Phuơng pháp quản trị - Lãnh đạo

ion than the other. For example, an introvert at the level of Other/Relatedness might be more concerned with his or her own perceptions of being included in a group, whereas an extrovert at that same level would pay more attention to how others value that membership.   A Reorganization of Maslow's and Alderfer's Hierarchies   LevelIntroversionExtroversionGrowthSelf-Actualization (development of competencies [knowledge, attitudes, and skills] and character)Transcendence (assisting in the development of others' competencies and character; relationships to the unknown, unknowable)Other (Relatedness)Personal identification with group, significant others (Belongingness)Value of person by group (Esteem)Self (Existence)Physiological, biological (including basic emotional needs)Connectedness,  security At this point there is little agreement about the identification of basic human needs and how they are ordered. For example, Ryan & Deci (2000) also suggest three needs, although they are not necessarily arranged hierarchically: the need for autonomy, the need for competence, and the need for relatedness. Thompson, Grace and Cohen (2001) state the most important needs for children are connection, recognition, and power. Nohria, Lawrence, and Wilson (2001) provide evidence from a sociobiology theory of motivation that humans have four basic needs: (1) acquire objects and experiences; (2) bond with others in long-term relationships of mutual care and commitment; (3) learn and make sense of the world and of ourselves; and (4) to defend ourselves, our loved ones, beliefs and resources from harm. The Institute for Management Excellence (2001) suggests there are nine basic human needs: (1) security, (2) adventure, (3) freedom, (4) exchange, (5) power, (6) expansion, (7) acceptance, (8) community, and (9) expression. Notice that bonding and relatedness are a component of every theory. However, there do not seem to be any others that are mentioned by all theorists. Franken (2001) suggests this lack of accord may be a result of different philosophies of researchers rather than differences among human beings. In addition, he reviews research that shows a person's explanatory or attributional style will modify the list of basic needs. Therefore, it seems appropriate to ask people what they want and how their needs could be met rather than relying on an unsupported theory. For example, Waitley (1996) advises having a person imagine what life would be like if time and money were not an object in a person's life. That is, what would the person do this week, this month, next month, if he or she had all the money and time needed to engage in the activities and were secure that both would be available again next year. With some follow-up questions to identify what is keeping the person from happening now, this open-ended approach is likely to identify the most important needs of the individual. There is much work still to be done in this area before we can rely on a theory to be more informative than simply collecting and analyzing data. However, this body of research can be very important to parents, educators, administrators and others concerned with developing and using human potential. It provides an outline of some important issues that must be addressed if human beings are to achieve the levels of character and competencies necessary to be successful in the information age. Maslow's work lead to additional attempts to develop a grand theory of motivation, a theory that would put all of the factors influencing motivation into one model. An example is provided by Leonard, Beauvais, and Scholl (1995). These authors propose 5 factors as the sources of motivation: 1) Instrumental Motivation (rewards and punishers), 2) Intrinsic Process Motivation (enjoyment, fun), 3) Goal Internalization (self-determined values and goals), 4) Internal Self Concept-based Motivation (matching behavior with internally-developed ideal self), 5) External Self Concept-based Motivation (matching behavior with externally-developed ideal self). Individuals are influenced by all five factors, though in varying degrees that can change in specific situations.  Factors one and five are both externally-oriented. The main difference is that individuals who are instrumentally motivated are influenced more by immediate actions in the environment (e.g. operant conditioning) whereas individuals who are self-concept motivated are influenced more by their constructions of external demands and ideals (e.g., social cognition). Factors two, three, and four are more internally-oriented. In the case of intrinsic process, the specific task is interesting and provides immediate internal reinforcement (e.g., cognitive or humanistic theory). The individual with a goal-internalization orientation is more task-oriented (e.g., humanistic or social cognition theory) whereas the person with an internal self-concept orientation is more influenced by individual constructions of the ideal self (humanistic or psychoanalytic theory). Social Learning Social learning (or observational) theory suggests that modeling (imitating others) and vicarious learning (watching others have consequences applied to their behavior) are important motivators of behavior. Social Cognition Social cognition theory proposes reciprocal determination as a primary factor in both learning and motivation. In this view, the environment, an individual's behavior, and the individual's characteristics (e.g., knowledge, emotions, cognitive development) both influence and are influenced by each other two components. Bandura (1986, 1997) highlights self-efficacy (the belief that a particular action is possible and that the individual can accomplish it) and self-regulation (the establishment of goals, the development of a plan to attain those goals, the commitment to implement that plan, the actual implementation of the plan, and subsequent actions of reflection and modification or redirection. The work of Ames (1992) and Dweck (1986) discussed below is a major component of social cognitive views on motivation. Transpersonal or Spiritual Theories Most of the transpersonal or spiritual theories deal with the meaningfulness of our lives or ultimate meanings. Abraham Maslow (1954) has also been influential in this approach to motivation. Other influential scholars included Gordon Allport (1955), Victor Frankl (1998), William James (1997), Carl Jung (1953, 1997), Ken Wilber (1998). Achievement motivation One classification of motivation differentiates among achievement, power, and social factors (see McClelland, 1985; Murray, 1938, 1943). In the area of achievement motivation, the work on goal-theory has differentiated three separate types of goals: mastery goals (also called learning goals) which focus on gaining competence or mastering a new set of knowledge or skills; performance goals (also called ego-involvement goals) which focus on achieving normative-based standards, doing better than others, or doing well without a lot of effort; and social goals which focus on relationships among people (see Ames, 1992; Dweck, 1986; Urdan & Maehr, 1995). In the context of school learning, which involves operating in a relatively structured environment, students with mastery goals outperform students with either performance or social goals. However, in life success, it seems critical that individuals have all three types of goals in order to be very successful. One aspect of this theory is that individuals are motivated to either avoid failure (more often associated with performance goals) or achieve success (more often associated with mastery goals). In the former situation, the individual is more likely to select easy or difficult tasks, thereby either achieving success or having a good excuse for why failure occurred. In the latter situation, the individual is more likely to select moderately difficult tasks which will provide an interesting challenge, but still keep the high expectations for success. Impacting motivation in the classroom Stipek (1988) suggests there are a variety of reasons why individuals may be lacking in motivation and provides a list of specific behaviors associated with high academic achievement. This is an excellent checklist to help students develop the conative component of their lives. In addition, as stated previously in these materials, teacher efficacy is a powerful input variable related to student achievement (Proctor, 1984). There are a variety of specific actions that teachers can take to increase motivation on classroom tasks. In general, these fall into the two categories discussed above: intrinsic motivation and extrinsic motivation. Intrinsic Extrinsic Explain or show why learning a particular content or skill is important Create and/or maintain curiosity Provide a variety of activities and sensory stimulations Provide games and simulations Set goals for learning Relate learning to student needs Help student develop plan of action Provide clear expectations Give corrective feedback Provide valuable rewards Make rewards available As a general rule, teachers need to use as much of the intrinsic suggestions as possible while recognizing that not all students will be appropriately motivated by them. The extrinsic suggestions will work, but it must be remembered that they do so only as long as the student is under the control of the teacher. When outside of that control, unless the desired goals and behaviors have been internalized, the learner will cease the desired behavior and operate according to his or her internal standards or to other external factors. References Adler, A. (1989). Individual psychology of Alfred Adler: A systematic presentation in selections from his writings. New York: HarperCollins. Alderfer, C. (1972). Existence, relatedness, & growth. New York: Free Press. Allport, G. (1955). Becoming: Basic considerations for a psychology of personality. New Haven, CT: Yale Univ Press. Allport, G. (1960). Personality and social encounter: Selected essays. New York: Beacon Press. Allport, G. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart and Winston. Ames, C. (1992). Classroom goals, structures, and student motivation. Journal of Educational Psychology, 84(3), 261-271. Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social-cognitive theory. Upper Saddle River, NJ: Prentice-Hall.  Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman.  Daniels, M. (2001). Maslows's concept of self-actualization. Retrieved February 2004, from  Dweck, C. (1986) Motivational processes affecting learning. American Psychologist. 41(10), 1040-1048. Erikson, E. (1993). Childhood and society. New York: W. W. Norton & Company. Festinger, L. (1957). A theory of cognitive dissonance. Evanston, IL: Row, Peterson. Frankl, V. (1998). Man's search for meaning (Revised ed.). New York: Washington Square Press. Franken, R. (1994). Human motivation. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole. Franken, R. (2001). Human motivation (5th ed.).. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole. Freud, S. (1990). Beyond the pleasure principle. New York: W. W. Norton & Company. Heider, F. (1958). The psychology of interpersonal relations. New York: John Wiley & Sons. Institute for Management Excellence. (2001). The nine basic human needs. Online Newsletter. Retrieved February 2004, from Izard, C. (1990). Facial expressions and the regulation of emotions. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 487-498. James, W. (1892/1962). Psychology: Briefer course. New York: Collier. James, W. (1997). The varieties of religious experience (Reprint ed.). New York: Macmillan. Jung, C. (1953). Modern man in search of a soul. New York: Harcourt Brace. Jung, C. (1997). Man and his symbols (reissue). New York: Laurelleaf. Kleinginna, P., Jr., & Kleinginna A. (1981a). A categorized list of motivation definitions, with suggestions for a consensual definition. Motivation and Emotion, 5, 263-291. Kleinginna, P., Jr., & Kleinginna A. (1981b). A categorized list of emotion definitions, with suggestions for a consensual definition. Motivation and Emotion, 5, 345-379. Leonard, N., Beauvais, L., & Scholl, R. (1995). A self-concept-based model on work motivation. Paper presented at the Annual Meeting of the Academy of Management, August. Retrieved: December 1999, from Maslow, A. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50, 370-396. Retrieved June 2001, from Maslow, A. (1954). Motivation and personality. New York: Harper. Maslow, A. (1971). The farther reaches of human nature. New York: The Viking Press. Maslow, A., & Lowery, R. (Ed.). (1998). Toward a psychology of being (3rd ed.). New York: Wiley & Sons. Mathes, E. (1981, Fall). Maslow's hierarchy of needs as a guide for living. Journal of Humanistic Psychology, 21, 69-72. McClelland, D. (1985). Human motivation. New York: Scott, Foresman. Murray, H. (1938, 1943). Explorations in personality. New York: Oxford University Press. Nohria, N., Lawrence, P., & Wilson, E. (2001). Driven: How human nature shapes our choices. San Francisco: Jossey-Bass. Norwood, G. (1999). Maslow's hierarchy of needs. The Truth Vectors (Part I). Retrieved May 2002, from  Proctor, C. (1984, March). Teacher expectations: A model for school improvement. The Elementary School Journal, 469-481. Ryan, R., & Deci, E. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78. Retrieved February 2004, from Seligman, M. (1990). Learned optimism. New York: Alfred A. Knopf. Soper, B., Milford, G., & Rosenthal, G. (1995). Belief when evidence does not support theory. Psychology & Marketing, 12(5), 415-422. Stipek, D. (1988). Motivation to learn: From theory to practice. Englewood Cliffs, NJ:Prentice Hall. Sullivan, H. S. (1968). The interpersonal theory of psychiatry. New York: W. W. Norton & Company. Thompson, M., Grace, C., & Cohen, L. (2001). Best friends, worst enemies: Understanding the social lives of children. New York: Ballantine Books. Urdan, T., & Maehr, M. (1995). Beyond a two-goal theory of motivation and achievement: A case for social goals. Review of Educational Research, 65(3), 213-243. Vroom, V. (1964). Work and motivation. New York: Wiley. Wahba, A., & Bridgewell, L. (1976). Maslow reconsidered: A review of research on the need hierarchy theory. Organizational Behavior and Human Performance, 15, 212-240. Waitley, D. (1996). The new dynamics of goal setting: Flextactics for a fast-changing world. New York: William Morrow. Weiner, B. (1974). Achievement motivation and attribution theory. Morristown, NJ: General Learning Press. Yerkes, R., & Dodson, J. (1908). The relation of strength of stimulus to rapidity of habit-formation. Journal of Comparative Neurology and Psychology, 18, 459-482. Retrieved December 1999, from  | Internet Resources | Electronic Files | Return to: | EdPsyc Interactive: Courses | Home Page | Ñeå laõnh ñaïo, ñieàu khieån ngöôøi khaùc, caùc nhaø quaûn trò thöôøng döïa vaøo: Quyeàn löïc Quyeàn lôïi Söï thoâng minh, kheùo leùo Uy tín Söï thuyeát phuïc Söï göông maãu Caùch thöùc ñoäng vieân Caùc thuû ñoïan YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI QUAÛN LYÙ NGAØY NAY Nhöõng yeâu caàn ñoái vôùi ngöôøi quaûn lyù trong thôøi kyø caûi caùch coù theå noùi laø “chieán löôïc vaø naêng löïc kinh doanh cao, coù tính saùng taïo ñeå thöïc hieän caûi caùch” Giaùo sö P.COTTA cuûa tröôøng Ñaïi hoïc HAVARD ñaõ chæ ra 3 ñieàu sau ñoái vôùi meänh ñeà “Chuùng ta yeâu caàu gì ôû nhaø quaûn lyù?” 1. Tìm ra “con ñöôøng ” ñeå caûi caùch, thuùc ñaåy caûi caùch Xaùc ñònh roõ taàm nhìn “ñeå ñaït ñöôïc caùi gì?” Laäp ra chieán löôïc cuï theå. 2. Taïo ra nhöõng nguoàn löïc töø con ngöôøi ñeå thöïc hieän caûi caùch 3. Coù saün naêng löïc thuùc ñaåy caûi caùch Coù tri thöùc chuyeân moân, kyõ naêng, naêng löïc saùng taïo caàn thieát ñeå thuùc ñaåy caûi caùch. Coù naêng löùc phaân tích, tö duy chieán löôïc döôùi nhieàu goùc ñoä, bieát phaùn ñoùan vaø loøng mong muoán hoaøn thaønh coâng vieäc cao Coù quan heä roäng vaø coù söï hieåu bieát treân nhieàu lónh vöïc NAÊM ÑAËC TÍNH CUÛA NGÖÔØI QUAÛN LYÙ 1. Khai thac ñöôïc naêng löïc cuûa taäp theå: Caàn bieát keát hôïp yù nghó vaø naêng löïc cuûa caáp döôùi, vaø laøm neân thaønh quaû cho taäp theå. 2. Vöõng vaøng trong ñieàu haønh: Phaûi hieåu chính xaùc muïc ñích vaø yù nghóa cuûa taäp theå, giaøu tri thöùc chuyeân moân vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå hoaøn thaønh nhöõng gì ñaõ ñeà ra. 3. Hieåu bieát roäng veà chöùc naêng nghieäp vuï: Coù tri thöùc roäng vaø nhieàu kinh nghieäm veà chöùc naêng nghieäp vuï v.v…, giaøu naêng löïc phaùn ñoaùn toång hôïp vaø khaû naêng naâng cao hieäu suaát coâng vieäc. 4. Ngöôøi xuùc tieán caûi caùch: coù khaû naêng ñaùp öùng vôùi söï bieán ñoåi moâi tröôøng kinh doanh, bieát tieán haønh caûi taïo toå chöùc, … 5. Ngöôøi ñieàu chænh heä thoáng: Coù khaû naêng tính toaùn ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa toå chöùc . Nhöõng mong muoán ñoái vôùi ngöôøi quaûn lyù ngaøy nay laø luoân luoân thích nghi moät caùch mau leï tröôùc söï bieán ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh; ñöùng treân laäp tröôøng cuûa toaøn theå coâng ty, bieát vaän duïng toå chöùc vaø coù taøi kinh doanh. Ngöôøi quaûn lyù ngaøy nay caàn phaùn ñoaùn chính xaùc thoâng tin beân ngoaøi, tieán haønh coâng vieäc coù tính saùng taïo cao. “BAÛY CÖÛA SOÅ” DAÃN ÑEÁN CAÛI CAÙCH Gíao sö P.F DRUCKER ñaõ chæ ra nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán cô hoäi caûi caùch vaø toùm taét laïi thaønh “Baûy cöûa soå” caàn phaûi chuù yù. Trong BIEÁN ÑOÅI TÌNH HÌNH NOÄI BOÄ COÂNG TY Cöûa soå 1: Thaønh coâng hoaëc thaát baïi khoâng döï ñoùan ñöôïc. Cöûa soå 2: Khoâng coøn ñieàu chænh ñöôïc (söï cheânh leäch giöõa thöïc traïng coâng ty vaø nhu caàu ñoøi hoûi cuûa thöïc teá). Cöûa soå 3: Yeâu caàu, ñoøi hoûi phaùt sinh trong dieãn bieán quaù trình. Cöûa soå 4: Thay ñoåi cô caáu maø ta khoâng ngôøi ñeán trong thì tröôøng vaø caùc ngaønh saûn xuaát. Trong BIEÁN ÑOÅI BEÂN NGOAØI COÂNG TY VAØ CAÙC NGAØNH SAÛN XUAÁT. Cöûa soå 5: Bieán ñoåi cô caáu daân soá. Cöûa soå 6: Thay ñoåi veà sôû thích, giaùc quan, thuù vui v.v… Cöûa soå 7: Tri thöùc môùi veà khoa hoïc vaø nhöõng lónh vöïc khaùc. BA NAÊNG LÖÏC CAÀN THIEÁT ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI QUAÛN LYÙ 1. Naêng löïc veà tri thöùc vaø kyõ thuaät. Naêng löïc veà tri thöùc vaø kyõ thuaät, phöông phaùp, trình töï mang tính chuyeân moân trong chöùc naêng, nghieäp vuï. 2. Naêng löïc taïo quan heä. Naêng löïc chæ ñaïo caùp döôùi, naêng löùc taïo quan heä vôùi ngöôøi khaùc vaø naêng löïc xaây döïng taäp theå. 3. Naêng löïc phaùn ñoaùn toång hôïp. Naêng löïc naém baét tình hình trong coâng ty moät caùch toång hôïp. Naêng löïc nhaän thöùc quan heä töông hoã giöõa caùc nguyeân nhaân trong vaø ngoaøi coâng ty. Naêng löïc xem xeùt baûn chaát cuûa söï