Thách thức đối với nông nghiệp ở Việt Nam

THÁCH TH C Đ I V I NÔNG NGHI P VI T NAMỨ Ố Ớ Ệ Ở Ệ I.M Đ UỞ Ầ Nông nghi p gi vai trò quan tr ng trong n n kinh t đ c bi t đ i v i các n cệ ữ ọ ề ế ặ ệ ố ớ ướ đang phát tri n. B i vì các n c này đa s ng i dân s ng d a vào ngh nông.ể ở ở ướ ố ườ ố ự ề Đ phát tri n kinh t và nâng cao phúc l i cho nhân dân, Chính ph c n có chínhể ể ế ợ ủ ầ sách tác đ ng vào khu v c nông nghi p nh m nâng cao năng su t cây tr ng vàộ ự ệ ằ ấ ồ t o ra nhi u vi c làm nông thôn.ạ ề ệ ở H u h t các n c đang phát tri n ph i s n xu t l ng th c cho nhu c u ti uầ ế ướ ể ả ả ấ ươ ự ầ ề dùng c a dân s nông thôn cũng nh thành th . Nông nghi p còn cung c p cácủ ố ư ị ệ ấ y u t đ u vào cho ho t đ ng kinh t . Đ đáp ng nhu c u lâu dài c a s phátế ố ầ ạ ộ ế ể ứ ầ ủ ự tri n kinh t , vi c gia tăng dân s khu v c thành th s không đ kh năng đápể ế ệ ố ở ự ị ẽ ủ ả ng. Cùng v i vi c tăng năng su t lao đ ng trong nông nghi p, s di chuy n dânứ ớ ệ ấ ộ ệ ự ể s nông thôn ra thành th s là ngu n nhân l c đáp ng cho nhu c u côngố ở ị ẽ ồ ự ứ ầ nghi p hoá đ t n c..ệ ấ ướ Khu v c nông nghi p cũng có th là m t ngu n cung c p v n cho phát tri nự ệ ể ộ ồ ấ ố ể kinh t , v i ý nghĩa l n lao là v n tích lu ban đ u cho công nghi p hoá. Đa sế ớ ớ ố ỹ ầ ệ ố các n c đang phát tri n có nh ng thu n l i đáng k , đó là tài nguyên thiên nhiênướ ể ữ ậ ợ ể và các s n ph m nông nghi p. các n c không giàu tài nguyên (nh d u ho ),ả ẩ ệ ở ướ ư ầ ả thì nông s n đóng vai trò quan tr ng trong xu t kh u, và ngo i t thu đ c sả ọ ắ ẩ ạ ệ ượ ẽ dùng đ nh p kh u máy móc, trang thi t b c b n và nh ng s n ph m trongể ậ ẩ ế ị ơ ả ữ ả ẩ n c ch a s n xu t đ c.ướ ư ả ấ ượ Dân s nông thôn các n c đang phát tri n còn là th tr ng quan tr ng đố ở ướ ể ị ườ ọ ể tiêu th s n ph m công nghi p nh t li u s n xu t và hàng tiêu dùng. N u Nhàụ ả ẩ ệ ư ư ệ ả ấ ế n c có chính sách thúc đ y phát tri n kinh t khu v c nông thôn và thu nh pướ ẩ ể ế ở ự ậ đ c phân ph i công b ng thì th tr ng nông thôn ngày càng có nhu c u mượ ố ằ ị ườ ầ ở r ng v s n ph m công nghi p.ộ ề ả ẩ ệ Do đó chung em ch n đ tài “thách th c đ i v i nông nghi p Vi t Nam ” làmọ ề ứ ố ớ ệ ở ệ đ tài đ nghiên c u trong bài ti u lu n.ề ể ứ ể ậ 1 II. N I DUNG V THÁCH TH C Đ I V I NÔNG NGHI P NÔNGỘ Ề Ứ Ố Ớ Ệ THÔN VI T NAMỞ Ệ 2.1 Đi u ki n t nhiên đ i v i nông nghi p Vi t Namề ệ ự ố ớ ệ ệ + Đ tấ Đ t nông nghi p chi m 22,2%, đ t lâm nghi p chi m 29,12% di n tích đ t tấ ệ ế ấ ệ ế ệ ấ ự nhiên. Trên lãnh th Vi t Nam có nhi u lo i đ t, nh ng chi m di n tích l n h nổ ệ ề ạ ấ ư ế ệ ớ ơ c là hai nhóm đ t: Feralit các mi n đ i núi và đ t phù sa vùng đ ng b ng.ả ấ ở ề ồ ấ ở ồ ằ Đ t Feralit hình thành trên đá vôi (phân b ch y u mi n B c) và trên đá bazanấ ố ủ ế ở ề ắ (phân b ch y u mi n Nam).ố ủ ế ở ề Đ t phù sa là lo i đ t đ c b i t c a các con sông. Tùy theo v trí đ a lý, đ tấ ạ ấ ượ ồ ụ ủ ị ị ấ phù sa có th đ c b i hàng năm và đ t phù sa không đ c b i hàng năm. Dù làể ượ ồ ấ ượ ồ lo i đ t nào thì tính năng c a m i lo i v n có th thích ng cho nh ng lo i câyạ ấ ủ ỗ ạ ẫ ể ứ ữ ạ tr ng khác nhau t o nên s đa d ng, phong phú trong danh m c cây tr ng Vi tồ ạ ự ạ ụ ồ ở ệ Nam. + R ngừ R ng c a Vi t Nam là r ng r m tiêu bi u cho r ng nhi t đ i.