Lý thuyết Tài chính - Tiền tệ - Chương 3: Tài chính công

11/9/15 1 Chương III: TÀI CHÍNH CÔNG Nội dung 1. Khu vực công và tài chính công 2. Ngân sách nhà nước 3. Các định chế ngoài nhân sách 4. Chính sách tài khóa 1. Khu vực công và tài chính công a. Khu vực công Khu vực công Các doanh nghiệp/ tổ chức công Các DN/ tổ chức công tài chính Các DN/ tổ chức công phi tài chính Chính quyền Trung ương Chính quyền địa phương Các DN/ tổ chức công tài chính – tiền tệ gồm NHTW Các DN/ tổ chức công phi tiền tệ 1. Khu vực công và tài chính công b. Tiếp cận tài chính công: i. Sự phát triển của tài chính công: ii. Khái niệm: www.th emeg allery .co m Co mp an y Name i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công cổ điển: Tài chính công không can thiệp, không gây ảnh hưởng đối với mọi hoạt động kinh tế - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 11/9/15 2 i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? Co mp an y Name Vedan xả 5000m3 nước thải thô/ngày xuống sông i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? Co mp an y Name NGOẠI TÁC SỰ TÁ C ĐỘNG RA B ÊN NGOÀ I CỦA ĐỐ I TƯỢNG NÀ Y ĐẾN LỢI ÍCH HAY CHI PHÍ CỦA ĐỐI TƯỢNG KHÁC i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? - BÀN LUẬN: TIÊM CHỦNG TRẺ EM ? Co mp an y Name i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? Co mp an y Name TÍNH KHÔNG CẠNH TRANH TÍNH KHÔNG LOẠI TRỪ VÍ DỤ VỀ LOẠI HÀNG HOÁ KHÁC ? i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? Co mp an y Name KHÔNG ĐÓNG PHÍ MÀ VẪN SỬ DỤNG DỊCH VỤ FREE RIDER PROBLEMS THU PHÍ SỬ DỤNG ĐÈN ĐƯỜNG i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? Co mp an y Name 11/9/15 3 i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. TẠI SAO ? Co mp an y Name i. Sự phát triển của tài chính công - Tài chính công hiện đại: Nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh tế xã hội. BẰNG CÁCH NÀO ? - THUẾ VÀ TRỢ CẤP - CHỈ THỊ (YÊU CẦU CẮT GIẢM Ô NHIỄM) - ĐIỀU TIẾT (TIÊU CHUẨN CHẤT THẢI, TIÊU CHUẨN KỸ THUẬT) - GIẤY PHÉP XẢ THẢI CÓ CHUYỂN NHƯỢNG. Co mp an y Name ii. Khái niệm Tài chính công là những hoạt động thu chi tiền tệ của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước trong việc cung cấp hàng hóa – dịch vụ công cho xã hội Lưu ý: TCNN bao gồm: TC công và TC doanh nghiệp NN + TC công: hoạt động không vì mục đích lợi nhuận mà vì mục đích xã hội, cung cấp hàng hóa dịch vụ cho xã hội. + TCDNNN: hoạt động vì mục đích lợi nhuận, cung cấp cho xã hội hàng hóa thông thường. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 2. Ngân sách nhà nước a. Khái niệm NSNN: b. Thu NSNN: c. Chi NSNN: d. Cân đối thu chi NSNN: www.th emeg allery .co m Co mp an y Name a. Khái niệm NSNN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC THU NSNN CHI NSNN 1. Thu từ Thuế 1. Chi đầu tư phát triển 2. Thu từ Phí và lệ phí 2. Chi thường xuyên 3. Thu từ Nợ vay 3. Chi trả nợ vay CÂN ĐỐI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC www.th emeg allery .co m Co mp an y Name a. Khái niệm NSNN ĐK ra đời của NSNN: ĐK cần: sự tồn tại của nhà nước ĐK đủ: nền kinh tế hàng hóa tiền tệ phát triển đến mức tiền tệ được dùng làm công cụ chủ yếu trong thu và chi của NSNN. ⇒NSNN là quỹ tiền tệ của nhà nước ⇒NSNN là bảng cân đối thu chi tiền tệ của nhà nước trong 1 khoảng thời gian nhất định. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 11/9/15 4 a. Khái niệm NSNN Lưu ý: - NSNN là kế hoạch tài chính của NN - NSNN là 1 đạo luật tài chính do quốc hội quy định, thông qua các khoản thu, chi tài chính của NN được thực hiện dưới 1 niên khóa Bản chất của NSNN: - Hình thức: thu thuế -> quỹ tiền tệ của NN -> chi trợ cấp xã hội - Nội dung: là các quan hệ phân phối giữa NN và các chủ thể. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name a. Khái niệm NSNN NSNN NSTU NSĐP NS TỈNH TP THUỘC TƯ NS CÁC CẤP THUỘC TỈNH NS THỊ TRẤN – XÃ - PHƯỜNG b. Thu NSNN i. Thu thuế: ii. Thu lệ phí và phí: iii. Vay nợ của chính phủ: www.th emeg allery .co m Co mp an y Name b. Thu NSNN i. Thu thuế: Thuế là 1 khoản đóng góp bắt buộc cho NN do luật định đối với các pháp nhân và thể nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của NN Đặc trưng: - Tính luật định - Tính cưỡng chế - Tính không hoàn trả trực tiếp Bản chất: Là một hình thức phân phối lại nguồn tài chính của xã hội hình thành nên NSNN. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name b. Thu NSNN * Xét về mục đích và mức độ ảnh hưởng đối với nền kinh tế - xã hội Thuế có ba tác dụng lớn: - Tạo nguồn thu lớn cho ngân sách Nhà nước. - Ðiều chỉnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh, quản lý và định hướng phát triển kinh tế. - Ðảm bảo sự bình đẳng giữa những chủ thể kinh doanh và công bằng xã hội. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name b. Thu NSNN i. Thu thuế: Phân loại: - Theo tính chất chuyển dịch điều tiết: thuế trực thu, thuế gián thu - Theo đối tượng tính thuế: thuế đánh vào hàng hóa – dịch vụ đang luân chuyển; thuế đánh vào tài sản; thuế đánh vào thu nhập bằng tiền. Thuế suất: Là mức thuế được ấn định trên đối tượng tính thuế. Có 3 loại thuế suất: TS cố định tuyệt đối; TS tỷ lệ cố định; TS lũy tiến www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 11/9/15 5 b. Thu NSNN i. Thu thuế: TS cố định tuyệt đối Ví dụ: Thuê ́ môn bài www.th emeg allery .co m Co mp an y Name Bậc thuế Môn bài Vốn Đăng ký Mức thuế Môn bài cả năm Bậc 1 Trên 10 tỷ 3.000.000 Bậc 2 Từ 5 tỷ đến 10 tỷ 2.000.000 Bậc 3 Từ 2 tỷ đến dưới 5 tỷ 1.500.000 Bậc 4 Dưới 2 tỷ 1.000.000 b. Thu NSNN i. Thu thuế: TS lũy tiến Ví dụ: Thuế Thu nhập cá nhân www.th emeg allery .co m Co mp an y Name Bậc thuế Phần thu nhập tính thuế/năm (triệu đồng) Thuế suất (%) 1 Đến 60 5 2 Trên 60 đến 120 10 3 Trên 120 đến 216 15 4 Trên 216 đến 384 20 5 Trên 384 đến 624 25 6 Trên 624 đến 960 30 7 Trên 960 35 b. Thu NSNN ii. Thu lệ phí và phí: Lệ phí: là khoản tiền mà tổ chức, cá nhân phải nộp khi được cơ quan nhà nước hoặc tổ chức được ủy quyền phục vụ công việc quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật Phí: là khoản tiền mà tổ chức, cá nhân phải trả khi được 1 tổ chức, cá nhân khác cung cấp dịch vụ. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name b. Thu NSNN www.th emeg allery .co m Co mp an y Name Tiêu chí Thuế Phí Lý do thu - Tạo nguồn thu ngân sách – Thiết lập công bằng xã hội – Định hướng tiêu dùng Đã cung cấp dịch vụ, nên cần thu hồi vốn đầu tư và chi phí quản lý Tầm quan trọng Thuế có tầm quan trọng cao hơn phí Phí có tầm quan trọng thấp hơn Chủ thể ban hành Quốc hội hoặc Uỷ ban Thường vụ Quốc hội Chính phủ, Bộ Tài chính và các cơ quan nhà nước khác theo thẩm quyền Tính ổn định Có tính ổn định cao, ít thay đổi Tính ổn định thấp hơn, có thể thay đổi nhanh chóng Chủ thể có quyền thu Chỉ có nhà nước mới có quyền thu thuế Nhà nước hoặc các tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ hoặc được uỷ quyền b. Thu NSNN iii. Vay nợ của chính phủ: Để bù đáp thiếu hụt NSNN và đáp ứng yêu cầu đầu tư phát triển kinh tế, NN thực hiện vốn bằng vay nợ. - Vay nợ trong nước: + Tín phiếu kho bạc + Trái phiếu kho bạc + Trái phiếu đầu tư - Vay nợ nước ngoài: + Vay hỗ trợ phát triển chính thức (ODA): ODA không hoàn lại, ODA vay ưu đãi, ODA vay hỗn hợp. + Vay thương mại nước ngoài của chính phủ www.th emeg allery .co m Co mp an y Name c. Chi NSNN i. Chi đầu tư phát triển: ii. Chi thường xuyên: iii. Chi trả nợ gốc tiền do chính phủ vay: www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 11/9/15 6 c. Chi NSNN i. Chi đầu tư phát triển: - Chi đầu tư các công trình kết cấu hạ tầng KT – XH (cầu đường, công trình thủy lợi, ) - Chi đầu tư và hỗ trợ vốn cho các DNNN - Chi góp vốn cổ phần, góp vốn liên doanh - Chi cho quỹ hỗ trợ đầu tư quốc gia - Chi dự trữ NN - www.th emeg allery .co m Co mp an y Name c. Chi NSNN