Ngân hàng tín dụng - Chương 3: Các phương tiện thanh toán quốc tế thông dụng trong ngoại thương (International payment instruments)

10/16/2012 1 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Chương 3. Các phương tiện thanh toán quốc tế thông dụng trong ngoại thương (International payment instruments) TS.Trần Thị Lương Bình Bộ môn Tài chính Quốc tế Khoa Tài chính – Ngân hàng 094 803 4777 binhtranha@yahoo.com Tuesday, October 16, 2012 1 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình PAYMENT INSTRUMENTS 2 Exporter Importer Hàng hoá Séc/Kỳ phiếu Hối phiếu/Bill of exchange T/T; M/T Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Nội dung chương 3: I. Hối phiếu (bill of exchange) II. Kỳ phiếu (promissory note) III. Séc (cheque) IV. Thẻ ngân hàng (bank’s card) 3 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Tài liệu tham khảo chương 3 1. Phần II, Giáo trình TTQT, GS.NGƯT Đinh Xuân Trình,PGS,TS Đặng Thị Nhàn NXB Lao động, 2011. 2. Bộ tập quán quốc tế về L/C, ICC - 2007 3. Thị trường thương phiếu Việt Nam, GS.NGƯT Đinh Xuân Trình, TS. Đặng Thị Nhàn. 4 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình I. HỐI PHIẾU 1. Các nguồn luật điều chỉnh hối phiếu 2. Khái niệm, đặc điểm 3. Các bên liên quan trong hối phiếu 4. Phân loại hối phiếu 5. Tạo lập hối phiếu 6. Các nghiệp vụ liên quan đến hối phiếu 5 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 1. Các nguồn luật điều chỉnh hối phiếu • Luật quốc tế và khu vực • Công ước Geneva năm 1930 về Luật thống nhất về hối phiếu và kỳ phiếu (Convention Providing a Uniform Law for Bill of Exchange and Promissory Notes – ULB 1930 ) • Công ước Liên hợp quốc về Hối phiếu quốc tế và Kỳ phiếu quốc tế (United Nations Convention of International Bills of Exchange and International Promissory Notes) • Luật quốc gia • Đạo luật Hối phiếu Anh 1882 (Bill of Exchange Act – BEA 1882) • Bộ Luật Thương mại thống nhất của Mỹ năm 1962/1995 (Uniform Commercial Code – UCC 1962/1995) • Luật Việt Nam: • Luật Các công cụ chuyển nhượng Việt Nam 2005 - LCCCCN 6 10/16/2012 2 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 1. Các nguồn luật điều chỉnh hối phiếu Hệ thống luật Anh-Mỹ (Anglo-American Legal System): Anh, Mỹ, Úc, Canada, Ấn Độ, Hong Kong, Malaysia, Singapore, Philippine, Ireland Hệ thống luật Geneva (Geneva Legal System): • Các thành viên tham gia công ước Geneva 1930: Austria, Belgium, Denmark, Finland, France, Germany, Greece, Hungary, Italia, Luxembourg, Monaco, the Netherlands, Norway, Poland, Russia, Sweden, Switzerland, Brazil , Japan • Việt Nam, Mông Cổ, Thái lan, Hàn Quốc, Bulgari, Slovakia, Belarus, Ukraine 7 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Các nguyên tắc giải quyết xung đột pháp lý Công ước về điều chỉnh các xung đột pháp lý liên quan đến hối phiếu đi kèm ULB 1930 và điều 72 BEA 1882  Năng lực pháp lý của các bên tham gia hối phiếu: luật của nước người đó  Hình thức pháp lý của hối phiếu: luật nơi ký phát  Nghĩa vụ của người chấp nhận hối phiếu: luật nơi hối phiếu được thanh toán  Hiệu lực chữ ký của các bên thứ 3: luật nơi ký  Hình thức và thời hạn kháng nghị: luật của nơi kháng nghị bắt buộc phải lập  Trường hợp hối phiếu bị mất: luật nơi thanh toán 8 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 2. Khái niệm, đặc điểm hối phiếu A. Khái niệm hối phiếu Bill of Exchange Act of 1882 (BEA 1882), Mục 3, Khoản 1: “Hối phiếu là một mệnh lệnh vô điều kiện của một Người ký phát (Drawer) cho một người khác (Drawee), yêu cầu người này khi nhìn thấy phiếu, hoặc đến một ngày cụ thể nhất định, hoặc đến một ngày có thể xác định được trong tương lai, phải trả một số tiền nhất định cho một người nào đó hoặc theo lệnh của người này trả cho người khác hoặc người cầm hối phiếu” 9 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình