• Câu hỏi có quá nhiềuchi tiết
• Dùng từmơhồ: nhiều không? thường không?
lớn không? =/bao nhiêu? mấylần? kích cở?
• Dùng từquá chuyên môn
• Đơnvịquan sát không rõ ràng
• Đềcặpđếncácvấnđềnhạycảm
• Vượtquákhảnăng
• Có tính cáchđịnh hướng
• Câu hỏi không thựctế
89 trang |
Chia sẻ: aloso | Lượt xem: 3389 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Phương pháp thu thập số liệu bộ công cụ Pra, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
PHƯƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU
BỘ CÔNG CỤ PRA
ThS. Nguyễn Hồng Tín
MDI, CTU
Giỏ công cụ công cụ PRA
Khái niệm PRA
• Participatory: Tham gia (có sự tham gia của
người dân, đối tượng cung cấp thông tin)
• Appraisal: Đánh giá (tìm ra vấn đề khó
khăn, nhu cầu bức xúc, tiềm năng, thực
trạng...)
• Rural: Nông thôn (lịch sử phát triển của PRA
từ RRA)
Lịch sử của PRA
Nhận thức sự hạn chế của “cuộc cách mạng xanh” và chuyển đổi
của công nghệ
Nghiên cứu HTCT (Farming system research)
Rapid Rural Appraisal (RRA): đánh giá nhanh nông thôn
Participatory Rapid/Rural Appraisal (PRA)
Rapid Assessment Procedures: tiến trình đánh giá nhanh
Ethnographic Research: nghiên cứu dân tộc
PRA là gì?..
• Nó yêu cầu quan điểm:
– Sự tham gia
– Tôn trọng thành viên cộng đồng
– Hứng thú những gì ND biết, nói,
trình bày, chia sẻ
– Kiên nhẫn, không vội vã, không
cắt đứt, phớt lờ
– Lắng nghe, học hỏi hơn là dạy
ND
– Khiêm tốn
– PP tăng cường năng lực cộng
đồng để nhấn mạnh, chia sẻ,
phát huy và phân tích kiến thức
của ND
PRA: CÔNG CỤ THU THẬP & PHÂN TÍCH
THÔNG TIN ĐỊNH TÍNH
PRA là gì?
PRA: hệ thống tiếp cận khuyến
khích và lôi cuốn người dân
tham gia thảo luận, phân tích,
học hỏi và cùng chia sẻ kinh
nghiệm, kiến thức về một vấn
đề, lĩnh vực nào đó tại địa
phương
PRA: quá trình đánh giá thực
trạng điều kiện tự nhiên, kinh tế
- xã hội của người dân, cộng
đồng, xác định những khó
khăn, tiềm năng…tại địa
phương
Cách tiếp cận của PRA
• Cách tiếp cận của PRA là từ dưới lên (bottom-up
approach) để thay thế phương pháp áp đặt trên -
xuống (top-down) trong nghiên cứu & phát triển
nông thôn
• Có sự tham gia và đồng thuận của người dân
• PRA là thành phần căn bản trong chu trình của
chương trình/đề án phát triển nông thôn: từ việc
xây dựng kế hoạch đến tham gia thực hiện và theo
dõi, đánh giá đề án
Những ưu điểm của PRA
– Các kỹ thuật ứng dụng có thể thích ứng cho nhiều
tình huống khác nhau
– Người dân cảm thấy thoải mái, tự nhiên, tự tin
cung cấp thông tin (sự tham gia)
– PRA làm thay đổi thái độ và phương pháp luận về
đánh giá và phát triển cộng đồng trước đây
– PRA tạo một quá trình cùng nhau học hỏi của cả
hai phía : người dân và tác viên cộng đồng
– PRA làm nỏi bật những dữ kiện về chất cũng như
về lượng
– Chi phí, thời gian thấp
– Thông tin được kiểm tra đa ngành
Những ưu điểm của PRA
• PRA giúp người dân đề ra các giải pháp phù hợp với
chính khả năng và tài nguyên của họ để họ có thể
thực hiện và đạt được lợi ích
• Thông qua PRA, mỗi thành viên trong cộng đồng
nhân thấy tiếng nói của chính mình được lắng nghe,
được ghi nhận để cùng thúc đẫy sự đóng góp chung
• Thông qua PRA, người dân và nhà nghiên cứu đều
được thử thách để nghiên cứu phát triển
• Người nghèo, người bị thiệt thòi, ít học được thu hút
tham gia một cách tích cực vào việc lập kế hoạch,
thực hiện, giám sát và đánh giá – tạo ra sự công bằng,
dân chủ trong việc tham gia lấy quyết định và phát
triển cộng đồng
• Vấn đề nghiên cứu:
• 1. Ảnh hưởng của tập quán và trình độ canh
tác/chăn nuôi đến thu nhập của người dân tộc
Khmer ở vùng bảy núi, An Giang
• 2. Phân tích sự tương quan giữa bảo tồn đa
dạng sinh học cộng đồng và sinh kế của nông
dân trồng lúa ruộng trên vùng biên giới Tây
Nam
Các ứng dụng của PRA
Các ứng dụng của PRA
• Khảo sát thăm dò
(Exploratory): cung cấp thông
tin tổng quát về điểm, vùng
nghiên cứu hỗ trợ cho công cụ
định lượng,
• Theo dõi giám sát
(Monotoring): thực hiện trong
chu kỳ dự án để theo dõi,
đánh giá tiến độ, quản lý, tài
chánh, kết quả của các giai
đoạn khác nhau, kịp thời điều
chỉnh kế hoạch hoạt động
Các ứng dụng của PRA
• Đánh giá (Evaluation): thực hiện ở đầu,
cuối giai đoạn của đề án, để đánh giá kết
quả thực hiện đề án.