vieäc. Naêng löïc tö duy vaø ñöa ra vaán ñeà caàn giaûi quyeát. Ngöôøi caøng ôû taàng cao trong toå chöùc thì caøng caàn coù naêng löïc phaùn ñoùan toång hôïp cao. Ngöôøi quaûn lyù, giaùm ñoác caøng ôû tuyeán ñaàu thì caøng caàn coù tri thöùc caàn thieát cho thöïc teá nhö tri thöùc nghieäp vuï vaø kyõ thuaät v.v… Nhöng trong thôøi ñaïi maø söï trao ñoåi veà chính trò, kinh teá, vaên hoaù v.v… xaûy ra doàn daäp nhö hieän nay thì chìa khoù cuûa caûi csch laø ôû caáp trung gian vaø ngöôøi ta mong ñôïi söï phaùt huy naêng löïc phaùn ñoùan toång hôïp cuûa caáp trung gian. BIEÁN ÑOÅI ÑOÄ THAØNH THUÏC THEO CHÖÙC VUÏ Quaûn trò caáp cao Quaûn trò trung gian Quaûn trò Caáp cô sôû Veà cô baûn moïi ngöôøi coù xu theá tuaân theo ai maø hoï nhìn thaáy ôû ngöôøi ñoù coù nhöõng phöông tieän ñeå thoaû maõn nhöõng nhu caàu mong muoán vaø nhu caàu rieâng cuûa hoï. Nhieäm vuï cuûa caùc nhaø quaûn trò laø khuyeán khích moïi ngöôøi ñoùng goùp moät caùch coù hieäu quaû vaøo vieäc hoaøn thaønh caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp vaø ñaù öùng moïi nguyeän voïng vaø nhu caàu rieâng cuûa hoï trong quaù tình ñoù. Chöùc naêng laõnh ñaïo trong quaûn trò ñöôïc xaùc ñònh nhö moät quaù trình taùc ñoäng ñeán con ngöôøi laøm cho hoï thöïc söï saün saøng vaø nhieät tình phaán ñaáu ñeå hoaøn thaønh muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Ngöôøi laõnh ñaïo gioûi laø ngöôøi phaûi bieát kích ñoäng ñoäng vieân, naém ñöôïc ngheä thuaät, khôi daäy ñoäng cô thuùc ñaåy haønh ñoäng. Khôi daäy ñoäng cô thuùc ñaåy haønh ñoäng laø “khôi daäy loøng ham muoán laøm vieäc” töùc laø söï khôi daäy say meâ ñoái vôùi coâng vieäc. Con ngöôøi duø coù ñaày ñuû tri thöùc vaø kyõ thuaät maø khoâng say meâ laøm vieäc thì chöa chaéc tri thöùc ñoù bieán thaønh haønh ñoäng, hoaëc giaû coù haønh ñoäng chaêng nöõa cuõng khoù coù theå mang laïi keát quaû toát ñeïp. Vì vaäy, söï kích thích ñoäng vieân, khôi daäy ñoâïng cô, söï say meâ vôùi coâng vieäc trong töøng con ngöôøi la raát quan troïng. Khi chuùng ta khôi daäy haønh ñoäng cuûa moät ngöôøi naøo ñoù thì vieäc thuùc ñaåy nhöõng yeáu toá tieàm aån beân trong con ngöôøi ñoù haønh ñoäng, goïi laø söï khôi daïy ham muoán hoaëc ñoäng cô laøm vieäc. Coøn caùi beân ngoaøi con ngöôøi, ñoái töôïng maø con ngöôøi muoán ñaït ñöôïc thoâng qua hoaït ñoäng cuûa mình ñöôïc goïi laø “söï cuoán huùt”. Khi nhu caàu, öôùc muoán gaén vôùi söï cuoán huùt seõ khôi daäy moät haønh ñoäng naøo ñoù, ngöôøi ta noùi con ngöôøi aáy ñöôïc kích thích, ñoäng vieân, ñöôïc khôi daïy ñoäng cô haønh ñoäng. Chính thoâng qua chöùc naêng laõnh ñaïo, caùcnhaø quaûn trò phaûi giuùp cho moïi ngöôøi thaáy ñöôïc raèng hoï coù theå thoaû maõn ñöôïc caùc nhu caàu rieâng, söû duïng tieàn naêng cuûa hoï trong khi ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Do vaäy, nhaø quaûn trò caàn phaûi coù söï hieåu bieát veà con ngöôøi vaø baûn chaát cuûa hoï. Sau ñaây chuùng ta xem xeùt moät soá quan nieäm khaùc nhau veà con ngöôøi. Quan nieäm veà con ngöôøi cuûa Edgar H. Schein. OÂâng Schein ñaõ ñöa ra 4 moâ hình quan nieäm veà con ngöôøi: a) Ñaàu tieân oâng ñöa ra moâ hình veà lôïi ích kinh teá vaø cho raèng con ngöôøi tröôùc heát bò thuùc ñaåy bôûi ñoäng cô kinh teá. Vì nhöõng ñoäng cô naøy bò chæ ñaïo, giaùm saùt bôûi xí nghieäp neân con ngöôøi thöïc chaát laø thuï ñoäng, bò söû duïng, bò thuùc ñaåy theo höôùng xí nghieäp mong muoán. b) Moâ hình thöù hai gaén lieàn vôùi giaû thieát veà maët xaõ hoäi, noù döïa treân quan ñieåm cho raèng veà cô baûn con ngöôøi bò thuùc ñaåy bôûi nhöõngnhu caàu xaõ hoäi. c) Moâ hình thöù ba gaén lieàn vôùi giaû thieát veà töï thaân vaän ñoäng. Ôû ñaây, caùc ñoäng cô ñöôïc chia thaønh 5 nhoùm trong moät heä thoáng caáp baäc töø nhöõng hu caàu ñôn giaûn ñeå toàn taïi cho tôùi nhu caâu cao nhaát veà töï thaân vaän ñoäng vôùei söï vaän ñoäng toái ña tieàm naêng cuûa con ngöôøi. Theo quan ñieåm naøy thì con ngöôøi töï thuùc ñaåy mình. Hoï muoán ñöôïc vaø coù theå ñöôïc hoaøn thieän. d) Moâ hình thöù tö döïa treân nhöõng giaû thieát phöùc hôïp, theå hieän quan ñieåm rieâng cuûa Schenin veà con ngöøôi. Nhöõng giaû thieát cô baûn cuûa oâng laø, con ngöôøi laø moät tnöïc theå phöùc hôïp. Con ngöôøi coøn coù khaû naêng hoïc hoûi nhöõng caùch vaän ñoäng môùi vaø coù khaû naêng ñaùp öùng laïi caùc chieán löôïc quaûn trò khaùc nhau. Caùc giaû thieát veà baûn chaát con ngöôøi cuûa Mc. Gregor Mc. Gregor ñaõ ñöa ra hai heä thoáng giaû thieát veà baûn chaátt cuûa con ngöôøi vaø ñöôïc goïi laø “thuyeát X” vaø “thuyeát Y”. a) Nhöõng giaû thuyeát trong thuyeát X cuûa Mc. Gregor nhö sau: Con ngöôøi noùi chung voán dó khoâng thích laøm vieäc vaø seõ traùnh vieäc neáu hoï coù theå traùnh ñöôïc. Vì ñaëc tính naøy cuûa con ngöôøi neân haàu heát moïi ngöôøi bò eùp buoäc, kieåm tra, chæ thò, ñe doaï baèng hình phaït ñeå buoäc hoï ôhaûi coù nhöõng coá gaéng thích hôïp ñeå thöïc hieän nhöõng muïc tieâu cuûa xí nghieäp. Con ngöôøi noùi chung muoán laøm theo chæ thò, muoán toán traùng traùnh traùch nhieäm coù töông ñoái ít tham voïng vaø muoán an phaän laø treân heát. b) Nhöõng giaû thuyeát trong thuyeát Y nhö sau: Con ngöôøi cuõng caàn vaø thích laøm vieäc nhö nghæ ngôi, giaû trí. (vieäc daønh nhöõng coá gaéng veà theå löïc vaø tinh thaàn trong coâng vieäc cuõng töï nhieân nhö trong khi ñang chôi bôøi, nghæ ngôi). Vieäc kieåm tra töø beân ngoaøi vaø ñe doaï baèng hình phaït khoâng phaûi laø bieän phaùp duy nhaát ñeå taïo ra nhöõng noã löïc hoaøn thaønh nhöõng muïc tieâu cuûa toå chöùc. Con ngöøoi coù theå chuû ñoäng vaø töï giaùc trong thöïc hieän caùc muïc tieâu maø hoï cam keát. Möùc ñoä cam keát vôùi caùc muïc tieâu tyû leâï vôùi möùc höôûng thuï, gaén lieàn vôùi thaønh tích cuûa hoï. Trong nhöõng ñieàu kieän ñuùng ñaén, con ngöôøi bieát raèng hoï khoâng chæ neân chaáp nhaän vaø coøn thaáy traùch nhieäm cuûa mình. Con ngöôøi coù khaû naêng theå hieän trí töôûng töôïng, taøi kheùo leùo vaø tính saùng taïo vôùi möùc ñoä töông ñoái cao trong vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa toå chöùc. Trong nhöõng ñieàu kieän cuûa cuoäc soáng coâng nghieäp hieän ñaïi, nhöõng tieàm naêng trí tueä cuûa con ngöôøi noùi chung môùi chæ ñöôïc söû duïng moät phaàn. Roõ raøng hai heä thoáng giaû thieát naøy khaùc haún nhau moät caùch cô baûn: Thuyeát X laø thuyeát bi quan, tónh taïi vaø cöùng nhaéc, vieäc kieåm tra chuû