Lý thuyết Tài chính - Tiền tệ - Chương 2: Đại cương về tiền tệ

11/9/15 1 CHƯƠNG II: ĐẠI CƯƠNG VÊ TIỀN TỆ CHƯƠNG II: ĐẠI CƯƠNG VÊ TIỀN TỆ I. Sự ra đời và phát triển của tiền tệ II. Chức năng của tiền tệ III. Cung cầu tiền tệ IV. Lạm phát 2 I. Sự ra đời và phát triển của tiền tệ 1. Khái quát sự ra đời của tiền tệ: 2. Sự phát triển của tiền tệ: 3. Định nghĩa tiền tệ: 4. Các chế độ tiền tệ 3 1. Khái quát sự ra đời của tiền tệ 4 1. Khái quát sự ra đời của tiền tệ 5 Bài tập 1: Giả định trong nền kinh tế trao đổi trực tiếp có 03 loại hàng hoá sau: Hàng hoá Người cung cấp Táo Người trồng táo Chuối Người trồng chuối Chocolate Người làm sô cô la Giả sử người trồng táo chỉ thích chuối, người trồng chuối chỉ thích sô cô la, người làm sô cô là chỉ thích táo. Có hoạt động kinh tế nào xảy ra ? 1. Khái quát sự ra đời của tiền tệ 6 Trao đổi Hàng hóa Trực tiếp: Gián tiếp: H1 -- H2 H1 - Vật trung gian - H2 Tiền tệ 11/9/15 2 DU LỊCH ĐẾN THÁI BÌNH DƯƠNG THẾ KỶ 19 Các hòn đảo TBD chưa sử dụng tiền 7 Ca sĩ Zélie, một ca si ̃ người Pháp nổi tiếng trên một tour du lịch thế giới. Trên Quần đảo Society, gần Tahiti, cô đã hát cho buổi hòa nhạc đ ể đổi lấy một phần ba số tiền thu được từ bán vé (Ở Pháp thông thường cô được nhận 4000 Francs) Sau buổi hoà nhạc đó, "Khi tính toán lại, phần của cô bao gồm ba lợn, hai mu ̛o ̛i ba gà tây, bốn mu ̛o ̛i bốn con gà, na ̆m nghìn hạt ca cao, bên cạnh sô ́ lượng đáng kể của chuối, chanh và cam." 8 9 1 0 1 1 1 2 11/9/15 3 2. Sự phát triển của tiền tệ (các hình thái) - Hóa tệ: + Hóa tệ phi kim loại: giá trị thấp, khó bảo quản + Hóa tệ kim loại: không đủ kim loại làm phươngtiện trao đổi 05 TÍNH CHẤT QUAN TRỌNG CỦA HOÁ TỆ (1) It must be easily standardized, making it simple to ascertain its value; (2) it must be widely accepted; (3) it must be divisible, so that it is easy to “make change”; (4) it must be easy to carry; and (5) it must not deteriorate quickly 13 2. Sự phát triển của tiền tệ (các hình thái) - Hóa tệ: + Hóa tệ phi kim loại: giá trị thấp, khó bảo quản + Hóa tệ kim loại: không đủ kim loại làm phươngtiện trao đổi - Tín tệ (chỉ tệ): không đủ hoặc không có giá trị: + Tín tệ kim loại + Tín tệ giấy: Gồm 2 loại là “khả hoán” và “bất khả hoán” - Bút tệ: tiền ghi sổ - Tiền điện tử 14 a. Hoá tệ • Hoá tệ thực chất chính là một loại hàng hoá đồng thời thực hiện vai trò của đồng tiền • Hoá tệ gồm có hoá tệ phi kim và hoá tệ kim loại • Loại hoá tệ phổ biến nhất chính là Vàng. 15 c. Tiền giấy • Là loại tiền pháp định do Nhà nước ban hành và bắt buộc sử dụng. • Là loại tiền được sử dụng phổ biến nhất hiện nay. • Tiền giấy gần như không chứa giá trị bên trong, và cũng chỉ là một dấu hiệu giá trị. 16 Quy trình thanh toán CHECK you have at least $500 in your account. Julia’s bank learns this at the end of the process, after the check reaches your bank and your account is debited (step 4). At that point, Julia’s checking account balance rises by $500. Julia has finally received money that she can spend. The Shift to Check Imaging Traditionally, paper checks traveled through the payments system by truck and airplane. This was a legal requirement in many states: to debit your account for a check you wrote, your bank had to receive the original check. Transportation accounted for much of the cost of check processing. All this changed under a 2004 federal law called Check21, which allows digital imaging of checks. Now a merchant who receives a paper check can scan it and send it to his bank electronically. Or, if he sends in the