A. Khái niệm hối phiếu Luật Các Công cụ chuyển nhượng Việt Nam 2005, Điều 4, khoản 2: “ Hối phiếu đòi nợ là giấy tờ có giá do Người ký phát lập, yêu cầu Người bị ký phát thanh toán không điều kiện một số tiền xác định khi có yêu cầu, hoặc vào một thời điểm nhất định trong tương lai cho Người thụ hưởng” 10 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình B. Đặc điểm cơ bản của hối phiếu • Tính bắt buộc trả tiền • Tính trừu tượng • Tính lưu thông 11 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Tính bắt buộc trả tiền • Hối phiếu là một mệnh lệnh đòi tiền vô điều kiện # yêu cầu trả tiền • Đảm bảo tính bắt buộc trả tiền cho người hưởng lợi: ─Đối với hối phiếu đã được người bị ký phát chấp nhận trả tiền: được thanh toán tiền ghi trên hối phiếu khi đến hạn ─Đối với hối phiếu bị từ chối thanh toán: drawer, những người ký hậu trước đó phải trả tiền cho người hưởng lợi cuối cùng •ULB 1930, Điều 9 •Luật CCCCN 2005, điều 17, 32 & 45 •BEA 1882, Mục 46 & 55 12 10/16/2012 3 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Tính trừu tượng • Trong nội dung của hối phiếu không cần thể hiện lý do, nguyên nhân phát sinh việc trả tiền • Khoản tiền trên hối phiếu là hoàn toàn độc lập và không phụ thuộc vào việc có hay không giao dịch cơ sở của hối phiếu (hợp đồng mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ) 17 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Tính trừu tượng Hệ thống luật Anh Mỹ: cho phép dẫn chiếu đến HĐ hay hoá đơn + quy định bất kỳ một bên thứ 3 nào cầm phiếu không chịu trách nhiệm về quan hệ làm phát sinh hối phiếu và quan hệ giữa các bên liên quan trước đó (người ký phát, người ký hậu) •Quy định như vậy có an toàn không? Không an toàn đối với những hối phiếu được chấp nhận và thanh toán ở ngoài nước Anh. Vậy làm thế nào? Để đảm bảo khả năng chuyển nhượng, thanh toán của hối phiếu không nên ghi bất cứ điều kiện gì. Nếu muốn ghi cần nghiên cứu kỹ trước luật của nước liên quan để không vi phạm tính hiệu lực pháp lý lưu thông hối phiếu 18 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Tính lưu thông • Hối phiếu phải được lưu thông một cách dễ dàng • Tính lưu thông của hối phiếu được đảm bảo bằng cách chuyển nhượng hối phiếu • Hình thức chuyển nhượng: • Trao tay (chuyển giao) • Ký hậu (ký chuyển nhượng) • Các hình thức khác do luật pháp quy định 19 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 3. Các bên liên quan trong hối phiếu • Người ký phát (Drawer) • Người hưởng lợi (Beneficiary) • Người cầm hối phiếu (bearer) • Người ký hậu (endorser) • Người chuyển nhượng • Người bị ký phát (Drawee) • Người trả tiền (payer) • Người chấp nhận trả tiền (accepter) • Người bảo lãnh (guarantor) Tuesday, October 16, 2012 23 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Người ký phát hối phiếu (Drawer) •Đối tượng: Expoter, người bán, người cung ứng dịch vụ •Quyền lợi: ─ Lập và ký tên vào hối phiếu ─ Ký phát hối phiếu đòi tiền Người bị ký phát hoặc bất kỳ người nào do người bị ký phát chỉ định ─ Là người hưởng lợi đầu tiên của hối phiếu ─ Được chiết khấu/thế chấp hối phiếu tại Ngân hàng ─ Chuyển nhượng quyền hưởng lợi hối phiếu •Trách nhiệm: ─ Ký phát hối phiếu đúng luật, đúng thực tế về giao dịch thương mại ─ Trong trường hợp hối phiếu bị từ chối thanh toán: hoàn trả số tiền hối phiếu cho người hưởng lợi 24 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Người bị ký phát hối phiếu (Drawee) • Đối tượng: ─ Importer, người mua hoặc một người khác được người trả tiền chỉ định, có thể là: • Người chấp nhận trả tiền • Người bảo lãnh • Ngân hàng: ngân hàng mở L/C, ngân hàng thành toán, ngân hàng nắm giữ tài khoản • Quyền lợi: ─ Chấp nhận hoặc từ chối thanh toán hối phiếu ─ Kiểm tra sự liên tục, hợp thức của dây chuyền ký hậu chuyển nhượng hối