• Lập kế hoạch (Planning): để thiết kế đề án
mới hay các hoạt động của đề án
• Thu thập số liệu (Data collection): thứ cấp,
định tính, tổng quan về điểm NC để phục vụ
nghiên cứu định lượng và giải thích kết quả
Ví dụ PRA giải thích kết quả
• Giả thuyết: KTCT/chăn nuôi/kinh nghiệm giúp
(đóng góp) tăng thu nhập của ND
• Điều tra 100ND có kết quả:
– 70% ND có KTCT/chăn nuôi/kinh nghiệm < 5 năm cho
thu nhập là: 15tr/ha/năm
– 25% ND có KTCT/chăn nuôi/kinh nghiệm > 5 năm cho
thu nhập là: 12tr/ha/năm
– Kết luận giả thuyết đúng hay sai? Biện luận?
– PRA: năm rồi ND sử dụng giống mới (ngắn ngày), qui
trình, KTCT đặc thù, ND phải dự tập huấn
PRA VÀ CHU KỲ DỰ ÁN
SỰ THAM GIAĐÁNH
GIÁ
THEO
DÕI
THỰC
HIỆN
LẬP KẾ
HOẠCH
ĐÁNH GIÁ
NHU CẦU
Các đặc điểm của PRA
• 2 đặc điểm trọng tâm của PRA, là sự bỏ qua tối
ưu và tính tam giác.
• SỰ BỎ QUA TỐI ƯU. Tránh những chi tiết
và độ chính xác không cần thiết
• TAM GIÁC. Là một hình thức kiểm tra
chéo. Tính chính xác có được thông qua các
thông tin đa dạng và các nguồn thông tin
khác nhau, sử dụng thông tin thứ cấp, quan
sát trực tiếp hiện trạng, phỏng vấn…
What is PRA?..
The three Pillars of PRA
Attitudes &
Behavior
Tools and
Methods
Sharing
Main Features of PRA
• Triangulation
– Composition of the team
– Variety of sources of information (people, places,
events and processes)
– Mix of techniques and tools
• Flexibility and informality
• In the community
• Optimal ignorance and appropriate imprecision
• On-the- spot analysis
• Offsetting bias and being self-critical
Main Feature: Triangulation
• Purpose
– Cross-checking
– Diverse information
– Kinds of sources of information (not stat replication)
• Triangulation
– Composition of team (Multidisciplinary, Men &
Women, Insiders & Outsiders
– Sources of information (Event& process, Places,
People
– Tools and techniques (Interview & discussion;
Diagrams; Observation)
Triangulation: COMPOSITION OF TEAM
Multidisciplinary
M
en & W
om
enI n
s i d
e r
s &
O u
t s i
d e
r s
Triangulation: Sources of information
Event & process
PlacesP e
o p
l e
Triangulation: Tools and techniques
Interview & discussion
Diagram
s
O b
s e
r v
a t
i o n
PRA vs Other Research Methods
PRA
• Short time
• Low cost
• Flexible
• High participation
• On-the-spot analysis
• Bottom-up
• Little statistical analysis
• Semi-structure interview &
discussion
• Opportunity sample
• Multi-disciplinary team
• Non-hierarchical
Best for learning & understanding
rural people’s opinions,
behaviors and attitudes
Questionnaire
• Long time
• High cost
• Fixed
• Low participation
• Analysis in the office
• Top-down
• Heavy statistical analysis
• Formal questionnaires
• Random sample
• Enumerators
• Hierarchical
Best for gathering representative,
quantitative data and statistical
analysis
Overview of PRA techniques
• Secondary data review
• Direct observation
• Semi-structured interviewing
• Focus group Discussion
• Preference Ranking & scoring
• Pairwise ranking
• Ranking by voting
• Wealth ranking
• Analysis Group discussion
• Innovation assessment
• Construction of diagrams
• Mapping and modelling
• Participatory mapping
• Historical and future mapping
• Mobility mapping
• Social mapping
• Transect (Walks)
• Seasonal calendar
• Historical Seasonal Calendar
• Time trends
• Historical profile
• Livelihood analysis
• Flow/Causal Diagram
• Venn/Institutional Diagram
• Systems Diagram
• Pie chart
• Histogram
• Participant Observation
• Oral Histories
• Workshops and workshopping
• Group walks
• Stories
• Case studies and portraits
• Proverbs
• Indigenous categories and Terms,
taxonomies, ethno-classifications
Team will select the most appropriate & useful set of techniques
Semi-structured interview (SSI)..
• Definition:
– SSI is guided interviewing where only some of the questions
are predetermined and new questions come up during the
interview
– PRA interviews do not use a formal questionnaire
– The interviewers prepare a list of topics and questions
(checklists)
• Type of SSI
– Individual interview: for representative information
– Key informant interview: for specialized information
– Group interview: for general community-level information
– Focus group interview: to discuss specific topics in detail
(small group)
SSI guidelines
• Interview team: 2-4, different disciplines
• Begin with traditional greeting and state the team here to learn
• Begin the questioning by referring to someone or something visible
• Conduct the interview informally & mix questions with discussion
• Be open mined and objective
• Let each team member finish their line questioning (don’t interrupt)
• Carefully lead up to sensitive questions
• Assign one note taker (rotate)
• Be aware of non-verbal signals
• Avoid leading questions and value judgment
• Avoid questions which can be answered “yes” “no”
• Individual interview should not longer 45 minutes
• Group Interview: <2hours
• Each interviewer should have a list of topics & key questions written
down in her/his notebook
SSI Common Mistakes
• Failure to listen closely (attention & langue/custom..)
• Repeating questions
• Helping the interviewee to give an answer
• Asking vague questions
• Asking insensitive questions
• Failure to probe (cross-check) a topics
• Failure to judge answer (believing everything)
• Asking leading questions
• Allowing interview to go on too long
• Overgeneralization of findings
• Relying too much on what the well-off, the better educated, the old
and the man have to say
• Ignoring anything that does not fit the ideas and preconception of
the interviewer
• Giving too much weight to answers that contain “quantitative data”
• Incomplete note-taking
• ..... (be added after field work)
Các đặc điểm của PRA
• NHÓM LIÊN NGÀNH. Nhóm PRA phải gồm
có những thành viên có kỹ năng và chuyên
ngành khác nhau, gồm cả thành viên nữ
• PHỐI HỢP CÁC KỸ THUẬT. Phương pháp
PRA gồm có các kỹ thuật (công cụ) khác nhau.