paper check, the bank can convert it to an image at that point. The check image travels between the computers of banks and the Federal Reserve; no costly airplane transport is needed. Following the enactment of Check21, banks quickly adopted the tech- nology for check imaging; by 2009, it was used for virtually all checks. Because of this change, the total cost of processing a check has fallen from about a dollar to 25 cents. This cost saving may slow the decline of checks as a means of payment. Processing Electronic Payments Electronic deposits and withdrawals also trigger a series of transactions among banks and the Federal Reserve. These occur through networks that link computers at the different institutions. 40 | C H A P T E R 2 MONEY AND CENTRAL BANKS Julia, your landladyYou Your bank Julia'sbank Federal Reserve 1 2 34 FIGURE 2.2 The Travels of Your Rent Check If you and Julia, your landlady, use different banks, paying your rent triggers a series of transactions. You give your rent check to Julia (step 1), and she deposits it in her bank (step 2). Julia’s bank deposits the check in its account at the Federal Reserve (step 3), and the Fed debits your bank’s account. Finally, the Fed sends the check to your bank (step 4), and your bank debits your account. 1 7 3. Định nghĩa tiền tệ 18 Tiền tệ là bất cứ thứ gì được chấp nhận chung để đổi lấy hàng hóa, dịch vụ hoặc để thanh toán các khoản nợ. 11/9/15 4 4. Các chế độ tiền tệ (SV tự nghiên cứu) 1. Khái niệm: 2. Các chế độ tiền tệ: 2.1. Chế độ lưu thông tiền kim loại a. Chế độ đơn bản vị: b. Chế độ song bản vị: c. Chế độ bản vị vàng: 2.2. Chế độ lưu thông tiền giấy: 19 II. Bản chất và chức năng của tiền tệ 1. Bản chất của tiền tệ Tiền tệ phụ thuộc vào nhu cầu trao đổi Sức mạnh của tiền phụ thuộc vào sức mua của nó Sức mua của tiền được đo lường thông qua khả năng mua được nhiều hay ít hàng hoá. => Bản chất của tiền tệ: Tiền tệ là 1 loại hàng hóa đặc biệt, đóng vai trò vật trung gian trao đổi 20 2. Chức năng của tiền tệ a) Phương tiện trao đổi b) Thước đo giá trị c) Phương tiện tích lũy 21 1. Phương tiện trao đổi Tiền được sử dụng như là một trung gian trong trao đổi mua bán hàng hoá. Nhờ có tiền nên xã hội sẽ giảm được các chi phí giao dịch vì cần phải tìm được sự trùng hợp kép về nhu cầu 22 2. Thước đo giá trị Tiền thực hiện việc biểu thị cho một lượng giá trị mà hàng hoá chứa trong nó thông qua việc quy đổi giá trị đó ra lượng tiền. Nhờ có tiền nên việc so sánh giá trị giữa các hàng hoá trở nên đơn giản hơn. Để thực hiện chức năng này, tiền tệ phải thỏa 3 yếu tố: - Tên gọi và ký hiệu - Nội dung giá trị của tiền tệ - Ước số và bội số của đơn vị tiền tệ 23 1. Khái quát sự ra đời của tiền tệ 2 4 Bài tập 1: Giả định trong nền kinh tế trao đổi trực tiếp có 03 loại hàng hoá sau: Hàng hoá Giá cả Táo 3 quả chuối Chuối 2 chocolate Chocolate 5 quả táo Giả sử người trồng táo chỉ thích chuối, người trồng chuối chỉ thích sô cô la, người làm sô cô là chỉ thích táo. 11/9/15 5 3. Phương tiện tích lũy • Tiền được sử dụng như công cụ để cất trữ của cải. • Tiền là phương tiện cất trữ được ưa chuộng hơn so với các phương tiện khác vì tính lỏng của tiền là cao nhất • Tiền chỉ có thể thực hiện được chức năng cất trữ khi nó còn được xã hội thừa nhận • Tiền tệ được cất trữ để đề phòng rủi ro hoặc mua sắm trong tương lai 25 CHỨC NĂNG CỦA TIỀN TỆ Bài tập 2: Phân tích từng trường hợp sau, cho biết trong mỗi trường hợp, tiền tệ thực hiện chức năng nào: 1. Brooke nhận tiền lương trả cho những công việc cô thực hiện ở công ty vì Brooke biết rằng cô có thể sử dụng chúng đề mua hàng hoá, dịch vụ cần thiết. 