Phồng bóc tách động mạch chủ

BOÙC TAÙCH ÑOÄNG MAÏCH CHUÛ PGS.TS. Ñoã Kim Queá Khoa Ngoaïi BV Thoáng nhaát. Ñònh nghóa Laø 1 thaûm hoïa ñoäng maïch chuû, do söï taùch ra cuûa lôùp aùo trong ñoäng maïch chuû. Theo Meszaros vaø coäng söï 21% caùc tröôøng hôïp boùc taùch ñoäng maïch chuû töû vong tröôùc khi nhaäp vieän. 22.7% töû vong trong 6 giôø, 50% töû vong trong 24 giôø vaø 68% töû vong trong 1 tuaàn. söï tích tuï khí trong khoang maøng phoåi. Phaân loaïi Theo thôøi gian: Caáp tính 2 tuaàn Cô cheá boùc taùch: De Bakey Stanford Phaân loaïi Dòch teã Taàn suaát:töø 2.9 – 3.5 / 100.000 daân / naêm. Tæ leä nam/nöõ laø 5/1. Boùc taùch type A thöôøng thaáy ôû ñoä tuoåi 50 – 60 Boùc taùch type B laø 60 – 70. Thöôøng xaûy ra vaøo buoåi saùng töø 6 – 10 giôø. Muøa laïnh taàn suaát boùc taùch ñoäng maïch chuû cao hôn. 70- 80 % caùc tröôøng hôïp boùc taùch ñoäng maïch chuû coù cao huyeát aùp. Dòch teã Nguyeân nhaân ôû ngöôøi treû: Van ñoäng maïch chuû 2 laù, daõn goác ñoäng maïch chuû, hoäi chöùng Turner, hoäi chöùng Noonan, hoäi chöùng Marfan, hoäi chöùng Ehrlers Danlos. 50% caùc tröôøng hôïp boùc taùch ñoäng maïch chuû caáp ôû phuï nöõ döùôi 40 tuoåi xaûy ra trong thai kyø. Giaûi phaãu beänh Vôõ lôùp noäi maïc vaø aùo giöõa cuûa ñoäng maïch chuû. Maùu len giöõa caùc lôùp cuûa ñoäng maïch vaø boùc taùch chuùng taïo neân loøng giaû ñoäng maïch. Vôùi aùp löïc doøng maùu caùc lôùp cuûa ñoäng maïch seõ tieáp tuïc boùc taùch doïc theo ñoäng maïch vaø coù theå tieáp tuïc laøm raùch lôùp noäi maïc ñoäng maïch. Giaûi phaãu beänh Vò trí khôûi phaùt: 65% caùc tröôøng hôïp choã raùch cuûa lôùp noäi maïc xaûy ra taïi ñoäng maïch chuû leân, 25% caùc tröôøng hôïp xaûy ra ôû ñoäng maïch chuû xuoáng, 10% ôû ñoäng maïch chuû buïng vaø 5 % ôû cung ñoäng maïch chuû. Lôùp noäi maïc bò raùch taïi vò trí ñoäng maïch chuû coù ñoä cheânh aùp löïc cao nhaát giöõa kyø taâm thu vaø taâm tröông, Ngoaøi ra caùc yeáu toá gaây yeáu thaønh maïch cuõng thuùc ñaåy ñoäng maïch chuû bò boùc taùch. Toån thöông töôùi maùu 31% caùc tröôøng hôïp. Trieäu chöùng laâm saøng Ñau: 93% caùc tröôøng hôïp coù ñau ngöïc, trong ñoù 85% caùc tröôøng hôïp ñau xuaát hieän ñoät ngoät. Ña soá caùc tröôøng hôïp ñau lan ra sau löng, 90% caùc tröôøng hôïp boùc taùch ñoäng maïch chuû type B coù ñau ôû vuøng giöõa 2 xöông vai. Boùc taùch ñoäng maïch chuû type A thöôøng ñau lan leân vai, coå vaø goùc haøm. Ngaát xæu 5 – 10 % caùc tröôøng hôïp, khi coù daáu hieäu naøy thöôøng beänh nhaân bò cheøn eùp tim hoaëc