Các công cụ được lựa chọn và phối hợp sao cho
thích hợp với những đòi hỏi riêng biệt của cuộc
nghiên cứu
• TÍNH LINH HOẠT VÀ KHÔNG BẮT BUỘC.
Kế hoạch và phương pháp nghiên cứu có thể
điều chỉnh, bổ sung sao cho thích hợp khi tiến
hành PRA tại thực địa
Các đặc điểm của PRA
» THAM GIA CỦA CỘNG
ĐỒNG. Điểm quan trọng của
PRA là SỰ THAM GIA CỦA
NGƯỜI DÂN trong suốt tiến
trình của PRA
» CÂN BẰNG ĐỊNH KIẾN.
Nhóm PRA cần tiếp xúc đủ các
tầng lớp, những người nghèo,
phụ nữ, và những nhóm người
chịu thiệt thòi khác ở nông thôn
CHỦ ĐỘNG
CHIA SẺ
CHỦ ĐỘNG
ĐỊNH HƯỚNG
LÔI CUỐN
LÀM THEO
DANH NGHĨA
ĐỀ ÁN ĐÃ THIẾT
KẾ ĐƯỢC
THÔNG BÁO
ĐƯỢC THAM
KHẢO VÀ
THÔNG BÁO
ĐƯỢC CHIA SẺ
QUYẾT ĐỊNH
TRANG TRÍ
THANG THAM GIA CỦA CỘNG ĐỒNG
(Hart, R. 1992; PLA Notes 25, 1996)
1
2
3
4
5
6
7
8
Nguyên tắt thực hiện PRA
• Khuyến khích:
– Đặt câu hỏi mở, không hỏi những câu hỏi có tính hướng
dẫn, định hướng
– Nên hỏi: như thế nào? tại sao? ai? Khi nào? ở đâu? có
thường xuyên không? anh/chị học cái này ở đâu? cái gì? ...
– Luôn lắng nghe, quan sát, cởi mở nắm bắt ý kiến của
người dân
– Biết dừng đúng lúc. Kiên nhẫn để người dân nói hết ý mới
đặt câu hỏi khác hay ngắt lời
– Khuyến khích dân phát biểu, học ngôn ngữ địa phương và
ghi chép đầy đủ, cẩn thận, rõ ràng
Nguyên tắt thực hiện PRA
• Hạn chế
– Bắt mọi người phải tham gia thảo luận
– Mất bình tĩnh và hỏi quá nhiều hoặc hỏi câu hỏi dài không rõ
nghĩa
– Để một vài người phát biểu nhiều (cướp đài)
– Hạn chế ảnh hưởng của người có uy tín, nễ nang
– Khi người dân đang thảo luận một vấn đề, lại đặt vấn đề khác
– Cán bộ PRA trao đổi tín hiệu với nhau trong quá trình thảo
luận
– Dùng ngôn từ hàn lâm, học thuật
– Thái độ dạy hơn là học
– Đốt, rút ngắn giai đoạn, kế hoạch
Cáu hoíi
nghiãn
cæïu laì gç?
Thäng tin
cáön thu
tháûp laì
gç?
Læûa
choün kyî
thuáût
PRA
Xaïc âënh
cuía caï
nhán/
nhoïm
Caï
nhán
hay
nhoïm
??
Traí låìi
cho cáu
hoíi nghiãn
cæïu
Thäng tin cáön thu tháûp vaì kyî thuáût PRA
Câu hỏi
nghiên
cứu là gì?
Thông
tin cần
thu thập
là gì?
Lựa chọn
kỹ thuật
PRA
Cá
hân
hay
nhóm?
Trả lời
cho câu
hỏi nghiên
cứu Xác định
của cá
nhân/
nhóm
Biểu điều tra
Danh sách
câu hỏi
Nguyên lý cơ bản của cuộc điều tra khảo sát
Mục
tiêu??
KIP
FGD
Chuẩn bị cho một cuộc PRA
1. Xác định mục đích, mục tiêu nghiên cứu
2. Xác định vùng nghiên cứu
3. Xem xét số liệu thứ cấp (kết hợp quan sát trực tiếp)
4. Chọn nhân sự thành lập nhóm đa ngành
5. Thảo luận, chọn thông tin nào cần thu thập, liệt kê ra
(checklist)
6. Thảo luận thời gian, kỹ thuật công cụ nào trong bộ PRA
sẽ được sử dụng
7. Phân công trách nhiệm cho nhóm liên ngành (log-frame)
Đến thực địa để thực hiện PRA
Xác định mục tiêu
• Chuẩn đoán, mô tả, đánh giá hiện trạng
• Thăm dò khả năng
• Phát hiện tiềm năng
• Xây dựng dự án mới
• Lập kế hoạch
• Đánh giá kết quả
• Đánh giá tác động,….