2 . Tim muốn so sánh giá cam và giá táo 3. Maria đang trong thời kỳ thai sản. Cô dự tính các khoản chi tiêu sẽ tăng lên trong tương lai, do đó, cô muốn tăng số dư tài khoản tiết kiệm của mình lên. 2 6 CHỨC NĂNG CỦA TIỀN TỆ Bài tập 3: Sắp xếp thứ tự các tài sản sau từ tài sản có tính thanh khoản cao nhất đến tính thanh khoản thấp nhất: 1 . Tài khoản cheque 2. Nhà cửa 3. Tiền giấy 4. Ô tô 5. Tài khoản tiết kiệm 6. Cổ phiếu phổ thông 2 7 III. Cung – cầu tiền tệ 1. Lý thuyết về cầu tiền 2. Các khối tiền trong lưu thông 3. Các chủ thể cung ứng tiền III. Cung – cầu tiền tệ 1. Lý thuyết về cầu tiền Tốc độ lưu thông tiền (Velocity of money): V The velocity of money is the frequency at which one unit of currency is used to purchase domestically- produced goods and services within a given time period. III. Cung – cầu tiền tệ 1. Lý thuyết về cầu tiền Tốc độ lưu thông tiền (Velocity of money) 11/9/15 6 III. Cung – cầu tiền tệ 1. Lý thuyết về cầu tiền a. Quy luật lưu thông tiền tệ của K.Marx § Quy luaät löu thoâng tieàn teä cuûa K.Marx: § Kc = G/V – Kc: Khoái löôïng tieàn caàn thieát trong löu thoâng – G: Toång giaù caû haøng hoùa –V: Toác ñoä voøng quay ñoàng tieàn § KT: Löôïng tieàn thöïc coù trong löu thoâng – KT > Kc: Thöøa tieàn – KT < Kc: Thieáu tieàn b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) Khối lượng tiền và Sản lượng ??? 𝑴.𝑽 = 𝑷.𝒀= 𝑮𝑫𝑷 M1=50 V1=2 GDP1=? M2=50 V2=4 GDP2=? b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) Khối lượng tiền và Sản lượng ???𝑴.𝑽 = 𝑷.𝒀 V phụ thuộc vào: - Đặc điểm của nền kinh tế - Thể chế - Trình độ kỹ thuật b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) CHECK POINT: Sử dụng phương trình trao đổi tiền tệ, nêu 2 lý do để giải thích : “Khi khối lượng tiền tăng mà không gây ra lạm phát” 11/9/15 7 b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) Oh, wait There’s somethingmore 𝑴.𝑽 = 𝑷.𝒀%∆𝑴+%∆𝑽 = %∆𝑷 +%∆𝒀%∆𝑴: Tốcđô ̣ tăngkhốitiền%∆𝑴 = %∆𝑷+ %∆𝒀%∆𝑷 = %∆𝑴− %∆𝒀 Tốc đô ̣tăng khối tiền: 8% Tăng trưởng sản lượng: 5% Có gây ra lạm phát? b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) 22. Calculate what happens to nominal GDP if velocity remains constant at 5 and the money supply increases from $200 billion to $300 billion. GDP sẽ thay đổi như thế nào nếu vận tốc lưu thông tiền tệ ổn định là 5 và cung tiền tăng từ 200 lên 300 tỷ USD. 23. What happens to nominal GDP if the money supply grows by 20% but velocity declines by 30%? GDP sẽ thay đổi như thế nào nếu cung tiền tăng 20% nhưng vận tốc giảm 30% 24. If velocity and aggregate output remain constant at $5 and $1,000 billion, respectively, what happens to the price level if the money supply declines from $400 billion to $300 billion? Nếu vận tốc và sản lượng không đổi, và có giá trị lần lượt là 5 và 1000 tỷ USD. Mức giá sẽ thay đổi thế nào nếu cung tiền giảm từ 400 tỷ xuống còn 300 tỷ b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) VÍ DỤ: Giả sử trong nền kinh tế chỉ có 50 cá nhân. Mỗi cá nhân chỉ có $10 tiền mặt và 1 ô tô. Hàng hoá duy nhất là “Rửa xe”. Giả sử trong một tháng mỗi người rửa 2 xe. 1. Nền kinh tế tạo ra sản lượng bao nhiêu ? 