Mối quan hệ giữa chỗ dựa xã hội và cách ứng phó với stress của sinh viên Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế

Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế ISSN 1859-1612, Số 01(13)/2010: tr. 93-100 MỐI QUAN HỆ GIỮA CHỖ DỰA XÃ HỘI VÀ CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC - ĐẠI HỌC HUẾ NGUYỄN PHƯỚC CÁT TƯỜNG - ĐINH THỊ HỒNG VÂN Trường Đại học Sư phạm - Đại học Huế Tóm tắt: Chất lượng và hiệu quả của chỗ dựa xã hội trong quá trình hỗ trợ cá nhân ứng phó với stress vẫn đang là một vấn đề gây nhiều tranh cãi trong giới học thuật. Nghiên cứu này nhằm tiếp tục xác định chất lượng và tính hiệu quả của chỗ dựa xã hội trong mối tương quan với các cách ứng phó với stress. Kết quả khảo sát cho thấy chỗ dựa xã hội có mối tương quan thuận với các cách ứng phó hiệu quả như “giải quyết vấn đề”, “tìm kiếm chỗ dựa xã hội” và “cấu trúc lại nhận thức”. Tuy nhiên, nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng những sinh viên có nhiều chỗ dựa xã hội vẫn sử dụng các cách ứng phó kém hiệu quả với stress. Vì thế, tìm đến các chỗ dựa xã hội đáng tin cậy, giàu kinh nghiệm, có chuyên môn cao như các nhà tham vấn tâm lý, các nhà trị liệu là một việc làm hết sức cần thiết đối với sinh viên khi đối mặt với stress. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Không ầm ĩ nhưng ngấm ngầm, đại dịch stress đang tấn công mạnh mẽ giới học sinh và sinh viên. Ở Mỹ, cứ 10 sinh viên thì có một sinh viên bị trầm cảm do stress mãn tính (APA, 2008); ở Thụy Sỹ, 12,9% sinh viên bị stress nặng và 2,7% sinh viên đã thực hiện ý định tự tử (dẫn theo Edwards, 2007); tại Việt Nam, trong 4000 người “có biểu hiện không bình thường” đến khám bệnh tại bệnh viện Tâm thần Trung ương thì có đến 30% là học sinh, sinh viên (dẫn theo Nguyễn Hồi Loan, 2009). Theo nhiều nhà tâm lý học và xã hội học trên thế giới, những rối loạn về sức khoẻ tinh thần của học sinh và sinh viên sẽ được hạn chế nếu họ có chỗ dựa xã hội vững chắc. Bên cạnh đó, các nghiên cứu đều khẳng định những cá nhân có chỗ dựa xã hội tốt thường sử dụng các cách ứng phó hiệu quả hơn với stress. Tuy vậy, nhiều tác giả tranh luận rằng hiệu quả của chỗ dựa xã hội trong quá trình hỗ trợ cá nhân ứng phó với stress không nằm ở số lượng mà nằm ở chất lượng; nghĩa là, không phải có nhiều chỗ dựa xã hội là tốt mà quan trọng là những chỗ dựa thân thiết, tin tưởng, giàu kinh nghiệm, đặc biệt là những hỗ trợ từ các dịch vụ sức khỏe tinh thần hoặc các nhà tham vấn thực thụ (Taylor, 1998). Mặt khác, nhiều tác giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lực huy động nguồn lực xã hội của các cá nhân. Dù có nguồn lực vững chắc nhưng các cá nhân không huy động được hoặc không biến các nguồn lực hỗ trợ bên ngoài thành nội lực ứng phó của bản thân thì chỗ dựa xã hội cũng không thực sự phát huy được sức mạnh vốn có của nó (Mosher, Prelow, Chen và Yackel, 2006). Như vậy, có thể thấy việc xác định và phát huy chất lượng, tính hiệu quả của chỗ dựa xã hội trong mối tương quan với các chiến lược ứng phó luôn có ý nghĩa lý luận và thực tiễn cao. Đặc biệt ở Việt Nam, tuy hiện nay có khá nhiều nghiên cứu về stress của sinh viên nhưng ứng phó với stress và mối quan hệ của nó với chỗ dựa xã hội chưa được nhiều tác giả chú trọng. Trên bình diện đó, nghiên cứu này nhằm cung cấp một cái nhìn NGUYỄN PHƯỚC CÁT TƯỜNG - ĐINH THỊ HỒNG VÂN 94 tổng quan về mối quan hệ giữa cách ứng phó với stress của sinh viên trường Đại học Y Dược - Đại học Huế (ĐHYD - ĐHH) và chỗ dựa xã hội; trên cơ sở đó, nâng cao nhận thức cho sinh viên, gia đình và xã hội về vai trò to lớn của chỗ dựa xã hội trong việc kiểm soát stress. 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Trắc nghiệm là phương pháp chủ yếu được sử dụng trong nghiên cứu này, với hai thang đo sau: a. Thang đo hỗ trợ xã hội (Multidimensional Scale of Perceived Social Support, MSSS) của Zimet, Dahlem, Zimet, và Farley (1988). Thang đo này được thiết kế để đánh giá chỗ dựa xã hội theo nhận định của từng cá nhân. Tổng điểm càng cao chứng tỏ hỗ trợ xã hội càng nhiều, càng vững chắc và ngược lại. Độ tin cậy tổng thể của thang đo khá cao, với chỉ số Cronbach alpha là 0,88. b. Bảng kiểm cách ứng phó với stress (Coping Strategies Inventory, CSI) của Garcia và các đồng sự (2006). Phiên bản sử dụng có thể được xem là bảng rút gọn của Tobin, Halroyd và Reynolds (1984), gồm có 40 câu để đánh giá các cách ứng phó đối với các sự kiện căng thẳng trong một tháng qua theo 8 loại cơ bản: giải quyết vấn đề, cấu trúc lại nhận thức, bộc lộ cảm xúc, tìm kiếm chỗ dựa xã hội, lảng tránh vấn đề, mơ tưởng, đổ lỗi cho bản thân và cô lập bản thân. Với chỉ số Cronbach alpha từ 0,63 đến 0,89, phiên bản CSI của Garcia và các đồng sự (2006) là thang đo có đủ độ tin cậy để đo các cách ứng phó của con người trước các sự kiện căng thẳng. Hai thang đo này được chúng tôi khảo sát trên 305 sinh viên trường Đại học Y Dược – Đại học Huế (ĐHYD - ĐHH). Kết quả khảo sát được phân tích bằng phần mềm SPSS 15.0. Chỉ số Cronbach alpha của thang đo MSSS trong nghiên cứu này là 0,90 và của bảng kiểm CIS là 0,88. Điều này cho thấy bộ công cụ sử dụng trong nghiên cứu của chúng tôi đều có độ tin cậy cao, đảm bảo sự chính xác của các kết quả thu được. 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Chỗ dựa xã hội: Chỗ dựa xã hội được định nghĩa là sự hỗ trợ ứng phó hay là sự trao đổi nguồn lực giữa người cung cấp và người nhận nhằm làm tăng tình trạng sức khỏe tinh thần của người nhận (Zimet và các cộng sự, 1989). Mỗi cá nhân có thể nhận từ chỗ dựa xã hội những hỗ trợ về mặt vật chất (như cung cấp đồ dùng), thông tin (như cho lời khuyên) và cảm xúc (như tạo nên sự an toàn tâm lý, che chở). Kết quả từ Bảng 1 cho