phiếu trước khi thanh toán ─ Giữ hoặc huỷ bỏ hối phiếu sau khi đã trả tiền • Trách nhiệm: ─ Trả tiền hối phiếu trả ngay khi hối phiếu được xuất trình ─ Chấp nhận thanh toán hối phiếu trả chậm khi hối phiếu được xuất trình 25 10/16/2012 4 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Người hưởng lợi hối phiếu (beneficiary) • Đối tượng: • Exporter, người bán hoặc một người khác được người bán chỉ định, có thể là: ─ Người ký phát. Phải ghi trên hối phiếu “trả cho tôi ” hoặc “trả theo lệnh của tôi” ─ Người được ghi đích danh vào hối phiếu ─ Người cầm phiếu: hối phiếu để trống (hối phiếu vô danh) ─ Ngân hàng • Quyền lợi: ─ Nhận được tiền thanh toán của hối phiếu ─ Chuyển nhượng hối phiếu cho người khác ─ Được cầm cố, thế chấp hối phiếu để vay nợ tại Ngân hàng • Trách nhiệm: ─ Xuất trình hối phiếu đúng hạn, đúng địa chỉ thanh toán ─ Thông báo kịp thời cho người trả tiền nếu hối phiếu thất lạc để ngăn chặn việc trả tiền sai đối tượng 26 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 4. Phân loại hối phiếu Căn cứ vào thời hạn trả tiền  Hối phiếu trả tiền ngay: at sight .  Hối phiếu có kỳ hạn: after days Căn cứ vào chứng từ đi kèm hối phiếu hay không  Hối phiếu trơn (Clean Bill of Exchange): việc thanh toán hối phiếu không kèm chứng từ hàng hoá  Hối phiếu kèm chứng từ (Documentary Bill of Exchange): người trả tiền phải thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán số tiền trên hối phiếu, sau đó mới được nhận các chứng từ hàng hoá. 28 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 4. Phân loại hối phiếu Căn cứ vào khả năng chuyển nhượng của hối phiếu  Hối phiếu vô danh (Blank Draft)  Hối phiếu đích danh (Nominated Draft)  Hối phiếu theo lệnh (Order Draft) Căn cứ vào chủ thể ký phát  Hối phiếu thương mại  Hối phiếu ngân hàng Căn cứ vào phương thức trả tiền áp dụng trong ngoại thương:  Hối phiếu nhờ thu (for collection)  Hối phiếu tín dụng chứng từ (for L/C) 29 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu Căn cứ tạo lập hối phiếu • Hợp đồng mua bán thương mại  Lập hối phiếu:  trả ngay  trả chậm  Xác định:  Người trả tiền  Chủ thể được ký phát  Người trả tiền  Người bị ký phát  Người hưởng lợi • Hoá đơn thương mại  số tiền của hối phiếu • Thư tín dụng  tạo lập nội dung phù hợp 30 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu Về hình thức: • Hối phiếu là một văn bản, chứng thư • Mẫu: • không quy định cụ thể • Mỗi công ty, mỗi ngân hàng tự thiết lập hình mãu hối phiếu riêng 4.1 • Số lượng:  >= 2 (ULB 1930, điều 64) Đánh số thứ tự 4.2 Có giá trị pháp lý như nhau  Bản sao (ULB 1930, điều 67,68)  Bản nối dài 4.3 31 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu • Ngôn ngữ: • Là ngôn ngữ văn viết • Luật CCCCN VN 2005, Điều 10: “phải được tạo lập bằng tiếng Việt, trừ trường hợp quan hệ công cụ chuyển nhượng có yếu tố nước ngoài thì công cụ chuyển nhượng có thể tạo lập bằng tiếng nước ngoài theo thoả thuận của các bên” • Đối với hối phiếu in sẵn theo mẫu, khi ký phát ngôn ngữ điền thêm vào phải phù hợp và thống nhất với ngôn ngữ in sẵn trên hối phiếu 35 10/16/2012 5 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu Về nội dung: (1) Tiêu đề (2) Số hiệu (3) Số tiền (4) Địa điểm ký phát (5) Ngày ký phát (6) Mệnh lệnh đòi tiền (7) Thời hạn thanh toán (8) Người thụ hưởng (9) Người bị ký phát (10) Người ký phát (11) Địa điểm thanh toán 36 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Mẫu hối phiếu trong phương thức thanh toán nhờ thu HỐI PHIẾU  Số 0918/XK Hà Nội, ngày 15/02/2009 Số tiền 100.000 USD Ngay sau khi  nhìn thấy bản thứ nhất của hối phiếu này (bản thứ hai có cùng nội dung và ngày tháng thì không trả tiền) trả theo lệnh của  Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam một số tiền là Một trăm ngàn đô la Mỹ chẵn.  