yeáu töø beân ngoaøi, do caáp treân aùp ñaët neân caáp döôùi. Thuyeát Y laø thuyeát laïc quan, naêng ñoäng vaø linh hoaït, noù nhaán maïnh ñeán tính chuû ñoäng vaø söï phoái hôïp chaët cheõ tôùi nhöõng nhu caàu cuûa caù nhaân vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa toå chöùc. Caàn löu yù raèng: Caùc giaû thuyeát cuûa thuyeát X vaø thuyeát Y môùi chæ laø nhöõng giaû thuyeát maø thoâi, chuùng caàn phaûi ñöôïc thöû nghieäm trong thöïc teá. Chuùng laø nhöõng quan ñieåm khaùc nhau veà con ngöôøi. Caàn coù nhöõng caùch tieáp caän khaùc nhau tong nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau. Khoâng coù moät moâ hình ñôn leû naøo coù ñuû khaû naêng ñeå giaûi thích ñaày ñuû veà haønh vi caù nhaân vaø toå chöùc. Hôn nöõa con ngöôøi cö söû khaùc nhau trong nhöõng tröôøng hôïp töông töï ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau. Thuyeát Z cuûa Nhaät Baûn Nhieàu coâng ty cuûa Nhaät ñaõ thaønh coâng trong kinh doanh. Hoï ñaõ ñaït ñöôïc naêng suaát lao ñoäng cao ôû coâng nhaân vieân vaø söï trung thaønh cao ñoái vôùi coâng ty. Caùc nhaø quaûn trò Nhaät cho raèng trong thöïc teá khoâng coù ngöôøi lao ñoäng naøo hoaøn toaøn coù baûn chaát nhö thuyeát X vaø thuyeát Y neâu leân. Ñieàu maø Mc. Gregor coi laø baûn chaát thì coù theå goïi laø thaùi ñoä lao ñoäng cuûa con ngöôøi vaø thaùi ñoä lao ñoäng ñoù tuyø thuoäc vaøo thaùi ñoä vaø caùch thöùc cuûa hoï ñöôïc ñoâùi söû trong thöïc teá . Qua kinh nghieäm thaønh coâng cuûa caùc coâng ty Nhaät, moïi ngöôøi lao ñoäng ñeàu coù theå lao ñoäng haêng haùi , nhieät tình neáu hoï ñöôïc tham gia vaøo caùc quyeát ñònh quaûn trò vaø coâng ty quan taâm ñeán caùc nhu caàu cuûa hoï. Ñoù chính laø tinh thaàn cuûa thuyeát Z. tö töôûng then choát cuûa thuyeát Z la duøng ngöôøi daøi haïn. Nhaân vieân ñöôïc thu thaäp nhaän ñeå laøm vieäc vónh vieãn ôû ñoù. Hoï ñöôïc quan taâm naâng cao coù trình ñoä chuyeân moân nghieäp vuï laãn ñôøi soáng sinh hoaït. Lyù thuyeát Z höùông nhaân vieân vaøo coâng vieäc taäp theå vaø hôïp taùc. Theo caùc nhaø quaûn trò Myõ thì caùc xí nghieäp Nhaät ñaõ bieát kheùo leùo keát hôïp cuûa caû hai maët vöøa laø moät toå chöùc cô naêng taïo ra lôïi nhuaän, vöøa laø moät coäng ñoàng sinh soáng ñaûm baûo cuoäc soáng cho moih nhaân coâng, taïo ra nhöõng cô hoäi toái thieåu ñeå moïi ngöôøi neáu tích cöïc laøm vieäc ñeàu coù theå tieán thaân vaø thaønh coâng. Toùm laïi, con ngöøôi – nguoàn löïc coù gia trò nhaát trong doanh ngheäp phaûi ñöôïc ñoái söû vôùi söï toân troïng vaø xöùng ñaùng, phaûi ñöïôc xem xeùt nhö con ngöøôi toaøn dieän vaø phaûi ñöôïc xem xeùt trong khung caûnh cuûa moâi tröôøng töông töï. Khi noùi raèng caùc nhaø quaûn trò thuùc ñaåy caùc nhaân vieân cuûa hoï coù nghóa laø ta noùi raèng hoï laøm nhöõng vieäc maø hoï hy voïng seõ ñaùp öùng nhöõng xu höôùng vaø nguyeän voïng ñoù vaø thuùc ñaåy caùc nhaân vieân haønh ñoäng theo moät caùch thöùc mong muoán. Chuùng ta coù theå xem ñoäng cô thuùc ñaåy nhö moät phaûn öùng noái tieáp: baét ñaàu coù söï caûm thaáy coù nhu caàu, daãn ñeán caùc mong muoán vaø caùc muïc tieâu caàn tìm, ñöa tôùi nhöõng traïng thaùi caêng thaúng thoâi thuùc (töùc laø daãn tôùii caùc mong muoán caàn phaûi ñöôïc thoaû maõn) vaø tieáp ñoù daãn ñeán haønh ñoäng ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu vaø cuoái cuøng thoaû maõn ñöôïc nhöõng ñieàu mong muoán. Trong thöïc teá chuoãi maét xích naøy phöùc taïp hôn nhieàu. Nhu caàu coøn phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Maët khaùc, tuy nhu caàu laø nguyeân nhaân cuûa haønh vi nhöng nhu caàu cuõng laø keát quaû cuûa haønh vi. Söï thoaû maõn moät nhu caàu naøy coù theå daãn ñeán söï ham muoán thoaû maõn caùc nhu caàu khaùc. Ñoäng cô thuùc ñaåy vaø thoaûn maõn laø khaùc nhau. Ñoäng cô thuùc ñaåy laø xu höôùng vaø söï coá gaéng ñeå thoaû maõn moät mong muoán hoaëc moät muïc tieâu nhaát ñònh. Söï thoaû maõn laø söï toaïi nguyeän khi ñieàu mong moûi ñöôïc ñaùp öùng. Trong khi xem xeùt veà ñoäng cô thuùc ñaåy, chuùng ta khoâng theå boû qua moâ hình: cuû caø roát vaø caùi gaäy. Hình töôïng naøy coù lieân quan ñeán vieäc söû duïng caùc bieän phaùp thöôûng vaø phaït nhaèm thuùc ñaåy söï tích cöïc Trong thöïc teá, caùc bieän phaùp thuùc ñaåy theo kieåu “cuû caø roát” vaãn ñöôïc aùp duïng. Thöôøng noù laø daïng tieàn löông hoaëc tieàn thöôûng. Duø cho tieàn khoâng phaûi laø löïc thuùc ñaåy duy nhaát, nhöng noù ñaõ, ñang, seõ coøn laø moät bieän phaùp thuùc ñaåy quan troïng ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Tuy nhieân, Ngöôøi ta cuõng thöôøng nhaän cuû caø roát nhöng laïi khoâng quan taâm ñeán vieäc thöïc hieän nhieäm vuï. Vì thöïc teá ngöôøi ta cuõng nhaän thaáy laø ”Neáu ta thaû con löøa vaøo moät caùi traïi coù ñaày ñuû caø roát vaø sau ñoù ñöùng ngoaøi traïi vôùi moät cuû caø roát, lieäu con löøa coù bò khích leä ñeå böôùc ra khoûi traïi khoâng”? III. CAÙC LYÙ THUUYEÁT VEÀ ÑOÄNG CÔ THUÙC ÑAÅY 1.Lyù thuyeát phaân caáp caùc nhu caàu cuûa Abraham Maslow. Maslow ñaõ nhìn nhaän caùc nhu caàu cuûa con ngöôøi theo hình thaùi phaân caáp, saép xeáp theo moät thöù töï taêng daàn töø nhu caàu thaáp ñeán nhu caàu cao nhaát. OÂng ñaõ keát luaän raèng khi moät nhoùm caùc nhu caàu ñöôïc thoaû maõn thì loaïi nhu caàu naøy khoâng coøn laø ñoäng cô thuùc ñaåy nöõa, maø phaûi tieáp tuïc thoûa maõn nhöõng nhu caàu khaùc ôû möùc ñoä cao hôn a) Nhöõng nhu caàu sinh lyù Ñaây laø nhöõng nhu caàu cô baûn ñeå duy trì baûn thaân cuoäc soáng cuûa con ngöôøi nhö laø thöùc aên, nöôùc uoáng, nhaø ôû, nguû vaø nghæ ngôi…. b) Nhöõng nhu caàu veà an ninh hoaëc an toaøn Ñaây laø nhu caàu traùnh söï nguy hieåm veà thaân theå vaø söï ñe doaï maát vieäc, taøi saûn, thöùc aên hoaëc nhaø ôû, beänh taät… c)Nhöõng nhu caàu xaõ hoäi (söï lieân keát vaø chaáp nhaän laãn nhau). Ñaây cuõng laø nhu caàu veà tình baïn, tình ñoàng chí, nhu caàu muoán ñöôïc keát naïp vaøo caùc hoäi ñoaøn. Do con ngöôøi laø caùc thaønh vieân xaõ hoäi neân hoï caàn naèm trong xaõ hoäi ñoù vaø caàn ñöôïc nhöõng ngöôøi khaùc quan taâm, chaáp nhaän. d) Nhöõng nhu caàu veà söï toân troïng Theo Maslow con ngöôøi muoán ñöôïc ngöôøi khaùc toân troïng. Nhu caàu naøy daãn tôùi nhöõng thoaû maõn veà quyeàn löïc, uy tín, ñòa vò vaø loøng töï tin. e) Nhu caàu töï thaân vaän ñoäng (töï hoaøn thieän). Ñaây laø nhu caàu cao nhaát trong caùc phaân loaïi cuûa Maslow. Ñoù laø söï mong muoán ñeå ñaït tôùi choã maø con ngöôøi coù theå ñaït tôùi – töùc laø laøm cho tieàm naêng cuûa con ngöôøi ñaït tôùi möùc toái ña vaø hoaøn thaønh ñöôïc moät muïc tieâu naøo ñoù. Caâu hoûi: Nhaø quaûn trò seõ phaûi laøm gì ñeå ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu treân? 