ừ ủ ệ ừ ậ ể ừ ệ ớ Trong các loài cây r ng đa ph n r ng lá vào mùa khô. Nh ng tuỳ theo v trí vàừ ầ ụ ư ị đ m khác nhau mà có r ng r m đ n r ng th a, xa van và đ ng c . Bên c nhộ ẩ ừ ậ ế ừ ư ồ ỏ ạ các ki u r ng nhi t đ i còn có các ki u r ng c n nhi t đ i trên núi trung bìnhể ừ ệ ớ ể ừ ậ ệ ớ hay núi cao. Ven bi n và mi n tây Nam B còn có lo i r ng ng p m n ch y uể ề ộ ạ ừ ậ ặ ủ ế là các cây sú, v t, trang, đ c ...ẹ ướ Do nhi u nguyên nhân khác nhau, hi n t i đ che ph c a r ng Vi t Nam chề ệ ạ ộ ủ ủ ừ ệ ỉ còn d i 30% di n tích lãnh th . Đ t tr ng, đ i núi tr c ngày càng tăng lên, gướ ệ ổ ấ ố ồ ọ ỗ quý ngày càng hi m, m t s loài thú quý hi m đang đ ng tr c nguy c tuy tế ộ ố ế ứ ướ ơ ệ ch ng.ủ + Sông, n cướ Vi t Nam có 2.860 con sông có chi u dài t 10 km tr lên. D c theo b bi n;ệ ề ừ ở ọ ờ ể c kho ng 20 km l i có m t c a sông. Sông c a Vi t Nam th ng là sông nh ,ứ ả ạ ộ ử ủ ệ ườ ỏ 2 ng n và d c. Các sông l n nh Mê Kông, sông H ng thì ch có ph n h l u ch yắ ố ớ ư ồ ỉ ầ ạ ư ả qua lãnh th Vi t Nam. H ng ch y c a h u h t các con sông ch y u là tâyổ ệ ướ ả ủ ầ ế ủ ế b c - đông nam. Tuy nhiên cũng có m t s sông ch y theo h ng vòng cung, u nắ ộ ố ả ướ ố dòng theo các cánh cung c a núi nh sông C u sông Th ng, sông L c Nam.ủ ư ầ ươ ụ Nhìn chung, sông ngòi c a Vi t Nam có t ng l ng n c ch y d i dào. Hủ ệ ổ ượ ướ ả ồ ệ th ng sông H ng hàng năm đ ra bi n kho ng 122 t m3 n c. T ng l ngố ồ ổ ể ả ỷ ướ ổ ượ n c ch y c a h th ng sông Mê Kông kho ng 1.400 t m3.ướ ả ủ ệ ố ả ỷ T t c các con sông có l ng n c ch y phân ph i không đ u trong năm b i cóấ ả ượ ướ ả ố ề ở m t mùa lũ và m t mùa c n t ng ng v i mùa m a và mùa khô c a khí h u.ộ ộ ạ ươ ứ ớ ư ủ ậ L ng n c trong mùa lũ chi m t i 70 - 80% l ng n c c năm. Sông ngòi ượ ướ ế ớ ượ ướ ả ở Vi t Nam mang nhi u phù sa. Trong nh ng con sông c a Vi t Nam thì các conệ ề ữ ủ ệ sông mi n B c có l ng phù sa trong n c cao h n các con sông mi n Nam.ở ề ắ ượ ướ ơ ở ề Trong đó, ph i k đ n sông H ng có l ng phù sa l n nh t (trung bình kho ngả ể ế ồ ượ ớ ấ ả 1.000g/m3). Hàng năm, trung bình l ng cát bùn c a sông H ng đ c t i ra bi nượ ủ ồ ượ ả ể kho ng 200 tri u t n. Vào mùa lũ, l ng phù sa sông H ng có th đ t t iả ệ ấ ượ ồ ể ạ ớ 10.000g trong 1m3 n c.ướ + Khan hi m n c t i ph c v cho nông nghi p. S thay đ i khí quy n v iế ướ ướ ụ ụ ệ ự ổ ể ớ hi u ng nhà kính, nhi t đ đ a c u m d n lên làm băng tan hai c c s t oệ ứ ệ ộ ị ầ ấ ầ ở ự ẽ ạ ng p l t các vùng đ t th p (nh đ ng b ng sông C u Long). Lũ l t và xâmậ ụ ở ấ ấ ư ồ ằ ử ụ nh p m n s tr thành v n đ l n trong nhi u năm sau. V i t m quan tr ng nhậ ặ ẽ ở ấ ề ớ ề ớ ầ ọ ư v y, ng i ta đã ho ch đ nh th t u tiên trong đ u t nghiên c u tính ch ngậ ườ ạ ị ứ ự ư ầ ư ứ ố ch u khô h n, m n trên toàn th gi i trong lĩnh v c c i ti n gi ng cây tr ng, sauị ạ ặ ế ớ ự ả ế ố ồ đó là tính ch ng ch u l nh, ch ng ch u ng p úng, ch ng ch u đ t có v n đ (a-xít,ố ị ạ ố ị ậ ố ị ấ ấ ề thi u lân, đ đ c s t, đ đ c nhôm, thi u k m, ma-nhê, măng-gan và m t sế ộ ộ ắ ộ ộ ế ẽ ộ ố ch t vi l ng khác nh đ ng,...). N c ph c v nông nghi p chi m 70% ngu nấ ượ ư ồ ướ ụ ụ ệ ế ồ n c ph c v dân sinh. Hi n nay, m c b o đ m n c trung bình cho m t ng iướ ụ ụ ệ ứ ả ả ướ ộ ườ trong m t năm s gi m t 12.800 