Những thủ thuật “né” thuế

Những thủ thuật “né” thuế Cục Thuế TP.HCM vừa thống kê có trên 1.100 doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) khai lỗ trong năm 2009, con số này đã tăng gần gấp đôi so với năm 2007. Gần 6.000 tỉ đồng khai lỗ của số DN này đang bị cơ quan thuế nghi ngờ chuyển ra nước ngoài dưới chiêu thức “chuyển giá”, biến thành lợi nhuận cho công ty mẹ. Số DN FDI có số lỗ lũy kế vượt vốn chủ sở hữu trong ba năm gần đây liên tục tăng, nếu như năm 2007 có 141 DN thì năm 2009 đã tăng gần gấp đôi với 232 trường hợp. Số lượng DN FDI có số lỗ lũy kế vượt quá vốn chủ sở hữu Lỗ vì... quảng cáo lên sao Hỏa Bất thường trong ngành dệt may, da giày Khảo sát của Cục Thuế TP.HCM ở một số DN cùng nhóm ngành nghề giữa khu vực DN trong nước và DN FDI cho thấy lợi nhuận bình quân của các DN trong nước luôn cao hơn các DN FDI, đặc biệt là các ngành sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày. Năm 2009, TP.HCM có 235 DN FDI dệt may hoạt động thì có đến 109 DN Đứng đầu bản danh sách DN FDI liên tục lỗ là một công ty đến từ Mỹ. Bản báo cáo tài chính năm 2009 của công ty này cho thấy doanh thu từ hàng hóa dịch vụ hơn 1.752 tỉ đồng, trong đó chi phí sản xuất kinh doanh ngốn gần 1.562 tỉ đồng, tức lãi 190 tỉ đồng. Tuy nhiên, phần doanh thu được giảm trừ cho hoạt động quảng cáo, khuyến mãi, chiết khấu cho đại lý, nhà phân phối... lại lên đến 171,3 tỉ đồng. Sau khi trừ các khoản chi phí khác dẫn đến lợi nhuận thuần “âm” 72 tỉ đồng, lỗ lũy kế của DN này còn hơn 33,6 tỉ đồng. Nhưng năm 2009 là năm DN này lỗ ít nhất. Những năm trước số lỗ lên đến vài trăm tỉ đồng. Trong sáu năm gần đây, năm nào DN nước ngoài này cũng lỗ, cao nhất 250 tỉ đồng (năm 2006). Ông Nguyễn Trọng Hạnh, cục phó Cục Thuế TP.HCM, cho biết trong giải trình các nguyên nhân dẫn đến thua lỗ của DN này có nhiều điểm rất vô lý, đặc biệt DN này lợi dụng chính sách ưu đãi của VN cho giảm trừ phần chi phí cho hoạt động quảng cáo, khuyến mãi nên đã tìm mọi cách kê khai cả phần chi phí làm thương hiệu của tập đoàn mẹ. Trong đó có cả chi phí cắm cờ mang màu sắc đặc trưng của tập đoàn trên... sao Hỏa! “Chi phí quảng bá lẽ ra công ty mẹ phải chịu nhưng họ đã biến hóa cho công ty ở VN gánh bớt” - ông Hạnh giải thích. Điểm bất thường dễ nhận ra nhất là DN khai lỗ nhưng doanh số tăng không ngừng, mạng lưới kinh doanh, thị phần cũng phát triển theo chiều thẳng đứng. Cục Thuế TP.HCM cho biết đang nắm trong tay danh sách hàng trăm công ty lỗ lũy kế từ 6-10 năm. khai lỗ, trong khi chỉ có 28 DN trong nước lỗ. Tương tự với ngành da giày, số DN có vốn FDI khai lỗ chiếm hơn 53,4%, trong khi chỉ 27% DN trong nước ngành này báo lỗ. Trong danh sách này có tên của những công ty giải khát nổi tiếng, công ty sản xuất da giày, dệt may, kể cả kinh doanh siêu thị. Chỉ riêng năm 2009 có 1.358 DN kê khai lỗ, chiếm 56% số DN FDI đang hoạt động. Tình hình kê khai lỗ của DN FDI Mua cao bán thấp Ông Nguyễn Trọng Hạnh nhận xét thủ thuật chuyển giá của DN FDI là muôn hình vạn trạng. Phổ biến là việc kê giá nguyên liệu đầu vào rất cao, đồng thời tìm mọi cách khai tăng chi phí quảng cáo, khuyến mãi nhằm triệt tiêu lợi nhuận. So với các DN trong nước cùng ngành nghề có thể thấy chi phí sản xuất của DN FDI thường cao bất thường. Một ví dụ điển hình khác là một DN FDI ở quận Bình Tân ba năm liền kê khai giá bán thấp hơn giá vốn. Doanh thu