thấy sinh viên trường ĐHYD - ĐHH có chỗ dựa xã hội tương đối vững chắc. Điểm số này tương đương với điểm số của sinh viên Y Khoa trường Seth G.S. Medical College tại Mumbai, Ấn Độ (Supe, 2008) và khá cao so với điểm số của sinh viên tại các nước Phương Tây (Edwards, 2007). Có thể nhận thấy rằng với nền văn hóa có tính cộng đồng và cố kết cá nhân cao, sự gắn bó, liên hệ giữa các thành viên trong xã hội ở các nước phương Đông thường bền chặt và ổn định hơn nên chỗ dựa xã hội của sinh viên Á Đông, trong đó có sinh viên Việt Nam, thường vững chắc và đa dạng hơn. Bảng 1. Các chỗ dựa xã hội MỐI QUAN HỆ GIỮA CHỖ DỰA XÃ HỘI VÀ CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS 95 Các chỗ dựa xã hội Điểm trung bình Độ lệch chuẩn Bạn bè 10,4 3,34 Gia đình 11,7 3,11 Người đặc biệt 10,9 3,87 Chung 33,0 8,66 Đặc trưng văn hóa Á Đông cũng được thể hiện khá rõ nét trong nghiên cứu này khi chỗ dựa gia đình của các sinh viên ĐHYD - ĐHH chiếm điểm số cao hơn các chỗ dựa xã hội khác. Trong khi đó, các nghiên cứu ở Phương Tây hầu hết đều cho thấy sinh viên thường nhận nhiều hỗ trợ từ bạn bè và những người đặc biệt khác hơn là từ gia đình (Edwards, 2007). Khác với văn hóa Tây Âu, ở Việt Nam, dù con cái đã đến tuổi trưởng thành thì gia đình vẫn luôn là tấm bình phong che chắn cho con cái, hỗ trợ con cái từ vật chất đến tinh thần. Hỗ trợ gia đình dường như bao giờ cũng được xem là hỗ trợ chính yếu mà cá nhân nương tựa vào khi gặp khó khăn nào trong cuộc sống. Ngoài hỗ trợ từ gia đình, kết quả nghiên cứu còn cho thấy sinh viên trường ĐHYD - ĐHH nhận nhiều hỗ trợ từ bạn bè và những người đặc biệt khác. Đây thực sự là một điểm tựa vững vàng cho sinh viên khi đối mặt với các tác nhân gây stress trong đời sống. 3.2. Các cách ứng phó với stress “Ứng phó là những nỗ lực không ngừng nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của cá nhân để giải quyết các yêu cầu cụ thể, tồn tại bên trong cá nhân và trong môi trường mà cá nhân nhận định chúng có tính đe doạ, thách thức hoặc vượt quá nguồn lực của họ” (Lazarus, 1999, tr. 156). Cho đến nay, chưa có một bảng phân loại chung cho các cách ứng phó mà hầu hết chúng được xác định bởi các nhà nghiên cứu khác nhau tuỳ theo đối tượng và mục đích nghiên cứu của họ (Phan Thị Mai Hương, 2007). Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng cách phân loại của Tobin và các đồng sự (1988) như đã trình bày ở trên. Bảng 2: Các cách ứng phó với stress Các cách ứng phó Điểm trung bình Độ lệch chuẩn Giải quyết vấn đề 2,6 0,69 Cấu trúc lại nhận thức 2,5 0,73 Bộc lộ cảm xúc 2,1 0,62 Tìm kiếm chỗ dựa xã hội 2,1 0,79 Lảng tránh vấn đề 1,9 0,68 Mơ tưởng 2,3 0,84 Đổ lỗi cho bản thân 2,0 0,83 Cô lập bản thân 1,9 0,75 Kết quả khảo sát thực trạng chỉ ra rằng sinh viên trường ĐHYD - ĐHH sử dụng loại ứng phó “Giải quyết vấn đề” và “Cấu trúc lại nhận thức” với mức độ khá cao. Kết quả này phản ánh tính tích cực của sinh viên trường ĐHYD - ĐHH khi ứng phó với stress bởi giải quyết vấn đề và cấu trúc lại nhận thức đều được xem là các ứng phó thuộc nhóm ứng phó tập trung vào vấn đề (problem-focused engagement) - nhóm được xem là NGUYỄN PHƯỚC CÁT TƯỜNG - ĐINH THỊ HỒNG VÂN 96 mang lại nhiều hiệu quả, làm giảm mức độ stress triệt để nhất (Tobin và các cộng sự, 1988). Cả hai loại ứng phó này đều cho thấy sự tích cực, chủ động của cá nhân khi đối mặt với các tình huống gây căng thẳng, thông qua những nỗ lực nhằm loại bỏ tác nhân gây căng thẳng hoặc nhìn nhận chúng dưới góc độ tích cực hơn bằng cách tìm kiếm những ý nghĩa tốt đẹp ngay trong các tác nhân gây stress. Tiếp theo hai nhóm ứng phó trên, “Bộc lộ cảm xúc” và “Tìm kiếm hỗ trợ xã hội” cũng là những kiểu ứng phó được sinh viên trường ĐHYD - ĐHH sử dụng với tần suất tương đối cao. Theo quan điểm của Tobin và các cộng sự (1988), bộc lộ cảm xúc và tìm kiếm hỗ trợ xã hội thuộc nhóm ứng phó tập trung vào cảm xúc. Nhìn chung, việc thể hiện cảm xúc là phương cách tương đối hiệu quả để ứng phó với stress, song thể hiện cảm xúc quá mức như nóng giận, bực tức có thể dẫn đến sự mất cân bằng tâm lý của con người (Phan Thị Mai Hương, 2007). Bên cạnh đó, theo các nhà nghiên cứu, tìm kiếm hỗ trợ xã hội thường được xem là kiểu ứng phó tích cực bởi nó có thể làm giảm mức độ stress khi con người có nơi tin cậy để bộc lộ, chia sẻ cảm xúc, lắng nghe những lời khuyên để tìm cách giải quyết vấn đề theo hướng tính cực. Kết quả khảo sát thực trạng cũng chỉ ra rằng bên cạnh những cách ứng phó tích cực, sinh viên trường ĐHYD - ĐHH còn sử dụng các cách ứng phó thuộc nhóm lảng tránh với tần suất cần được cảnh báo, trong đó, hai kiểu ứng phó “Lảng tránh vấn đề” và “Mơ tưởng” được sử dụng với tần suất khá cao, đặc biệt là kiểu ứng phó mơ tưởng ( X =2,27). Lảng tránh vấn đề cùng với sự mơ tưởng làm tăng tinh thần “lạc quan tếu”, khiến sinh viên không tập trung giải quyết triệt để vấn đề mà chỉ hy vọng những điều kỳ diệu có thể xảy ra. Hành vi lảng tránh và trốn chạy thường được xem là kém hiệu quả nhất khi ứng phó với stress và hạ thấp khả năng ứng phó của cá nhân mặc dù nó có thể giúp giảm nhẹ tạm thời mức độ stress (Tobin và các cộng sự, 1988). Những cách ứng phó kém hiệu quả khác như “Đổ lỗi cho bản thân”, “Cô lập bản thân” ít được sinh viên sử dụng hơn nhưng vẫn cần được cảnh báo. Khác với việc chấp nhận thực tế và nhận trách nhiệm một cách tích cực, việc tự dày vò bản thân, tránh tiếp xúc với người khác khiến sinh viên dồn nén cảm xúc vào bên trong, không dám đối mặt với thực tế, từ đó tình trạng stress càng trầm trọng và dễ dẫn đến trầm cảm (Tobin và các cộng sự, 1988). Như vậy, nghiên cứu thực trạng cho thấy sinh viên trường ĐHYD - ĐHH sử dụng khá đa dạng và phong phú các loại ứng phó hiệu quả và không hiệu quả. Tuy