Thông tin cần thu thập
• Bám sát mục tiêu nghiên cứu
• Xác định câu hỏi nghiên cứu để đáp ứng
được mục tiêu đề ra
• Xác định đối tượng
• Xác định địa bàn
• Chọn mẩu tiêu biểu
• Xác định cở mẩu
Xác định công cụ và phương pháp thu
thập thông tin
• Tuỳ loại thông tin cần thu thập
– Tổng quát hay chi tiết
–Định tính hay định lượng
• Tuỳ nguồn lực có thể huy động được
– Nhân sự
– Kinh phí
– Thời gian
• Tuỳ tính chất của đối tượng và địa bàn
Một số công cụ PRA
1. Vẽ sơ đồ hiện trạng
2. Lược sử cộng đồng
3. Xây dựng biểu đồ khuynh hướng thời gian
4. Sơ đồ VENN (mối quan hệ giữa các tổ chức trong và ngoài cộng đồng)
5. Phân loại kinh tế hộ
6. Mặt cắt/khảo sát tuyến
7. Lịch mùa vụ
8. Phân tích kinh tế hộ
9. Phân loại, xếp hạng ưu tiên
10. Tìm hiểu nhu cầu tín dụng
11. Phân tích hoạt động giới
12. Phân tích (SWOT)
13. Xây dựng cây vấn đề (Problem tree), cây giải pháp (solution tree)
VD: các KT PRA được sử dụng cho các
chủ đề nghiên cứu khác nhau
PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN
• Quan sát trực tiếp
• Thảo luận nhóm
• Thảo luận nhóm có mục tiêu (FGD)
• Phỏng vấn những người am hiểu (KIP)
• Phỏng vấn cá nhân:
– Phỏng vấn bán cấu trúc (semi-structure
questionaire, checklist)
– Phỏng vấn bằng biểu câu hỏi (questionaire)
QUAN SÁT TRỰC TIẾP
• Chọn tuyến đi và địa điểm thích hợp có tính
tiêu biểu (kết hợp vẽ mặt cắt)
• Chú ý các đặc trưng của khu vực như cây chỉ
thị, vật thể tiêu biểu, đất, nước, điều kiện sinh
hoạt và cách sống của người dân địa
phương,…
• Đòi hỏi kiến thức chuyên môn và kinh
nghiệm thực tế
THẢO LUẬN NHÓM
• Một số kỹ năng cơ bản:
– Chọn thời điểm thích hợp, lúc nông nhàn
– Tạo không khí vui vẻ, đoàn kết và hợp tác
– Cùng chia sẻ trách nhiệm và h-ớng dẫn ngắn gọn để
dễ thảo luận
– Khuyến khích phát biểu
– Tóm tắt và tổng hợp khách quan
– Giải thích rõ ràng, trả lời ngay
– Không quá thời gian quy định
Phỏng vấn
• Một số kỹ năng cơ bản
– Đặt câu hỏi mở, ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu
– Thái độ cởi mở, tôn trọng
– Nắm bắt được phong tục tập quán, thời gian thích hợp
– Ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu/địa phương
– Quan sát thái độ ng-ới phỏng vấn để có sự điều chỉnh ph-ơng
pháp
– Tận dụng các tài liệu có sẵn như bản đồ, tranh, cây, con ... khi
hỏi
– Chuẩn bị nội dung trước khi phỏng vấn
CÁC CÔNG CỤ PRA
Nội dung LK
tài
liệu
(LR,
SD)
Quan
sát
trực
tiếp
(DO)
KIP
(Key
Inform
ant
Panel)
Thảo
luận
nhóm
(FGD)
Phỏng
vấn cá
nhân
(SSI,
SI)
Sơ đồ hiện trạng (maps) X X X X
Lược sử lịch sử (history) X X X
Biểu đồ xu hướng (trends) X X
Lịch thời vụ (seasonal
calendar)
X X X
Sơ đồ Venn (roles, links) X X
Phương pháp & Công cụ PRA
Phương pháp thu thập thông tin
Nội dung LK
tài
liệu
(LR,
SD)
Quan
sát
trực
tiếp
(DO)
KIP
(Key
Inform
ant
Panel)
Thảo
luận
nhóm
(FGD)
Phỏng
vấn cá
nhân
(SSI,
SI)
Mặt cắt (transect) X X
SWOT X
Xếp hạng ưu tiên X
Cây vấn đề X
Cây giải pháp X
…..
Phương pháp & Công cụ PRA
Phương pháp thu thập thông tin
Công cụ 1: Vẽ sơ đồ hiện trạng
• Mục đích
– Nắm được hiện trạng điều kiện tự nhiên, các nguồn lực KT-XH
tại điểm làm cơ sở xác định tuyến điều tra (mặt cắt) và phân tích
kinh tế hộ. Là công cụ để thảo luận các khó khăn và hướng phát
của vùng nghiên cứu
• Lưu ý
– Sơ đồ phải thể hiện đủ địa danh, vị trí các công trình, hệ thống
sông , kênh, mương, các khu vực SX
– Tạo khung cho sơ đồ cho dễ xem, không vẽ sát mép giấy
– Nêu các khó khăn và mong muốn chung về phát triển KT-XH
của cộng đồng
– Cần nêu rõ cây/con gì. Tô màu các khu vực như: đường, sông,
kênh...
VD: Sơ đồ hiện trạng tại một ấp
Cách thực hiện
- Người chỉ đạo: 1 thành viên của nhóm PRA
- Những người thực hiện: 2 cộng tác viên + 2-3
người dân am hiểu địa hình, địa vật của ấp. Cả
nhóm PRA xem lại và góp ý
- Vẽ trên giấy A0 sau đó đưa vào A4
Lưu ý:
- Không cần mời đông người, không cần vào
phỏng vấn hộ dân
- Màu sắc, biểu tượng…hấp dẫn ND
Công cụ 2: Lược sử
• Mục đích
– Nắm bắt các diễn biến về xã hội, lịch sử và xu
hướng phát triển kinh tế của điểm nghiên cứu từ
đó có cơ sở xây dựng hướng phát triển trong
tương lai.
• Lưu ý
– Ghi chi tiết tình hình các diễn biến của điểm
nghiên cứu qua từng giai đoạn
– Cột thời gian cần tìm hiểu có tính liên tục
Ví dụ
Năm Các diễn biến chính
1943-1945 • ấp mới chỉ có 4 hộ sinh sống, ấp đã có trên 100 năm cùng với Nhà Thờ
và trường học. Pháp đóng đồn tại ấp và giết hại một số thường dân (trận
đánh Đầu Giồng)
1950 • ấp có 20 – 30 hộ sinh sống
1960 • Năm lập đồn, dồn dân. Ruộng chỉ sản xuất 1 vụ (giống Khmer đỏ)
1975-1978 • ấp có 256 hộ, thời kỳ cải cách ruộng đất. Năm bị mất mùa do n-ớc mặn
tràn vào
1985-1990 • ấp có 386 hộ, lập chợ ngã ba Bồ Đề. Lúa làm 1 vụ (thần nông đỏ)
1992-1997 • Cơn bão số 5 làm chết 3 người, 3 nhà sập và nhiều nhà bị hư
1998-1999 • Chính quyền và Nhà Thờ phát động trồng cây ăn trái (G.xoài mới)
2000 • ấp có 617 hộ, sự gia tăng này do tách hộ và tái định cư
2001 • ấp có 32 hộ nuôi tôm công nghiệp, năng suất bình quân 3 tấn/ha
2002 • ấp có 791 hộ, năm chuyển dịch sản xuất từ trồng lúa sang nuôi tôm sú
vối gần 80% diện tích đất lúa của ấp.
