Tâm lí học - Nhân cách

NHÂN CÁCH Phạm Phương Thảo BM Giáo dục sức khỏe-Tâm lí Y học NHAÂN CAÙCH NOÄI DUNG  Khaùi nieäm nhaân caùch  Söï hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch  Caáu truùc nhaân caùch I-KHAÙI NIEÄM NHAÂN CAÙCH 1-CAÙC KHAÙI NIEÄM LIEÂN QUAN NHAÂN CAÙCH 1.1-Con ngöôøi 1.2-Caù nhaân 1.3-Caù tính 1.4-Chuû theå 2. Các quan điểm về nhân cách  Từ năm 1949, có 50 định nghĩa khác nhau về nhân cách. G.Allpon  Ngày nay, đã có tới hàng trăm định nghĩa. PGS. TS Trần Trọng Thuỷ 2. Các quan điểm về nhân cách  Tính cách của con người chịu ảnh hưởng của ngũ hành và chia ra loại người: Kim, Hoả, Thổ, Mộc, Thuỷ.  Người mệnh Kim ăn ở có nghĩa khí, nếu Kim vượng thì tính cách cương trực.  Người mệnh Hoả thì lễ nghĩa, đối với mọi người nhã nhặn, lễ độ, thích nói lý luận; nhưng nếu Hoả vượng thì nóng nảy, vội vã, dễ hỏng việc. 2. Các quan điểm về nhân cách  Người mệnh Thổ trọng chữ tín, nói là làm; nếu Thổ vượng thì hay trầm tĩnh, không năng động, dễ bỏ thời cơ.  Người mệnh Mộc hiền từ, lương thiện, độ lượng; Mộc vượng thì tính cách bất khuất.  Người mệnh Thuỷ thì khúc khuỷu, quanh co, nhưng thông suốt; nếu Thuỷ vượng thì tính tình hung bạo, dễ gây tai hoạ. 2. Các quan điểm về nhân cách  Người phương Đông đánh giá con người qua chất là chủ yếu, lượng là phụ.  Người phương Đông lấy “Tâm thiện” là lý tưởng, đề cao sự hài hòa trong các mối quan hệ.  Phương Tây tôn sùng tiến bộ, tôn sùng văn minh vật chất, đề cao sự thành đạt của cá nhân. 2. Các quan điểm về nhân cách  Người phương Đông đề cao tính thiện, tính nhân, thích sự im lặng, nhẹ nhàng, đề cao sự cân bằng không thái quá.  Mọi tu nhân, xử thế, chính trị đều hướng tới Thiện.  Biết đủ là giàu, giản dị ở vật chất, giản dị trong nội tâm, trong ngôn từ, trong quan hệ với mọi người. 2. Các quan điểm về nhân cách  Khổng Tử: Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín. Trong đó Nhân là gốc và chỉ có người “Đại nhân” mới có Nhân.  PGS. Nguyễn Ngọc Bích và Gs.Trần Văn Giàu: Yêu nước, cần cù, anh hùng, lạc quan, sáng tạo, thương người, vì nghĩa.  Và đưa thêm sự thích ứng, hoà nhập với người khác trong và ngoài cộng đồng của mình, hoà nhập với thiên nhiên 2. Các quan điểm về nhân cách Phân tâm học về nhân cách  Cái ấy, cái tôi và cái siêu tôi, tương ứng với vô thức, ý thức và siêu thức.  Cả ba khối này theo nguyên tắc chung là ở trạng thái thăng bằng tương đối: Con người lúc ấy ở trạng thái bình thường.  Cái siêu tôi thể hiện ở sự dạy dỗ, quy định của bố mẹ, thể hiện trong truyền thống của thế hệ trước truyền lại. [Theo Phơrơt (1856 - 1939)] 2. Các quan điểm về nhân cách Phân tâm học về nhân cách  Khối vô thức (cái ấy) là khối bản năng, trong đó bản năng tình dục giữ vị trí trung tâm.  