2.Lyù thuyeát veà ñoäng cô thuùc ñaåy theo hai loaïi yeáu toá cuûa Hezberg. Khaùc vôùi lyù thuyeát cuûa Maslow vaø Gregor ñöôïc xaây döïng treân cô sôû lyù thuyeát taâm lyù hoïc, thuyeát cuûa Hezberg ñöôïc xaây döïng treân cô sôû yù kieán thöc teá cuûa ngöôøi lao ñoäng. Baèng caùch hoûi coâng nhaân baèng nhöõng caùch naøo tong caùc bieän phaùp cuûa caùc nhaø quaûn trò thöïc söï laøm cho hoï caûm thaáy höùng phaán ñeå laøm vieäc nhieàu hôn, vaø nhöõng bieän phaùp naøo khoâng coù taùc duïng thuùc ñaåy ñoái vôùi hoï. Hezberg ñaõ caên cöù vaøo caùc yù kieán traû lôøi ñeå chia caùc bieän phaùp quaûn trò thaønh 2 loaïi. Loaïi thöù nhaát: caùc yeáu toá duy trì vaø Loaïi thöù hai: caùc yeáu toá ñoäng vieân. Caùc yeáu toá duy trì laø caùc bieän phaùp cuûa nhaø quaûn trò khoâng ñem laïi söï haêng haùi hôn trong khi laøm vieäc, neáu khoâng coù,ngöôøi lao ñoäng seõ baát maõn vaø laøm vieäc keùm haêng haùi. Caùc yeáu toá ñoù chính laø chính saùch cuûa xí nghieäp, söï giaùm saùt, quan heä vôùi caáp treân, ñieàu kieän laøm vieäc, löông boång, quyeàn lôïi xí nghieäp v.v… Coøn caùc yeáu toá ñoäng vieân laø nhöõng bieän phaùp quaûn trò coù taùc duïng thuùc ñaåy ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc haêng haùi hôn, nhöng neáu khoâng coù hoï vaãn laøm vieäc bình thöôøng. Caùc yeáu toá ñoù laø söï thöøa nhaän vaø traân troïng söï ñoùng goùp cuûa nhaân vieân giao phoù traùch nhieäm cho hoï, tao ñieàu kieän cho hoï phaùt trieån, vaø cho hoï ñöôïc laøm nhöõng coâng vieäc thích thuù hoaëc coù yù nghóa. Hình 10.4. Neâu leân söï so saùnh caùc lyù thuyeát ñoäng cô thuùc daåy cuûa Maslow vaø Hezberg. 3.Lyù thuyeát ñoäng cô thuùc ñaåy theo hy voïng cuûa Vroom Töø nhieàu theá kyû tröôùc ñaây Martin Luther ñaõ cho raèng: “Moïi thöù thöïc hieän trong thöïc taïi ñeàu coù theå taïo neân söï hy voïng”. Nhaø taâm lyù hoïc Victor H. Vroo cho raèng con ngöôøi seõ ñöôïc thuùc ñaåy trong vieäc thöïc hieän nhöõng coâng vieäc ñeå ñaït tôùi muïc tieâu neáu hoï tin vaøo giaù trò cuûa muïc tieâu ñoù, vaø hoï coù theå thaáy ñöôïc raèng nhöõng coâng vieäc hoï laøm seõ giuùp cho hoï ñöôïc muïc tieâu. Lyù thuyeát cuûa Vroom khaúng ñònh raèng ñoäng cô thuùc ñaåy con ngöôøi laøm vieäc seõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi giaù trò maø hoï ñaët vaøo keát quaû coá gaéng cuûa hoï, ñöôïc nhaïân theâm bôûi nieàm tin maø hoï coù. Thuyeát cuûa Vroom coù theå ñöôïc phaùt bieåu nhö sau: Ñoäng cô thuùc ñaåy = Möùc ham meâ x Nieàm hy voïng Khi moät ngöôøi thôø ô vôùi vieäc ñaït muïc tieâu thì möùc ham meâ coi nhö baèng khoâng (= 0) vaø möùc ham meâ seõ coù daáu aâm (-) khi con ngöôøi phaûn ñoái vieäc ñaït muïc tieâu ñoù. Keát quaû cuûa hai tröôøng hôïp ñeàu khoâng coù ñoäng cô thuùc ñaåy. Cuõng nhö vaäy, moät ngöôøi khoâng theå coù ñoäng cô thuùc ñaåy naøo ñeå ñaït tôùi muïc tieâu neáu hy voïng laø soá 0 hoaëc soá aâm. 4. Moâ hiønh Porter vaø Lawler L.W. Porter vaø E.F. Lawler ñaõ ñi tôùi moät moâ hình ñoäng cô thuùc ñaåy hoaøn haûo hôn, maø phaàn lôùn ñöôïc xaây döïng treân lyù thuyeát veà nieàm hy voïng . Ñoäng cô thuùc ñaåy tuyø thuoäc vaøo giaù trò cuûa phaàn thöôûng vaø saùc xuaát hay khaû naêng nhaän ñöôïc phaàn thöôûng ñoù. Tieáp ñoù, keát quaû thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc xaùc ñònh bôûi ñoäng cô thuùc ñaåy, khaû naêng laøm vieäc cuûa con ngöôøi (kieán thöùc vaø kyõ naêng) vaø­ nhaän thöùc veà nhieäm vuï caàn thieát. Söï thöïc hieän toát nhieäm vuï taát yeáu seõ daãn ñeán phaàn thöôûng (tieàn baïc, hieän vaät) vaø phaàn thöôûng beân ngoaøi (ñieàu kieän laøm vieäc, ñòa vò). Nhöõng phaân thöôûng naøy cuøng vôùi phaàn thöôûng hôïp lyù theo nhaän thöùc (ví duï trình ñoä ñöôïc naâng leân) seõ daãn ñeán söï thoaû maõn. Nhö vaäy söï thoaû maõn laø keát quaû toång hôïp cuûa nhieàu phaàn thöôûng. Moâ hình naøy coù nhieàu caùch moâ taû thích hôïp hôn veà heä thoáng ñoäng cô thuùc ñaåy. Moâ hình naøy cho thaáy ñoäng cô thuùc ñaåy khoâng phaûi laø vaán ñeâ nhaân vaø quaû ñôn giaûn. Moâ hình ñoäng cô thuùc ñaåy Porter vaø Lawler LAÕNH ÑAÏO LAØ CHÌA KHOÙA ÑEÅ THAØNH COÂNG TRONG QUAÛN TRÒ Khaû naêng laõnh ñaïo coù hieäâu qua laø moät trong nhöõng chìa khoaù trôû thaønh moät nhaø quaûn trò gioûi. Laõnh ñaïo ñoøi hoûi söï tuaân thuû. Ñoù laø söï saün saøng cuûa moïi ngöôøi tuaân theo söï chæ huy, ñieàu khieån cuûa moâït nhaø quaûn trò. Laõnh ñaïo laø söï chæ daãn, ñieàu khieån ra leânh, vaø ñi tröôùc. Caùc nhaø laõnh ñaïo haønh ñoäng ñeå giuùp cho ñoái töôïng quaûn trò ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu vôùi söï vaän duïng toái ña caùc khaû naêng cuûa hoï. Caùc nhaø laõnh ñaïo khoâng ñöùng ñaèng sau ñeå ñaåy vaø thuùc giuïc maø hoï ñi tieân phong, taïo nhöõng ñieàu kieän cho söï tieán boä vaø ñoäng vieân kích thích nhaân vieân hoaøn thaønh nhöõng muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân, kích thích coù quan heä maät thieát vôùi nhau. Caùc nhaø laõnh ñaïo khoâng theå ñaùp laïi nhöõng ñoäng löïc thuùc daåy cuûa caáp döôùi maø coøn khôi daäy hay kìm bôùt baèng caùch taïo ra baàu khoâng khí toå chöùc. Nhaø quaûn trò coù kyõ naêng laõnh ñaïo nhö theá naøo? Kyõ naêng laõnh ñaïo laø söï keát hôïp cuûa ba yeáu toá caáu thaønh chính: a.Khaû naêng nhaän thöùc ñöôïc raèng con ngöôøi coù nhöõng ñoäng löïc thuùc ñaåy khaùc nhau. ÔÛ nhöõng thôøi gian khaùc nhau vaø trong nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau. b.Khaû naêng khích leä, ñoäng vieân. Nhaø quaûn trò cuõng caàn phaûi coù söï haáp daãn vaø söùc cuoán huùt ñeå taïo ra loøng trung thaønh, söï taän taâm vaø öôùc muoán maïnh meõ töø phía nhöõng ngöôøi ñi theo ñeå thuùc ñaåy nhöõng hoaït ñoäng maø caùc nhaø laõnh ñaïo mong muoán. c.Khaû naêng taïo ra baàu khoâng khí thuaän lôïi cho söï höôûng öùng ñaùp laïi vaø khôi daäy caùc ñoäng cô thuùc ñaåy. Yeáu toá naøy coù lieân quan ñeán phong caùch caùc ngöôøi laõnh ñaïo vaø baàu khoâng khí maø hoï taïo ra. Söùc maïnh cuûa ñoäng cô thuùc ñaåy phuï thuoäc vaøo nieàm hy voïng cuûa nhaân vieân, nhöõng phaàn thöôûng töông xöùng, nhöõng nhieäm vuï caàn laøm vaø caùc yeáu toá thuaän lôïi cuûa moâi tröôøng. PHONG CAÙCH LAÕNH ÑAÏO 1.Phong caùch laõnh ñaïo döïa treân söï vieäc söû duïng quyeàn löïc Coù 3 phong caùch laõnh ñaïo cô baûn: a)Phong caùch laõnh ñaïo chuyeân quyeàn Ngöôøi laõnh ñaïo chuyeân quyeàn laø ngöôøi thích ra leänh vaø chôø ñôïi söï phuï tuøng, laø ngöôøi quyeát ñoaùn, ít coù loøng tin vaøo caáp döôùi. Hoï thuùc ñaåy nhaân vieân chuû yeáu baèng ñe doaï, tröøng phaït. b)Phong caùch laõnh ñaïo daân chuû hay laõnh ñaïo coù söï tham gia.  Ngöôøi laõnh ñaïo theo phong caùch daân chuû tham khaûo yù kieán cuûa caáp döôùi veà caùc haønh ñoäng vaø quyeát ñònh ñöôïc ñeà suaát vaø khuyeán khích söï tham gia cuûa hoï. Loaïi ngöôøi laõnh ñaïo naøy bao goàm nhöõng nhaø laõnh ñaïo khoâng haønh ñoäng neáu khoâng coù söï ñoàng tình cuûa caáp döôùi vaø nhöõng nhaø laõnh ñaïo töï quyeát ñònh nhöng coù söï tham khaûo yù kieán cuûa caáp döôùi tröôùc khi haønh ñoäng. Ngöôøi laõnh ñaïo daân chuû luoân coù loøng tin vaø hy voïng vaøo caáp döôùi. c) Phong caùch laõnh ñaïo töï do, ñeå töï choïn (Laissez- faire) hay “thaû cöông”. Ngöôøi laõnh ñaïo theo phong caùch thaû cöông söû duïng raát ít quyeàn löïc cuûa hoï vaø daønh cho caáp döôùi ñoä töï do cao. Ngöôøi laõnh ñaïo naøy xem vai troø cuûa hoï nhö söï giuùp ñôõ caùc hoaït ñoäng cuûa ñoáùi töôïng quaûn trò baèng caùch cung caáp thoâng tin vaø haønh ñoäng nhö moät ñaàu moái lieân heä vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi. Vieäc söû duïng phong caùch naøo ñoù seõ phuï thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh cuï theå. Moät nhaø quaûn trò coù theå raát chuyeân quyeàn trong tröôøng hôïp khaån caáp. Ngöôøi ñoäi tröôûng ñoäi cöùu hoaû khoâng theå toå chöùc cuoäc hoäi thaûo daân chuû vôùi caùc ñoäi vieân cöùu hoaû ñeå baøn caùch toát nhaát daäp taét moät ñaùm chaùy ñang xaûy ra. Moät nhaø quaûn trò laøm vieäc vôùi caùc nhaø khoa hoïc gioûi coù theå hoï töï do haønh ñoäng trong vieäc trieån khai caùc cuoäc ñieàu tra vaø thí nghieäm cuûa hoï. 2.Phong caùch laõnh ñaïo theo caùch tieáp caän cuûa Likert Rensis Likert vaø ñoàng nghieäp cuûa oâng ôû Ñaïi hoïc Michigan ñaõ nghieân cöùu caùc kieåu maãu vaø phong caùch cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo vaø quaûn trò trong 3 thaäp kyû. Trong quaù trình cuûa caùc nghieân cöùu naøy, Likert ñaõ ñöa ra nhöõng yù töôûng vaø nhöõng caùch tieáp caän nhaát ñònh, quan troïng ñoái vôùi vieäc hieåu bieát veà haønh vi laõnh ñaïo. OÂng coi moät nhaø quaûn trò coù hieäu quaû laø ngöôi coù ñònh höôùng maïnh meõ vaøo caáp döôùi, döïa vaøo söï lieân laïc ñeå giöõ cho taát caû caùc boä phaän hoaït ñoäng nhö laø moät ñôn vò. Taát caû thaønh vieân cuûa moät nhoùm, keû caû ngöôøi quaûn trò hay laõnh ñaïo, löïa choïn moät thaùi ñoä hoã trôï, trong ñoù chia seû vôùi nhau caùc nhu caàu, caùc giaù trò, caùc nguyeän voïng, caùc muïc ñích vaø trieån voïng chung. Vì noù chuù troïng tôùi caùc hoaït ñoäng cô thuùc ñaåy con ngöôøi, cho neân Likert cho caùch tieáp caän naøy laø caùch hieäu quaû nhaát ñeå laõnh ñaïo moät nhoùm. Nhaèm ñònh höôùng cho vieäc nghieân cöùu vaø laøm roõ caùc khaùi nieäm cuûa mình. Likert ñaõ giaû thuyeát coù boán heä thoáng phong caùch quaûn trò. Phong caùch quaûn trò cuûa heâï thoáng 1 ñöôïc moâ taû laø caùch quaûn trò “quyeát ñoaùn – aùp ”; caùc nhaø quaûn trò loaïi naøy chuyeân quyeàn cao ñoä, coù ít loøng tin vaøo caáp döôùi, thuùc ñaåy ngöôøi ta baèng söï ñe doaï vaø tröøng phaït vôùi nhöõng phaàn thöôûng hieám hoi, tieán haønh thoâng tin töø treân xuoáng döôùi vaø giôùi haïn vieäc ra quyeát ñònh ôû caáp cao nhaát. Phong caùch quaûn trò theo heä thoáng hai ñöôïc goïi laø phong caùch quaûn trò “qyeát ñoaùn – nhaân töø”; caùc nhaø quaûn trò loaïi naøy coù loøng tin ôû caáp treân vaø tin vaøo caáp döôùi, thuùc ñaåy baèng khen thöôûng vaø moät ít ñe doaï, tröøng phaït, cho pheùp coù ít nhieàu thoâng tin leân tröeân, tieáp thu moät soá tö töôûng vaø yù kieán töø caáp döôùi, vaø cho pheùp phaàn naøo ñöôïc giao quyeàn ra quyeát ñònh nhöng vôùi kieåm tra chaët cheõ veà maët chính saùch. Phong caùch quaûn trò theo heä thoáng 3 ñöôïc coi laø caùch quaûn trò “tham vaán” Caùc nhaø quaûn trò naøy coù söï tin töôûng vaø hy voïng lôùn nhöng khoâng hoaøn toaøn vaøo caáp döôùi, thöôøng tìm caùch söû duïng caùc tö töôûng cad yù kieán cuûa caáp döôùi, duøng caùc phaàn thöûông ñeå thuùc ñaåy, vôùi hình phaït hieám hoi vaø ít nhieàu coù söï tham gia thöïc hieän luoàng thoâng tin caû hai chieàu leân vaø xuoáng, hoaïch ñònh chính saùch roäng raõi vaø caùc quyùet ñònh chung ôû caáp cao nhaát vôùi moät soá quyeát ñònh cuï theå ôû caáp thaáp hôn, vaø haønh ñoäng coù tham khaûo yù kieán theo nhöõng caùch khaùc nhau. Likert coi phong caùch quaûn trò theo heä thoáng 4 laø caùch quaûn trò coù söï tham gia nhieàu nhaát trong caùc caùch quaûn trò vaø coi ñoù laø caùch quaûn trò “tham gia – theo nhoùm”. Caùc nhaø quaûn trò theo heä thoáng 4 coù loøng tin vaø söï hy voïng hoaøn toaøn vaøo caáp döôùi vaøo moïi vaán ñeà, luoân luoân thu nhaän caùc tö töôûng vaø yù kieán caáp döôùi vaø söû duïng noù moät caùch xaây döïng, coù nhöõng phaàn thöôûng veà maêt kinh teá döïa treân söï tham gia theo nhoùm vaø söï noâi cuoán vaøo caùc lónh vöïc khaùc nhö: thieát laäp caùc muïc tieâu vaø ñaùnh giaù tieán boä theo caùc muïc tieâu ñoù, thöïc hieän nhieàu trao ñoåi thoâng tin leân treân vaø xuoáng döôùi vaø vôùi nhöõng ngöøôi cuøng caáp, khuyeán khích vieäc ra quyeát ñònh toaøn boä toå chöùc vaø maët khaùc hoaït ñoäng khi coi baûn thaân hoï nhö laø moät nhoùm. Hình 10.6 chæ roõ möùc ñoä tham gia cuûa caáp döôùi taêng leân nhö theá naøo khi toå chöùc chuyeån töø caùch quaûn rò theo phong caùch quyeát ñoaùn –aùp cheá sang phong caùch quaûn lyù tham gia theo nhoùm. Noùi chung, Likert ñaõ nhaän thaáy raèng caùc nhaø quaûn trò aùp duïng caùch tieáp caän theo heä thoáng 4 vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa mình ñaõ thu ñöôïc thaønh coâng lôùn nhaát vôùi tö caùch laø ngöôøi chæ huy. Hôn theá nöõa, oâng löu yù raèng caùc boä phaän vaø caùc coâng ty ñöôïc quaû lyù baèng caùch tieáp caän theo heä thoáng 4 ñaõ coù keát quaû nhat trong vieäc ñaët ra muïc tieâu vaø ñaït ñöôïc chuùnh vaø noùi chung hieäu quaû hôn. OÂâng cho raèng söï thaønh coâng naøy thaønh coâng naøy chuû yeáu laø do phaïm vi tham gia trong quaûn lyù vaø phaïm vi maø trong ñoù caùch thöïc haønh hoã trôï caáp döôùi