m3ộ ẽ ả ừ vào năm 1990 xu ng còn 8.500 m3ố vào năm 2020. Theo H i N c qu c t (IWRA), tiêu chu n công nh n qu c gia có m cộ ướ ố ế ẩ ậ ố ứ b o đ m n c cho m t ng i th p h n 4.000 m3/năm đ c xem nh thi uả ả ướ ộ ườ ấ ơ ượ ư ế 3 n c và d i 2.000 m3/năm thu c lo i hi m n c. T ng l ng n c ph c vướ ướ ộ ạ ế ướ ổ ượ ướ ụ ụ t i trong nông nghi p c a Vi t Nam 41 km3ướ ệ ủ ệ năm 1985, tăng lên 46,9 km3 năm 1999 và 60 km3 năm 2000. L ng n c c n dùng cho mùa khô s tăng lên 90ượ ướ ầ ẽ km3 vào năm 2010, chi m 54% t ng l ng n c có th cung c p. Các d ánế ổ ượ ướ ể ấ ự qu c t v nông nghi p thu c h th ng T ch c T v n v nghiên c u nôngố ế ề ệ ộ ệ ố ổ ứ ư ấ ề ứ nghi p qu c t (CGIAR) đã nh n m nh đ n gi ng cây tr ng ch ng ch u khôệ ố ế ấ ạ ế ố ồ ố ị h n, n c s ch cho nông thôn, đô th , ph i xem nh ng n i dung này là m t uạ ướ ạ ị ả ữ ộ ộ ư tiên đ c bi t. S thoái hóa đ t, hi n t ng sa m c hóa s là m i quan tâm đ cặ ệ ự ấ ệ ượ ạ ẽ ố ặ bi t cho khu v c duyên h i Trung B , Đông Nam B và m t ph n Tây Nguyên.ệ ự ả ộ ộ ộ ầ + Đ ng b ngồ ằ Vi t Nam có hai vùng đ ng b ng l n n m B c B và Nam B là đ ng b ngệ ồ ằ ớ ằ ở ắ ộ ộ ồ ằ châu th sông H ng (đ ng b ng B c B ) và đ ng b ng châu th sông C u Longổ ồ ồ ằ ắ ộ ồ ằ ổ ử (đ ng b ng Nam B ).ồ ằ ộ + Đ ng b ng B c B :ồ ằ ắ ộ Di n tích kho ng 15.000 km2 đ c b i t b i phù sa c a nhi u con sôngệ ả ượ ồ ụ ở ủ ề nh ng ch y u là do h th ng sông H ng và h th ng sông Thái Bình. Ngoài ra,ư ủ ế ệ ố ồ ệ ố mi n B c còn có m t s đ ng b ng nh v n là các vùng trũng n m gi a núiở ề ắ ộ ố ồ ằ ỏ ố ằ ữ nh cánh đ ng Than Uyên, Nghĩa l , Đi n Biên ...ư ồ ộ ệ + Đ ng b ng sông C u Long:ồ ằ ử Do phù sa c a h th ng sông C u Long (sông Mê Kông) b i đ p, di n tích trênủ ệ ố ử ồ ắ ệ 40.000 km2. Đ a hình th p và b ng ph ng. Hi n nay đ ng b ng Nam B v nị ấ ằ ẳ ệ ồ ằ ộ ẫ ti p t c phát tri n m nh v phía tây nam (mũi Cà Mau) hàng năm l n ra bi n t iế ụ ể ạ ề ấ ể ớ 60 - 80 m. Đ a hình đây th p nên n c bi n có th xâm nh p t i 1/3 di n tích.ị ở ấ ướ ể ể ậ ớ ệ N i hai đ ng vùng b ng l n là m t d i đ ng b ng h p ven bi n ch y su t tố ồ ằ ớ ộ ả ồ ằ ẹ ể ạ ố ừ B c vào Nam, đ c ví nh cây đòn gánh gánh hai v a lúa c a Vi t Nam B cắ ượ ư ự ủ ệ ở ắ và Nam B .ộ + Ph n bi nầ ể Ngày 12 tháng 5 năm 1977, Chính ph n c C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi tủ ướ ộ ộ ủ ệ Nam đã công b văn b n kh ng đ nh vùng lãnh h i r ng 12 h i lý; vùng đ cố ả ẳ ị ả ộ ả ặ 4 quy n kinh t r ng 200 h i lý, tính t đ ng c s . Bi n c a Vi t Nam n m ề ế ộ ả ừ ườ ơ ở ể ủ ệ ằ ở phía đông, nam và tây nam ph n đ t li n c a Vi t Nam, có di n tích g p nhi uầ ấ ề ủ ệ ệ ấ ề l n so v i di n tích ph n đ t li n và n m trong bi n Đông - m t bi n l n và kínầ ớ ệ ầ ấ ề ằ ể ộ ể ớ thu c Thái Bình D ng.ộ ươ Bi n c a Vi t Nam là bi n nóng quanh năm. Nhi t đ n c trên m t bao giể ủ ệ ể ệ ộ ướ ặ ờ cũng cao h n nhi t đ c a không khí. Bi n mi n B c, nhi t đ v mùa h làơ ệ ộ ủ ể ở ề ắ ệ ộ ề ạ 250C, v mùa đông là 21ề 0C, mi n Trung nhi t đ đó là 28ở ề ệ ộ 0C và 250C, mi nở ề Nam là 290C và 270C. Đ m n trung bình c a n c bi n Đông là 3,4%, v mùaộ ặ ủ ướ ể ề m a, đ m n gi m xu ng 3,2%, nh ng đ n mùa khô l i tăng lên 3,5%.