Sự phát triển thị trường tài chính và nông thôn

n taøi chính ñöôïc môû roäng ra keå caû moät soá ñònh cheá taøi chính ñoåi môùi, caùc chöông trình vaø caùc saûn phaåm ñöôïc thieát keá nhaèm phuïc vuï nhöõng ñoái töôïng tröôùc ñaây khoâng thuoäc khu vöïc taøi chính chính thöùc (Von Pischke, 1991). Moâ hình môùi nhaán maïnh söï huy ñoäng tieát kieäm töï nguyeän hôn laø taøi trôï töø chính phuû haøy caùc nhaø taøi trôï, phuø hôïp vôùi muïc tieâu thaønh laäp caùc ñònh cheá ñoäc laäp. Caùc heä thoáng thoâng tin cuûa caùc trung gian taøi chính sau ñoù coù theå ñöôïc thieát keá ñeå phuïc vuï caùc nhu caàu quaûn lyù hôn laø nhu caàu cuûa caùc nhaø taøi trôï. Söï oån ñònh cuûa ñònh cheá vaø khaû naêng taêng tröôûng cuûa noù laø caùc ñaëc ñieåm chính yeáu ñeå ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa toå chöùc taøi chính. Söï ra ñôøi moät vaøi toå chöùc taøi chính vi moâ beàn vöõng gaàn ñaây cung caáp caùc dòch vuï taøi chính cho caùc khaùch haøng ôû ngoaøi ranh giôùi taøi chính chính thöùc laø baèng chöùng cho thaáy raèng moâ hình môùi ñöa söï hieåu bieát vaøo moät caùch toát hôn ñeå môû roäng taøi chính khu vöïc noâng thoân treân moät cô sôû beàn vöõng. Nhöõûng vaán ñeà naøy ñöôïc thaûo luaäc chi tieát ôû chöông sau khi chuùng lieân quan ñeán noâng thoân Chaâu AÙ. Baèng chöùng cuûa yù töôûng môùi ñöôïc tìm thaáy thöôøng xuyeân trong taøi chính vi moâ hôn laø trong caùc chính saùch taøi chính noâng thoân, vaø ñieàu naøy töôïng tröng cho thaùch thöùc veà maët chính saùch nghieâm troïng ñoái vôùi caùc nhaø quyeát ñònh ôû Chaâu AÙ ngaøy nay. Quan ñieåm cuûa moät moâ hình ñang thay ñoåi cho thò tröôøng taøi chính noâng thoân höõu ích cho vieäc nhaän daïng nhöõng yeáu keùm cô baûn trong caùc chính saùch vaø chöông trình ñöôïc söû duïng ôû nhieàu quoác gia ñang phaùt trieån. Noù cuõng höõu duïng trong vieäc so saùnh caùc chính saùch ñöôïc söû duïng roäng raõi trong quaù khöù vôùi caùc phöông phaùp hieän ñaïi hôn ñöôïc söû duïng ngaøy nay ôû moät soá quoác gia. Tuy nhieân noù cuõng coù moät soá haïn cheá vôùi vai troø laø moät coâng cuï phaân tích nhaèm xaùc ñònh baûn chaát cuûa vaán ñeà maø nhieàu quoác gia ñang gaëp phaûi trong vieäc giaûi quyeát nhöõng raøng buoäc vaø trì treä ôû thò tröôøng taøi chính noâng thoân cuûa hoï. Ví duï, vaán ñeà quan troïng cuûa moät khung giaùm saùt vaø ñieàu chænh hôïp lyù cho taøi chính vaø taøi chính vi moâ noâng thoân khoâng ñöôïc ñeà caäp. Vaán ñeà naøy quan troïng vì tieát kieäm vaø kyù gôûi ñang ngaøy caøng thay theá nguoàn quyõ cuûa chính phuû vaø nhaø taøi trôï. Baûo ñaûm tieàn gôûi coù leû laø moãt giaûi phaùp ôû moät vaøi quoác gia, nhöng caùc vaán ñeà taâm lyù yû laïi phaûi ñöôïc giaûi quyeátï. Caùc vaán ñeà hôïp phaùp theå hieän moät loaït caùc vaán ñeà thöù hai khoâng ñöôïc ñeà caäp trong moâ hình môùi. Taøi chính vi moâ coù theå bao goàm moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán theá chaáp vaø thöïc thi hôïp ñoàng nhöng chuùng nghieâm troïng hôn ôû taøi chính noâng thoân vì lieân quan ñeán theá chaáp baèng ñaát ñai vaø caùc taøi saûn höõu hình khaùc. Khía caïnh quan taâm thöù ba laø xaây döïng theå cheá vaø phöông phaùp hôïp lyù ñeå trôï caáp phaùt trieån theå cheá maø khoâng gaây ra söï leä thuoäc vaøo söï bao caáp. Nhöng vaán ñeà naøy ñöôïc ñeà caäp trong khuoân khoå ñöôïc trình baøy ôû cuoái chöông naøy, nhöng tröôùc heát ñieàu quan troïng phaûi hieåu ñöôïc caùc vaán ñeà ñaëc bieät cuûa neàn kinh teá chuyeån ñoåi vaø söï hieåu bieát môùi cuûa chuùng ta veà vai troø quan troïng cuûa thoâng tin trong vieäc aûnh höôûng hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng taøi chính. Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 22 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai XAÂY DÖÏNG THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH ÔÛ CAÙC NEÀN KINH TEÁ CHUYEÅN ÑOÅI Xaây döïng taøi chính beàn vöõng ôû caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi laø moät vaán ñeà thaùch thöùc ñaëc bieät. Söï chuyeån ñoåi lieân quan ñeán moät quaù trình phöùc taïp cuûa vieäc chuyeån nhanh töø neàn kinh teá keá hoaïch cuûa nhaø nöôùc sang neàn kinh teá thò tröôøng; ñieàu naøy coù nghóa xaây döïng caùc ñònh cheá môùi keá thöøa caùc ñònh cheá hieän taïi vaø giaûi theå caùc ñònh cheá khoâng hieäu quaû (WB 1996b) caùc nöôùc chuyeån ñoåi ôû chaâu AÙ thì khoâng ñoàng nhaát moät vaøi nöôùc nhö Trung Quoác (PRC) vaø Vieät Nam coù moät lòch söû laâu ñôøi, ñònh cheá cuõ kyõ, vaø moät heä thoáng cô sôû haï taàng töông ñoái phaùt trieån toát. Hoï baét tay vaøo moät quaù trình chuyeån ñoåi daàn daàn töø nhöõng naêm 1980 vôùi nhöõng caûi caùch kinh teá vi moâ ñöôïc thöïc hieän tröôùc nhöõng caûi caùch kinh teá vó moâ. Ví duï PRC, öu tieân cho noâng nghieäp vaø caùc ngaønh coâng nghieäp noâng thoân. Laïm phaùt ñöôïc kieåm soaùt vaø chính phuû coù theå taäp trung vaøo nhöõng caûi caùch giaù caû. Heä thoáng ngaân haøng ñöôïc söû duïng ñeå thu huùt thaëng dö noâng thoân ñöa vaøo söû duïng trong vieäc taøi trôï caùc döï aùn keå caû coâng nghieäp hoaù noâng thoân. Hoäp III.2: Caùc Thaùch thöùc trong vieäc phaùt trieån khu vöïc taøi chính ôû caùc nöôùc chuyeån ñoåi 1. Cuûng coá khu vöïc taøi chính ñeå naâng cao tính hieäu quaû • Giaûm thieåu can thieäp vaø chaäm treã veà haønh chính • Thaùo gôõ vöôùng maéc cho heä thoáng thanh toaùn • Cuûng coá heä thoáng ñieàu leä vaø giaùm saùt • Phaùt trieån heä thoáng phaùp lyù ñeå taêng cöôøng caùc hôïp ñoàng vaø traùch nhieäm taøi chính vöõng chaéc • Giaûm thieåu vaán ñeà tham nhöõng • Caûi thieän kyõ naêng cuûa nhaân vieân trong ñaùnh giaù vaø quaûn lyù ruûi ro 2. Giaûm thieåu nhöõng truïc traëc heä thoáng cuûa thò tröôøng taøi chính ñeå taêng caïnh tranh • Giaûm thieåu söï quaûn lyù noäi boä cuûa caùc ñònh cheá taøi chính • Phaùt trieån thò tröôøng voán • Giaûm thieåu aûnh höôûng chính trò ñoái vôùi caùc toå chöùc taøi chính • Giaûm thieåu trao ñoåi baèng hieän vaät • Giaûm thieåu nhöõng raøo caûn gia nhaäp ngaønh cuûa caùc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc phi ngaân haøng tö nhaân Nguoàn: Ruùt ra töø EBRD (1998). Böùc tranh ôû caùc nöôùc coäng hoaø Trung AÙ thì hoaøn