Tài chính ngân hàng - Chương II: Cán cân thanh toán quốc tế

1 C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ Payment of balance CHƯƠNG II 2 I. kh¸i niƯm 1. Kh¸i niƯm thanh to¸n quèc tÕ: - Lµ viƯc thu chi cđa mét níc trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ tµi chÝnh dÉn ®Õn viƯc t¨ng gi¶m ngo¹i hèi cđa mét níc trong mét thêi gian nµo ®ã. - Thùc chÊt cđa TTQT lµ thanh to¸n trùc tiÕp gi÷a nh÷ng ngêi c trĩ (Resident) vµ phi c trĩ (Non- Resident). 3 2. Kh¸i niƯm c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ (CCTTQT) lµ mét b¶ng ®èi chiÕu gi÷a nh÷ng kho¶n tiỊn mµ níc ngoµi tr¶ cho mét níc vµ nh÷ng kho¶n tiỊn mµ níc ®ã tr¶ cho níc ngoµi trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. 4 Tõ kh¸i niƯm trªn: - Mét níc ph¶i tr¶ tiỊn cho mét níc kh¸c ph¶i xuÊt ph¸t tõ : + NhËp hµng hãa hoỈc dÞch vơ vỊ. + Cho níc ngoµi vay hoỈc ®Çu t ra. - Vµ viƯc níc ngoµi ph¶i tr¶ tiỊn, thanh to¸n cho mét níc kh¸c ph¶i do : + XuÊt khÈu hµng hãa + Níc ngoµi cho níc ®ã vay hoỈc ®Çu t vµo. 5 VÝ dơ: Mét ngêi XK Ph¸p b¸n cho ngêi Anh 5.000 tÊn bét m× trÞ gi¸ GBP500.000. NÕu tr¶ tiỊn ngay th× ngêi XK Ph¸p cã GBP500.000 ghi vµo tµi kho¶n Ph¸p t¹i Anh Anh t¹i Ph¸p Cã Nỵ GBP500.000 Cã Nỵ GBP500.000 6 C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ chia lµm hai lo¹i: 2.1. CCTTQT trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh: §ã lµ b¶ng ®èi chiÕu nh÷ng kho¶n tiỊn mµ níc ngoµi thùc tÕ ®· tr¶ cho mét níc vµ nh÷ng kho¶n tiỊn mµ níc ®ã thùc tÕ ®· tr¶ cho níc ngoµi trong mét thêi kú nµo ®ã. Nh÷ng nghiƯp vơ nµy ®· ®ỵc thu chi mét c¸ch døt ®iĨm. 7 2.2. CCTT t¹i mét thêi ®iĨm nhÊt ®Þnh: - lµ b¶ng ®èi chiÕu gi÷a nh÷ng kho¶n tiỊn ®· vµ sÏ thu, chi vµo mçi thêi ®iĨm nµo ®ã. - C¸n c©n nµy bao gåm c¸c kho¶n nỵ níc ngoµi vµ n- íc ngoµi nỵ mµ viƯc thu chi x¶y ra mét c¸ch cha døt ®iĨm. Nã ph¶n ¸nh t×nh h×nh chi tr¶ s¾p x¶y ra cđa mét níc nµy ®èi víi níc kh¸c. Nh×n vµo c¸n c©n nµy, ta cã thĨ biÕt níc ®ã lµ chđ nỵ hay con nỵ, t×nh h×nh c«ng nỵ cđa níc ®ã nh thÕ nµo. 8 II. KÕt cÊu cđa c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. 1. H¹ng mơc thêng xuyªn (C¸n c©n nghiƯp vơ th- êng xuyªn – c¸n c©n giao dÞch, chi tr¶) (current account). H¹ng mơc nµy bao gåm nh÷ng nghiƯp vơ mµ c¸c kho¶n thu chi thêng xuyªn ®ỵc thu chi mét c¸ch døt ®iĨm; cßn gäi lµ c¸n c©n thanh to¸n v·ng lai. Bao gåm: 9 1.1. C¸n c©n th¬ng m¹i (víi nghÜa réng), c¸n c©n bu«n b¸n h÷u h×nh (víi nghÜa hĐp): - XuÊt khÈu hµng ho¸ - NhËp khÈu hµng ho¸ 10 1.2. C¸n c©n dÞch vơ: cßn gäi lµ c¸n c©n th- ¬ng m¹i v« h×nh, bao gåm: - Du lÞch. - Cíc phÝ vËn t¶i, b¶o hiĨm, hoa hång. - Lỵi tøc, cỉ tøc, tr¸i tøc. - Chi phÝ qu©n sù, ngo¹i giao, x· héi. 1.3. C¸n c©n di chuyĨn mét chiỊu: - Quµ c¸p, biÕu tỈng (viƯn trỵ cho kh«ng) 11 2. H¹ng mơc vèn Cßn gäi lµ c¸n c©n di chuyĨn vèn vµ tÝn dơng (the capital account balance). Bao gåm 2 giao dÞch chđ yÕu: 2.1. §Çu t trùc tiÕp 2.2. TÝn dơng ®Çu t gi¸n tiÕp , tiỊn gưi dµi h¹n cđa NH. 12 - CCTTVL vµ CC vèn dµi h¹n ®ỵc coi lµ CCTT c¬ së, ®©y lµ c¬ së x¸c ®Þnh tµi chÝnh cđa mét n- íc tèt hay xÊu. - CC vèn ng¾n h¹n chØ lµ mét gi¶i ph¸p t×nh huèng, c¸c nhµ ph©n tÝch tµi chÝnh kh«ng ®a vµo c¸n c©n c¬ së. - Ngoµi 2 mơc trªn cßn cã mơc sai sãt (chªnh lƯch) ph¸t sinh do nhÇm lÉn, sai sãt. 13 3. Chªnh lƯch (sai sãt) 4. C©n b»ng 14 H¹ng mơc Bªn cã Bªn nỵ Chªnh lƯch 1. H¹ng mơc thêng xuyªn - 118 1.1. C¸n c©n th¬ng m¹i - 124 a. XK hµng hãa + 214 b. NK hµng hãa - 338 1.2. C¸n C©n dÞch vơ + 21 a. XuÊt khÈu + 146 b. NhËp khÈu - 125 1.3. C¸n c©n di chuyĨn 1 chiỊu - 15 - 15 2. H¹ng mơc vèn + 91 2.1. Vèn chuyĨn ra - 34 2.2. Vèn chuyĨn vµo + 125 3. Sai sè (Chªnh lƯch) + 33 4. C©n b»ng + 6 15 III. ViƯc ghi chÐp c¸c sè liƯu trong lËp c¸n c©n thanh to¸n 1. §èi víi luång hiƯn vËt: LÊy sè liƯu cđa h¶i quan khi hµng ho¸ qua biªn giíi vµ tÝnh trÞ gi¸ xuÊt khÈu theo gi¸ FOB vµ trÞ gi¸ nhËp khÈu theo gi¸ CIF. Cho phÐp dung sai gi÷a xuÊt, nhËp hµng ho¸ ë mét tû lƯ nµo ®ã th× ®ỵc coi lµ c©n b»ng.VD: ë Ph¸p cho phÐp 3-5%. 2. §èi víi luång tiỊn tƯ: LÊy sè liƯu qua hƯ thèng ng©n hµng. 3. §ång tiỊn ghi chÐp: ViƯt Nam dïng USD. 16 IV. Nguyªn t¾c bĩt to¸n cđa CCTTQT 1. Nguyªn t¾c 1: 1.1. Cã + -C¸c giao dÞch liªn quan tíi c¸c luång tiỊn thu ®ỵc tõ níc ngoµi ®ỵc ph¶n ¸nh vµo bªn cã (credit) cđa CCTTQT. Bao gåm c¸c nghiƯp vơ sau: - XK hµng ho¸, dÞch vơ - Quµ c¸p, viƯn trỵ tõ níc ngoµi 17 - §Çu t, tÝn dơng vµo trong níc (®Çu t vµo trong - níc – capital inflow) cã thĨ do: + Nguån vèn ch¹y vµo trong níc lµm t¨ng tµi s¶n níc ngoµi ë níc m×nh. VD: C«ng d©n ngêi níc ngoµi mua cỉ phiÕu ë VN sÏ lµm t¨ng tµi s¶n cđa ngêi níc ngoµi ë VN-->ghi cã + vµo CCTTQT cđa VN + Nguån vèn ch¹y vµo trong níc lµm gi¶m tµi s¶n cđa níc m×nh ë níc ngoµi (VD: C«ng d©n VN b¸n cỉ phiÕu ngo¹i quèc cho ngêi níc ngoµi, do ®ã lµm gi¶m tµi s¶n cđa VN ë n- íc ngoµi, thu håi vèn vỊ trong níc ---> vèn thu håi nµy ghi vµo bªn cã + cđa CCTTQT VN. 18 1.2. Nỵ - Bªn nỵ ph¶n ¸nh c¸c luång tiỊn mµ níc ®ã chi tr¶ cho níc ngoµi: - NK hµng ho¸, dÞch vơ - ChuyĨn quµ c¸p vµ ®Çu t ra níc ngoµi -> liªn quan ®Õn viƯc thanh to¸n cho ngêi níc ngoµi. 19 2. Nguyªn t¾c 2: Bĩt to¸n kÐp: Cã nghÜa lµ mçi giao dÞch ®ỵc ghi 2 lÇn, mét ghi bªn cã, mét ghi bªn nỵ. - VÝ dơ 1. Unimex Hµ néi xuÊt khÈu hµng sang §øc thanh to¸n chËm 3 th¸ng 500.000 USD. XuÊt khÈu hµng ho¸ sÏ ®ỵc ghi Cã +. B¸n chÞu 3 th¸ng tøc lµ lµm t¨ng tµi s¶n cđa VN ë §øc, do ®ã nã ®ỵc ghi Nỵ –. 