ư ộ ặ ả ố ư ế ạ Khí h uậ Vi t Nam n m hoàn toàn trong vòng đai nhi t đ i c a n a c u b c, thiên vệ ằ ệ ớ ủ ử ầ ắ ề chí tuy n h n là phía xích đ o. V trí đó đã t o cho Vi t Nam có m t n n nhi tế ơ ạ ị ạ ệ ộ ề ệ đ cao. Nhi t đ trung bình năm t 22ộ ệ ộ ừ 0C đ n 27ế 0C. Hàng năm có kho ng 100ả ngày m a v i l ng m a trung bình t 1.500 đ n 2.000mm. Đ m không khíư ớ ượ ư ừ ế ộ ẩ trên d i 80%. S gi n ng kho ng 1.500 - 2.000 gi , nhi t b c x trung bìnhướ ố ờ ắ ả ờ ệ ứ ạ năm 100 kcal/cm2. Ch đ gió mùa cũng làm cho tính ch t nhi t đ i m c a thiên nhiên Vi t Namế ộ ấ ệ ớ ẩ ủ ệ thay đ i. Nhìn chung, Vi t Nam có m t mùa nóng m a nhi u và m tt mùa t ngổ ệ ộ ư ề ộ ươ đ i l nh, ít m a. Trên n n chung đó, khí h u c a các t nh phía B c (t đèo H iố ạ ư ề ậ ủ ỉ ở ắ ừ ả Vân tr ra B c) thay đ i theo b n mùa khá rõ nét là xuân, h , thu, đông.ở ắ ổ ố ạ Vi t Nam ch u s tác đ ng m nh c a gió mùa Đông B c, nên nhi t đ trungệ ị ự ộ ạ ủ ắ ệ ộ bình th p h n nhi t đ trung bình nhi u n c khác cùng vĩ đ châu á. So v iấ ơ ệ ộ ề ướ ộ ở ớ các n c này thì Vi t Nam nhi t đ v mùa đông l nh h n và mùa h ít nóngướ ở ệ ệ ộ ề ạ ơ ạ h n.ơ Do nh h ng gió mùa, h n n a s ph c t p v đ a hình nên khí h u c a Vi tả ưở ơ ữ ự ứ ạ ề ị ậ ủ ệ Nam luôn luôn thay đ i trong năm, gi a năm này v i năm khác và gi a n i nàyổ ữ ớ ữ ơ v i n i khác (t B c xu ng Nam và t th p lên cao). Khí h u c a Vi t Namớ ơ ừ ắ ố ừ ấ ậ ủ ệ cũng t o ra nh ng b t l i v th i ti t nh bão (trung bình m t năm có 6 - 10 c nạ ữ ấ ợ ề ờ ế ư ộ ơ bão và áp th p nhi t đ i), lũ l t, h n hán ... th ng xuyên đe do .ấ ệ ớ ụ ạ ườ ạ 5 + Tài nguyên - Tài nguyên r ngừ R ng c a Vi t Nam có nhi u lo i cây g quý: đinh, lim, s n, táu, c m lai, g ,ừ ủ ệ ề ạ ỗ ế ẩ ụ tr c, p mu ... Tính chung, các loài th c v t b c cao có t i 12.000 loài. Cây d cắ ơ ự ậ ậ ớ ượ li u có t i 1.500 loài. Lâm s n khác có n m h ng, m c nhĩ, m t ong V đ ngệ ớ ả ấ ươ ộ ậ ề ộ v t, c tính Vi t Nam có 1.000 loài chim, 300 loài thú, 300 loài bò sát và chậ ướ ở ệ ế nhái, ch a k các loài côn trùng. Ngoài nh ng loài đ ng v t th ng g p như ể ữ ộ ậ ườ ặ ư h u, nai, s n d ng, g u, kh ... còn có nh ng loài quý hi m nh tê giác, h ,ươ ơ ươ ấ ỉ ữ ế ư ổ voi, bò r ng, sao la, công, trĩ, gà lôi đ ...ừ ỏ R ng c a Vi t Nam hi n đang b thu h p di n tích, nh t là r ng nguyên sinh.ừ ủ ệ ệ ị ẹ ệ ấ ừ Nhi u loài th c v t, đ ng v t quý hi m đang b khai thác, săn b n b a bãi nên gề ự ậ ộ ậ ế ị ắ ừ ỗ quý ngày càng hi m, nhi u loài thú quý đang đ ng tr c nguy c tuy t ch ng.ế ề ứ ướ ơ ệ ủ - Tài nguyên thu h i s nỷ ả ả Di n tích m t n c k c n c ng t, n c l và n c m n là ngu n tàiệ ặ ướ ể ả ướ ọ ướ ợ ướ ặ ồ nguyên phong phú v tôm, cá ... trong đó có r t nhi u loài quý hi m. Ch tínhề ấ ề ế ỉ riêng bi n đã có 6.845 loài đ ng v t, trong đó có 2.038 loài cá, 300 loài cua, 300ở ể ộ ậ loài trai c, 75 loài tôm, 7 loài m c, 653 loài rong bi n ... Nhi u lo i cá th t ngon,ố ự ể ề ạ ị giá tr dinh d ng cao nh cá chim, cá thu, m c ...ị ưỡ ư ự Có nh ng loài thân m m ngon và quý nh h i sâm, sò, sò huy t, trai ng c ...ữ ề ư ả ế ọ Bi n Vi t Nam cũng là ngu n cung c p mu i cho sinh ho t, công nghi p và xu tể ệ ồ ấ ố ạ ệ ấ kh u.