toaøn khaùc haún, hoï trôû thaønh nhöõng quoác gia ñoäc laäp chæ vaøo nhöõng naêm 1990 vaø thöïc hieän ñoàng thôøi moät soá caûi caùch ñeå baûo ñaûm chuû quyeàn quoác gia vaø taêng tröôûng kinh teá. Nhieàu quoác gia thöïc hieän phöông phaùp ‘big bang’ töông töï nhö caùc quoác gia Ñoâng AÂu nôi maø nhöõng caûi caùch Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 23 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai kinh teá vó moâ chieám öu theá trong giai ñoaïn ñaàu kinh teá chuyeån ñoåi (Rana, 1990). Giai ñoaïn ñaàu chuyeån ñoåi chæ goùi goïn trong vieäc töï do hoaù neàn kinh teá vaø phaân phoái laïi taøi saûn thuoäc sôû höõu nhaø nuôùc cho coâng chuùng. Giai ñoaïn 2 baét ñaàu töø naêm 1993 vaø lieân quan ñeán vieäc xaây döïng caùc ñònh cheá taøi chính, phaùt trieån kyõ naêng vaø tích luõy kieán thöùc. Tính huoáng nghieân cöùu cuûa Coäng hoaø Kyrgyz moâ taû nhöõng thay ñoåi nhanh choùng nhö theá naøo trong quyeàn sôû höõu vaø töï do hoaù giaù caû vaø ngoaïi teä ñöôïc thöïc hieän döôùi söï giaùm saùt cuûa caùc nhaø taøi trôï. Vieäc hình thaønh caùc doanh nghieäp vaø noâng traïi tö nhaân laø böôùc thöù hai trong vieäc tö nhaân hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø heä thoáng ngaân haøng ñöôïc kyø voïng giöõ moät vai troø quan troïng trong chieán löôïc tö nhaân hoaù. Khu vöïc noâng thoân bò aûnh höôûng ñaùng keå vì chuyeån ñoåi aûnh höôûng ñeán quyeàn sôû höõu vaø phaân boå nguoàn löïc thoâng qua quaù trình giaûm taäp theå hoùa (decolectivization) vaø söï thay ñoåi caùc moâ hình quyeàn sôû höõu ñaát ñai. Söï choïn löïa con ñöôøng thöïc hieän chuyeån ñoåi – daàn daàn (gradual) hay ‘big bang’ - ñöôïc quyeát ñònh bôûi caùc ñieàu kieän ban ñaàu chaúng haïn nhö quyeàn sôû höõu hieän haønh, taàm quan troïng cuûa coâng nghieäp vaø noâng nghieäp noâng thoân, laïm phaùt, vaø trieát lyù cuûa nhaø taøi trôï. Hieåu ñöôïc söï khaùc bieät trong con ñöôøng thöïc hieän chuyeån ñoåi vaø caùc ñieàu kieän ban ñaàu laø ñieàu quan troïng vì noù giuùp chuùng ta ñoaùn tröôùc caùc aûnh höôûng cuûa söï chuyeån ñoåi vaø caùc keát quaû caûi caùch ôû khu vöïc noâng thoân. Caùc quoác gia chuyeån ñoåi ñang ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch thöùc trong vieäc phaùt trieån khu vöïc taøi chính theo höôùng thò tröôøng (hoäp 3.2). Naêm vaán ñeà coù lieân quan vôùi nhau gaây ra nhöõng thöû thaùch chính ôû nhöõng quoác gia ñang phaùt trieån nhö sau. Thöù nhaát, moät phaàn cuûa quaù trình phaân boå laïi nguoàn löïc coù theå ñöôïc thöïc hieän moät caùch höõu hieäu thoâng qua heä thoáng ngaân haøng, nhöng caùc nöôùc chuyeån ñoåi coù ñaëc ñieåm laø coù heä thoáng caùc ngaân haøng thuï ñoäng vaø yeáu keùm khoâng coù khaû naêng ñaùnh giaù caùc ruûi ro tín duïng vaø phaân boå nguoàn löïc. Vì theá, caàn phaûi thay ñoåi thaùi ñoä ñoái vôùi heä thoáng taøi chính vaø nhaän bieát vai troø cuûa noù trong neàn kinh teá thò tröôøng. Möùc ñoä kheùo leùo cuûa caùc nguôøi quaûn lyù ngaân haøng caàn ñöôïc nhanh choùng caûi thieän ñeå thöïc hieän chöùc naêng cuûa mình trong boái caûnh neàn kinh teá thò tröôøng. Thöù hai, cô sôû haï taàng taøi chính, chaúng haïn nhö khaû naêng giaùm saùt vaø ñieàu chænh, yeáu keùm. Khuûng hoaûng taøi chính coù theå xaûy ra moät khi khu vöïc taøi chính môû roäng quaù nhanh vaøo caùc hoaït ñoäng môùi, vaø heä thoáng ñieàu chænh khoâng theå ñaûm baûo söï roõ raøng trong caùc hoaït ñoäng, chuaån hoaù caùc hoaït ñoäng keá toaùn vaø kieåm toaùn, vaø baûo veä quyeàn lôïi cuûa coå ñoâng vaø nhöõng ngöôøi kyù gôûi thieåu soá. Khuûng hoaûng ngaân haøng ñaõ xaûy ra ôû nhieàu nöôùc chaúng haïn nhö Nga, ôû ñaây ngöôøi ta töï do hoaù neàn kinh teá maø khoâng phaùt trieån khuoân khoå ñieàu leä. Söï can thieäp cuûa chính phuû laø ñieàu caàn thieát ñeå taïo ra moät caáu truùc ñieàu leä maïnh hôn. Vaán ñeà thöù ba cuûa caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi laø maëc duø hoï ñaõ thu thaäp moät löôïng thoâng tin raát lôùn veà nhieàu khía caïnh cuûa xaõ hoäi, nhöng nhieàu thoâng tin baây giôø ñaõ quaù laïc haäu vaø khoâng phuø hôïp vôùi caùc giao dòch thò tröôøng maø thoâng tin khoâng coù saün ñeå ñaùnh giaù ñôn vay voán vì khoâng ñöôïc ñoøi hoûi cho nhöõng phaân boå tín duïng Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 24 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai ñöôïc uûy thaùc cuûa nhaø nöôùc, hôn nöõa nhöõng thoâng tin kyõ thuaät vaø thò tröôøng nhaèm giuùp thöïc hieän caùc quyeát ñònh saûn xuaát laïi bò haïn cheá. Moät thaùch thöùc lôùn laø phaùt trieån caùc ñònh cheá coâng, chaúng haïn nhö caùc cô quan tín duïng, coù theå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå thaønh laäp vaø phoå bieán thoâng tin maø tröôùc naêm 1990 laø khoâng caàn thieát. Thöù tö, vieäc thöïc thi hôïp ñoàng thì khoù khaên bôûi vì söû duïng caùc hình phaït, ví duï nhö thaát thoaùt caùc lôïi ích töông lai, bò xem nheï trong suoát quaù trình chuyeån ñoåi. Neàn kinh teá quaù khoâng oån ñònh ñeán noãi maø caùc giao dòch laëp ñi laëp laïi khoâng theå ñöôïc ñoaùn tröôùc. Caùc hình phaït coù theå thöïc hieän ñöôïc chæ khi caùc moái quan heä trao ñoåi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng, möùc ñoä khoâng chaéc chaén thaáp vaø ñöôïc thöïc thi deã daøng. Ñieàu ñoù ñang thaùch thöùc phaùt trieån caùc theå cheá ñeå thi haønh luaät phaùp, taïo thoâng tin cho vieäc thöïc thi, vaø khuyeán khích caùc caù nhaân vaø doanh nghieäp coù nhu caàu thi haønh phaùp luaät. Khi khoâng coù caùc hình phaït loøng tin coù theå ñöôïc söû duïng ñeå hoaøn taát caùc giao dòch maø ñieàu naøy ñoøi hoûi thaønh laäp caùc heä thoáng xaõ hoäi maø coù theå taïo ñieàu kieän deã daøng cho söï phaùt trieån loøng tin (Humprey and Schmitz 1998) Cuoái cuøng tham oâ hoái loä vaø caùc can thieäp chính trò, vaø nhöõng trôï caáp vaø baûo keâ khoâng roõ raøng trong neàn kinh teá chuyeån ñoåi ñang lan roäng vaø caûn trôû vieäc phaùt trieån moät heä thoáng ngaân haøng hieäu quaû. Vieäc xaây döïng caùc ñònh cheá taøi chính vöõng maïnh trong caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi hieän nay ñöôïc coi laø moät noã löïc daøi haïn khoâng nhö chuùng ta hình dung tröôùc ñaây trong nhöõng ngaøy