toån thöông ñoäng maïch thaân tay ñaàu. Trieäu chöùng laâm saøng Lieät haï chi: thöôøng gaëp trong boùc taùch ñoäng maïch chuû type B vôùi taàn suaát 2 – 10%. Huyeát aùp cao: 70% caùc tröôøng hôïp boùc taùch ñoäng chuû type B 25 – 35% caùc tröôøng hôïp type A. Maïch yeáu: 30 – 50% caùc tröôøng hôïp. 14.5% coù maát maïch tay ñaàu, 6% maát maïch caûnh T, 14.5% maát maïch döôùi ñoøn T. 13% maát maïch ñuøi. Chaån ñoaùn Chaån ñoaùn ñuùng khi nhaäp vieän 15 – 43. Chaån ñoaùn caàn döïa treân: X quang tim phoåi thaúng: 60 – 90% boùng ñoäng maïch chuû daõn lôùn. Voâi hoùa cung ñoäng maïch chuû hôn 1 cm raát coù yù nghóa. Traøn dòch maøng phoåi 87.6% (Hata vaø coäng söï.) X quang ñoäng maïch chuû coù caûn quang: Ñaây laø tieâu chuaån vaøng chaån ñoaùn boùc taùch ñoäng maïch chuû, ñoä nhaäy 86 – 88% vaø ñoä chuyeân 75 – 94%. Loøng giaû cuûa ñoäng maïch ñöôïc phaùt hieän trong 87%. Lôùp noäi maïc bò boùc taùch: 70% Vò trí raùch cuûa noäi maïc trong 56%. Chaån ñoaùn Sieâu aâm tim qua thaønh ngöïc: ñoä nhaäy cuûa sieâu aâm qua thaønh ngöïc laø 35 – 80%, vaø ñoä chuyeân laø 40 – 90%. Trong khi ñoä nhaäy cuûa sieâu aâm qua thöïc quaûn laø 98%, vaø ñoä chuyeân laø 63 – 96%. Coäng höôûng töø: ñoä nhaäy vaø ñoä chuyeân töø 95 – 100%, MRIcoù theå phaùt hieän chính xaùc vò trí raùch noäi maïc cuõng nhö caùc toån thöông cuûa ñoäng maïch. CT scan: ñoä nhaäy 83 – 95%, vaø ñoä chuyeân 87 – 100%. 90% caùc tröôøng hôïp coù loøng giaû lôùn hôn loøng thaät. Traøn dòch maøng phoåi Traøn dòch maøng phoåi xuaát tieát: Protein trong dòch cao hôn 50% protein huyeát töông. LDH trong dòch cao hôn 60% LDH huyeát thanh. LDH trong dòch cao hôn 2/3 LDH bình thöôøng. Nguyeân nhaân cuûa traøn dòch xuaát tieát thöôøng gaëp laø traøn dòch maøng phoåi do lao, ung thö, vieâm phoåi, nhieãm sieâu vi, beänh taïo keo, vieâm tuïy caáp…. Chaån ñoaùn Xöû trí Ñieàu trò noäi khoa: 1960 Palmer vaø Wheat, Baét ñaàu ngay khi nghi ngôø boùc taùch ñoäng maïch chuû. Ñieàu trò haï huyeát aùp Giaûm ñau vaø giaûm boùc taùch lan roäng. Caùc thuoác öùc cheá B duy trì maïch khoaûng 60 – 80 laàn / phuùt. Caùc thuoác Propanolol, Labetalol, Esmolol coù theå ñöôïc söû duïng. Xöû trí Ñieàu trò ngoaïi khoa: Chæ ñònh cho caùc tröôøng hôïp boùc taùch ñoäng maïch chuû type A. tæ leä töû vong do phaãu thuaät töø 10 – 25%. Caét ñoaïn ñoäng maïch thöông toån vaø thay theá vôùi oáng gheùp nhaân taïo. Töø naêm 1999 thuû thuaät ñaët oáng gheùp noäi maïch ñaõ ñöôïc aùp duïng trong ñieàu trò boùc taùch ñoäng maïch chuû type B.