TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý ADHD

*TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý ADHD  ( BỆNH THIẾU CHÚ Ý VÀ QUÁ HIẾU ĐỘNG )   ATTENTION DEFICIT HYPERACTIVE DISORDERBS CKII VÕ THỊ KHÁNH NGUYỆT*ADHD Có phổ biến ?Rất phổ biến và tiến triển mãn tính.Rối loạn Tâm TKinh hay gặp ở trẻ em. Bé Trai gấp 3-4 lần gái .Mãn tính : ( diễn tiếntheo các giai đoạn)Ấu thơ ( 5%- 18%)Vị thành niên : 9.6% – Trưởng thành :4.4%*Một nghiên cứu ADHD năm 2000 :Học sinh tiểu học có 6,6% Học sinh trung học cơ sở là 4,29%,Phổ thông trung học là 2,63%. Bệnh xuất hiện trong mọi tầng lớp xã hội và thường được phát hiện trước 7 tuổi. 70% trẻ vẫn tiếp tục biểu hiện hội chứng này cho đến tuổi trưởng thành. *Việt Nam ?Chưa có khảo sát nào trên phạm vi toàn quốc Khoảng 6.5 % trẻ có biểu hiện ADHD phía Nam Khảo sát :(trong 1 lớp 20 H/S có 1 trẻ ADHD)Vĩnh Long :2009 (BSCKII Phạm Hoài Danh)TP HCM : 2010 ( Ths BS Cù Huy Ngoạn )*Ta thường nghe cha mẹ than:"Thằng nhỏ này 'quậy' lắm. Nó không  lúc nào ngồi yên" "Thằng nhỏ này bị cô giáo mét hoài vì tội nghịch phá trong lớp" hoặc Lóc chóc . Hiếu động "Thằng này quên đủ thứ..."Ngành Y đã để ý đến những đứa nhỏ hay bị than phiền này từ lâu. Nhưng năm 1998, ADHD mới chính thức được công nhận bệnh . Vậy ADHD là gì? *Đây là một bệnh kinh niên, xảy ra từ lúc nhỏ và có thể kéo dài cho đến tuổi trưởng thành. Khi mắc bệnh này thường không thể chú ý được lâu, không thể ngồi yên lâu và hay hành động một cách bộc phát, không kềm chế được . Bệnh nhân thường hay bị la mắng đưa đến sự mặc cảm và có thể gây ra nhiều trở ngại trong đường học vấn , trong việc làm cũng như  trong những mối liên hệ với người khác. *Bệnh ADHD cần phải được nhận dạng và điều trị. Thuốc  uống và tâm lý trị liệu là 2 phương pháp chữa cần được thực hành song song Giúp các em này thành công trên đường học vấn và có một đời sống vui vẻ, tốt đẹp hơn.*Quan niệm sai lầm phổ biếnChỉ là “ Bản chất xấu vốn có” ở trẻ.Tạm thời khi lớn sẽ hết Bị ADHD ko thông minh bằng trẻ thường.Lười biếng chưa cố gắng hết sức .Thất bại của cha mẹ trong vấn đề kỷ luật .ADHD chỉ cần chẩn đoán và điều trị tâm lý giáo dục là đủ .ADHD Không có thật .*Triệu chứng 1/ Triệu chứng thiếu chú ý:  Không chú ý chi tiết :- Trong khi chơi một trò chơi hay làm một công việc gì- Khi người khác nói với mình, tức không chú ý đến lời người khác nói- Công việc thiếu óc tổ chức .- Thường tránh hoặc không thích làm những việc cần sự chú ý lâu dài như bài làm ở trường hay ở nhà.Lời nói bài vở - Thường hay làm mất đồ dùng như sách, bút, đồ chơi...- Dễ lo ra- Hay quên*2.Triệu chứng quá hiếu động và bốc đồng :   Tay chân hay ngó ngoáy và ngồi không yên Hay bỏ chỗ đi ra ngoài nơi lớp học hay rạp hát,(những nơi cần ngồi yên lâu và chú ý lâu) Chạy nhảy, leo trèo ở những nơi không thích hợp. Trẻ lớn hơn trong tuổi vị thành niên không leo trèo nhưng sẽ cảm thấy bứt rứt không ngồi yên được.Không chơi một cách yên lặng được. Lúc nào cũng có vẻ như bận rộn hay như đang bị vặn máy chạyNói chuyện không ngừngKhông chờ đến phiên mình đượcHay cắt lời người khác hoặc xen vào một việc hay trò chơi gì đó.