ñaàu tieân sau khi söï thaát baïi cô cheá keá hoaïch nhaø nöôùc. Giai ñoaïn ñaàu cuûa caûi caùch chính saùch hoaù ra coù leõ töông ñoái deã daøng so vôùi giai ñoaïn hai cuûa vieäc xaây döïng theå cheá. Nghieân cöùu tình huoáng cuûa Coäng hoaø Kyrgyz minh hoaï moät vaøi vaán ñeà nhö sau. Caùc ñònh cheá taøi chính coù caùc danh muïc ñaàu tö noåi troäi bôûi caùc khoaûn cho vay quaù haïn caàn thieát phaûi ñöôïc xoaù boû vaø caùc theå cheá caàn phaûi ñöôïc khoâi phuïc, caùc nhaø quaûn lyù vaø ñoäi nguõ caùn boä phaûi phaùt trieån kyõ naêng môùi ñoøi hoûi phaûi coù ñeå vaän haønh caùc trung gian taøi chính döïa theo cô cheá thò tröôøng. Caùc heä thoáng khuyeán khích phaûi ñöôïc thieát keá ñeå kích thích hieäu quaû, vaø caùc heä thoáng thoâng tin phaûi ñöôïc hình thaønh ñeå cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát kòp thôøi veà hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng vaø ñònh cheá cho caùc nhaø quaûn lyù vaø caùn boä tín duïng. Caùc ñònh cheá môùi vaø caùc ñònh cheá ñöôïc khoâi phuïc caàn ñöôïc hoã trôï bôûi moät heä thoáng cô sôû haï taàng taøi chính maø caùc thò tröôøng taøi chính yeâu caàu phaûi coù ñeå vaän haønh moät caùch hieäu quaû. Luaät phaùp môùi phaûi ñöôïc ban haønh ñeå hoã trôï caùc giao dòch kinh doanh, trong lónh vöïc taøi chính luaät phaùp môùi ban haønh trong vieäc môû roäng phaïm vi caùc loaïi hình sôû höõu maø coù theå laø ñoái töôïng cho moät laõi suaát ñaûm baûo. Tuy nhieân nhieàu söï khoâng chaéc chaén veà maët phaùp lyù vaãn toàn taïi laøm aûnh höôûng vieäc cho vay döôùi hình thöùc theá chaáp. Moät nghieân cöùu chi tieát cuûa Rumani, moät neàn kinh teá chuyeån ñoåi khaùc cho thaáy moät heä thoáng phöùc taïp cuûa caùc maõ soá thöông maïi vaø daân söï cuøng vôùi voâ soá nhöõng saéc leänh vaø luaät leä ñaëc bieät ñeå hình thaønh nhöõng laõi suaát ñaûm baûo ñaõ gaây ra khoaûng caùch trong caùc loaïi hình cho vay maø coù theå ñöôïc ñaûm baûo bôûi caùc taøi saûn löu ñoäng (Fleisig and Pena 1988). Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 25 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai MOÄT ÑIEÅM ÑAÙNG CHUÙ YÙ MÔÙI VEÀ THOÂNG TIN TRONG TAØI CHÍNH Ngaøy caøng trôû neân roõ raøng hôn raèng caùc quoác gia ngheøo khaùc vôùi caùc quoác gia giaøu khoâng chæ bôûi vì nhöõng khaùc bieät veà voán, maø bôûi vì hoï coù söï hieåu bieát keùm hôn. Caùc quoác gia ñang phaùt trieån chòu ñöïng moät khoaûng caùch veà nhaän thöùc trong nhieàu lónh vöïc ñaëc bieät laø coâng ngheä, vaø coù thoâng tin khoâng ñaày ñuû veà caùc ñaëc ñieåm chaúng haïn nhö möùc ñoä ñaùng tin caäy veà khaû naêng traû nôï cuûa nhöõng nguôøi ñi vay tieàm naêng, ñieàu naøy muoán noùi ñeán caùc vaán ñeà veà thoâng tin (Ngaân haøng theá giôùi 1998b), caùc vuøng noâng thoân chòu thieät veà nhöõng baát lôïi veà maët thoâng tin so vôùi caùc vuøng thaønh thò vaø nguôøi ngheøo khoù khaên hôn trong vieäc tieáp caän thoâng tin so vôùi ngöôøi giaøu. Vì theá caûi thieän khaû naêng tieáp caän thoâng tin ñaày ñuû goùp phaàn giaûm baát bình ñaúng thu nhaäp. Caùc ñònh cheá giöõ vai troø cöïc kyø quan troïng trong vieäc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho doøng thoâng tin thieát yeáu ñeán caùc thò tröôøng hieäu quaû, quan ñieåm naøy ñöôïc thieát laäp toát trong hoã trôï coâng coäng nhaèm hình thaønh vaø phoå bieán caùc coâng ngheä môùi trong noâng nghieäp, ñieàu naøy cuõng quan troïng khoâng keùm trong lónh vöïc ngaân haøng bôûi vì caùc ñaëc ñieåm cuûa moät haøng hoaù coâng. Quaù trình xöû lyù thoâng tin taøi chính cuûa moät neàn kinh teá ñöôïc caûi thieän laø moät söï can thieäp hôïp lyù cuûa chính phuû trong thò tröôøng taøi chính; vaø ñieàu naøy khoâng roõ raøng trong nhieàu ñeà xuaát ñöôïc trình leân trong giai ñoaïn ñaàu khuûng hoaûng kinh teá taøi chính ôû Chaâu AÙ. Ñaàu tö vaøo caûi tieán thoâng tin laø moät caùch thöùc ñaày höùa heïn ñeå khuyeán khích taøi chính noâng thoân beàn vöõng hôn laø caùc chính saùch cuûa moâ hình cuõ nhaèm thu huùt cho vay nhieàu hôn ôû khu vöïc noâng thoân. Taát caû caùc giao dòch taøi chính lieân quan ñeán vieäc töø boû caùc nguoàn taøi trôï baây giôø laïi laø moät höùa heïn seõ ñöôïc hoaøn laïi trong töông lai. Thò tröôøng taøi chính thöïc hieän chöùc naêng kinh teá cuûa mình khi chuùng phaân boå nguoàn voán khan hieám vaøo caùc döï aùn toát nhaát, vaø sau ñoù kieåm soaùt chuùng ñeå ñaûm baûo raèng caùc nguoàn löïc ñöôïc kieåm soaùt moät caùch hôïp lyù (xem Chöông 2). Nhöõng ngöôøi cho vay caàn ñaùnh giaù khaû naêng hoaøn traû ñieàu naøy ñoøi hoûi xem xeùt kyõ thoâng tin ñöôïc cung caáp bôûi ngöôøi ñi vay maø hoï thöôøng coù ñoäng cô khuyeách ñaïi khaû naêng vaø söï saün loøng traû cuûa mình, ñöa ra löôïng lôùn taøi saûn theá chaáp laø moät caùch maø ngöôøi ñi vay phaûi theå hieän ñeå chæ roõ thieän chí hoaøn traû cuûa mình. Hôn nöõa, theá chaáp vay giuùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà thöïc thi hôïp ñoàng trong tröôøng hôïp khoâng hoaøn traû ñöôïc neáu giaù thöïc hieän khoaûn theá chaáp hôïp lyù. Nhöõng ngöôøi cho vay phi chính thöùc thöôøng bieát vaø soáng gaàn guõi vôùi khaùch haøng cuûa mình vì theá hoï deã daøng ñaùnh giaù möùc ñoä tin caäy veà khaû naêng traû nôï vaø giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa hoï hôn, nhöng caùc ñònh cheá chính thöùc phaûi toán chi phí trong vieäc thu thaäp vaø xöû lyù caùc döõ lieäu veà caùc hoà sô thaåm ñònh cho vay, giaùm saùt vieäc söû duïng caùc nguoàn quyõ vaø thöïc thi hôïp ñoàng. Moät vaøi ñònh cheá taøi chính coá gaéng giaûm chi phí giao dòch baèng caùch söû duïng caùc nguoàn thoâng tin ñòa phöông ñeå kieåm tra khaùch haøng vaø baèng caùch thieát keá caùc hôïp ñoàng laøm cho nhöõng ngöôøi ñi vay löu taâm ñeán hoï. Ví duï, nhieàu ngöôøi cho vay ôû Indonesia söû duïng thoâng tin thu thaäp ñöïôc töø Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 26 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai ngöôøi thöù ba nhö laø tröôûng aáp ñeå kieåm tra ngöôøi ñi vay. Caùc nhoùm cuøng chòu traùch nhieäm yeâu caàu raèng caùc thaønh vieân söû duïng thoâng tin veà caùc thaønh vieân tieàm naêng trong quaù trình hình thaønh nhoùm.Caùc thoâng tin saün coù phoå