Gửi: công ty Victoria  TCTY XNK Sông Đà  Hong Kong Hà Nội  (đã ký) 37 11 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Tạo lập hối phiếu - phương thức thanh toán nhờ thu BILL OF EXCHANGE  № 0918/ex Hanoi, February 15th, 2009  For 100.000 USD  At after sight  of this first of bill of exchange (second of the same tenor and date being unpaid) pay to the order of Bank for Foreign Trade of Vietnam  the sum of one hundred thousand US dollars.  To: Co. Ltd Victoria  Ex. – Im. Company Song Da  Hong Kong Hanoi  (signed) 38 11 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu – phương thức thanh toán bằng L/C BILL OF EXCHANGE  № 0918/ex Hanoi, February 15th, 2009  For 100.000 USD  At after sight  of this first of bill of exchange (second of the same tenor and date being unpaid) pay to the order of Bank for Foreign Trade of Vietnam  the sum of one hundred thousand US dollars.  Value received and charge the same to the account of Song Da Company Drawn under Delta Bank, Hong Kong by L/C №2009/181 dated January 20th, 2009 To: Delta Bank  Song Da Ex. – Im. Company  Hong Kong Hanoi  (signed) 39 11 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu Về nội dung hối phiếu: Điều 16, LCCCCN VN 2005; Điều 1, ULB 1930; Mục 3, BEA 1882 (1) Tiêu đề: Hối phiếu/ Hối phiếu đòi nợ Bill of exchange Exchange for First of exchange/Second of exchange (2) Số hối phiếu: Không yêu cầu. Trên kinh nghiệm thực tế vẫn được các công ty đánh số. 40 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu 41 (3) Số tiền ghi trên hối phiếu: • Rõ ràng, chính xác, dễ nhận biết • Ghi bằng số và bằng chữ • Quy định tiền lãi, tỷ giá và thanh toán nhiều lần Tiền lãi Tỷ giá Trả góp LCCCCN 2005 -  - ULB 1930    BEA 1882    10/16/2012 6 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Số tiền ghi trên hối phiếu • bằng số và bằng chữ: – số - góc trái phía trên hối phiếu – chữ - trong nội dung hối phiếu – (số + chữ) - khớp nhau • Điều 6 ULB 1930 • Điều 16, khoản 3 LCCCCN 2005 • BEA 1882 • Quy định tiền lãi, tỷ giá và thanh toán nhiều lần • Điều 5, 39, 41 ULB 1930 • Điều 9, LCCCN • Mục 9 BEA 42 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (4) Địa điểm ký phát: – Là căn cứ để xác định nguồn luật điều chỉnh hối phiếu – Luật các nước không quy định bắt buộc phải ghi địa điểm ký phát hối phiếu – Nếu không ghi địa điểm ký phát hối phiếu, có thể suy đoán dựa vào địa chỉ ghi bên cạnh tên Người ký phát, nếu không có  Hối phiếu vô hiệu Điều 2 ULB Điều 16, khoản 2 LCCCN 43 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (5) Ngày ký phát: Là căn cứ để xác định: • Thời điểm tạo lập hối phiếu • Ngày phát sinh quyền đòi tiền của Drawer đối với Drawee • Thời hạn trả tiền hối phiếu VD: “sau 90 ngày kể từ ngày ký phát hối phiếu”  kỳ hạn trả tiền hối phiếu được tính từ ngày ký phát đến 90 ngày sau  Thời hạn tối đa để xuất trình hối phiếu = 90 ngày 44 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (5) Ngày ký phát: • Là căn cứ để xác định tính đồng nhất của bộ chứng từ - ngày lập hối phiếu: - Không được sớm hơn ngày lập hoá đơn, ngày mở L/C - Nằm trong thời gian hiệu lực của L/C Trường hợp không ghi ngày ký phát  ULB & LCCCN: vô hiệu  BEA: vẫn có hiệu lực 45 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (6) Mệnh lệnh đòi tiền: • Vô điều kiện • Trong mệnh lệnh ghi rõ thời hạn trả tiền của hối phiếu và người thụ hưởng (7) Thời hạn thanh toán: • Trả ngay: việc trả tiền được thực hiện ngay sau khi nhìn thấy hoặc hối phiếu được xuất trình Quy định cách viết: “ngay sau khi nhìn thấy .”