Công cụ 3: Xây dựng biểu đồ
khuynh hướng theo thời gian
• Mục đích
– Nắm được chiều hướng thay đổi của các lĩnh
vực sản xuất, phát triển xã hội của điểm nghiên
cứu, từ đó định hướng và đề xuất các hoạt động
nhằm phát triển KT – XH của điểm
• Lưu ý
– Khi tìm hiểu các diễn biến cần đánh giá các khó
khăn và các đề xuất (mong muốn).
– Chú ý:Tìm hiểu thêm về diễn biến số hộ trong
điểm nghiên cứu, các loại đất đai, sử dụng
nguồn nước....
Diễn biến lượng phân bón cho lúa (kg/ha)
1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002
300
250
200
100
50
‘60 ‘65 ‘70 ‘75 ‘80 ‘85 ‘90 ‘95 ‘00
Năng
suất
lúa
(t/ha)
Biến động năng suất lúa
Từ 1965 sử dụng giống lúa cao sản ngắn ngày
1970-1975 áp dụng kỹ thuật bón phân
Sau 1975 thay đổi quyền sở hữu ruộng đất
Sau 1986 thay đổi chính sách trong nông nghiệp, khoán đất
Sau 1995 sâu bịnh nhiều, thời tiết bất thường
Công cụ 4: Sơ đồ venn
• Mục đích
– Đánh giá được tác động hỗ trợ của từng tổ chức trong việc giúp
đỡ ấp. Xác định mối quan hệ giữa các tổ chức với ấp để có
hướng tiếp cận tốt hơn trong việc phối hợp giữa các tổ chức
trong và ngoài ấp với các cộng đồng trong ấp.
• Lưu ý
– Tổ chức nào có vai trò hỗ trợ quan trọng nhất với ấp có vòng
tròn lớn nhất và cho điểm 10, ngược lại thì có vòng tròn bé
nhất và cho điểm 1
– Tổ chức nào thường xuyên tới giúp ấp nhất thì vòng tròn tổ
chức đó gần tâm vòng tròn ấp nhất và cho điểm 10, ngược lại
thì xa tâm nhất và cho điểm 1
VÝ dô
biÓu ph©n tÝch mèi quaN hÖ hç trî gi÷a c¸c tæ chøc
víi Êp nhμ thê x· trung b×nh huyÖn long phó
C¸c tæ chøc trong vμ ngoμi Êp cã t¸c
®éng ®Õn céng ®ång Êp
Tæ chøc ®· lμm g×
gióp cho Êp
Møc ®é quan
träng ®èi víi Êp
Møc ®é quan
hÖ ®èi víi Êp
1. §¶ng ñy, UBND x· 1 2
2. H¹t KiÓm l©m 3 3
3. Phßng N«ng nghiÖp huyÖn 3 3
4. Ng©n hμng huyÖn 2 2
5. Tr¹m KhuyÕn ng− 3 1
6. Chi héi Phô n÷ Êp 4 1
7. Chi héi Cùu chiÕn binh Êp 4 1
8. Chi ®oμn Thanh niªn Êp 4 1
9. MÆt trËn Êp 3 1
10. Nhμ Thê cña Êp 2 1
vÏ s¬ ®å venn
sö dông kÕt qu¶ tõ b¶ng ®iÒu tra vÏ s¬ ®å
Êp nhμ thê
phô n÷
Êp
chi ®oμn
Êp
mÆt trËn
Êp
ng©n hμng
n«ng nghiÖp
huyÖn
phßng
n«ng nghiÖp
huyÖn
h¹t kiÓm l©m
®¶ng ñy– ubnd x·
cùu chiÕn
binh Êp
tr¹m
khuyÕn ng−
Công cụ 5: Phân loại kinh tế hộ
• Mục đích
– Đánh giá thực trạng đời sống kinh tế của ấp, các nguyên nhân
và thực trạng của sự đói nghèo của tầng lớp các nhóm hộ trong
ấp, từ đó có định h-ớng và đối t-ợng hỗ trợ cụ thể và hiệu quả.
• Lưu ý
– Lấy danh sách các hộ trong ấp của 4 nhóm hộ (loại 1,2,3 và 4).
– Hãy sử dụng các kết quả phân loại hộ đã có của xã/ấp theo tiêu
chí của Bộ Lao động Th-ơng binh – Xã hội để có đ-ợc kết quả
chính xác và thực tế.
VÝ dô
biÓu tiªu chÝ ph©n lo¹i kinh tÕ hé
Hé lo¹i 1: 24 hé Hé lo¹i 2: 13 hé Hé lo¹i 3: 45 hé Hé lo¹i 4: 17 hé
- §ñ ¨n, cã d−, nhμ
kiªn cè cã ti vi, xe
HONDA vμ cã ao
nu«i t«m.
- Cã ®iÖn th¾p
s¸ng, ®iÖn tho¹i vμ
c©yn−íc riªng.
- Cã nhiÒu nguån
thu, cã lao ®éng,
biÕt tÝnh to¸n lμm
¨n.
- Cã nguånvèn tÝch
lòy ®Çu t− s¶n xuÊt
lín
- Nhμ b¸n kiªn cè
®Õn kiªn cè, ®ñ ¨n,
cã tÝch lòy chót Ýt.
- Cã ao nu«i t«m
nh−ng Ýt h¬n lo¹i
1. Cã xe HONDA,
®iÖn, n−íc, cã
thªm nguån thu tõ
ch¹y xe «m, bu«n
b¸n.
- Cã lao ®éng, biÕt
tÝnh to¸n, cã vèn
®Êu t− s¶n xuÊt (Ýt
h¬n lo¹i 1).
-Nhμ b¸n kiªn cè,
lîp l¸. ChØ cã xe
®¹p, cã ®iÖn, n−íc.
- Kh«ng cã tivi, Ýt
®Êt s¶n xuÊt.
- ThiÕu vèn ®Çu t−,
Ýt cã tÝch lòy, biÕt
tÝnh to¸n lμm ¨n.
Nhμ lîp l¸, nhá.
ThiÕu ¨n quanh
n¨m.
- Nhμ Ýt lao ®éng,
Ýt ®Êt, ®«ng con.
- Kh«ng cã tivi, xe
®¹p. Th−êng
xuyªn ph¶i ®i lμm
®Ó kiÕm tiÒn chi
sinh ho¹t hμng
ngμy.
Công cụ 6: Mặt cắt/khảo sát tuyến
Môc ®Ých:
X¸c ®Þnh c¸c khã kh¨n, thuËn lîi vμ mong muèn cña ng−êi d©n
trªn tõng lo¹i ®Êt trong Êp. §¸nh gi¸ c¸c nhu cÇu vμ mong
muèn vÒ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, hç trî ph¸t triÓn
®êi sèng KT-XH trong Êp.
L−u ý:
Qu¸ tr×nh ®i kh¶o s¸t t×m hiÓu vμ ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c lo¹i ®Êt ®ai,
cay trång... Nªu kÕt qu¶ t×m hiÓu c¸c khã kh¨n vμ mong muèn cña
d©n trªn tõng d¹ng ®Êt mμ nhãm ®i qua.
VÝ dô
s¬ ®å MẶT CẮT
Công cụ 7: Lịch mùa vụ
Môc ®Ých:
X¸c ®Þnh thêi vô cña c¸c c«ng ®o¹n trong s¶n xuÊt, ch¨n nu«i. Nh÷ng
nguy c¬ th−êng x¶y ra ¶nh h−ëng tíi ®êi sèng KT-XH cña Êp ®Ó
phßng vμ tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i, chñ ®éng trong s¶n xuÊt.
L−u ý:
BiÓu cÇn t×m ®Çy ®ñ mét sè th«ng tin vÒ thiªn tai, thêi ®iÓm cÇn
vèn, cÇn nh©n lùc, cÇn tËp huÊn kü thuËt ...
VÝ dô
lÞch mïa vô
C«ng cô 8
ph©n tÝch kinh tÕ hé
Môc ®Ých:
X¸c ®Þnh ®−îc c¸c khã kh¨n, mong muèn cô thÓ cña tõng nhãm hé,
qua ®ã cã gi¶i ph¸p hç trî hiÖu qu¶ h¬n, ®Æc biÖt lμ víi hé nghÌo.
X¸c ®Þnh ®−îc nhu cÇu c¬ b¶n vÒ ®μo t¹o, x©y dùng m« h×nh
nghiªn cøu øng dông vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸t triÓn ngμnh
nghÒ vμ c¬ së h¹ tÇng trong x©y kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· (CAP) sau
nμy.
L−u ý:
- Ghi râ tªn ng−êi ®iÒu tra hé.
- PhÇn thu b»ng hiÖn vËt ghi râ cã thu tõ lóa, mμu hay kh«ng, t¹i sao
kh«ng cã?
VÝ dô
ph©n tÝch kinh tÕ hé gia ®×nh
t¹i Êp nhμ thê x· trung b×nh huyÖn long phó
Chñ hé: NguyÔn V¨n Hå.
Sinh n¨m: 1940.
Lo¹i hé theo ph©n lo¹i kinh tÕ hé n¨m 2003: hé lo¹i 2.
Sè nh©n khÈu: ...........
Sè lao ®éng: ........…
Thu nhập (tr đ/năm): ………….
Trồng trọt: ………….
Chăn nuôi: ………….
Thủy sản: ………….
Ngành nghề: ………….
Khác: ………….
C¸c mong muèn cña hé:
- ChuyÓn giao kü thuËt vμ giíi thiÖu ®iÓm mua t«m gièng tèt.
- Giíi thiÖu vμ cung cÊp gièng xoμi c¸t Hoμ Léc ®Ó trång.
- Cho vay vèn ®Çu t− s¶n xuÊt (chuyÓn ®Êt lóa sang nu«i t«m b¸n CN).
C«ng cô 9
ph©n lo¹i, xÕp h¹ng cho ®iÓm
Môc ®Ých:
X¸c ®Þnh møc ®é cÇn thiÕt, sù −a thÝch thø tù −u tiªn trong viÖc
lùa chän vËt nu«i c©y trång chÝnh trong ®Þa ph−¬ng. Qua ®ã
ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cã thÓ x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng
phï hîp víi nguyÖn väng vμ ®iÒu kiÖn tù nhiªn x· héi t¹i ®Þa
ph−¬ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.
Nguyªn t¾c:
- §¶m b¶o tÝnh thùc tÕ vμ sù hiÓu biÕt cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng.
- L«i cuèn nhiÒu ®èi t−îng tham gia: Phô n÷, Thanh niªn, c¸c nhãm
së thÝch, ng−êi cao tuæi ...
- Sö dông tæng hîp c¸c kü n¨ng cã ng−êi tham gia ®Ó thu thËp th«ng
tin: Pháng vÊn b¸n ®Þnh h−íng, c¸c biÓu ®å trùc quan, th¶o luËn
nhãm ...