bieán veà caùc khoaûn cho vay khoâng ñuùng thôøi haïn coù theå daãn ñeáán vieäc gaây aùp löïc nhoùm veà söï hoaøn traû. Söï giaùm saùt vaø quaûn lyù höõu hieäu caùc ñònh cheá taøi chính ñoøi hoûi nhieàu loaïi hình thoâng tin. Ví duï, nhöõng ngöôøi giaùm saùt ngaân haøng yeâu caàu thoâng tin ñeå xaùc ñònh lieäu caùc trung gian taøi chính coù theo caùc quy taéc ñöôïc thieát laäp vaø coù tham gia vôùi thaùi ñoä thaän troïng hay khoâng. Chuû caùc ngaân haøng caàn thoâng tin veà hoaït ñoäng vaø trieån voïng cuûa theå cheá, vaø nhöõng ngöôøi quaûn lyù ngaân haøng phaûi giaùm saùt hoaït ñoäng caùc caùn boä tín duïng. Veà phaàn mình caùc caùn boä tín duïng caàn thoâng tin veà nhöõng khaùch haøng töông tai vaø baùo caùo kòp thôøi veà tình traïng hoaøn traû cuûa nhöõng ngöôøi ñi vay. Caùc thaønh vieân trong nhoùm vay möôïn cuøng chòu traùch nhieäm muoán bieát thoâng tin veà khaû naêng hoaøn traû cuûa caùc thaønh vieân khaùc trong nhoùm. Caùc thoâng tin ñöôïc caûi thieän thöôøng laøm cho caùc hoaït ñoäng toát hôn vì caùc ñoäng cô khuyeán khích cuõng ñaõ thay ñoåi. Thoâng tin toát hôn giuùp cho nhöõng ngöôøi ñieàu chænh saün saøng nhaän daïng caùc vaán ñeà vaø giuùp caùc nhaø quaûn lyù thieát keá vaø thöïc hieän caùc ñoäng cô khuyeán khích cho caùc ngaân haøng vaø caùc hôïp taùc xaõ. Nhaèm xöû lyù caùc thoâng tin vaø thieát keá caùc hôïp ñoàng hieäu quaû, caùc ñònh cheá taøi chính caàn caùc chính saùch coâng ñeå hoã trôï phaùt trieån heä thoáng keá toaùn vaø caùc heä thoáng thoâng tin vaø nhaèm caûi thieän cô sôû haï taàng phaùp lyù. Baèng chöùng thöïc nghieäm cho thaáy raèng caùc quoác gia vôùi heä thoáng luaät phaùp öu tieân cao hôn doái vôùi nhöõng ngöôøi cho vay ñöôïc ñaûm baûo, nghieâm chænh thöïc hieän hôïp ñoàng , vaø thieát laäp caùc tieâu chuaån keá toaùn cho ra caùc baûn baùo caùo taøi chính toaøn dieän, coù caùc trung gian taøi chính phaùt trieån toát hôn vaø ñaït ñöôïc söï taêng tröôûng nhanh hôn (Caprio 1998; Ngaân haøng Theá giôùi 1998b). Caùc chính phuû goùp phaàn vaøo thaønh quaû cuûa caùc ñònh cheá taøi chính baèng caùch hình thaønh caùc ñònh cheá do chuùng laø haøng hoaù coâng, vaø vì laø haøng hoùa coâng neân chuùng seõ khoâng theå ra ñôøi moät caùch töï phaùt trong khu vöïc tö nhaân. Chuùng bao goàm caùc nôi ñaêng kyù nhöõng chuyeån giao taøi saûn vaø nhöõng giao dòch taøi chính vaø caùc cô quan baùo caùo tín duïng (fleisig 1995). Theâm vaøo ñoù ôû nhöõng vuøng noâng thoân chuùng goàm caû caùc döï aùn xaùc laäp quyeàn sôû höu ñaát ñai (land – titling projects) ñeå caûi thieän tính ñaûm baûo veà sôû höõu vaø khaû naêng chuyeån nhöôïng ñaát ñai, vaø , vaø caûi caùch ñaát ñai giuùp cho ngöôøi ngheøo coù khaû naêng tieáp caän ñaát ñai nhieàu hôn, maø coù theå ñöôïc söû duïng nhö taøi saûn theá chaáp vay voán. Tuy nhieân, caûi caùch ñaát ñai coù theå cuõng huûy boû theá chaáp, nhö ñaõ xaûy ra ôû Philipin khi maø nhöõng ñieàu khoâng chaéc chaén veà chi tieát cuûa nhöõng vieäc thöïc thi trong nhöõng naêm 1980 thuùc ñaåy nhöõng ngöôøi cho vay coù luùc chæ chaáp nhaän ñaát thaønh thò môùi laø taøi saûn theá chaáp. Vieäc thaønh laäp caùc ñònh cheá coâng ñeå hoã trôï caùc thò tröôøng taøi chính ñaëc bieät khaån caáp ôû caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi vì caùc ñònh cheá nhö vaäy ñaõ khoâng toàn taïi ôû caùc cheá ñoä keá hoaïch taäp trung trong ñoù nhaø nöôùc phaân boå nguoàn tín duïng. Moät maët Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 27 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai chính phuû phaûi tröïc tieáp hình thaønh, duy trì, vaø hoã trôï moät vaøi cô sôû coâng, chaúng haïn nhö moät heä thoáng giaùm saùt vaø ñieàu leä cho caùc theå cheá ngaân haøng vaø phi ngaân haøng. Maët khaùc chính phuû neân hoã trôï caùc cô sôû cuûa khu vöïc tö nhaân thöïc hieän nhieäm vuï maø hoï thöïc hieän hieäu quaû hôn, chaúng haïn nhö tích luyõ caùc thoâng tin tín duïng tröôùc ñaây, vaø duy trì nhöõng ghi nhaän veà caùc giao dòch tín duïng vaø nhöõng taøi saûn ñöôïc cam keát nhö laø taøi saûn theá chaáp. Nhöõng coâng ngheä thoâng tin vaø lieân laïc môùi ñang ñöôïc hình thaønh vaø söû duïng ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån cho thaáy theå hieän caùc cô hoäi vaø thaùch thöùc môùi. Caùc coâng ngheä môùi laøm cho vieäc thu thaäp quaûn lyù, phaân tích, xöû lyù vaø chuyeån taûi moät soá löôïng thoâng tin lôùn deã daøng vaø reû hôn. Ví duï, caùc moâ hình cho ñieåm tín duïng ñöôïc phaùt trieån döïa treân cô sôû soá lieäu cuûa haøng ngaøn caùc khoaûn cho vay ñeå döï ñoaùn ruûi ro tín duïng cho ngöôøi ngheøo. Caùc theû tín duïng thoâng minh ñang ñöôïc thieát keá ñeå moät theû ñôn seõ chöùa ñöïng toaøn boä thoâng tin vay möôïn cuûa nguôøi ñi vay. Nhöõng theû naøy coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ruùt quyõ ra khoûi nhöõng keânh tín duïng ñöôïc chaáp nhaän tröôùc ñaây vaø thöïc hieän vieäc traû voán vay. Caùc ñònh cheá taøi chính maø raát thaønh coâng trong vieäc thieát keá vaø söû duïng kyõ thuaät naøy seõ coù tính caïnh tranh nhaát. Tuy nhieân, nhöõng coâng ngheä môùi naøy raát ñaét ñoû caàn nhöõng khoaûn ñaàu tö raát lôùn, vaø ñoøi hoûi löïc löôïng nhaân söï kyõ thuaät cao. Caùc ñònh cheá taøi chính nhaø nöôùc coù theå coù caùc vaán ñeà trong vieäc bieän minh khi chi nhöõng khoaûn chi tieâu naøy. Töông töï nhö vaäy caùc ñònh cheá taøi chính noâng thoân nhoû seõ tuït haäu trong vieäc coù theå söû duïng chuùng, vaø phaûi tìm thò tröôøng rieâng cho mình baèng caùch chuyeân moân hoaù vaøo caùc coâng ngheä maø nhöõng coâng ngheä naøy söû duïng caùc kieán thöùc öu vieät cuûa moâi tröôøng ñòa phöông vaø caùc moâí quan heä caù nhaân cuûa hoï vôùi khaùch haøng. CHIEÁN LÖÔÏC XAÂY DÖÏNG THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH NOÂNG THOÂN Caùc phaàn tröôùc toùm taét caùc khaùi nieäm chuû yeáu laøm cô sôû cho söï phaùt trieån thò tröôøng taøi chính. Phaàn naøy trình baøy moät khuoân khoå goàm ba lónh vöïc lieân quan ñeán vieäc xaây döïng thò tröôøng taøi chính noâng thoân ñoù laø 1) taïo ra moâi tröôøng chính saùch, 2) xaây döïng cô sôû haï taàng taøi chính, vaø 3) phaùt trieån ñònh cheá. Chính phuû vaø caùc nhaø taøi trôï caàn ñaùnh giaù ba lónh vöïc naøy vì chuùng thieát laäp öu tieân cho nhöõng can thieäp vaø ñaàu tö. Muïc tieâu chính cuûa heä thoáng taøi chính coù moät thôøi chæ giôùi haïn nhö vieäc cung caáp caùc dòch vuï taøi chính vôùi giaù caû phaûn aùnh chi phí cuûa noù (WB, 1989). Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, khía caïnh nhaán maïnh roäng hôn, ñaëc bieät laø taøi chính vi moâ, ñeå xem xeùt muïc tieâu keùp laø phaïm vi phuïc vuï (outreach) vaø söï oån ñònh (Yaron, 1992). Phaïm vi phuïc vuï lieân quan nhieàu hôn chæ laø soá löôïng khaùch haøng ñöôïc phuïc vuï khi vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc ñöôïc xem xeùt. Noùi chung, moät heä thoáng taøi chính ñaùp öùng nhieàu muïc tieâu cuûa xaõ hoäi hôn vaø thöïc hieän vieäc phaân boå caùc nguoàn löïc khan hieám hôn neáu noù a) phuïc vuï nhieàu khaùch haøng, b) phuïc vuï nhieàu khaùch haøng ngheøo, c) cung caáp nhieàu dòch vuï, d) chi phí cho ngöôøi söû duïng dòch vuï caøng ít caøng toát, e) cung Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 28 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai caáp dòch vuï qua moät thôøi gian daøi, vaø f) coù theå ñöôïc duy trì chæ vôùi moät noã löïc nhoû töø nhöõng ngöôøi khoâng söû duïng hay ngöôøi noäp thueá ††. Ñaây laø nhöõng muïc tieâu cuûa caùc chính saùch vaø chöông trình cho thò tröôøng taøi chính noâng thoân. Thieát laäp moâi tröôøng chính saùch Hieän töôïng thieân vò thaønh thò cuaû nhieàu chính saùch kinh teá vaø chính saùch noâng nghieäp ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån goùp phaàn vaøo söï thaát baïi cuûa caùc döï aùn tín duïng noâng nghieäp theo moâ hình cuõ vaø cuûa caùc ngaân haøng phaùt trieån. Nhieàu chöông trình naøy ñöôïc giôùi thieäu trong moâi tröôøng maø vieäc taïo laäp thò tröôøng taøi chính vöõng maïnh luoân bò choáng ñoái. Maát oån ñònh kinh teá vó moâ daãn ñeán tyû leä laïm phaùt dao ñoäng cao. Caùc chính saùch khu vöïc taøi chính bò kieàm neùn vôùi möùc laõi suaát traàn gaây caûn trôû nhöõng ngöôøi cho vay khoâng theå ñònh caùc möùc phuïc hoài chi phí treân caùc khoaûn cho vay. Caùc khoaûn döï tröõ baét buoäc cao khoâng khuyeán khích huy ñoäng tieàn gôûi. Caùc giôùi haïn leân chi nhaùnh ngaân haøng vaø leân vieäc hình thaønh ngaân haøng môùi haïn cheá söï caïnh tranh giöõa caùc ñònh cheá taøi chính. Caùc chính saùch löông thöïc reû, hoã trôï nhaäp khaåu löông thöïc, kieåm soaùt giaù noâng saûn, tyû giaù caùnh keùo noâng nghieäp khoâng thuaän lôïi, vaø tyû giaù hoái ñoaùi bò bieán daïng goùp phaàn laøm cho moâi tröôøng xaáu hôn (FAO/GTZ, 1998; WB, 1998b). Nhöõng tieán boä ñaùng keå ñaõ ñöôïc thöïc hieän ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong vieäc caûi thieän chính saùch kinh teá vó moâ, giaûm söï khoâng chaéc chaén, söûa chöõa nhöõng söï boùp meùo toài teä do chính saùch vaø naâng cao lôïi nhuaän cuûa noâng nghieäp (xem Chöông 5, thoâng tin chi tieát hôn ñöôïc trình baøy trong taùc phaåm cuûa Rosegrant vaø Hazell, 1999). Tuy nhieân, quaù trình naøy coøn laâu môùi hoaøn taát, vaø vaãn coøn nhieàu chính saùch caûn trôû tín duïng noâng thoân. Nhö ñaõ trình baøy trong tröôøng hôïp nghieân cöùu, Thaùi Lan vaãn coøn aùp ñaët laõi suaát coù trôï giaù ñoái vôùi caùc khoaûn cho vay noâng nghieäp cuûa Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Hôïp taùc xaõ noâng nghieäp, vaø haïn cheá khaû naêng phuïc vuï caùc khaùch haøng phi noâng nghieäp ôû khu vöïc noâng thoân. AÁn Ñoä coù moät chöông trình ñoà soä veà phaùt trieån noâng thoân söû duïng raát nhieàu nguoàn quyõ coâng coäng vaø caûn trôû söï hình thaønh cuûa caùc toå chöùc khoâng ñöôïc taøi trôï nhaèm phuïc vuï ngöôøi ngheøo. Laõi suaát thaáp cuõng caûn trôû söï ñoåi môùi vaø caïnh tranh. Do ñoù, töï do hoùa laø böôùc ñaàu tieân caàn thieát neáu caùc quoác gia muoán taïo ra moät moâi tröôøng thuaän lôïi trong ñoù thò tröôøng taøi chính coù theå phaùt trieån. Söï haïn cheá danh muïc ñaàu tö phaûi ñöôïc xem xeùt caån thaän bôûi vì chuùng haïn cheá khaû naêng cuûa ngöôøi cho vay trong vieäc giaûm thieåu ruûi ro thoâng qua ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö. Caùc nhaø taøi trôï coù theå vaïch ra nhöõng caûi caùch veà chính saùch nhö laø nhöõng ñeàu kieän cho vay döïa treân kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc khaùc. Tuy nhieân, söï hoã trôï veà kyõ thuaät laø caàn thieát ôû nhieàu quoác gia ñeå chaån ñoaùn moät caùch caån thaän nhöõng vaán ñeà cuï theå †† Nhöõng tieâu chí naøy laø moät söï boå sung cho nhöõng tieâu chí thieát laäp bôûi Navajas vaø caùc coäng söï (1998). Schreiner (1999) ñaõ ñeà nghò moät khuoân khoå roäng hôn cho taàm hoaït ñoäng qua 6 ñieåm: ñaùng tin caäy ñoái vôùi khaùch haøng, chi phí cho khaùch haøng, naêng löïc, söï phoùng khoaùng, ñoä daøi vaø quy moâ. Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 29 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai ôû ñòa phöông vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp. Hôn nöõa, nhöõng thay ñoåi veà chính saùch dính líu ñeán caùc ñoái töôïng lieân quan caàn phaûi tham gia vaøo quaù trình ñoåi môùi chính saùch (FAO/GTZ, 1998). Nhöõng chính saùch khoân ngoan vaø caån thaän nhaèm keâu goïi söï hoã trôï cuûa caùc beân lieân quan cuõng quan troïng cho söï thaønh coâng trong ñoåi môùi chính saùch nhö laø nhöõng kieán nghò ñuùng ñaén. Lòch söû thaát baïi to lôùn vaø laâu daøi cuûa caùc döï aùn taøi trôï caûi caùch tín duïng vaø taøi chính ñöôïc moâ taû trong tröôøng hôïp nghieân cöùu cuûa Bangladesh ñaõ cung caáp moät baèng chöùng thuyeát phuïc veà vieäc caùc nhoùm quyeàn löïc coù theå laøm suy yeáu caùc giaûi phaùp kyõ thuaät toát nhaát nhö theá naøo. Nhöõng vaán ñeà kinh teá chính trò coù theå quyeát ñònh thöù töï thích hôïp cuûa caùc caûi caùch taøi chính nhöng theo moät caùch khoù maø löôøng tröôùc ñöôïc (Stiglitz, 1997). Nhöõng caûi caùch veà chính saùch laø caàn thieát ñeå cung caáp moät moâi tröôøng chuyeån tieáp cho söï hình thaønh caùc thò tröôøng taøi chính ôû nhieàu nöôùc. Moät soá quoác gia coù theå caûi thieän ñaùng keå heä thoáng taøi chính cuûa hoï thoâng qua nhöõng caûi caùch roäng raõi mang tính heä thoáng. Trong nhieàu tröôøng