/at sight/on presentation/on demand Thời hạn xuất trình để thanh toán hối phiếu trả ngay: • ULB – 1 năm • LCCCN – 90 ngày • BEA - khoảng thời gian hợp lý 46 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (7) Thời hạn thanh toán: • Trả sau: • Quy định cách viết: • after X days after sight • at X days after date • at X days after B/L date, shipment date • on 15th February 2009 • Trường hợp không ghi ngày ký phát: ─ ULB & LCCCN : hối phiếu vô hiệu ─ BEA: hối phiếu có hiệu lực, có thể bổ sung true date 47 10/16/2012 7 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình (7) Thời hạn thanh toán của hối phiếu tạo lập trong PTTT L/C • điều 43.a ISBP681,2007,ICC: Thời hạn của hối phiếu phải phù hợp với các điều kiện của Thư tín dụng: “Nếu 1 hối phiếu được ký phát có thời hạn chứ không phải là trả tiền ngay khi xuất trình hoặc cũng không phải là vào 1 thời hạn nhất định kể từ ngày xuất trình, thì ngày đáo hạn của nó phải xác định được từ các số liệu của bản thân hối phiếu” VD: 48 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình (7) Thời hạn thanh toán của hối phiếu VD: Thư tín dụng yêu cầu Thời hạn của hối phiếu là 60 ngày kể từ ngày vận đơn (12/07/2007): • 60 ngày sau ngày vận đơn 12/07/2007 • 60 ngày sau ngày 12/07/2007 • 60 ngày sau ngày vận đơn và bất kỳ nơi nào trên bề mặt hối phiếu có ghi ngày vận đơn 12/07/2007 • Sau 60 ngày và trên hối phiếu có ghi cùng ngày với ngày của vận đơn hoặc • 10/09/2007 ( nghĩa là 60 ngày kể từ ngày vận đơn) 49 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình (7) Thời hạn thanh toán của hối phiếu • Lưu ý: • Các từ “sau” và “từ” được sử dụng để xác định ngày đáo hạn của hối phiếu = thời hạn bắt đầu từ ngày tiếp theo ngày của chứng từ, ngày giao hàng hoặc các sự kiện khác (VD: 10 ngày :sau” hoặc “từ” ngày 1 tháng 3 tức là ngày 11 tháng 3 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Thời hạn thanh toán • Ngày đáo hạn của hối phiếu: Nếu Ngày đáo hạn là một ngày cụ thể thì ngày đó phải phù hợp với yêu cầu của L/C • Thời hạn thanh toán Hối phiếu khi đáo hạn: • TT vào ngày đến hạn tại địa điểm theo HP • Là ngày làm việc của NH tại địa điểm TT, nếu ko trùng=> được gia hạn sang ngày làm việc tiếp theo của NH đó • Không cộng thêm ngày gia hạn, thời gian chuyển tiền vào thời hạn thanh toán của hối phiếu Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (8) Người thụ hưởng:  Chỉ người thụ hưởng hối phiếu mới được quyền ký phát hối phiếu  Là người được hưởng lợi số tiền hối phiếu  Họ tên và địa chỉ phải được ghi rõ ràng, đầy đủ  Nếu hối phiếu không ghi rõ tên người thụ hưởng: – ULB & LCCCN: vô hiệu – BEA: trả cho người cầm phiếu 52 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (9) Người bị ký phát: • Là người có nghĩa vụ trả tiền theo hối phiếu • Ghi rõ tên: ULB • Ghi rõ tên + địa chỉ: LCCCN • Trường hợp không ghi rõ tên người ký phát: – BEA: không vô hiệu nếu thể hiện một sự rõ ràng hợp lý – ULB & LCCCN: vô hiệu 53 10/16/2012 8 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5 Tạo lập hối phiếu (10) Người ký phát: • Là người lập hối phiếu và ra mệnh lệnh đòi tiền • Chữ ký: Bắt buộc – ULB & BEA: không cần đóng dấu – LCCCN: đóng dấu đối với người ký phát là đại diện tổ chức • Địa chỉ: – ULB & BEA: không quy định – LCCCN: ghi rõ họ tên, địa chỉ Yêu cầu về chữ ký: • chữ ký của người ký phát phải là chữ ký thông dụng trong giao dịch • Các dạng chữ ký dưới dạng in, photocopy, đóng dấu không phải ký tay: không có giá trị pháp lý 54 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 5. Tạo lập hối phiếu (11) Địa điểm thanh toán: • Là nơi người thụ hưởng xuất trình hối phiếu để thanh toán • Là nơi kinh doanh hoặc nơi ở của người bị ký phát hoặc là một nơi khác do người ký phát chỉ định • Trong phương thức thanh toán bằng L/C, địa điểm thanh toán? 55 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Bài tập về nhà: Tạo lập hối phiếu Ngày 28/12/2008, một HĐMBTM được ký kết như sau: • Bên bán: Global Co., Ltd Địa chỉ: Quận 1, TP HCM, Việt Nam TK №. tại NH Ngoại thương TP.HCM-VN • Bên mua: Musimi Trading