ẩ 2.2 Chính sách đ i v i nông nghi p Vi t Namố ớ ệ ệ - Chính sách giá: K t năm 1988, ti n b theo h ng c ch th tr ng và mể ừ ế ộ ướ ơ ế ị ườ ở c a h i nh p vào kinh t th gi i đã khi n cho giá nông s n tăng theo sát m cử ộ ậ ế ế ớ ế ả ứ giá trên th tr ng th gi i, đ ng th i giá đ u vào cho các s n ph m nông nghi pị ườ ế ớ ồ ờ ầ ả ẩ ệ cũng di n bi n theo giá th gi i. Tuy nhiên, Chính ph v n áp d ng m t s bi nễ ế ế ớ ủ ẫ ụ ộ ố ệ pháp can thi p vào th tr ng thông qua h th ng h n ng ch và quy đ nh đ u m iệ ị ườ ệ ố ạ ạ ị ầ ố xu t kh u. Quá trình ra nh p AFTA và ti n t i ra nh p WTO s b t bu c Vi tấ ẩ ậ ế ớ ậ ẽ ắ ộ ệ 6 Nam t do hoá h n n a ngành th ng m i nh gi m hàng rào thu quan và r bự ơ ữ ươ ạ ư ả ế ỡ ỏ hàng rào phi thu quan.ế - Thu nh p kh u và xu t kh u: nhìn chung, thu đánh vào hàng hoá xu t kh uế ậ ẩ ấ ẩ ế ấ ẩ là t ng đ i th p nh ng thu đánh vào các s n ph m nông nghi p v n còn cao.ươ ố ấ ư ế ả ẩ ệ ẫ Vi c gia nh p AFTA và cam k t th c hi n gi m thu theo quy đ nh c a CEPTệ ậ ế ự ệ ả ế ị ủ trong t ng lai g n s khi n cho các ngành ch bi n nông s n trong n c ph iươ ầ ẽ ế ế ế ả ướ ả đ i m t v i thách th c c nh tranh c a các n c ASEAN.ố ặ ớ ứ ạ ủ ướ - Hàng rào phi thu quan: Vi c gia nh p AFTA và s p t i là WTO s bu c Vi tế ệ ậ ắ ớ ẽ ộ ệ Nam ph i phá b toàn b hàng rào phi thu quan. K t năm 1989, Chính phả ỏ ộ ế ể ừ ủ Vi t Nam đã th c hi n nh ng b c đi quan tr ng trong t do hoá th ng m i.ệ ự ệ ữ ướ ọ ự ươ ạ Nhìn chung cho đ n nay, h u h t các ngành nông s n đã không ph i ch u hàng ràoế ầ ế ả ả ị phi th ng m i. Tuy nhiên, v n còn t n t i nh ng hàng rào phi th ng m i ápươ ạ ẫ ồ ạ ữ ươ ạ d ng v i các m t hàng g o, đ ng, phân bón.ụ ớ ặ ạ ườ - Chính sách đ t đai: Cùng nh ng thay đ i trong chính sách giá theo đ nh h ngấ ữ ổ ị ướ th tr ng, Lu t đ t đai năm 1988 cho phép quy n s d ng đ t cho t nhân đ cị ườ ậ ấ ề ử ụ ấ ư ượ xem là nh ng y u t quan tr ng nh t nh h ng đ n đ ng l c c a ng i nôngữ ế ố ọ ấ ả ưở ế ộ ự ủ ườ dân. Lu t đ t đai năm 1993 là m t b c ti n quan tr ng, quy đ nh quy n sậ ấ ộ ướ ế ọ ị ề ử d ng đ t t do h n cho nông dân. Chính sách này cho phép t nhân đ c chuy nụ ấ ự ơ ư ượ ể giao quy n s d ng đ t bao g m “trao đ i chuy n nh ng, cho thuê, th ch p “.ề ử ụ ấ ồ ổ ể ượ ế ấ Tuy nhiên, vùng đ i núi, v n đ s d ng đ t v n ch a đ c gi i quy t thoở ồ ấ ề ử ụ ấ ẫ ư ượ ả ế ả đáng. Nh ng doanh nghi p lâm nghi p Nhà n c v n có quy n ki m soát h pữ ệ ệ ướ ẫ ề ể ợ pháp đ i v i nh ng khu v c do các h nghèo s d ng đ s n xu t tr ng tr t.ố ớ ữ ự ộ ử ụ ể ả ấ ồ ọ - D ch v tài chính và tín d ng nông thôn: Hi n nay, h th ng tài chính nôngị ụ ụ ệ ệ ố thôn chính th c h tr cho các vùng nông thôn bao g m Ngân hàng Nông nghi pứ ỗ ợ ồ ệ và phát tri n nông thôn (VBARD), Ngân hàng Vi t Nam cho ng i nghèo (VBP)ể ệ ườ và qu tín d ng nhân dân (PCF). Tuy nhiên nh ng vùng sâu, vùng xa và vùngỹ ụ ở ữ núi, nông dân khó có c h i ti p c n v i h th ng tín d ng chính th c. H n n a,ơ ộ ế ậ ớ ệ ố ụ ứ ơ ữ ngu n v n c a c VBARD và PCF đ u có xu h ng ch y vào nh ng h giàu.ồ ố ủ ả ề ướ ả ữ ộ 7 V n đ n i c m hi n nay c a tín d ng nông thôn Vi t Nam là không có m iấ ề ổ ộ ệ ủ ụ ở ệ ố liên h gi a th tr ng tín d ng nông thôn v i chính sách ti n t c a Chính ph .