hôïp khaùc, nhöõng bieän phaùp tieân phong tröïc tieáp seõ raát caàn thieát ñeå taêng toác quaù trình xaây döïng cô sôû haï taàng cho taøi chính. Vaán ñeà naøy seõ ñöôïc trình baøy trong phaàn tieáp theo. Xaây döïng cô sôû haï taàng taøi chính Vaán ñeà xaây döïng cô sôû haï taàng cho taøi chính haàu nhö bò boû qua trong moâ hình tín duïng cuõ thì nay laïi ñöôïc coi nhö laø moät trong nhöõng öu tieân haøng ñaàu ñeå caûi thieän taøi chính noâng thoân. Thoâng thöôøng, vaán ñeà naøy quan troïng hôn laø hoã trôï moät toå chöùc taøi chính cuï theå bôûi vì cô sôû haï taàng ñöôïc caûi thieän seõ ñoùng goùp cho toaøn boä heä thoáng chöù khoâng chæ trôï giuùp cho moät ñôn vò naøo ñoù. Heä thoáng thoâng tin, phaùp lyù vaø ñieàu leä laø nhöõng phaàn quan troïng cuûa cô sôû haï taàng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán chi phí giao dòch taøi chính, trong khi heä thoáng giao thoâng vaø lieân laïc, ñaëc bieät laø ôû noâng thoân taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán chi phí vaø ruûi ro trong taøi chính. Nhieàu vaán ñeà ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong cô sôû haï taàng taøi chính. Ví duï, nhieàu thieáu soùt trong luaät phaùp vaø quy ñònh hieän haønh caûn trôû vieäc cho vay ôû noâng thoân. Ngöôøi ta ñaõ phaùt hieän ra raèng quyeàn sôû höõu ñaêng kyù bôûi caùc cô quan caûi caùch ruoäng ñaát ôû Bolivia vaø Peru ñaõ khoâng ñöôïc ñaêng kyù ñuùng cô quan ñaêng kyù baát ñoäng saûn, haäu quaû laø ngöôøi cho vay khoâng theå chaáp nhaän chuùng nhö laø nhöõng vaät theá chaáp hôïp leä. Nhöõng ngöôøi mua baùn thuoác tröø saâu vaø phaân boùn khoâng theå duøng haøng hoùa döï tröõ vaø caùc khoaûn nôï coù giaù trò khaùc ñeå theá chaáp nhaèm môû roäng cho vay cho khaùch haøng cuûa hoï (Yaron, Benjamin vaø Piprek, 1997). Caûi thieän khaû naêng thu hoài nôï ñaëc bieät laø moät thaùch thöùc. Bangladesh ñaõ thaønh laäp nhöõng toøa aùn ñaëc bieät ñeå giaûi quyeát vaán ñeà vôõ nôï ôû noâng thoân. Maëc duø söï can thieäp chính trò laøm giaûm hieäu quaû, nhöng ñoù laïi laø phöông phaùp giaûi quyeát moät vaán ñeà nghieâm troïng. Xaùc ñònh ñuùng nhöõng vaán ñeà caàn caûi caùch phaûi ñöôïc thöïc hieän tuøy theo ñieàu kieän töøng quoác gia. Nhöõng ví duï veà taàm quan troïng coù theå ñaõ ñöôïc lieät keâ trong Hoäp III.3. Ngaân haøng theá giôùi vaø Ngaân haøng Chaâu AÂu cho Taùi caáu truùc vaø Phaùt trieån ñang taøi trôï nhieàu döï aùn cho nhöõng caûi caùch nhö theá, vaø nhöõng lôïi ích coù Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 30 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai theå veà chính trò thoâng qua vieäc giaûm laõi suaát vaø taêng nguoàn quyõ cho vay laø raát lôùn (Ngaân haøng Theá giôùi, 1998b). Qui ñònh vaø giaùm saùt taøi chính yeáu keùm phôi baøy roõ raøng trong cuoäc khuûng hoaûng kinh teá taøi chính ôû Chaâu AÙ, vaø ñaõ ñöôïc xaùc ñònh laø moät caûi caùch öu tieân ôû haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñoái vôùi moïi lónh vöïc cuûa heä thoáng taøi chính. Qui ñònh taøi chính ñaõ trôû neân ngaøy caøng quan troïng ñoái vôùi caùc NGO tham gia vaøo taøi chính vi moâ (MFO) (McGuire, Conroy vaø Thapa, 1998). Nhöõng toå chöùc nhaän tieàn göûi phaûi ñöôïc caáp pheùp ñeå hoaït ñoäng ôû haàu heát caùc nöôùc, nhöng caùc nhaø quaûn lyù ngaân haøng thöôøng boû qua caùc MFO nhoû nhaän tieàn göûi töø thaønh vieân cuûa hoï. Caùc vaán ñeà coù theå xaûy ra ñaõ trôû neân nghieâm troïng hôn khi maø caùc NGO huy ñoäng nhöõng löôïng tieàn lôùn hôn vaø moät soá nhö ASA ôû Bangladesh chaáp nhaän nhöõng khoaûn tieàn göûi töø nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø thaønh vieân. Nhieàu caâu hoûi veà quaûn lyù chöa ñöôïc traû lôøi phaûi ñöôïc giaûi quyeát neáu muoán taøi chính noâng thoân phaùt trieån beàn vöõng. Caùc cuoäc khuûng hoaûng coù theå khoâng bao giôø chaám döùt, nhöng chuùng coù theå ñöôïc laøm dòu bôùt baèng nhöõng söï qui ñònh ñieàu tieát thaän troïng. Hoäp III.3 Nhöõng thay veà trong cô sôû haï taàng ñeå caûi thieän taøi chính Ñaây laø moät ví duï veà danh saùch nhöõng thay ñoåi nhaèm caûi thieän taøi chính: • Xaùc ñònh vaø ñaêng kyù quyeàn sôû höõu ñaát ñai; giaûm chi phí ñaêng kyù vaø chi phí tòch thu taøi saûn theá chaáp nôï. • Caûi caùch caùc cô quan ñaêng kyù phaùp lyù vaø môû roäng phaïm vi cho caùc hoaït ñoäng tö nhaân. • Caûi caùch luaät phaùp veà caùc giao dòch coù ñaûm baûo, cho pheùp taùi sôû höõu vaø mua baùn maø khoâng caàn söï can thieäp maïnh töø toaø aùn. • Dôõ boû nhöõng raøo caûn ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc vaên phoøng tín duïng vaø söû duïng möùc ñònh giaù cuûa caùc cô quan tín duïng trong giaùm saùt vaø qui ñònh ngaân haøng. • Cho pheùp vieäc laøm chöùng cho beân ñaïi dieän hôïp phaùp trong kyù keát caùc hôïp ñoàng khi maø caùc beân kyù keát muø chö.õ • Ñöa ra nhöõng quy ñònh phuø hôïp cho nhöõng toå chöùc khoâng nhaän tieàn göûi. Nguoàn: Ruùt ra töø Yaron, Benjamin vaø Piprek (1997). Vaøi böôùc ñaàu tieân coù theå ñöôïc tieán haønh ñeå phaân loaïi caùc kieåu qui ñònh coù theå laø phuø hôïp vôùi caùc MFO (Van Greuning, Gallardo vaø Randhawa, 1999). Haàu heát caùc nöôùc ñang phaùt trieån ôû Chaâu AÙ ñaõ chöa theå giaûi quyeát ñöôïc nhöõng vaán ñeà chính saùch chung quan troïng, ví duï nhö laø lieäu caùc hôïp taùc xaõ tín duïng coù neân bò quaûn lyù Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 31 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai vaø giaùm saùt bôûi nhöõng nhaø quaûn lyù caùc ngaân haøng thöông maïi? Möùc ñoä qui ñònh ñieàu tieát caàn thieát ñeå baûo ñaûm an toaøn maø khoâng haïn cheá tính saùng taïo voán caàn thieát cho söï môû roäng nhöõng giôùi haïn taøi chính? Ñaâu laø vai troø thích hôïp cho caùc cô quan cao nhaát trong vieäc hoã trôï caùc toå chöùc taøi chính? Khi ñoù nhieàu vaán ñeà kyõ thuaät seõ ñöôïc giaûi quyeát. Möùc döï tröõ naøo laø thaän troïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi cho vay noâng nghieäp coù danh muïc ñaàu tö taäp trung vaøo moät khu vöïc ñòa lyù vaø vaøo caùc hoaït ñoäng coù söï ruûi ro do tính ñoàng bieán veà thu nhaäp cao? Nhöõng thoûa thuaän veà cöùu caùnh cho vay cuoái cuøng naøo laø caàn thieát ñeå baûo veä caùc ñònh cheá taøi chính trung gian trong tröôøng hôïp xaûy ra söï xuïp ñoå cuûa heä thoáng ngaân haøng hay nhöõng vaán ñeà taïm thôøi veà khaû naêng thanh toaùn trong thôøi kyø haïn haùn hay luõ luït? Ñaâu laø nhöõng chính saùch thích hôïp ñoái vôùi döï tröõ vaø voán vaø nhöõng ñieàu kieän cung caáp ñoái vôùi caùc toå chöùc coù moät löôïng lôùn caùc khoaûn nôï khoâng theá chaáp? Phaùt trieån ñònh cheá Yeáu toá thöù 3 cuûa khuoân khoå phaân tích 3 lónh vöïc ñeå phaùt trieån thò tröôøng taøi chính noâng thoân laø söï phaùt trieån veà ñònh cheá. Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi caùc ñònh cheá taøi chính noâng thoân (RFI) nhaèm ñaït ñöôïc vuøng hoaït ñoäng roäng lôùn vaø söï beàn vöõng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: “Caùc RFI ñoøi hoûi söï quaûn lyù thích hôïp, ñieàu ñoù yeâu caàu phaûi xaùc ñònh roõ raøng cuõng nhö haïn cheá vai troø vaø quyeàn löïc cuûa chính phuû, caùc nhaø taøi trôï, ngaân haøng trung öông vaø caùc cô quan khaùc. Söï quaûn lyù toát vôùi quyeàn töï quyeát cao cuõng raát caàn thieát, nhö caùc thuû tuïc quaûn lyù saùng taïo vaø hieäu quaû theo moät heä thoáng quaûn lyù thoâng tin phaùt trieån toát” (Yaron, Benjamin vaø piprek, 1997, trang 99). Caùc ñònh cheá coù theå khoâng töï hình thaønh chæ vì moâi tröôøng vaø cô sôû haï taàng taøi chính chöa ñöôïc caûi thieän. Xaây döïng ñònh cheá coù theå caàn thieát ñeå taän duïng lôïi theá töø nhöõng cô hoäi vaø thò tröôøng môùi naûy sinh (Krahnen vaø Schmidt, 1994). Neáu caùc dòch vuï taøi chính ña daïng, moät soá nhoùm nhö phuï nöõ, noâng daân nhoû vaø doanh nghieäp nhoû coù theå nhaän thaáy raèng hoï ôû theá baát lôïi trong vieäc phaûn öùng vôùi nhöõng cô hoäi thò tröôøng (Fernando, 1994). Hoã trôï caùc ñònh cheá höôùng vaøo caùc nhoùm naøy, ñaëc bieät laø trong giai ñoaïn ñaàu môùi böôùc vaøo hoaït ñoäng, coù theå ñaït ñöôïc lôïi ích xaõ hoäi to lôùn vôùi ñieàu kieän caùc khoaûn trôï caáp phaûi ñöôïc söû duïng ñuùng cho caùc muïc ñích xaây döïng ñònh cheá cuï theå, vaø phaûi roõ raøng, ñuùng thôøi haïn vaø phaûi lieân keát chaët vôùi hoaït ñoäng. Cuoái cuøng, töøng ñònh cheá caàn phaûi thöû nghieäm nhieàu phöông aùn ñeå tìm ra phöông phaùp hoaït ñoäng thích hôïp vôùi muïc ñích vaø khaû naêng cuûa hoï. Baøi hoïc töø taøi chính vi moâ May maén laø coù raát nhieàu baøi hoïc töø vieäc phaùt trieån ñònh cheá trong vaøi naêm gaàn ñaây do nhöõng söï ñoåi môùi ñaõ ñöôïc kieåm nghieäm, ñaëc bieät laø cuûa MFO. Do ñoù moät soá nguyeân taéc chung vaø thoâng leä toát ñaõ saün coù cho nhu caàu cuûa töøng ñòa phöông. Nhöõng vaán ñeà naøy seõ ñöôïc thaûo luaän chi tieát trong Chöông 5. haàu heát caùc MFO maïnh ñeàu coù nhöõng nhieäm vuï vaø keá hoaïch kinh doanh maïnh meõ, höôùng roõ raøng vaøo Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 32 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai vieäc ñaït ñöôïc hieäu quaû cao baèng caùch cung caáp cho khaùch haøng nhöõng saûn phaåm theo söï ñònh höôùng cuûa thò tröôøng. Hoï coù moät muïc tieâu roõ raøng trong vieäc ñaït ñöôïc söï beàn vöõng vaø töï soáng coøn trong moät giai ñoaïn ngaén. Qua thöû nghieäm, hoï ñaõ phaùt trieån caùc coâng ngheä vaø thuû tuïc taøi chính coù khaû naêng giaûi quyeát moät soá chi phí vaø ruûi ro cao trong vieäc cung caáp caùc khoaûn nôï nhoû, ngaén haïn vaø khoâng theá chaáp cho ngöôøi ngheøo. Raát nhieàu trong soá ñoù laø caùc toå chöùc môùi, coù quyeàn töï do saùng taïo vaø coù ñöôïc söï hoã trôï maïnh cuûa caùc nhaø taøi trôï. Thaønh coâng cuûa hoï ñaõ ñem laïi nhieàu baøi hoïc veà taøi chính noâng thoân. tuy nhieân, do nhieàu toå chöùc chuyeân moân hoùa vaøo vieäc cho vay ôû thaønh thò hoaëc nhöõng khu vöïc noâng thoân ñoâng daân cö neân vaãn coøn haïn cheá trong vieäc aùp duïng nhöõng kinh nghieäm cuûa hoï cho noâng thoân. Ñònh cheá taøi chính yeáu: ñoùng cöûa hay khoâi phuïc? Quaù trình xaây döïng heä thoáng taøi chính noâng thoân ôû Chaâu AÙ khoâng phaûi baét ñaàu töø con soá khoâng. Nhieàu nöôùc ñaõ thaønh laäp nhöõng ngaân haøng chuyeân moân hoùa vaøo phaùt trieån noâng nghieäp (SADB) trong thaäp nieân 1960 vaø 1970 vôùi söï giuùp ñôõ cuûa caùc nhaø taøi trôï. Caùc SADB coù nhieàu tính chaát gioáng nhau (Pomareda, 1984; Gonzalez-Vega vaø Graham, 1995). Ñoù laø nhöõng ngaân haøng nhaø nöôùc coù qui moâ lôùn chæ phuïc vuï caùc khaùch haøng noâng nghieäp, taäp trung vaøo cho vay noâng nghieäp, ít chuù yù ñeán vieäc huy ñoäng tieàn tieát kieäm vaø coù möùc laõi suaát coù trôï giaù. SADB ñöôïc caáp pheùp vaø quaûn lyù moät caùch chuù troïng vaøo muïc ñích baûo ñaûm ñaït ñöôïc caùc khoaûn cho vay hôn laø söï an toaøn vaø vöõng chaéc. Chuùng thöôøng chòu söï aûnh höôûng veà chính trò vaø do ñoù ít coù khaû naêng sieát chaët hôïp ñoàng cho vay cuõng nhö tòch thu taøi saûn theá chaáp trong tröôøng hôïp khoâng thanh toaùn ñöôïc nôï. Nhieàu ngaân haøng ñaõ bò ñoùng cöûa, moät soá ñöôïc khoâi phuïc, vaø nhieàu ngaân haøng toàn taïi vôùi taàm hoaït ñoäng haïn cheá vaø danh muïc ñaàu tö ngheøo naøn. Khoâi phuïc caùc SADB coù hieäu quaû veà maët chi phí khoâng hay toát hôn laø ñoùng cöûa chuùng vaø thaønh laäp moät toå chöùc môùi? Nhöõng kinh nghieän cho ñeán nay veà vieäc khoâi phuïc ñaõ ñöôïc boå sung theâm. Coù leõ tröôøng hôïp thaønh coâng nhaát ôû Chaâu AÙ ñöôïc trình baøy trong tröôøng hôïp nghieân cöùu cuûa Indonesia. Ngaân haøng bò phaù saûn Rakyat Indonesia ñaõ ñöôïc taùi caáu truùc ñeå trôû thaønh moät heä thoáng unit desa coù lôïi nhuaän cao. Nhieàu tröôøng hôïp thaønh coâng khaùc coøn coù Ngaân haøng Pertanian Malaysia vaø BAGRICOLA cuûa Coäng hoøa Dominique (Adams, 1995). Cuõng coù nhieàu thaát baïi, ñaëc bieät laø ôû Chaâu Myõ Latinh, nôi maø caùc SADB bò ñoùng cöûa sau nhieàu laàn coá gaéng cöùu vaõn. Ngaân haøng Agroprombank ôû Coäng hoøa Kyrgyz bò ñoùng cöûa bôûi vì noù bò cho laø quaù toán keùm neáu khoâi phuïc laïi so vôùi nhöõng lôïi ích döï kieán ñaït ñöôïc. Ngaân haøng phaùt trieån noâng nghieäp ôû Bangladesh, Nepal vaø Pakistan tieáp tuïc laø nhöõng ñôn vò cho vay keùm hieäu quaû nhaát trong khu vöïc cho duø nhieàu döï aùn taøi trôï coá gaéng khoâi phuïc. Quyeát ñònh ñoùng cöûa hay khoâi phuïc