Co., Ltd Địa chỉ: Tokyo, Nhật Bản TK №. tại NH Sumimoto – Tokyo JP • Trị giá hàng hoá tính theo giá CIF Tokyo là 490.000 USD • Ngày giao hàng chậm nhất: 31/01/2009 Hãy ký phát hối phiếu trong các trường hợp sau: 1.Thanh toán ngay bằng nhờ thu qua NHNT TP. HCM 2.Thanh toán bằng L/C, theo đó ngày 20/01/2009 Musimi đã mở một L/C số 2009/181 tại NH Sumimoto qua NHNT TP. HCM cho Global hưởng với số tiền không quá 500.000 USD 56 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6. Các nghiệp vụ liên quan đến hối phiếu • Chấp nhận • Chuyển nhượng • Bảo lãnh • Kháng nghị 57 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.1 Chấp nhận hối phiếu (acceptance) Khái niệm chấp nhận hối phiếu Điều 4.16 LCCCN Chấp nhận là cam kết của người bị ký phát về việc sẽ thanh toán toàn bộ hoặc một phần số tiền ghi trên hối phiếu đòi nợ khi đến hạn thanh toán bằng việc ký chấp nhận trên hối phiếu đòi nợ theo quy định của Luật này Điều 28, ULB Bằng việc chấp nhận hối phiếu, người bị ký phát cam kết thanh toán hối phiếu khi đến hạn Mục 17, BEA Chấp nhận hối phiếu là việc người bị ký phát thể hiện sự chấp thuận của anh ta với yêu cầu của người ký phát 58 Chấp nhận = cam kết trả tiền Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.1 Chấp nhận hối phiếu (acceptance) Có bắt buộc chấp nhận hối phiếu không? • Không bắt buộc, trừ các trường hợp: • Trên hối phiếu ghi rõ cần được ký chấp nhận • Hối phiếu có thời hạn thanh toán tính từ ngày được ký chấp nhận • Hối phiếu được thanh toán vào một thời điểm cố định sau khi xuất trình • Địa điểm thanh toán # địa chỉ của người bị ký phát Hối phiếu trả chậm nên xuất trình để ký chấp nhận trước khi đến hạn thanh toán 59 10/16/2012 9 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.1 Chấp nhận hối phiếu (acceptance) Thể hiện chấp nhận hối phiếu ntn? • Ký chấp nhận: • Ghi lên mặt trước của hối phiếu từ “đã chấp nhận” /”accepted”,”agreed” + ngày chấp nhận + chữ ký • LCCCN: bắt buộc đủ • ULB & BEA: có thể chỉ cần ký tên • Trường hợp không ghi ngày ký chấp nhận: • LCCCN: vô hiệu • ULB: vô hiệu, nếu hối phiếu có yêu cầu về một khoảng thời gian nhất định để thanh toán hoặc xuất trình • BEA: người nắm giữ có thể tự bổ sung ngày ký chấp nhận thực tế 60 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.1 Chấp nhận hối phiếu (acceptance) Thể hiện chấp nhận hối phiếu ntn? • Bằng văn thư riêng biệt: Luật Anh, Mỹ • Tạo lập một văn bản riêng với nội dung thể hiện đồng ý chấp nhận thanh toán, ghi ngày tháng, ký tên => có thể ký chấp nhận thanh toán cho nhiều hối phiếu khác nhau Ưu điểm: • tiện lợi đối với loại hợp đồng giao hàng nhiều lần • đảm bảo bí mật tài chính Nhược điểm: • cồng kềnh, dễ thất lạc, lưu thông phức tạp • dễ bị sửa đổi • Chú ý: trong phương thức thanh toán bằng L/C việc chấp nhận thanh toán do ngân hàng mở L/C thực hiện bằng việc gửi 1 bức điện chấp nhận (MT 799) 61 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.1 Chấp nhận hối phiếu (acceptance) Tính chất chấp nhận hối phiếu • Vô điều kiện • Có thể chấp nhận trả tiền từng phần: cần ghi rõ số tiền chấp nhận • Chấp nhận có bổ sung điều kiện • ULB: chỉ có thể bổ sung địa điểm thanh toán, nếu khác = từ chối • LCCCN: bổ sung = từ chối • BEA: – Chấp nhận toàn bộ: chấp nhận vô điều kiện mệnh lệnh của người ký phát – Chấp nhận hạn chế: giới hạn thời gian, địa điểm thanh toán 62 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.1 Chấp nhận hối phiếu (acceptance) Chấp nhận hối phiếu trong thời hạn nào? • Thời hạn xuất trình để yêu cầu chấp nhận: • hối phiếu trả chậm: • Trong thời hạn quy định nếu hối phiếu yêu cầu thời gian xuất trình chấp nhận • ULB & LCCCN: 1 năm (nếu thời hạn thanh toán hối phiếu vào 1 thời điểm nhất định sau khi xuất trình) • BEA: thời gian hợp lý • hối phiếu quá hạn thanh toán: • ULB & LCCCN: vô