ổ đ ng IS d ch chuy n đ n m c s n l ng Y1’.ườ ị ể ế ứ ả ượ Nh khi s n l ng cân b ng trên th tr ng hàngư ả ượ ằ ị ườ hoá tăng đ n Y1’ thì c u ti n t b t đ u tăng đế ầ ề ệ ắ ầ ể ph c v m c tiêu giao d ch và m c lãi su t tăng lên.ụ ụ ụ ị ứ ấ Do đó, sau khi tăng chi tiêu chính ph thay vì n nủ ề kinh t đ t m c s n l ng t i Y1’ v i m c lãi su tế ạ ứ ả ượ ạ ớ ứ ấ là i0 thì l i cân b ng t i C(Y1, i1) do nh h ngạ ằ ạ ả ưở c a hi u ng l n át đ u t . N n kinh t đ t tr ngủ ệ ứ ấ ầ ư ề ế ạ ạ thái cân b ng trên th tr ng hàng hoá và ti n t m iằ ị ườ ề ệ ớ t i C(Y1, i1) v i s n l ng và lãi su t cân b ng đ uạ ớ ả ượ ấ ằ ề cao h n đi m cân b ng ban đ u A.ơ ể ằ ầ 13 * Chính sách tài khoá thu h p:ẹ Chính sách tài khoá thu h p đ c chính ph áp d ng khi n n kinh t có s n l ng th c t caoẹ ượ ủ ụ ề ế ả ượ ự ế h n s n l ng ti m năng.ơ ả ượ ề Khi chính ph gi m chi tiêu ho c tăng thu , t ng c u gi m làm cho s n l ng cân b ng gi m,ủ ả ặ ế ổ ầ ả ả ượ ằ ả đi u này d n đ n c u ti n t cũng gi m. Khi c u ti n gi m lãi su t s gi m, lãi su t gi m khuy nề ẫ ế ầ ề ệ ả ầ ề ả ấ ẽ ả ấ ả ế khích đ u t t nhân và nh đó t ng c u tăng tr l i.ầ ư ư ờ ổ ầ ở ạ Khi chính ph gi m chi tiêu, s n l ng cânủ ả ả ượ b ng gi m t Y0 xu ng Y1’ lãi su t ch a thayằ ả ừ ố ấ ư đ i, th tr ng hàng hoá cân b ng t i B(Yi’,ổ ị ườ ằ ạ i0). Nh ng khi s n l ng gi m thì c u ti n tư ả ượ ả ầ ề ệ ph c v cho giao d ch gi m, đi u này làm choụ ụ ị ả ề lãi su t gi m, đ n l c nó lãi su t gi mấ ả ế ượ ấ ả khuy n khích đ u t và làm tăng t ng c u trế ầ ư ổ ầ ở l i. Lúc này th tr ng hàng hoá và ti n t táiạ ị ườ ề ệ l p cân b ng t i C (Y1, i1 ).ậ ằ ạ 2.4.2. Chính sách ti n t .ề ệ Chính sách ti n t m r ng đ c áp d ng khi s n l ng th c t th p h n s n l ng ti m năng.ề ệ ở ộ ượ ụ ả ượ ự ế ấ ơ ả ượ ề Xét chính sách ti n t m r ng, khi chính ph tăng cung ti n làm d chchuy n đ ng LM sang ph i.ề ệ ở ộ ủ ề ị ể ườ ả Cung ti n tăng làm lãi su t gi m đ đ a c u ti n phù h p c i cung ti n m i cao h n. Gi m lãi su tề ấ ả ể ư ầ ề ợ ớ ề ớ ơ ả ấ có tác d ng kích thích đ u t , cu i cùng làm tăng s n l ng. V y k t qu cu i cùng c a tăng cungụ ầ ư ố ả ượ ậ ế ả ố ủ ti n là lãi súât th p h n và s n l ng cao h nề ấ ơ ả ượ ơ Ng c l i v i chính sách ti n t m r ng, chính sách ti n t thu h p s làm gi m s n l ngượ ạ ớ ề ệ ở ộ ề ệ ẹ ẽ ả ả ượ và lãi su t cân b ng trên th tr ng.ấ ằ ị ườ 14 15