20 H¹ng mơc Nỵ - Cã + - XuÊt khÈu hµng hãa 500.000 USD - NhËp vèn ng¾n h¹n ra 500.000 USD 21 VÝ dơ 2: Mét ngêi VN ®Õn du lÞch ë Mü; chi ¨n ë kh¸ch s¹n lµ 20.000 USD. + Ghi vµo bªn nỵ CCTTQT cđa VN: gièng nh giao dÞch nhËp khÈu hµng ho¸ ---> t¹o ra nghÜa vơ ph¶i thanh to¸n cho ngêi níc ngoµi. + T¨ng 1 kho¶n nỵ ng¾n h¹n vµo Mü; tøc lµ t¨ng tµi s¶n ngo¹i quèc ë VN ---> ghi cã vµo CCTTQT cđa VN. 22 V. Mèi quan hƯ cđa c¸n c©n thanh to¸n: 1. Víi tû gi¸ hèi ®o¸i - Khi C¸n c©n thanh to¸n d thõa - Khi C¸n c©n thanh to¸n thiÕu hơt 2. Víi nỊn s¶n xuÊt trong nỊn kinh tÕ më: 23 C¬ cÊu cđa nhu cÇu s¶n xuÊt trong nỊn kinh tÕ më Tỉng s¶n xuÊt trong níc Tiªu dïng néi ®Þa §Çu t néi ®Þa XuÊt khÈu NhËp khÈu = + + - Hay Tỉng s¶n xuÊt trong níc Tiªu dïng néi ®Þa §Çu t néi ®Þa XuÊt khÈu NhËp khÈu - - = - 24 Ba tr¹ng th¸i cđa c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ - Tỉng s¶n lỵng trong níc > Tỉng møc chi tiªu  C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi thu - Tỉng s¶n lỵng trong níc < Tỉng møc chi tiªu  C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ béi chi - Tỉng s¶n lỵng trong níc = Tỉng møc chi tiªu  C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ c©n b»ng VI. C¸c biƯn ph¸p ®iỊu chØnh CCTTQT: Muèn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng béi chi C¸n c©n thanh to¸n QT: - HoỈc ph¶i c¾t gi¶m chi tiªu - HoỈc ph¶i t¨ng s¶n lỵng (khã) 25 §iỊu chØnh c¸n c©n Thanh to¸n quèc tÕ ChÝnh s¸ch vµ BiƯn ph¸p tµi chÝnh ChÝnh s¸ch tiỊn tƯ ChÝnh s¸ch tµi khãa C«ng cơ l·i suÊt C«ng cơ thÞ trêng më T¨ng thu ng©n s¸ch Gi¶m chi ng©n s¸ch ChÝnh s¸ch tû gi¸ Ph¸ gi¸ tiỊn tƯ Thu hĩt vèn níc ngoµi §Çu t Vay nỵ ViƯn trỵ quèc tÕ XuÊt Vµng Tuyªn bè ph¸ s¶n 26 1. ChÝnh s¸ch vµ biƯn ph¸p tµi chÝnh 1.1 ChÝnh s¸ch tiỊn tƯ: - C«ng cơ thùc thi: + L·i suÊt. + ChÝnh s¸ch thÞ trêng më. 1.2. ChÝnh s¸ch tµi khãa: - T¨ng thu ng©n s¸ch. - C¾t gi¶m chi tiªu. 27 2. ChÝnh s¸ch tû gi¸: - Chđ yÕu lµ ph¸ gi¸ ®ång tiỊn trong níc so víi ngo¹i tƯ. - Mơc ®Ých: §Èy m¹nh xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu, khuyÕn khÝch ®Çu t vµo trong níc, h¹n chÕ ®Çu t ra níc ngoµi. §iỊu chØnh cung cÇu ngo¹i hèi trªn thÞ trêng tiỊn tƯ §iỊu chØnh c¸n c©n thanh to¸n 28 3. BiƯn ph¸p thu hĩt vèn níc ngoµi 3.1. Thu hĩt vèn ®Çu t cđa níc ngoµi. 3.2. Vay nỵ níc ngoµi. 3.3. C¸c kho¶n viƯn trỵ quèc tÕ. 29 4. XuÊt vµng ®Ĩ tr¶ nỵ (vµng víi t c¸ch lµ tiỊn tƯ thÕ giíi ®Ĩ c©n b»ng CCTTQT) 5. Tuyªn bè ph¸ s¶n, vì nỵ, ®×nh chØ tr¶ nỵ níc ngoµi.