Khối vô thức (id) là thùng năng lượng tâm thần chất chứa những khát vọng bản năng sôi sục.  Hoạt động theo nguyên tắc khoái cảm, đòi hỏi sự thoả mãn ngay lập tức những khát vọng bản năng  Là cái ngấm ngầm điều khiển, điều chỉnh hành vi con người 2. Các quan điểm về nhân cách Phân tâm học về nhân cách Khối ý thức: cái “tôi” (ego). Cái tôi được hình thành do áp lực thực tại bên ngoài đến toàn bộ khối bản năng. Nó đảm bảo các chức năng tâm lý như chú ý, trí nhớ Hoạt động của cái tôi theo nguyên tắc thực tại. Nhiệm vụ của cái tôi là làm cho cái ấy thoả mãn mà không làm tổn hại đến cơ thể, làm giảm sự căng thẳng một cách tốt nhất. Siêu tôi (superego): Siêu tôi là tổ chức bên trong bao gồm tất cả phạm trù xã hội, đạo đức, nghệ thuật, giáo dục. Siêu tôi hoạt động theo nguyên tắc kiểm duyệt. Các quan điểm về nhân cách Phân tâm học về nhân cách Siêu tôi (superego): Siêu tôi là tổ chức bên trong Bao gồm tất cả phạm trù xã hội, đạo đức, nghệ thuật, giáo dục. Siêu tôi hoạt động theo nguyên tắc kiểm duyệt. Quan niệm về nhân cách ở Việt Nam Ở Việt Nam theo tác giả Nguyễn Ngọc Bích, chưa có một định nghĩa nhân cách nào một cách chính thống 1. Đức và tài hay là tính cách và năng lực 2. Con người có các phẩm chất: Đức, trí, thể, mỹ, lao (lao động). 3. Các phẩm chất và năng lực của con người 4. Nhân cách được hiểu như mặt đạo đức, giá trị làm người của con người I-KHAÙI NIEÄM NHAÂN CAÙCH (tt) 3. NHAÂN CAÙCH LAØ GÌ? “nhân cách là con người mang ý thức”. Giaù trò xaõ hoäi Baûn chaát xaõ hoäi Toång hoøa caùc moái quan heä xaõ hoäi Ñaïo ñöùc vaø taøi naêng 3- NHAÂN CAÙCH LAØ GÌ?  Nhân cách như là bộ mặt của từng người, nói lên lập trường thế giới quan của người ấy Rubinstein 3- NHAÂN CAÙCH LAØ GÌ?  Nhân cách là tổ hợp những đặc điểm, những thuộc tính tâm lý của cá nhân, biểu hiện bản sắc và giá trị xã hội của con người.  Nhân cách là sự tổng hoà không phải các đặc điểm cá thể của con người mà chỉ là những đặc điểm quy định con người như là một thành viên của xã hội, nói lên bộ mặt tâm lý - xã hội, giá trị và cốt cách làm người của mỗi cá nhân. Nguyễn Quan Uẩn 3- NHAÂN CAÙCH LAØ GÌ?  Đứa trẻ mới ra đời chưa có ý thức. Nhân cách sẽ hình thành trong giao tiếp với người khác.  Có nhân cách tiến bộ và nhân cách phản động, nhân cách lành mạnh và nhân cách ốm yếu. Ông cho rằng không thể xác định được lúc nào thì con người hình thành nhân cách.  