các nhóm ứng phó hiệu quả được sử dụng với tần suất khá cao nhưng sự xuất hiện của các nhóm ứng phó không hiệu quả khiến sức mạnh của nhóm ứng phó hiệu quả bị giảm thiểu. Đúng như nhận xét của Barbara, Barba, Kahloon, Kazmi, Khalid, Nawaz, Khan và Khan (2004, tr. 348) “sinh viên Y khoa nói riêng và sinh viên nói chung thường tự thử nghiệm với đủ loại ứng phó một cách may rủi, vừa có lợi, vừa có hại khiến cho trạng thái căng thẳng dường như càng thêm phức tạp”. Có thể nói sinh viên cần phải nhận thức tác hại của các nhóm ứng phó không hiệu quả và tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp của các nhà tham vấn để sớm loại bỏ các kiểu ứng phó ấy. MỐI QUAN HỆ GIỮA CHỖ DỰA XÃ HỘI VÀ CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS 97 3.3. Mối quan hệ giữa chỗ dựa xã hội và các cách ứng phó Nhằm đánh giá hiệu quả và chất lượng của chỗ dựa xã hội, chúng tôi tiến hành phân tích mối quan hệ giữa chỗ dựa xã hội và các kiểu ứng phó. Kết quả hiển thị ở Bảng 3 cho thấy, nhìn chung, chỗ dựa xã hội có hệ số tương quan thuận với các cách ứng phó hiệu quả như “Giải quyết vấn đề”, “Cấu trúc lại nhận thức” và “Tìm kiếm hỗ trợ xã hội”. Trong đó, chỗ dựa xã hội tương quan mạnh nhất với cách ứng phó tìm kiếm chỗ dựa xã hội (r = 0,348; p<0,01). Điều này có nghĩa là khi chỗ dựa xã hội càng cao thì sự tìm kiếm hỗ trợ xã hội càng lớn và ngược lại. Như vậy, có thể kết luận rằng những sinh viên có chỗ dựa xã hội vững chắc thường tìm đến các nguồn hỗ trợ xã hội khi gặp stress trong cuộc sống. Quan trọng hơn, kết quả này còn cho thấy khả năng huy động, tận dụng nguồn lực xã hội khi gặp các sự kiện gây stress của sinh viên là khá cao. Điều này đặc biệt có ý nghĩa to lớn bởi dù có sẵn nguồn lực bên mình nhưng nếu không biết cách huy động thì cũng không mang lại lợi ích gì. Bảng 3. Hệ số tương quan giữa chỗ dựa xã hội và các cách ứng phó Các chỗ dựa xã hội Giải quyết vấn đề Cấu trúc lại nhận thức Bộc lộ cảm xúc Tìm kiếm hỗ trợ xã hội Đỗ lỗi cho bản thân Mơ tưởng Lảng tránh Cô lập bản thân Gia đình 0,15* 0,21* 0,79 0,18** 0,14 0,12* 0,71 0,59 Bạn bè 0,46 0,12* 0,11 0,37** -0,05 0,11 0,79 -0,18* Người đặc biệt 0,11* 0,12* 0,11 0,31** 0,13 0,13* 0,88 -0,95 Chung 0,14* 0,19* 0,12* 0,35** - 0,07 0,16* 0,11 -0,14* Chú thích:      *: Tương quan nhị biến có ý nghĩa ở mức 0,05 **: Tương quan nhị biến có ý nghĩa ở mức 0,01 Tương tự với nghiên cứu của Firth (1989), Barbara và các cộng sự (2004), kết quả khảo sát chỉ ra rằng chỗ dựa bạn bè và những người đặc biệt khác như thầy cô, người yêu có quan hệ chặt chẽ với việc sử dụng cách ứng phó “Tìm kiếm hỗ trợ xã hội” hơn là chỗ dựa gia đình. Chúng ta có thể lý giải điều này như sau: ở lứa tuổi thanh niên, sinh viên chịu ảnh hưởng lớn từ bạn bè và người yêu. Sự chia sẻ, tâm tình và học hỏi giữa những người đồng trang lứa thường thuận lợi hơn bởi họ có