hiệu • BEA: cho phép chấp nhận trong trường hợp quá hạn thanh toán, sau khi bị từ chối thanh toán trước đó, trước khi người ký phát ký • hối phiếu trả ngay: không quy định • Thời hạn trả lời yêu cầu chấp nhận sau khi xuất trình yêu cầu: • ULB & BEA : không quy định • LCCCN: 2 gày làm việc sau đó 63 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.2 Chuyển nhượng hối phiếu Định nghĩa Mục 31, BEA: một hối phiếu được chuyển nhượng khi được chuyển từ người này qua người khác theo cách mà sau đó người được chuyển nhượng trở thành người hưởng lợi của hối phiếu Điều 4.13, LCCCN: chuyển nhượng là việc người thụ hưởng chuyển giao quyền sở hữu CCCN cho người nhận chuyển nhượng theo các hình thức chuyển nhượng quy định tại Luật này ULB: không nêu định nghĩa 64 Chuyển nhượng là chuyển quyền sở hữu (quyền thụ hưởng) hối phiếu Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.2 Chuyển nhượng hối phiếu Điều kiện chuyển nhượng • Hối phiếu để trống hối phiếu trả tiền cho người cầm phiếu • Hối phiếu trả theo lệnh • Trên hối phiếu không ghi các cụm từ “không được chuyển nhượng”, “cấm chuyển nhượng”, “ không trả theo lệnh” Hình thức chuyển nhượng • Chuyển giao: áp dụng cho hối phiếu để trống, hối phiếu trả cho người cầm phiếu • Ký hậu: cho các hối phiếu có thể chuyển nhượng được 65 10/16/2012 10 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Ký hậu chuyển nhượng quyền hối phiếu Ý nghĩa • Là bằng chứng thừa nhận sự chuyển quyền hưởng lợi hối phiếu cho người khác • LCCCN: Là bằng chứng thể hiện cam kết trả tiền hối phiếu của người ký hậu đối với người thụ hưởng kế tiếp (người được ký hậu) trong trường hợp hối phiếu bị từ chối thanh toán: • ULB & BEA: không quy định trách nhiệm của người ký hậu là bắt buộc trả tiền hối phiếu cho người được chuyển nhượng 66 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Ký hậu chuyển nhượng hối phiếu Thể hiện ký hậu như thế nào? • Do chính người thụ hưởng viết, ký tên • Ký trên mặt sau của hối phiếu • ULB & BEA: Ký trên một tờ giấy đính kèm (bản nối dài) Tính chất ký hậu • Vô điều kiện • Không chấp nhận ký hậu từng phần 67 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Các loại ký hậu chuyển nhượng • Ký hậu để trắng (blank endorsement) - Ký hậu không đề tên người thụ hưởng kế tiếp • Người ký hậu ký tên • “Pay to ”, signed • “Pay to the order of any”, signed Có những ưu điểm/nhược điểm gì? 68 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Các loại ký hậu chuyển nhượng • Ký hậu theo lệnh (to order endorsement) • Pay to the order of Mr. A. Signed • Pay to the order of Company B. Signed Đặc điểm: • Tạo điều kiện để hối phiếu được chuyển nhượng liên tục => lưu thông rộng rãi • Phải thực hiện ký hậu trước thời hạn thanh toán của hối phiếu 69 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Các loại ký hậu chuyển nhượng • Ký hậu đích danh, hạn chế (Nominated or restrictive endorsement) • Ký hậu chỉ rõ tên người thụ hưởng kế tiếp. Người thụ hưởng kế tiếp không được ký hậu cho người khác nữa • “Pay to Mr.A only.” Signed • “Pay to Mr.A, not to order.” Signed 70 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình Các loại ký hậu chuyển nhượng • Ký hậu miễn truy đòi (without recourse) • Người ký hậu ghi thêm “miễn truy đòi lại tiền” • “Pay to the order of Company B, without recourse.” Signed A • “Pay to the order of Company C, without recourse.” Signed B • . Người ký phát hối phiếu có quyền ký hậu miễn truy đòi không? Tại sao? Theo LCCCN tại VN có được ký phát hối phiếu miễn truy đòi không? Tại sao? 71 10/16/2012 11 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.3 Bảo lãnh hối phiếu (aval, guarantee) Khái niệm: Là sự cam kết của người thứ ba sẽ trả tiền cho người hưởng lợi hối khi phiếu đến hạn thanh toán. Điều 24, LCCCN => Bảo lãnh trả tiền toàn bộ hoặc một phần hối phiếu • Người bảo lãnh • Nghĩa vụ: • Quyền lợi: • Người được bảo lãnh: là người có nghĩa vụ thanh toán • Người thụ hưởng: là người hưởng lợi số tiền hối phiếu 72 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.3 Bảo lãnh hối phiếu (aval, guarantee) Hình thức thể hiện bảo lãnh • Ghi nội dung bảo lãnh (guaranted, aval , tên người được bảo lãnh) + ký tên lên trên hối phiếu • ULB: cho phép bảo lãnh bằng văn thư riêng biệt đính kèm Bảo lãnh mật Dưới dạng văn thư bảo lãnh, thư bảo lãnh, thư tín dụng 73 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.3 Bảo lãnh hối phiếu (aval, guarantee) Tính chất của bảo lãnh • Bảo lãnh có thể một phần hoặc toàn bộ số tiền của hối phiếu • Là một cam kết độc lập, không phụ thuộc vào các quan hệ khác liên quan đến hối phiếu • Là một cam kết không huỷ ngang trong suốt thời gian bảo lãnh có hiệu lực 74 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Truy đòi Trường hợp phát sinh quyền truy đòi Quyền truy đòi: Điều 43, ULB • Phát sinh vào thời gian đáo hạn của hối phiếu trong trường hợp bị từ chối thanh toán • Phát sinh trước thời gian đáo hạn của hối phiếu trong trường hợp: • Hối phiếu bị từ chối chấp nhận toàn bộ hoặc 1 phần • Người bị ký phát phá sản hoặc bị ngừng thanh toán (tài khoản bị phong toả) • Hối phiếu bị từ chối chấp nhận + người ký phát phá sản 75 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Truy đòi Điều kiện bảo lưu quyền truy đòi Người thụ hưởng: 1. Lập thông báo về việc bị từ chối 2. Hoặc lập một kháng nghị 3. Gửi đến các bên liên quan 76 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Kháng nghị (protest), truy đòi Khái niệm BEA, Mục 51, khoản 7 Một kháng nghị phải bao gồm bản sao hối phiếu và được ký bởi một công chứng viên (notary) và phải ghi rõ: • Người yêu cầu lập kháng nghị • Nơi và ngày tạo lập kháng nghị • Nguyên nhân hay lý do lập kháng nghị • Mệnh lệnh đã đưa ra và câu trả lời với mệnh lệnh đó (nếu có) hoặc thực tế là người bị ký phát hay người chấp nhận hối phiếu không thể tìm thấy 77 10/16/2012 12 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Kháng nghị (protest), truy đòi ULB, điều 44 quy định: • Việc hối phiếu bị từ chối chấp nhận hoặc từ chối thanh toán phải được chứng minh bằng một sự chứng thực (authenticate act) = kháng nghị • Kháng nghị phải do cơ quan có thẩm quyền lập (không phải do ngươì thụ hưởng tự lập) LCCCN: không quy định về kháng nghị, có quy định về thông báo truy đòi 78 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Kháng nghị (protest), truy đòi Thời hạn lập kháng nghị • Đối với kháng nghị về việc hối phiếu bị từ chối chấp nhận: • Lập trong thời hạn xuất trình hối phiếu để chấp nhận • Vào ngày kế tiếp ngày cuối cùng của thời hạn quy định xuất trình để chấp nhận đối với trường hợp hối phiếu bị từ chối lần 1 nhưng được yêu cầu xuất trình lần 2. • Đối với kháng nghị về việc hối phiếu bị từ chối thanh toán: • Hối phiếu trả chậm: 1 hoặc 2 ngày sau ngày đáo hạn hối phiếu • Hối phiếu trả ngay: tương tự quy định đối với hối phiếu bị từ chối chấp nhận 79 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Kháng nghị (protest), truy đòi Địa điểm lập kháng nghị BEA, Mục 51: • Tại địa điểm mà hối phiếu bị từ chối • Trường hợp hối phiếu được xuất trình thông qua bưu điện và bị từ chối thông qua bưu điện: lập kháng nghị tại địa điểm hối phiếu bị trả lại • Đối với hối phiếu có địa điểm thanh toán khác với địa chỉ người bị ký phát: lập kháng nghị tại địa điểm thanh toán ULB: không quy định về địa điểm lập kháng nghị 80 Faculty of Banking and Finance FTU Created by Lương Bình 6.4 Thông báo về việc bị từ chối chấp nhận hoặc từ chối thanh toán (notice of dishonour) Hình thức thể hiện thông báo •Bằng văn bản: LCCCN, ULB, BEA •Liên hệ cá nhân: BEA, ULB •Gửi trả lại hối phiếu: ULB 81