ệ ữ ị ườ ụ ớ ề ệ ủ ủ - Chính sách đ u t : Hi n nay, đ u t c a Chính ph là ngu n quan tr ng nh tầ ư ệ ầ ư ủ ủ ồ ọ ấ trong t ng đ u t dành cho ngành nông nghi p. Tuy nhiên, v n đ n i lên là ổ ầ ư ệ ấ ề ổ ở ch chính sách đ u t t ng th c a Chính ph có xu h ng thiên v cho ngànhỗ ầ ư ổ ể ủ ủ ướ ị công nghi p mà ít quan tâm đ n ngành nông nghi p. Đ u t c a Chính ph trongệ ế ệ ầ ư ủ ủ ngành nông nghi p d ng nh không có hi u qu do t p trung quá nhi u vào cácệ ườ ư ệ ả ậ ề doanh nghi p qu c doanh trong khi h u h t nh ng doanh nghi p này đ u thu hútệ ố ầ ế ữ ệ ề r t nhi u v n mà không th ti p nh n nhi u lao đ ng vùng nông thôn. Thêmấ ề ố ể ế ậ ề ộ ở vào đó, đ u t vào h th ng nghiên c u nông nghi p và d ch v khuy n nông l iầ ư ệ ố ứ ệ ị ụ ế ạ không đ .ủ - Chính sách kinh t vĩ mô: Nhìn chung, s thiên v trong chính sách đ u t c aế ự ị ầ ư ủ Chính ph t p trung quá nhi u vào vùng thành th và nh ng ngành công nghi pủ ậ ề ị ữ ệ c n nhi u v n (nh công nghi p qu c doanh) đã gây tác d ng tiêu c c cho ngànhầ ề ố ư ệ ố ụ ự nông nghi p theo nhi u h ng khác nhau. Trong giai đo n 1997-1999, giá trệ ề ướ ạ ị đ ng n i t c a Vi t Nam có xu h ng gi m xu ng, song v n không theo k p sồ ộ ệ ủ ệ ướ ả ố ẫ ị ự phá giá đ ng ti n c a các n c khác trong khu v c, do đó làm gi m tính c nhồ ề ủ ướ ự ả ạ tranh c a hàng nông s n xu t kh u Vi t Namủ ả ấ ẩ ệ - Nh ng nguyên t c và yêu c u c a AFTA và ngành nông nghi p Vi t Namữ ắ ầ ủ ệ ệ trong ti n trình h i nh p: Là m t thành viên c a AFTA, bên c nh nh ng l i íchế ộ ậ ộ ủ ạ ữ ợ nh n đ c, Vi t Nam còn ph i tuân th nh ng lu t l c a câu l c b này. Đ cóậ ượ ệ ả ủ ữ ậ ệ ủ ạ ộ ể đ c m t khu v c t do m u d ch trong các n c ASEAN, m t khung “thuượ ộ ự ự ậ ị ướ ộ ế quan u đãi hi u l c chung“ (CEPT) đ c thi t l p đ gi m thu đánh vào cácư ệ ự ượ ế ậ ể ả ế hàng nông s n đã qua ch bi n t 0-5% và lo i b hoàn toàn hàng rào phi thu .ả ế ế ừ ạ ỏ ế - Ti n trình h i nh p c a Vi t Nam vào AFTA không gây tác đ ng x u đ nế ộ ậ ủ ệ ộ ấ ế ngành nông nghi p nói chung do Vi t Nam có nh ng l i th c nh tranh m nhệ ệ ữ ợ ế ạ ạ trong m t s ngành hàng nông s n nh g o, cà phê, đi u, h t tiêu và có l i th soộ ố ả ư ạ ề ạ ợ ế sánh ti m năng đ i v i nh ng m t hàng nh cao su, chè, hoa qu , rau. Tuy nhiênề ố ớ ữ ặ ư ả 8 ngành đ ng c a Vi t Nam s g p ph i khó khăn l n trong h i nh p AFTA doườ ủ ệ ẽ ặ ả ớ ộ ậ b o h cao c a Chính ph dành cho ngành v n còn r t l n.ả ộ ủ ủ ẫ ấ ớ - Chi n l c và chính sách đi u ch nh nh m tăng c ng tính c nh tranh c aế ượ ề ỉ ằ ườ ạ ủ ngành nông nghi p Vi t Nam trong AFTA: Vi c gia nh p AFTA yêu c u Vi tệ ệ ệ ậ ầ ệ Nam ph i ti n hành nh ng b c đi quan tr ng h n nh m t do hoá th ng m iả ế ữ ướ ọ ơ ằ ự ươ ạ và trên h t là đi u ch nh khung chi n l c phát tri n theo h ng tăng c ng tínhế ề ỉ ế ượ ể ướ ườ c nh tranh và m cho ngành nông nghi p. V chính sách, c n chú tr ng h n n aạ ở ệ ề ầ ọ ơ ữ đ n vi c khuy n khích s phát tri n nh ng ngành hàng nào có l i th c nh tranhế ệ ế ự ể ữ ợ ế ạ trên th tr ng qu c t và đ y m nh s phát tri n nh ng ngành hàng ti m năngị ườ ố ế ẩ ạ ự ể ữ ề v i m c đ b o h h p lý.ớ ứ ộ ả ộ ợ - Chính sách giá: C n c i cách h n n a đ t do hoá th ng m i và t o c h iầ ả ơ ữ ể ự ươ ạ ạ ơ ộ cho nh ng doanh nghi p t nhân tham gia vào các ho t đ ng ngo i th ng, buônữ ệ ư ạ ộ ạ ươ bán nh ng s n ph m nh chè, đ ng và phân bón.