chung các đặc điểm tâm lý và cùng đối mặt với các khó khăn giống nhau. Hơn nữa, tác nhân chủ yếu gây stress cho sinh viên nói chung và sinh viên Y Khoa nói riêng là những sự kiện liên quan đến việc học, vì thế sinh viên thường tìm kiếm sự hỗ trợ của bạn bè và thầy cô nhiều hơn là gia đình (Firth, 1989). Kết quả ở Bảng 3 chỉ ra rằng chỗ dựa xã hội và các nhân tố gia đình, bạn bè và những người đặc biệt khác đều tương quan thuận với cách ứng phó “Cấu trúc lại nhận thức”. Hệ số tương quan chung (r = 0,19; p<0,05) cho phép chúng ta kết luận rằng những sinh viên có chỗ dựa xã hội tốt và vững vàng dễ có khả năng lý giải sự kiện gây căng thẳng theo hướng tích cực hơn. Điều này cho thấy sự sẻ chia, tâm sự, học hỏi và lắng nghe lời khuyên của những người khác, đặc biệt là những người thân trong gia đình, đã giúp sinh viên nhìn nhận vấn đề một cách lạc quan hơn, biết đón nhận khó khăn và chấp nhận thực tế. Như vậy, một lần nữa vai trò của chỗ dựa xã hội được khẳng định trong việc hỗ trợ cá nhân đương đầu với stress. NGUYỄN PHƯỚC CÁT TƯỜNG - ĐINH THỊ HỒNG VÂN 98 Không chỉ giúp sinh viên nhìn nhận vấn đề theo hướng tích cực mà chỗ dựa xã hội còn hỗ trợ các phương tiện vật chất và tinh thần cần thiết để sinh viên giải quyết vấn đề. Hệ số tương quan chung (r = 0,14, p<0,05) cho thấy rằng những sinh viên có chỗ dựa xã hội tốt khi gặp khó khăn có thể sử dụng loại ứng phó “Giải quyết vấn đề” nhiều hơn. Kết quả này về cơ bản giống các nghiên cứu của Firth (1989), Barbara và các cộng sự (2004). Chỗ dựa xã hội, có thể nói, đã giúp sinh viên nâng cao nội lực ứng phó của bản thân, trở nên bản lĩnh hơn để trực tiếp đương đầu, loại bỏ các tác nhân gây stress. Đây có lẽ mới là sức mạnh cao nhất của chỗ dựa xã hội. Tuy nhiên, trong nghiên cứu này, chúng tôi không tìm thấy mối tương quan thuận giữa chỗ dựa bạn bè và loại ứng phó giải quyết vấn đề. Điều này có thể cho thấy những sinh viên có chỗ dựa bạn bè vững chắc vẫn không sử dụng cách ứng phó này nhiều hơn các sinh viên khác. Vai trò của bạn bè vẫn chỉ dừng lại ở việc lắng nghe, chia sẻ hoàn cảnh khó khăn, giúp sinh viên nhìn nhận vấn đề tích cực hơn, lạc quan hơn chứ không giúp sinh viên trực tiếp giải quyết vấn đề. Lý giải điều này, nhiều tác giả cho rằng có lẽ với trải nghiệm cuộc sống còn ít, năng lực tài chính, vật chất khá hạn chế nên bạn bè khó có thể giúp sinh viên loại bỏ tác nhân gây stress một cách triệt để (Firth, 1989; Mosher, Prelow, Chen và Yackel, 2006). Ngoài ra, quan trọng hơn, hệ số Pearson cho thấy chỗ dựa xã hội có tương quan nghịch với kiểu ứng phó “Cô lập bản thân”. Những sinh viên có chỗ dựa xã hội vững vàng đã không lảng tránh gặp gỡ mọi người, thu mình lại khi gặp stress. Chính chỗ dựa xã hội đã giúp sinh viên cởi mở hơn, sẵn sàng chia sẻ cảm xúc và tâm trạng của mình. Điều này hết sức quan trọng bởi nó tránh được khả năng xảy