C¸c ®èi t−îng th−êng ®−îc xÕp h¹ng cho ®iÓm:
1. C¸c lo¹i c©y trång.
2. C¸c lo¹i vËt nu«i.
3. TÝn dông n«ng th«n.
4. M« h×nh tr×nh diÔn.
Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®Ó xÕp h¹ng cho ®iÓm vμ x¸c ®Þnh
−u tiªn:
1. Sö dông b¶ng ma trËn ®Ó cho ®iÓm.
2. So s¸nh cÆp ®«i.
Phân loại, xếp hạng, cho điểm
VÝ dô
xÕp h¹ng cho ®iÓm
ChØ tiªu ®¸nh gi¸ Lóa B¾p D©y
thuèc
c¸
§Ëu
phéng
Rau
muèng
Xoμi
buëi
Chuèi §u ®ñ Dõa Tre
Gi¸ trÞ kinh tÕ cao 2 9 3 5 8 10 7 4 6 1
DÔ trång 9 8 8 5 10 6 10 4 7 10
Nguån gièng cã s½n 9 9 4 9 10 5 8 7 6 3
Vèn ®Çu t− Ýt 8 7 9 6 9 7 10 5 8 10
DÔ tiªu thô 10 8 3 9 7 6 5 6 5 4
XuÊt khÈu tèt 10 6 6 6 6 7 8 6 9 6
NÕu ®−îc trång 100 c©y x x x x
KhÝ hËu, ®Êt ®ai, thêi tiÕt phï hîp, nh©n lùc, tiªu thô dÔ.
Kªnh thñy lîi bÞ båi l¾p, ®Êt bÞ nhiÔm phÌn, thiÕu vèn s¶n xuÊt, thñ tôc vay vèn, ch−a
cã GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt
Quy ho¹ch sö dông ®Êt, giao ®Êt, cho vay vèn ng¾n h¹n, trång c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ
kinh tÕ cao, h−íng dÉn kü thô©t trång: lóa, xoμi, b−ëi ...
ThuËn lîi
Gi¶i ph¸p
Khã kh¨n
so s¸nh cÆp ®«i vËt nu«i
ChØ tiªu ®¸nh
gi¸
Heo Bß Gμ VÞt T«m Dª C¸
Heo x Heo Heo Heo Heo Heo C¸
Bß x Bß VÞt T«m Bß C¸
Gμ x VÞt T«m Dª Gμ
VÞt x T«m Dª VÞt
T«m x T«m C¸
Dª x Dª
Gμ x
Sè lÇn lËp l¹i 5 2 1 3 4 3 3
Thø tù −u tiªn 1 4 5 3 2 3 3
t×m hiÓu nhu cÇu tÝn dông
Môc ®Ých:
- X¸c ®Þnh nhu cÇu vμ c¸c −u tiªn trong môc ®Ých sö dông
vèn t¹i Êp.
- T×m hiÓu c¸c thuËn lîi, khã kh¨n vμ gi¶i ph¸p ®èi víi c¸c ho¹t
®éng tÝn dông, tiÕt kiÖm hiÖn cã trªn Êp
VÝ dô
biÓu ph©n tÝch hiÖn tr¹ng c¸c ho¹t §éng vay vèn tÝn dông
T¹i Êp nhμ thê x· trung b×nh huyÖn long phó
ChØ tiªu
Tæ chøc cho vay
Thêi h¹n
vay
(th¸ng)
L·i suÊt
vay
(%th¸ng)
Thñ tôc vay
L−îng tiÒn
vay l−ît
(TriÖu
®ång)
C¸ch tr¶ l·i
1. Ng©n hμng NN –
PTNT huyÖn.
2. Héi N«ng d©n.
3. Héi Cùu chiÕn binh
6 – 12
12
12
1,1
0,5
0,5
ThÕ cÊp
(XD dù ¸n)
TÝn chÊp
TÝn chÊp
80 – 100
1
1
Tr¶ l·i theo
quý
Tr¶ l·i gèc
cuèi n¨m
C¸c khã kh¨n:
-Mét sè hé ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn.
- Nî qu¸ h¹n cßn nhiÒu, ®Þnh møc ®Çu t−
thÊp.
C¸c mong muèn:
- T¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè hé ch−a vay.
- Nî qu¸ h¹n nªn kÐo dμi thêi gian tr¶.
ph©n tÝch ho¹t ®éng vÒ giíi
Môc ®Ých:
ThÊy ®−îc nh÷ng thay ®æi vÒ b×nh ®¼ng giíi trong Êp. Qua ®ã
cã gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt thiÕt thùc cho c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan
tíi lÜnh vùc giíi cña Êp.
®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng vÒ giíi vμ c¬ héi cho phô n÷
vÊn ®Ò liªn quan ®Õn giíi 5 n¨m trë vÒ tr−íc hiÖn t¹i
1. Sè l−îng trÎ em g¸i ®−îc ®Õn tr−êng?
2. Vai trò của nữ trong ấp?
3. Khèi l−îng c«ng viÖc trong ngμy cña nam
giíi vμ n÷ giíi?
4. Ai th−êng ®øng ra chñ ®éng vay vèn s¶n
xuÊt? qu¶n lý vèn cã hiÖu qu¶?
5. T×nh tr¹ng søc kháe, bÖnh tËt?
6. Vai trß trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ë gia ®×nh
cña phô n÷.