ii. Chi thường xuyên: - Chi sự nghiệp kinh tế (sự nghiệp giao thông, sự nghiệp nông nghiệp, ) - Chi sự nghiệp văn hóa xã hội - Chi hoạt động của các cơ quan nhà nước (Quốc hội, VP chủ tịch nước, VP chính phủ, các bộ, UBND các cấp, các ban ngành) - Chi hoạt động của ĐCSVN, MTTQVN, - Chi QP, AN, trật tự an toàn xã hội. - Chi thường xuyên khác (chi trả lãi tiền NN vay, ) www.th emeg allery .co m Co mp an y Name d. Cân đối thu chi NSNN Nguyên tắc cân đối NSNN Việt Nam (Luật NSNN Việt Nam) (SGK trang 191) Bội chi NSNN tác động xấu hay tốt đến kinh tế xã hội tùy thuộc vào cơ cấu chi của NSNN Biện pháp xử lý bội chi NSNN: - Phấn đấu tăng thu - Giảm chi, đặc biệt là những khoản chi chưa thật cần thiết - Tranh thủ vay nợ trong và ngoài nước - Phát hành tiền (CP vay của NHTW) www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 3. Các định chế ngoài NS - Quỹ dự trữ nhà nước - Các quỹ hỗ trợ nhà nước + Quỹ bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ + Quỹ đầu tư phát triển địa phương - Bảo hiểm xã hội www.th emeg allery .co m Co mp an y Name IV. Chính sách tài khóa a. Khái niệm: b. Chính sách tài khóa và tổng cầu xã hội: c. Chính sách tài khóa – công cụ quản lý KT vĩ mô: d. Các tranh luận về chính sách tài khóa: www.th emeg allery .co m Co mp an y Name a. Khái niệm chính sách tài khóa Chính sách tài khóa là việc sử dụng ngân sách nhà nước để tác động vào nền kinh tế - Chính sách tài khóa thắt chặt (thu hẹp) khi thu lớn hơn chi - Chính sách tài khóa nới lỏng (mở rộng) khi thu nhỏ hơn chi. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name 11/9/15 7 a. Khái niệm chính sách tài khóa Tư tưởng của Keynes là nếu cần, chính phủ có thể chi tiêu ngân sách mạnh đến mức dẫn tới thâm hụt cả ngân sách nhà nước để kích thích tổng cầu. Để biện pháp kích cầu có hiệu quả thì việc thực hiện nó phải đảm bảo: đúng lúc, trúng đích và vừa đủ. • Đúng lúc tức là phải thực hiện kích cầu ngay khi các doanh nghiệp chưa thu hẹp sản xuất và các hộ gia đình chưa thu hẹp tiêu dùng. • Trúng đích tức là hướng tới những chủ thể kinh tế nào có xu hướng thay đổi hành vi tiêu dùng nhanh hơn • Vừa đủ tức là gói kích cầu sẽ hết hiệu lực khi nền kinh tế đã trở nên tốt hơn. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name b. Chính sách tài khóa và tổng cầu xã hội i. Tổng cầu xã hội và số nhân chi tiêu: AE = C + I + G + (X – M) (1) = AEo + mpcY (với mpc là thiên hướng tiêu dùng biên) mpc là tỷ lệ thay đổi tiêu dùng so với thay đổi thu nhập Trong đk thị trường cạnh tranh: tổng cung = tổng cầu Trong đk thị trường hoàn hảo: tổng cầu = chi tiêu xã hội tổng cung = tổng thu nhập XH => Y = AE => Y = AEo + mpcY => Y = (1/(1-mpc)) x AEo www.th emeg allery .co m Co mp an y Name b. Chính sách tài khóa và tổng cầu xã hội ii. Chính sách tài khóa và tổng cầu xã hội: - Chính phủ có thể làm thay đổi tổng cầu theo chính sách thắt chặt hay mở rộng. - Chính sách tài khóa cũng làm thay đổi thành phần của tổng cầu. - Trong nền kinh tế mở, chính sách tài khóa cũng tác động đến tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name c. Chính sách tài khóa – công cụ quản lý vĩ mô - Chính sách tài khóa mở rộng làm gia tăng nhu cầu hàng hóa và dịch vụ à giá cả và sản lượng tăng à thay đổi trạng thái chu kỳ kinh tế - Chính sách tài khóa thắt chặt giúp kìm hãm tốc độ tăng trưởng nóng và kiểm soát lạm phát. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name d. Các tranh luận về chính sách tài khóa - Chính sách tài khóa không nhất thiết tự động để đóng vai trò ổn định hóa chu kỳ kinh tế - Trong quá trình tác động đến sản lượng dài hạn, chính sách tài khóa ảnh hưởng đến tỷ lệ tiết kiệm của quốc gia - Chình sách tài khóa làm thay đổi gánh năng thuế tương lai - Bên cạnh ảnh hưởng đến tổng cầu và tiết kiệm, chính sách tài khóa cũng ảnh hưởng đến nền kinh tế bằng việc thay đổi các động cơ hay hành vi. www.th emeg allery .co m Co mp an y Name