xuất khẩu luôn chiếm trên 99%. Theo số liệu được Cục Thuế TP.HCM thống kê, tổng chi phí năm 2007 của công ty này là 15.328 tỉ đồng (làm tròn số), trong khi tổng doanh thu là 12.974 tỉ đồng (tròn số). Đến năm 2008 tổng chi phí vượt lên 20.961 tỉ đồng thì tổng doanh thu là 18.293 tỉ đồng. Năm 2009 tổng chi phí còn 15.434 tỉ đồng, còn tổng doanh thu là 12.780 tỉ đồng. Một cán bộ thuế lâu năm cho rằng các báo cáo quyết toán của DN này cho thấy tổng doanh thu bán hàng thấp hơn giá vốn của hàng hóa dịch vụ bán ra. Đây là nghịch lý không thể chấp nhận được! Theo ông Nguyễn Trọng Hạnh, để có thể “phù phép” lãi thành lỗ thông qua hình thức chuyển giá, các DN FDI không thể làm riêng lẻ mà hoạt động trong cùng tập đoàn hoặc liên kết thành từng nhóm. Từ đó các đơn vị này tự dàn xếp giá với nhau thông qua các giao dịch liên kết nhằm tìm kiếm thêm lợi nhuận mà không phải bỏ thêm vốn hay mở rộng sản xuất. Với phương thức sử dụng giá giao dịch nội bộ hay còn gọi là giao dịch liên kết, các tập đoàn cũng giảm đi tổng nghĩa vụ thuế trên phạm vi toàn cầu nhằm tăng lợi nhuận sau thuế. Khai quá giá trị đầu tư Những “thiên đường” trốn thuế Các DN FDI còn lợi dụng khác biệt thuế suất giữa các quốc gia để trốn thuế. Thuế suất thuế thu nhập DN hiện nay tại Việt Nam là 25%, trong khi nhiều quốc gia khác thuế suất chỉ trên Phương thức mà các DN FDI thường sử dụng để trốn thuế là khai quá giá trị đầu tư. Giá trị đầu tư một nhà máy chỉ 1 tỉ đồng nhưng họ nâng lên thành 1,5 tỉ đồng. Với suất đầu tư ban đầu cao như vậy, hoạt động của DN nước ngoài có lẽ sẽ chẳng bao giờ có lãi vì chi phí đầu tư cao thì giá thành cũng cao lên, lợi nhuận thấp xuống. Trên thực tế, vấn đề này đã được nhiều DN trong nước nghi ngờ từ cách nay hơn mười mấy năm vì những dự án của nước ngoài có chi phí đầu tư ban đầu cao bất thường. Với số vốn đầu tư ban đầu như nhau nhưng DN trong nước xây dựng được nhà máy có công suất lớn gấp 2-3 lần so với DN nước ngoài. Ngoài việc khai quá mức vốn đầu tư ban đầu, hoạt động chuyển giá còn có thể thực hiện cả trong quá trình nhập khẩu nguyên liệu và xuất thành phẩm. Cách sử dụng phổ biến là công ty mẹ ở nước ngoài bán nguyên vật liệu, thiết bị, máy móc cho công ty con với giá cao hơn giá thị trường để làm tăng chi phí. Trong khi đó, khi sản xuất ra thành phẩm, các công ty con lại bán cho những đối tác liên kết với giá thấp hơn cả giá vốn. Cá biệt có DN kê khai doanh thu chỉ bằng 50% giá vốn. Sự việc này diễn ra nhiều năm liên tục và là nguyên nhân chính dẫn đến lỗ lã. dưới 10%, thậm chí nhiều quốc gia như Andorra, British Virgin Islands... thuế suất là 0%. DN sẽ lập công ty mẹ hoặc công ty con ở các quốc gia có thuế suất thấp, công ty tại Việt Nam sẽ bán sản phẩm cho công ty tại các quốc gia này với giá bằng giá gốc để tránh nộp thuế tại Việt Nam. Sau đó bên mua sẽ bán lại cho bên thứ ba thu lãi. Do thuế thu nhập DN tại những quốc gia nơi công ty trú đóng bằng 0 hoặc ở mức rất thấp nên DN không phải đóng thuế hoặc thuế rất thấp Tiêu biểu là một “đại gia” trong ngành thuốc lá có trụ sở tại quận 1, TP.HCM. Sáu năm gần đây, tổng chi phí sản xuất kinh doanh của đơn vị này luôn cao hơn rất nhiều so với doanh thu. Năm 2007 chi phí sản xuất của DN này là 1.237 tỉ đồng nhưng doanh thu chỉ 785 tỉ đồng. Năm 2008, doanh thu từ hàng hóa dịch vụ giảm chỉ bằng hơn một nửa so với chi phí, còn năm 2009 là 60%.