Nhân cách loại A và nhân cách loại B I-KHAÙI NIEÄM NHAÂN CAÙCH(tt)  4- ÑAËC ÑIEÅM NHAÂN CAÙCH  4.1-Tính oån ñònh  4.2-Tính thoáng nhaát  4.3-Baûn chaát xaõ hoäi  4.4-Chöùc naêng xaõ hoäi II-SÖÏ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN NHAÂN CAÙCH  1-Baåm sinh di truyeàn:Tieàn ñeà  2-Giaùo duïc: chuû ñaïo  3-Hoaït ñoäng:quyeát ñònh  4-Giao tieáp:quyeát ñònh III-CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH 1-XU HÖÔÙNG:  Nhu caàu  Höùng thuù  Lyù töôûng  Theá giôùi quan  Nieàm tin III-CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH(tt) 2.TÍNH CAÙCH:  -Thaùi ñoä beân trong -Ñöôïc bieåu hieän ra ngoaøi thoâng qua caùc haønh vi cöû chæ III-CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH(tt) Moái quan heä giöõa noäi dung vaø hình thöùc cuûa tính caùch: Toát Toát Toát Xaáu Xaáu Toát Xaáu Xaáu III-CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH(tt) 3.NAÊNG LÖÏC: taøi CAÙC MÖÙC ÑOÄ NAÊNG LÖÏC: Naêng löïc Taøi naêng Thieân taøi III-CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH(tt) 4.KHÍ CHAÁT: do kieåu thaàn kinh höng phaán - öùc cheá linh hoaït - khoâng linh hoaït maïnh – yeáu III-CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH(tt) 4.KHÍ CHAÁT: 4.1.Haêng haùi: maïnh, caân baèng, linh hoaït 4.2.Bình thaûn: maïnh, caân baèng, khoâng linh hoaït 4.3.Noùng naûy: maïnh, khoâng caân baèng 4.4.Öu tö: yeáu IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Khí chất hăng hái: Kiểu thần kinh mạnh, cân bằng, linh hoạt Nhận thức nhanh Cởi mở, lạc quan, tự tin Nhanh nhẹn, hoạt bát, dễ thích nghi Không sâu sắc, không cẩn thận Không kiên nhẫn, dễ chán, dễ quên, dễ bỏ dỡ công việc giữa chừng Giao tiếp tốt với thầy thuốc nhưng dễ quên, không kiên trì điều trị, ít tuân thủ các hướng dẫn của thầy thuốc. IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Khí chất bình thản: mạnh, cân bằng, không linh hoạt Nhận thức sâu sắc Tính tình cẩn thận, chu đáo, tỉ mỉ, kiên nhẫn, đến nơi đến chốn Tình cảm sâu sắc, bền vững, chung thủy Khó làm quen, kết bạn, ít cởi mở, có vẻ lạnh lùng IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Khí chất bình thản: Nhận thức và hành vi chậm chạp, không linh hoạt, khó thích nghi với hoàn cảnh mới Bệnh nhân dạng này không cởi mở với thầy thuốc nhưng khi được giải thích cặn kẽ, tin tưởng thì bệnh nhân sẽ tuân thủ những gì thầy thuốc hướng dẫn. IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Khí chất nóng nảy: Mạnh, không cân bằng Nhận thức nhanh, hành vi cử chỉ nhanh, mạnh, quyết liệt Cởi mở, thân thiện, chân thật Can đảm, quyết đoán, liều lĩnh, thẳng tính, Dễ nổi nóng, xung đột, dễ mất lòng Phung phí sức lực vô ích Là dạng bệnh nhân dễ gây hấn nên người thầy thuốc cần kiềm chế, mềm mỏng với bệnh nhân này để tránh xung đột xãy ra IV. CÁC DẠNG NHÂN CÁCH Khí chất ưu tư: kiểu thần kinh yếu Sáng tạo, nhạy cảm cao Hiền dịu, cẩn thận, tỉ mỉ, chu đáo Tình cảm sâu sắc, bền bỉ Hay tự ti, sợ sệt, ngại gặp người lạ, môi trường mới Là dạng bệnh nhân hay lo lắng, sợ hãi, rút lui nên người thầy thuốc cần dịu dàng, tạo sự an tâm nơi bệnh nhân khi đó bệnh nhân sẽ mạnh dạn hợp tác và tuân thủ tốt.