*Trẻ em BT cũng có một hay nhiều triệu chứng nêu trên. ( Cần phân biệt )Cha mẹ nghĩ ADHD khi một em nhỏ 3 tuổi không thể ngồi yên nghe đọc hết một chuyện cổ tích chẳng hạn. Nhưng trẻ ở tuổi này thường có một sức chú ý ngắn một chuyện thông thường ở tuổi này.Ngay cả ở các em lớn hơn, tuổi “teen” chẳng hạn, sức chú ý của  các em có thể thay đổi tùy theo công việc. Thích hay ko? có thể chơi video game hay nói chuyện hằng giờ với bạn bè nhưng kém chú ý và tập trung hơn khi làm bài ở nhà. *Vấn đề quá hiếu động : Phần lớn trẻ em đều năng động và có thể vẫn còn chạy nhẩy hoạt động lâu Tuy nhiên, trẻ ADHD  thường dễ bị khích động bởi hình ảnh, tiếng động hay đụng chạm.Chúng thường trở thành bứt rứt và có thể trở nên xấn xổ, cả về hành động lẫn lời nói. Ngược lại, trẻ thiếu chú ý nhưng không hiếu động thường như đắm chìm vào thế giới riêng của chúng, không để ý đến những chuyện xẩy ra chung quanh.Đa số các em bệnh ADHD không có hết tất cả những triệu chứng nêu trên. *Ngoài ra, trẻ em trai và trẻ em gái thường có triệu chứng khác nhau: Trẻ em trai thường dễ bị hiếu động hơn, trong khi trẻ em gái thường dễ bị bệnh thiếu chú ý hơn. Trẻ em gái khi không chú ý  thường hay mơ mộng lo ra, Con trai khi không chú ý thường cảm thấy bứt rứt, ngồi không yên. Trẻ con trai cũng thường không nghe lời thầy giáo hay người lớn hơn. Do đó, chúng dễ bị "chú ý" hơn.*Triệu chứng ADHD ở người lớnTriệu chứng bệnh ADHD bao giờ cũng bắt đầu từ tuổi nhỏ và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. 3 nhóm triệu chứng chính là Thiếu chú ý Quá hiếu động Hành động bộc phát, nông nổi... cũng xuất hiện ở người lớn. Tuy nhiên, đa số  các người lớn bị ADHD thường chỉ có 1 hay 2 nhóm triệu chứng , ít khi có cả 3.  *Người lớn bị chứng thiếu chú ý thường mơ mộng lo ra khi ngồi trong lớp nghe giảng bài hoặc trong những buổi họp và thường không hoàn tất công việc được giao phó. Người lớn bị chứng hiếu động sẽ không chạy nhẩy như trẻ con nhưng ít khi ngồi trong rạp hát coi phim hay nghe nhạc được, có ngồi thì cũng hay thay đổi vị trí, gõ tay chân, vặn vẹo người không yên. Người lớn bị chứng bốc đồng thì khó xếp hàng chờ đợi hoặc gặp kẹt xe thì rất khó chịu, đôi khi lại làm những chuyện nguy hiểm. Người lớn bị ADHD thường vui buồn bất chợt, nóng nẩy, không chịu đựng stress nổi và thường không liên hệ với ai lâu dài được.* Sinh lý bệnh - Nguyên nhân Nguyên nhân chính xác chưa được tìm ra. Tuy nhiên, nhiều yếu tố như sau đây đã được quan sát thấy:*1. Chức năng của Não bộ bị biến đổi: Phần não kiểm soát sự chú ý, hoạch định chương trình và kiểm soát những hoạt động cơ thể hình như là không hoạt động tốt ở những trẻ bị ADHD. Người lớn và trẻ con ADHD có vẻ bị thiếu chất dopamine là một chất hóa học có nhiều nhiệm vụ quan trọng trong việc chuyển những tín hiệu thần kinh tới phần não nói trên.*2. Di truyền yếu tố bệnh căn được cho là ý nghĩa nhất trong hình thành ADHD.Đa số trẻ ADHD có ít nhất là một thân nhân cũng bị chứng này. 1 / 3 những ông bị ADHD sinh con cũng bị Anh em sinh đôi thường cùng bị ADHD một lượt.*Yếu tố gia đình Nguy cơ anh chị em : 25-35%Mẹ Bị ADHD : nguy cơ trẻ : 15-20%Cha Bị ADHD : nguy cơ trẻ : 25-30%Cha + Mẹ : nguy cơ trẻ : 55-92 %Sinh đôi cùng trứng : 55-92 %Sinh đôi khác trứng: 30%* 3. Bà mẹ hút thuốc, dùng ma túy hay bị nhiễm chất độc: Đàn bà mang thai hút thuốc sẽ dễ sinh con bị ADHD. Ngoài ra rượu và ma túy cũng làm giảm hoạt động của loại tế bào thần kinh tiết ra chất dopamine. Những bà bị nhiễm chất độc như PCB hay dioxins cũng dễ sinh con bị ADHD. *Trong thập niên 