phuï thuoäc vaøo lôïi ích vaø chi phí öôùc tính cuûa moãi phöông aùn. Ñoùng cöûa moät toå chöùc coù nghóa laø tieâu huûy nhöõng taøi saûn nhö laø chi phí chìm ñoái vôùi xaõ hoäi. Noù cuõng coù theå coù nghóa laø phaûi thaønh laäp moät toå chöùc môùi trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh neáu khoâng coù moät toå chöùc naøo gia nhaäp thò tröôøng ñeå Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 33 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai laáp khoaûng troáng cuûa ngaân haøng bò ñoùng cöûa. Moät vaøi SADB coù theå sôû höõu moät löôïng voán thoâng tin, voán nhaân löïc vaø cô sôû haï taàng coù giaù trò. Voán thoâng tin coù theå toàn taïi döôùi daïng hieåu bieát veà khaùch haøng (lòch söû tín duïng vaø caùc laàn hoaøn nôï) vaø veà moâi tröôøng ñòa phöông maø raát coù theå höõu duïng neáu ñöôïc khoâi phuïc. Phaàn nhieàu voán thoâng tin naøy coù theå toàn taïi trong nguoàn nhaân löïc. Nhaân vieân ngaân haøng coù theå hoïc ñöôïc nhieàu veà caùch ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa caùc khoaûn nôï, nhöng laïi khoâng ñöôïc taïo cô hoäi phaùt huy khaû naêng cuûa hoï nhö tröôøng hôïp cuûa Coäng hoøa Dominique (Gonzalez-Vega vaø Graham, 1995). Cô sôû haï taàng döôùi daïng heä thoáng ngaân haøng vaø trang thieát bò thu hoài ñöôïc, vaø coù theå coù thieän chí ñaùng giaù cuûa khaùch haøng seõ maát ñi neáu ñoùng cöûa. Khoâng phaûi taát caû caùc khaùch haøng ñeàu khoâng traû ñöôïc nôï, vaø ngöôøi tieát kieäm ñaõ baét ñaàu quen vôùi vieäc göûi tieàn taïi caùc SADB ôû khu vöïc noâng thoân seõ khoâng ñöôïc phuïc vuï bôûi caùc toå chöùc taøi chính khaùc. Tuy nhieân, söï toàn taïi ñôn thuaàn cuûa caùc taøi saûn naøy töï nhieân khoâng coù haøm yù raèng khoâi phuïc laïi laø moät phöông aùn ñöôïc öa thích. Moät soá tieàn ñeà caàn phaûi ñöôïc ñaùp öùng tröôùc khi khoâi phuïc coù theå coù cô hoäi hôïp lyù cho söï thaønh coâng (Adams, 1995; Gonzalez-Vega vaø Graham, 1995). Nhöõng tieàn ñeà naøy coù theå ñöôïc toùm taét nhö sau: • Moâi tröôøng toát veà khía caïnh oån ñònh kinh teá vó moâ, giaûm thieåu khuûng hoaûng taøi chính, vaø moät heä thoáng phaùp lyù taïo ñieàu kieän thuaän lôïi thöïc thi hôïp ñoàng vaø giaûi quyeát maâu thuaãn nhanh choùng. • Khu vöïc noâng nghieäp naêng ñoäng vôùi caùc chính saùch oån ñònh hôïp lyù, caùc chính saùch noâng traïi coù lôïi, vaø caùc dòch vuï hoã trôï noâng thoân phaùt trieån toát. • Caùc vaán ñeà khoâng hoaøn traû ñöôïc tröôùc ñaây phaàn lôùn laø do can thieäp cuûa chính phuû hôn laø do naêng löïc keùm coûi hay tham nhuõng cuûa ñoäi nguõ caùn boä. • Xöù meänh lôùn hôn ñoái vôùi ñònh cheá laø laøm cho noù coù theå phaùt trieån moät danh muïc dòch vuï ña daïng vaø bao goàm caû cho caùc danh nghieäp phi noâng nghieäp vay voán, huy ñoäng tieàn gôûi, chuyeån tieàn, vaø caùc dòch vuï khaùc maø caùc khaùch haøng ôû vuøng noâng thoân coù nhu caàu. • Cam keát cuûa chính phuû veà moät chính saùch khoâng can thieäp trong quaù trình cho vay vaø thu hoài tieàn vay. • Hình thaønh moät ban laõnh ñaïo vôùi giaùm ñoác laø moät ngöôøi coù chuyeân moân ngaân haøng (thöôøng laø Boä tröôûng taøi chính), vôùi phaàn lôùn caùc thaønh vieân laø ñaïi dieän caùc ngaân haøng khu vöïc tö nhaân, vaø giao ban laõnh ñaïo quyeàn thieát laäp caùc chính saùch nhaèm ñeán söï oån ñònh, an toaøn, vaø ñuùng ñaén cuûa theå cheá. • Thueâ moät ñieàu haønh tröôûng coù kinh nghieäm lónh vöïc ngaân haøng vaø cho ngöôøi naøy quyeàn thueâ caùc quaûn lyù caáp cao vaø sa thaûi ñoäi nguõ caùn boä ngaân haøng hieän taïi khoâng coøn phuø hôïp söù meänh ngaân haøng vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng. Fulbright Economics Teaching Program Rural Development Rural Financial Markets in Asia Chapter 3: Development of Rural Financial Markets Richard L. Meyer et al. 34 Dòch vaø Hieäu ñính: Nguyeãn Troïng Hoøai • Caùc chính saùch buø ñaép nhaèm thu huùt ñoäi nguõ caùn boä chaát löôïng cao, vaø thieát laäp moät heä thoáng khen thöôûng ñeå khích leä nhieät huyeát (thaønh quaû) cuûa caùc caùn boä ôû moïi caáp. • Hoã trôï taøi chính phuø hôïp ñeå hình thaønh moät heä thoáng quaûn lyù thoâng tin vaø ñieàu chænh heää thoáng keá toaùn minh baïch theo caùc tieâu chuaån quoác teá. Coù leõ caùc vaán ñeà loâi thoâi nhaát vaø nguy kòch nhaát lieân quan ñeán vieäc saép xeáp laïi vaø quaûn lyù, vieäc taùi hình thaønh voán (recapitalization), vaø caùc nguoàn taøi trôï töông lai. Ñeå giaûm thieåu hoùa söï can thieäp coù theå cuûa chính phuû vaø ñaåy maïnh tieàm naêng cho vieäc quaûn lyù höõu hieäu, chính phuû caàn chuyeån giao vieäc quaûn lyù vaø kieåm soaùt moät caùch höõu hieäu cho caùc caù nhaân coù kinh nghieäm trong lónh vöïc ngaân haøng vaø theo höôùng uûng hoä khu vöïc tö nhaân. Ñoàng thôøi, caùc nguoàn löïc coâng ñuû phaûi ñöôïc cung caáp ñeå xoùa soå caùc khoaûn nôï xaáu. Vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc coâng vaø caùc khoaûn trôï caáp caàn phaûi ñöôïc xieát chaët theo ñaëc ñieåm döïa vaøo thaønh quaû ñeå traùnh phuï thuoäc quaù nhieàu vaøo trôï caáp. Neáu nguoàn taøi trôï ñöôïc söû duïng, thì noù neân ñöôïc chuyeån vaøo vaøo vieäc caûi thieän naêng löïc veà ñònh cheá hôn laø cho caùc khaùch haøng muïc tieâu vay. Nguoàn quyõ chuû yeáu cho töông lai neân thu huùt töø nhöõng ngöôøi tieát kieäm. Haønh vi cuûa ñònh cheá seõ thay ñoåi neáu nguoàn quyõ cuûa noù ñöôïc huy ñoäng töø nhöõng ngöôøi tieát kieäm hôn laø töø caùc nhaø taøi trôï hay chính phuû, vaø nhöõng ngöôøi tieát kieäm seõ giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa ñònh cheá. Ñeå thu huùt tieàn gôûi, ñònh cheá seõ phaûi thuyeát phuïc chính phuû, ngöôøi cho vay khoân ngoan, vaø ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc hoaït ñoäng roõ raøng, söû duïng caùc tieâu chuaån keá toaùn quoác teá, vaø kieåm toaùn caùc baùo caùo taøi chính. Nhö vaäy phaûi thieát keá caùc coâng cuï tieát kieäm haáp daãn khaùch haøng, vaø quaù trình naøy seõ goùp phaàn taïo neân moät ñònh cheá vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng (Adam, 1995). Qua ñöôïc quaù trình kieåm tra cuûa thò tröôøng naøy laø böôùc ñaàu tieân treân con ñöôøng phaùt trieån thò tröôøng taøi chính beàn vöõng.