7. Tr×nh ®é v¨n ho¸ cña phô n÷ trong Êp
8. C¬ héi tham gia ho¹t ®éng x· héi cña phô
n÷ trong Êp
C¸c khã kh¨n vÒ lÜnh vùc giíi C¸c mong muèn
Phân tích SWOT
SWOT : (Strengths – Weaknesses – Opportunities - Threats)
• S : Mạnh (Hiện tại, bên trong)
• W: Yếu (Hiện tại, bên trong)
• O : Cơ hội (Tương lai, bên ngoài)
• T : Rủi Ro (Tương lai, bên ngoài)
Nguồn lực Mạnh Yếu Cơ hội Rủi ro
Tự nhiên
Xã hội
Tài chính
Nhân lực
Vật lý
Thể chế
Ví dụ: Phân tích SWOT
Xác định khó khăn và chọn giải pháp
• Mục đích
• Xác định các khó khăn, trở ngại trong sản xuất, phân
tích mối quan hệ nhân quả giữa các khó khăn từ đó
giúp cộng đồng xác định giải pháp khả thi thích hợp
nhất cho mỗi vấn đề
• Ai tham gia
• Nhóm PRA người dân, chính quyền địa phương,
người am hiểu. Cuộc họp khoảng trên dưới 10 người
Các bước
• Xác định các vấn đề hoặc sự kiện có liên. Mỗi vấn đề
thể hiện trên một phiếu
• Phân loại các vấn đề: tự nhiên, chính sách, xã hội, kinh
tế
• Phân tích tầm quan trọng của vấn đề và xác định
những vấn đề trọng tâm
• Xây dựng các mối quan hệ nhân – quả: trình bày dưới
dạng “cây vấn đề” (Problem Tree) hay gọi là thứ bậc
của vấn đề (Problem Hierachy)
Hậu quả
1
Hậu quả
2
Vấn đề
Nguyên nhân
a
Nguyên nhân
b
Nguyên nhân
c
a 1 a 2 b 1 b 2 c 1
c11 c12a11 a12 a13
Hậu
quả
Nguyên
nhân
Ví dụ cây vấn đề
Thất học
Tiếp thu KHKT Thất nghiệp
Thiếu trường Kinh tế gia đình Thiếu GV
Cơ hội việc làmKhông có đất Đông con
XÂY DỰNG BIỂU ĐIỀU TRA:
CÁC VẤN ĐỀ CẦN LƯU Ý
Xác định thông tin cần thiết
Xác định hình thức phỏng vấn
Xác định nội dung câu hỏi
Thiết kế câu hỏi (nội dung lớn)
Quyết định cấu trúc bảng câu hỏi
Soạn thảo câu hỏi
Sắp xếp thứ tự câu hỏi hợp lý
Xác định hình thức và mẫu bảng câu câu hỏi
Hoàn chỉnh bảng câu hỏi
Điều tra thử
Gía trị của câu hỏi
• Thể hiện mức độ thỏa mãn hay sai lệch
của câu trả lời so với vấn đề được hỏi (vấn
đề muốn biết)
• Thí dụ:
– Muốn biết tổng số người trong hộ, lại hỏi Ông/bà
có mấy đứa con?
– Anh đã sử dụng bao nhiêu thuốc trừ sâu?
Độ tin cậy của câu hỏi
• Câu hỏi được xem là đáng tin cậy nếu luôn
luôn nhận được câu trả lời giống nhau
• Sai lầm có thể do:
– Người phỏng vấn: dùng từ, cách hỏi
– Người được hỏi: không nhớ, không trung thực
– Do chọn mẩu không đúng
Độ chính xác của câu hỏi
• Là mức độ chi tiết mà câu hỏi muốn nhận được
• Độ chính xác, giá trị và độ tin cậy đôi khi mâu
thuẩn nhau, do đó cần cân nhắc để đạt mục
tiêu đề ra
• Thí dụ:
– Miếng ruộng nầy có phải bơm tưới nước trong mùa
khô không?
– Miếng ruộng nầy được bơm tưới mấy lần trong mùa
khô năm rồi?
– Miếng ruộng nầy được bơm tưới bao nhiêu nước
trong mùa khô năm rồi?
Hệ thống đo lường
• Hệ hạng mục: định tính, có giá trị xếp loại, phân
nhóm chứ không so sánh được: nam nữ, dân tộc, tôn
giáo
• Hệ thứ tự: xác định vị trí tương đối của đồ vật, hiện
tượng hoặc cá nhân về một đặc trưng nào đó. Có sự
hơn kém, nhưng không cho biết hơn kém là bao nhiêu
• Hệ khoảng cách: vị trí tương đối, cho biết khác nhau
bao nhiêu. Phép cộng hoặc trừ, nhưng không thể nhân
hay chia. Thí dụ: Nhiệt độ 40oC thì nóng hơn nhiệt độ
ở 10oC là 30 độ.
• Hệ tỉ lệ: có các đặc tính của hệ khoảng cách nhưng nó
bao gồm cả số không và có thể cộng trừ, nhân chia
được
Các hình thức câu hỏi
• Câu hỏi mở:
– Không đoán trước được câu trả lời.
– Liệt kê, mã hoá, tính tỉ lệ
• Câu hỏi lựa chọn:
– Dự kiến tất cả các câu trả lời
– Đã mã hoá sẳn, tính tỉ lệ
• Câu hỏi định lượng
– Chú ý đơn vị tính
– Phân tích giá trị trung bình, biến thiên, tỉ lệ
Các lỗi thường gặp
• Câu hỏi không rõ ràng:
– dùng bao nhiêu phân? bao nhiêu thuốc?
• Thiên lệch do không đáp ứng:
– không bón =/ không nhớ
• Thiên lệch do mã hoá:
0: không nhớ
1: không bón
2: ít hơn 50 kg/ha
3: 51-100 kg/ha
4:101-150 kg/ha
5. Trên 150 kg/ha
0: không bón
1: ít hơn 50 kg/ha
2: 50-100 kg/ha
3: 100-150 kg/ha
4. Trên 150 kg/ha
Cách trình bày biểu điều tra
• Độ dài của biểu điều tra
• Phương pháp phân tích
• Trình tự câu hỏi nên phân theo đề mục một
cách hợp lý
• Đơn vị đo lường
• Ngôn ngữ
• Cách trình bày
Các nguyên nhân có thể làm sai lệch thông tin
• Câu hỏi có quá nhiều chi tiết
• Dùng từmơ hồ: nhiều không? thường không?
lớn không? =/bao nhiêu? mấy lần? kích cở?
• Dùng từ quá chuyên môn
• Đơn vị quan sát không rõ ràng
• Đề cặp đến các vấn đề nhạy cảm
• Vượt quá khả năng
• Có tính cách định hướng
• Câu hỏi không thực tế
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- PHƯƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU BỘ CÔNG CỤ PRA.pdf