ữ ả ẩ ư ườ - Chính sách đ t đai: C n th c hi n thêm nh ng bi n pháp đ t o đi u ki n dấ ầ ự ệ ữ ệ ể ạ ề ệ ễ dàng h n cho quá trình chuy n đ i quy n s d ng đ t t cá nhân này sang cáơ ể ổ ề ử ụ ấ ừ nhân khác. Đ i v i đ t r ng nên c th hoá lu t, đào t o cho nhân viên ngànhố ớ ấ ừ ụ ể ậ ạ lâm nghi p và đ a chính.ệ ị - Nh ng chính sách tín d ng nông thôn t p trung ch y u d a vào th ng m iữ ụ ậ ủ ế ự ươ ạ và tăng k năng tín d ng, gi m tín d ng u đãi, tăng c ng cho các doanh nghi pỹ ụ ả ụ ư ườ ệ nông nghi p vay. H n n a, h th ng nghiên c u và khuy n nông cũng yêu c uệ ơ ữ ệ ố ứ ế ầ đ u t h n n a đ đ y m nh nh ng ho t đ ng c a mình.ầ ư ơ ữ ể ẩ ạ ữ ạ ộ ủ - Cùng v i nh ng thay đ i trong chính sách ngành hàng c th , nh ng chínhớ ữ ổ ụ ể ữ sách tác đ ng đ n toàn b n n kinh t cũng c n đ c đi u ch nh. Nh ng chínhộ ế ộ ề ế ầ ượ ề ỉ ữ sách này ph i đ c đ nh h ng đ tăng đ ng l c cho s phát tri n c a ngànhả ượ ị ướ ể ộ ự ự ể ủ nông nghi p.ệ 2.3 Th tr ng nông nghi p Vi t Namị ườ ệ ệ Nông nghi p Vi t Nam năm 2009 đã tr i qua khá nhi u bi n đ ng, n u nămệ ệ ả ề ế ộ ế 2008 ngành nông nghi p tăng tr ng khá cao m c 4,1% thì năm 2009 gi mệ ưở ở ứ ả xu ng ch còn 1,8%. Là m t ngành xu t kh u ch l c và duy nh t có giá tr th ngố ỉ ộ ấ ẩ ủ ự ấ ị ặ 9 d xu t kh u, nh ng giá tr xu t kh u nông s n năm 2009 c a n c ta suy gi mư ấ ẩ ư ị ấ ẩ ả ủ ướ ả nghiêm tr ng. M t đi u ngh ch lý là, dù s n l ng xu t kh u c a các m t hàngọ ộ ề ị ả ượ ấ ẩ ủ ặ nông s n ch l c nh g o, cà phê, cao su, th y s n đ u tăng nh ng giá tr xu tả ủ ự ư ạ ủ ả ề ư ị ấ kh u các m t hàng trên l i gi m. Qua đó cho th y, vi c duy trì và n đ nh giá c aẩ ặ ạ ả ấ ệ ổ ị ủ các m t hàng nông s n ch l c c a Vi t Nam hi n là m t nhi m v vô cùng c pặ ả ủ ự ủ ệ ệ ộ ệ ụ ấ bách và không ít khó khăn c a ngành.ủ Theo các chuyên gia trong ngành, năm 2010, d báo th tr ng nông s n th gi iự ị ườ ả ế ớ s ti p t c có nhi u bi n đ ng. Đ c bi t, ngoài m t cân đ i v cung c u hàngẽ ế ụ ề ế ộ ặ ệ ấ ố ề ầ hóa, s b t n v giao d ch th tr ng tài chính và thay đ i v chính sách t giáự ấ ổ ề ị ị ườ ổ ề ỷ h i đoái c a các n c phát tri n là nguy c cao nh t cho các m t hàng nông s nố ủ ướ ể ơ ấ ặ ả c a các n c đang phát tri n, trong đó có Vi t Nam. Bên c nh đó, các cam k t vủ ướ ể ệ ạ ế ề h i nh p, t do hóa th ng m i đ i v i các m t hàng nông, lâm, th y s n c aộ ậ ự ươ ạ ố ớ ặ ủ ả ủ các t ch c th gi i v i các qu c gia s n xu t nông s n l n đ a môi tr ngổ ứ ế ớ ớ ố ả ấ ả ớ ư ườ c nh tranh tr nên kh c nghi t h n cho các s n ph m nông s n c a Vi t Nam.ạ ở ắ ệ ơ ả ẩ ả ủ ệ Xu t phát đi m khi gia nh p WTO c a Vi t nam nói chung và nông nghi pấ ể ậ ủ ệ ệ Vi t nam nói riêng là quá th p, l i thêm nh ng quy đ nh c a WTO đòi h i ngàyệ ấ ạ ữ ị ủ ỏ càng kh t khe h n ch c ch n s đem l i cho nông nghi p Vi t nam nh ng tháchắ ơ ắ ắ ẽ ạ ệ ệ ữ th c l n, c th :ứ ớ ụ ể Kh năng c nh tranh c a m t s m t hàng nông s n n c ta còn th p do năngả ạ ủ ộ ố ặ ả ướ ấ su t, ch t l ng th p, giá thành s n xu t còn cao nh đ ng mía, ngô, đ uấ ấ ượ ấ ả ấ ư ườ ậ t ng, bông, thu c lá, s a, th t l n...khi gi m thu nh p kh u và b các rào c nươ ố ữ ị ợ ả ế ậ ẩ ỏ ả phi thu s ph i c nh tranh nhi u h n v i hàng nông s n nh p kh u. Ch c ch nế ẽ ả ạ ề ơ ớ ả ậ ẩ ắ ắ s có nh ng doanh nghi p, nh ng ngành s n xu t trong nông nghi p b thu h pẽ ữ ệ ữ ả ấ ệ ị ẹ quy mô ho c th m chí không còn t n t i n u nh ngay t bây gi không nâng caoặ ậ ồ ạ ế ư ừ ờ năng l c c nh tranh c a mình. Đi u này s làm gi m vi c làm và thu nh p c aự ạ ủ ề ẽ ả ệ ậ ủ m t b ph n lao đ ng nông nghi p, nh t là ng i nghèo.