1990s, bệnh ADHD bắt đầu được chú  ý đến nhiều. Nhiều bài báo, chương trình radio và TV đề cập đến bệnh này. Số trẻ em định là có bệnh ADHD gia tăng rõ rệt, từ 950,000 trong năm 1990 đến 2,4 triệu em năm 1996. Số người lớn định là có bệnh ADHD cũng tăng gấp ba từ  năm 1992 đến năm 1997.Con số các em được định bệnh gia tăng có nghĩa là nhiều em được định bệnh và chữa trị. *Tuy nhiên vì nhiều triệu chứng của ADHD cũng trùng hợp với những triệu chứng của nhiều bệnh khác như depression (trầm cảm), anxiety( lo lắng quá độ), learning disability (học không được )..., nhiều em cũng có thể bị định bệnh sai lầm.*Làm sao định bệnh? Không như những bệnh về thể chất, không có một thử nghiệm nào có thể xác định ngay bệnh ADHD. Nhưng sự khám nghiệm kỹ càng, dùng nhiều thì giờ sẽ có thể phân biệt được bệnh ADHD và những bệnh tâm thần khác.  Những bác sĩ sau đây thường có kinh nghiệm và có thể định bệnh ADHD: bác sĩ tâm thần (psychiatrist), bác sĩ tâm lý (psychologist), bác sĩ nhi khoa, bác sĩ thần kinh nhi khoa (pediatric neurologist).*TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN ADHD Tình trạng này xuất hiện khá sớm, Dễ thấy nhất ở trẻ 5 – 12 tuổi,Khi bước vào tuổi đi học và thường gặp nhiều ở các bé trai.*CHẨN ĐOÁN ADHD Như thế nào ?Không có xét nghiệm chẩn đoán sinh học nào Không có trắc nghiệm tâm lý nào có thể giúp chẩn đoán ADHDChủ yếu dựa vào tr/ch hành vi có biểu hiện không thích hợp với lứa tuổi Thu thập chi tiết bệnh sử từ nhiều nguồn / người cung cấp tin.*Giáo viên Phụ huynh Trẻ Chẩn đoán ADHD *****DSM-IV Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 4th editionDiagnostic Statistical Manual IVDiagnostic and Statistical Manual version IV*Biến chứng của ADHD 1/3 trẻ bị ADHD bị thêm những bệnh về tâm lý :• Chứng không vâng lời, hay cãi lại (Oppositional defiant  disorder): Cãi lại hay có hành động chống đối người lớn xảy ra ở trẻ em quá hiếu động và hay bốc đông• Chứng trầm cảm (Depression): Xảy ra ở trẻ em hay người lớn, thường là trong gia đình đã có người bị trầm cảm.• Chứng quá lo lắng (Anxiety disorders):Xảy ra nơi các em ADHD, làm cho em lo lắng quá độ và bị tim đập nhanh, ra mồ hôi và chóng mặt.• Chứng không học được (Learning disabilities): Nhiều em ADHD cũng bị thêm chứng này và cần được giúp đỡ nhiều.• Chứng Tourette's : các em ADHD dễ bị mắc chứng này, một chứng bệnh có triệu chứng hay co giật các bắp thịt và hay la hét, không kềm chế nổi.*Ko có những chứng trên, các em ADHD cũng gặp nhiều khó khăn trong lớp học và dễ bị chế diễu. Dù rất thông minh, các em vẫn thường bị điểm xấu và dễ ở lại lớp hay bỏ học. Các em cũng dễ bị thương tích, các em lớn hơn thì dễ bị tai nạn xe hơi cũng như dễ bị đi vào con đường nghiện ngập.  *Người lớn bị ADHD thì dễ có vần đề trong hôn nhân và li  dị. Những người này thường không được định bệnh từ nhỏ và suốt cuộc đời thường không hiểu được tại sao mình lại hành động như vậy. Nhiều người không biết là mình bị ADHD cho đến khi chính con họ được định bệnh .**Điều trị Trẻ em và người lớn bị ADHD cần phải  được chữa bằng cả hai cách là tâm lý trị liệu và thuốc uống. Hiện nay vẫn cón nhiều tranh cãi về cách chữa ADHD.*Chữa trị  ?Bác sĩ tâm thần (psychiatrist), Bác sĩ tâm lý (psychologist), Bác sĩ nhi khoa ( pediatrican) Bác sĩ thần kinh nhi khoa (pediatric neurologist).**Chân thành cám ơn sự chú ý lắng nghe