duy trì. 3.Löôùi quaûn trò (Management Grid) hay oâ baøn côø quaûnlyù. Moät trong nhöõng caùch tieáp caän ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát ñeå thöïc hieän caùc phong caùch laõnh ñaïo laø ngöôøi quaûn trò do Robert Blake vaø Jane Mouton ñeà xuaát vaøo naêm 1954. Döïa treân nghieân cöùu tröôùc ñaây trong ñoù ñaõ chæ ra taàm quan troïng cuûamoái quan taâm cuûa nhaø quaûn trò ñoái vôùi caû vaán ñeà saûn xuaát laãn con ngöøôi, Blake vaø Moton ñaõ tìm ra moät giaûi phaùp thoâng minh ñeå theå hieän moái quan taâm ñoù. OÂ baøn côø, trình baày treân hình 10.7 ñaõ ñöôïc söû duïng treân khaép theá giôùi nhö laø moät phöông tieän huaán luyeän quaûn lyù vaø ñeå xaùc ñònh moät caùch phoái hôïp khaùc nhau cuûa caùc phong caùch laõnh ñaïo. Caùc chieàu cuûa löôùi quaû trò: OÂ baøn côø coù hai chieàu, quan taâm tôùi con ngöôøi, vaø quan taâm tôùi saûn xuaát. Nhö Blake vaø Monton ñaõ nhaán maïnh , hoï söû duïng khaùi nieäm “quan taâm tôùi”nhaèm dieãn ñaït vieäc caùc nhaø quaûn trò quan taâm nhö theá naøo ñoái vôùi saûn xuaát (coâng vieäc) hay ñoái vôùi con ngöôøi. Söï quan taâm ñoái vôùi saûn xuaát bao goàm caùc thaùi ñoä cuûa nhaø quaûn trò ñoái vôùi moät loaït vaán ñeà nhö chaát löôïng cuûa caùc quyeát ñònh, cuûa caùc dòch vuï tham möu, hieäu quaû coâng taùc vaø khoái löôïng saûn phaåm. Söï quan taâm ñoái vôùi con ngöôøi ñöôïc giaûi thích theo caùch roäng hôn. Noù bao goàm caùc yeáu toá nhö laø mcs ñoä cuûa söï cam keát caù nhaân ñoái vôùi vieäc ñaït muïc tieâu, duy trì loøng töï troïng cuûa coâng nhaân vieân, vieäc giao traùch nhieäm döïa treân cô sôû tin caäy hôn laø söï phuïc tuøng, vieäc chuaån bò caùc ñieàu kieän laøm vieäc toát, vaø duy trì söï thoaû maõn caùc moái quan heä giöõa con ngöôøi. Boán phong caùch cöïc ñoan: Black vaø Mouton thöøa nhaän boán phong caùch cöïc ñoan cô baûn. Theo phong caùch 1.1 caùc nhaø quaûn trò raát ít quan taâm ñeán con ngöôøi vaø saûn xuaát, vaø tham gia toái thieåu vaøo coâng vieäc cuûa hoï; xeùt theo moïi yù nghóa vaø muïc ñích, hoï boû maëc coâng vieäc cuûa hoï vaø chæ daãm chaân taïi choã haønh ñoäng nhö nhöõng ngöôøi baùo tin ñem thoâng tin töø caáp treân xuoáng caáp döôùi. ÔÛ caùc tröôøng hôïp cöïc ñoan khaùc laø caùc nhaø quaûn trò theo phong caùch 9.9, laø nhöõng ngöôøi thöïc hieän trong caùc haønh ñoäng cuûa hoï söï hieán daâng cao nhaát coù theå ñöôïc cho caû con ngöôøi laãn saûn xuaát. Hoï laø “caùc nhaø quaûn lyù ñoàng ñoäi” thöïc söï coù khaû naêng khôùp noái ñöôïc caùc nhu caàu saûn xuaát cuûa moät cô sôû vôùi nhu caàu caù nhaân. Moät phong caùch khaùc ñöôïc xaùc ñònh laø caùch quaûn lyù theo phong caùch 1.9 trong ñoù caùc nhaø quaûn lyù raát ít hoaëc khoâng quan taâm gì caû ñeán saûn xuaát maø chæ quan taâm ñeán con ngöôøi. Hoï khuyeán khích moät moâi tröôøng trong ñoù moãi ngöôøi ñeàu thoaûi maùi, thaân aùi vaø haïnh phuùc vaø khoâng ai quan taâm ñeán vieäc ñem heát coá gaéng phoái hôïp ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa cô sôû. ÔÛ tröôøng hôïp cöïc ñoan khaùc caùc nhaø quaûn lyù theo phong caùch 9.1 laø nhöõng ngöôøi chæ quan taâm ñeán vieäc trieån khai moät hoaït ñoäng coù hieäu quaû, hoï ít hoaëc khoâng quan taâm ñeán con ngöôøi vaø hoï hoaøn toaøn chuyeân quyeàn trong phong caùch laõnh ñaïo cuûa hoï. Baèng caùch söû duïng 4 phong caùch cöïc ñoan ñoù, moïi kyõ thuaät, caùch tieáp caän hay phong caùch quaûn lyù ñeàu coù theå ñaït ñöôïc vaøo moät choã naøo ñoù trong oâ baøn côø. Roõ raøng, caùc nhaø quaûn lyù theo phong caùch 5.5 quan taâm vöøa phaûi ñoái vôùi saûn xuaát vaø ñoái vôùi con ngöôøi. Hoï nhaän ñöôïc moät möùc tinh thaàn vaø saûn xuaát thích hôïp, nhöng khoâng ai noåi baät. Hoï khoâng ñaït caùc muïc tieâu quaù cao vaø coù thaùi ñoä khaù roäng löôïng ñoái vôùi con ngöôøi. Toùm laïi, löôùi quaûn trò hay oâ ban côø quaûn trò laø moät giaûi phaùp höõu ích ñeå xaùc ñònh vaø phaân loaïi caùc phong caùch quaûn trò khaùc nhau. Moät soá nhaø nghieân cöùu khaùc ñaõ cho raèng phong caùch laõnh ñaïo cuûa nhaø quaûn trò coøn caàn phaûi thích öùng vôùi caùc tình huoáng cuï theå. Hoï coi laõnh ñaïo bao goàm haøng loaït phong caùc töø phong caùch taäp trung cao vaøo thuû tröôûng ñeán kieåu taäp trung vaøo caáp döôùi. Noù thay ñoåi theo möùc quyeàn haïn maø moät nhaø laõnh ñaïo trao ñoåi cho caáp döôùi. Hoï cho raèng moät phong caùch laõnh ñaïo toát phaûi phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän tình huoáng vaø caùc caù nhaân. TOÙM LÖÔÏC Chöùc naêng laõnh ñaïo ñöôïc xem nhö moät quaù trình taùc ñoäng ñeán con ngöôøi, laøm cho hoï thöïc söï saün saøng vaø nhieät tình phaán ñaáu ñeå hoaøn thaønh nhöõng muïc tieâu cuaû doanh nghieäp. Ngöôøi laõnh ñaïo gioûi phaûi laø ngöôøi naém ñöôïc baûn chaát cuûa con ngöôøi bieát kích thích ñoäng vieân , bieát khôi ñaäy ñoäng cô thuùc ñaåy haønh ñoäng cuûa hoï. Ñeå hieåu roõ hôn veà baûn chaát vaø thaùi ñoä, haønh vi cuûa con ngöôøi Edgar H. Schein ñaõ ñöa ra 4 moâ hình khaùc nhau. Coøn Mc Gregor ñaõ ñöa ra hai heä thoáng giaû thuyeát ñöôïc goïi laø “thuyeát X” vaø “thuyeát Y”. Nhu caàu laø nguyeân nhaân cuûa haønh vi, cuûa ñoäng coû thuùc ñaåy nhöng nhu caàu cuõng laø keát quaû cuûa haønh vi. Caùc lyù thuyeát veà ñoäng cô thuùc ñaåy bao goàm: Lyù thuyeát phaân caáp nhu caàu cuûa Maslow, lyù thuyeát cuûa hai nhoùm yeáu toá cuûa Herzberg; Lyù thuyeát ñoäng cô thuùc ñaåy theo hy voïng cuûa Vroom moâ hình Porter vaø Lawler. Laõnh ñaïo laø chìa khoaù ñeå thaønh coâng trong quaûn trò. Laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân, kích thích coù quan heä maät thieát vôùi nhau. Coù ba phong caùch laõnh ñaïo cô baûn ñoù laø: Phong caùch laõnh ñaïo chyeân quyeàn Phong caùch laõnh ñaïo daân chuû Phong caùch laõnh ñaïo töï do hay “thaû cöông” Likert ñaõ ñöa ra 4 heä thoáng phong caùch quaûn trò khaùc nhau caên cöù vaøo möùc ñoä tham gia ít hay nhieàu cuûa caáp döôùi. Ñoù laø heä thoáng quaûn trò quyeát ñoaùn – aùp cheá; Heä thoáng quaûn trò quyeát ñoaùn – nhaân töø; Heä thoáng quaûn trò tham vaán; Heä thoáng quaûn trò tham gia theo nhoùm. Robert Blake vaø Jane Mouton ñaõ ñöa ra khaùi nieäm “Löôùi quaûn trò” hay ôû baøn côø quaûn lyù ñeå trình baày moät caùch coù thoâng minh veà caùc phong caùch laõnh ñaïo khaùc nhau cuûa nhaø quaûn trò, tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä quan taâm cuûa moãi con ngöôøi vaø ñoái vôùi saûn xuaát hay coâng vieäc.