ra trầm cảm khi cá nhân tự rút lui và âm thầm chịu đựng trạng thái căng thẳng. Nhìn chung, có thể nhận định rằng việc có được chỗ dựa tin cậy, cung cấp từ vật chất đến tinh thần đã giúp sinh viên có thêm sức mạnh nội lực để ứng phó với stress. Tuy nhiên, khác với các nghiên cứu của Mosher, Prelow, Chen và Yackel (2006), nghiên cứu này cho thấy chỗ dựa xã hội có mối tương quan thuận với loại ứng phó “Mơ tưởng”, hệ số tương quan lại cao hơn hệ số tương quan giữa chỗ dựa xã hội và cách ứng phó giải quyết vấn đề (r=0,16 > r = 0,14; p<0, 05). Như vậy, kết quả khảo sát này chỉ ra rằng những sinh viên có nhiều chỗ dựa xã hội vẫn sử dụng cách ứng phó kém hiệu quả. Một số nhà nghiên cứu khác cho rằng có quá nhiều sự hỗ trợ xã hội có thể khiến cá nhân sử dụng thử nghiệm đủ loại ứng phó, vừa hiệu quả, vừa không hiệu quả bởi lúc đó họ nhận rất nhiều lời khuyên và không biết lời khuyên của ai là hợp lý (dẫn theo Taylor, 1998). Điều này khiến chúng ta cần phải quan tâm đến chất lượng thật sự của chỗ dựa xã hội. Chỉ những chỗ dựa xã hội giàu trải nghiệm, được trang bị các kiến thức liên quan đến stress và ứng phó với stress mới thực sự tạo được nội lực ứng phó cho sinh viên thông qua việc rèn luyện cho họ một số kỹ năng ứng phó nhất định. Nghiên cứu này của chúng tôi cũng cho thấy rằng chỉ 18% sinh viên trường ĐHYD - ĐHH tìm đến sự hỗ trợ của các nhà tham vấn tâm lý hoặc các bác sỹ tâm thần; vì thế chất lượng hỗ trợ xã hội mà họ nhận được dù khá nhiều, vững chắc nhưng vẫn thiếu tính chuyên nghiệp. Vì lẽ đó, họ vẫn sử dụng khá nhiều các kiểu ứng phó kém hiệu quả với tần suất tương MỐI QUAN HỆ GIỮA CHỖ DỰA XÃ HỘI VÀ CÁCH ỨNG PHÓ VỚI STRESS 99 đối cao. Có thể khẳng định rằng vai trò và chức năng của các nhà tham vấn - một chỗ dựa xã hội đáng tin cậy - cần được sinh viên, giáo viên và các bậc phụ huynh nhận thức đầy đủ và đúng đắn hơn. 4. KẾT LUẬN Nghiên cứu này cho thấy sinh viên trường ĐHYD - ĐHH có chỗ dựa xã hội khá nhiều và vững chắc. Họ cũng sử dụng khá đa dạng và phong phú các loại ứng phó với stress, vừa hiệu quả, vừa không hiệu quả. Chỗ dựa xã hội có mối tương quan thuận với khá nhiều các loại ứng phó hiệu quả như tìm kiếm chỗ dựa xã hội, cấu trúc lại nhận thức và giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, chỗ dựa xã hội cũng có mối tương quan thuận với kiểu ứng phó mơ tưởng - một kiểu ứng phó stress kém hiệu quả. Kết quả nghiên cứu cho thấy vai trò, chức năng và trách nhiệm của các nhà tham vấn cần được đề cao và cần được sinh viên, giáo viên và phụ huynh nhận thức một cách đúng đắn và đầy đủ hơn. Dựa trên một số kết quả nghiên cứu về mối quan hệ giữa chỗ dựa xã hội và các loại ứng phó với stress, chúng tôi nêu lên một số đề xuất sau: - Cần phát huy sức mạnh của các phương tiện truyền thông đại chúng trong việc giáo dục nhận thức và hiểu biết về stress và ứng phó với stres