ộ ộ ậ ộ ệ ấ ườ Năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p ch bi n và kinh doanhự ạ ủ ệ ế ế nông lâm s n còn th p. Đa s nhà máy ch bi n qui mô nh , công ngh , thi t b l c h uả ấ ố ế ế ỏ ệ ế ị ạ ậ h n nhi u so v i trình đ công ngh c a các n c trong khu v c và th gi i.ơ ề ớ ộ ệ ủ ướ ự ế ớ 10 Ph n l n các doanh nghi p th ng m i có quy mô nh . G n 70% doanh nghi pầ ớ ệ ươ ạ ỏ ầ ệ thu c B Nông nghi p và PTNT có v n d i 10 t đ ng. Kh năng n m b t vàộ ộ ệ ố ướ ỷ ồ ả ắ ắ khai thác th tr ng còn y u. M c a th tr ng s là nh ng thách th c to l n đ iị ườ ế ở ử ị ườ ẽ ữ ứ ớ ố v i các doanh nghi p.ớ ệ C s h t ng, d ch v , h th ng pháp lý còn nhi u b t c p so v i yêu c uơ ở ạ ầ ị ụ ệ ố ề ấ ậ ớ ầ c a h i nh p. H th ng giao thông đ c c i thi n nhi u, nh ng t i nay v n cònủ ộ ậ ệ ố ượ ả ệ ề ư ớ ẫ g n 400 xã (g n 6% s xã) ch a có đ ng ôtô đ n khu trung tâm, 50% đ ng xãầ ầ ố ư ườ ế ườ đi l i khó khăn v mùa m a. h t ng d ch v ph c v th ng m i hàng nôngạ ề ư ạ ầ ị ụ ụ ụ ươ ạ lâm s n cũng còn thi u nhi u: thi u c ng chuyên d ng; chi phí b c x p, ch đ iả ế ề ế ả ụ ố ế ờ ợ t i c ng cao (ví d : chi phí t i c ng cho m i t n g o xu t kh u c a ta cao g nạ ả ụ ạ ả ỗ ấ ạ ấ ẩ ủ ầ g p 2 l n c a Thái Lan); các yêu c u v thú y, v sinh an toàn th c ph m ch aấ ầ ủ ầ ề ệ ự ẩ ư đáp ng yêu c u c a ng i tiêu dùng.ứ ầ ủ ườ III. K T LU N V THÁCH TH C NÔNG NGHI P VI T NAMẾ Ậ Ề Ứ Ệ Ở Ệ Nông nghi p Vi t Nam đang ch u nhi u thách th c to l n trong n c và ngoàiệ ệ ị ề ứ ớ ở ướ n c khi gia nh p WTO, đúng trên nhi u khía c nh thì nhà n c nên có nh ngướ ậ ề ạ ướ ữ chính sách phù h p đ phát tri n nông nghi p Vi t Nam v a đ m b o đ cợ ể ể ệ ệ ừ ả ả ượ l ng l ng th c cho đ t n c v a ph c v cho nhu c u xu t kh u. Nh ngượ ươ ự ấ ướ ừ ụ ụ ầ ấ ẩ ữ ng i nông dân đang đ ng tr c nh ng khó khăn v m i m t c a n n nôngườ ứ ướ ữ ề ọ ặ ủ ề nghi p nên nh ng nhà ho ch đ nh chính sách và nhà l nh đ o c n có nh ngệ ữ ạ ị ả ạ ầ ữ quy t đ nh đúng chính sác đ phát tri n n n nông nghi p n c ta phát tri n b nế ị ể ể ề ệ ướ ề ề v ng.ữ 11 Tài liêu tham kh oả 1. 2. p_page_id=1&pers_id=828736&folder_id=&item_id=8607685&p_details=1 3. VN/61/158/45/67/67/56453/Default.aspx 4. VN/61/158/1/77/77/58897/Default.aspx 5. 6. 12 M C L CỤ Ụ I.M Đ UỞ Ầ ..............................................................................................................2 II. N I DUNGỘ .........................................................................................................3 2.1 Đi u ki n t nhiên đ i v i nông nghi p Vi t Namề ệ ự ố ớ ệ ệ ......................................3 2.2 Chính sách đ i v i nông nghi p Vi t Namố ớ ệ ệ ....................................................7 2.3 Th tr ng nông nghi p Vi t Namị ườ ệ ệ .................................................................10 III. K T LU NẾ Ậ ........................................................................................................12 13