2. Trong một tháng, 1 đồng đô là được sử dụng bao nh iêu lần b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) § M.V = P.Y – M: Khoái löôïng tieàn löu haønh – P: Giaù caû haøng hoùa – Y: Khoái löôïng haøng hoùa •Suy ra M.V = GDP – V: To ác ño ä voøng quay ño àng tieàn (veloc ity of money) § Phöông trình treân go ïi laø phöông trình trao ñoå i (Equation o f exchange) nghóa laø so á löô ïng tieàn teä nhaân vôùi soá laàn maø löôïng tie àn chi t ieâu trong mo ät naêm ba èng soá thu nhaäp danh nghóa (P.Y) b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) 11/9/15 8 – PY laø thu nhaäp danh nghóa, ñöôïc quyeát ñònh bôûi M. §Nghóa laø giaù caû haøng ho ùa bieán ñoäng tuøy thuoäc vaøo löôïng cung tieàn M –Fisher cho raèng V trong ngaén laø coá ñònh. §Töø ñoù coù theå chuyeån ñoåi phöông trình trao ñoåi thaønh ly ù thuyeát soá löôïng tieàn teä. PY ñöôïc quyeát bôûi soá löôïng tieàn §Ví duï: V = 5; PY laø 5 tyû ñoàng thì M = 1 tyû ñoàng – Lyù thuyeát soá löôïng tieàn teä cho raèng: §Neáu gaáp ñoâi M thì P cuõng gaáp ñoâi trong ngaén haïn v ì V vaø Y coá ñònh. §Nhöõng thay ñoåi möùc g iaù ke át qua û duy nhaát laø töø thay ño åi soá löôïng tieàn teä b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) Theo Fisher, coâng chuùng naém giö õ tieàn laø ñeå giao dòch va ø caàu tieàn teä phuï thuoäc vaøo: –Nhu caàu giao dòch PY. –Caùch thöùc ñieàu haønh cuûa caùc ñònh cheá taùc ñoäng đến giao dòch, töø ñoù quyeát ñònh ñeán V vaø k. b. Thuyết số lượng tiền tệ (Fisher 1887-1947) Söï öu thích tieàn maët xuaát phaùt töø: - Ñoäng cô giao dòch ( Transaction motive) + Tieàn laø phöông tieän trao ñoåi (tính loûng cao) - Ñoäng cô döï phoøng (Precautionary motive) + Tieàn la ø phöông tieän ña ùp öùng caùc nhu caàu khoâng mong ñôïi ( tính loûng cao) - Ñoäng cô ñaàu cô (Speculative motive) + T ieàn vaø traù i phieáu . Coâng chuùng choïn tie àn hay tra ùi phieáu? + Cầu tiền quan hệ nghịch với laõi suất c. Thuyết ưa thích thanh khoản J.M.Keynes (1884 – 1946) c. Thuyết ưa thích thanh khoản J.M.Keynes (1884 – 1946) Sure, why not? Hi there, John. Want to discuss about money Peopl only old money to b y s uffs That’s why I came up with: MV=PY Yeap, for sure. But it is to simplistic Here’s what I think: - Transaction motive - Precautionary motive - Speculative motive People may prefer to hold money rather than spend it So their demand for money w uld als depent on the inter st ra e Hence, the velocity of is n t consta t OhT_T c. Thuyết ưa thích thanh khoản J.M.Keynes (1884 – 1946) Keynes pha ân bieät soá löôïng tie àn danh nghiaõ ( nom ina l) vaø soá löôïng tieàn thöïc (real). Coâng chuùng muoán naém giö õ khoá i löôïng tie àn thöïc. Ba ñoäng cô giöõ tieàn coù quan heä ñeán Y vaø laõi suaát. Caàu tieàn teä ñöôïc bieát ñeán nhö laø haøm soá “sôû thích tính loûng”. Caàu tieàn thöïc (M/p) coù lieân quan ñeán Y vaø i: ( , )dMp f i y= - + c. Thuyết ưa thích thanh khoản J.M.Keynes (1884 – 1946) 11/9/15 9 1 ( , )dM P f i y= ( , )M PY Y f i yv = = -Nghòch ñaûo coâng thöùc treân Chia 2 veá cho Y ta coù Keynes cho ra èng v bieán ñoåi . Kh i i ta êng th ì f(i ,Y) giaûm vì theá => v gia taêng. c. Thuyết ưa thích thanh khoản J.M.Keynes (1884 – 1946) r M/PM/P Cung tiền Cầu tiền L (r) c. Thuyết ưa thích thanh khoản J.M.Keynes (1884 – 1946) –Nhu caàu tieàn maët laø haøm soá vôùi nhieàu bieán soá, trong ñoù coù thu nhaäp, giaù caû, laõi suaát, cô caáu taøi saûn vaø söï öa thích caù nhaân Trong ñoù: - caàu tieàn thöïc - Yp: cuûa caûi (taøi saûn) - rm: tieàn lôøi kyø voïng cuûa tieàn teä - rh: tieàn lôøi kyø voïng cuûa traùi phieáu - re tieàn lôøi kyø voïng cuûa coå phieáu - tyû leä laïm phaùt kyø voïng dM P eπ ( , , , )d eM p h m e m mP f Y r r r r rπ= − − − + - - - d. Thuyết số lượng tiền tệ Milton Friedman – 1950s Söï khaùc nhau giöõa Keyness vaø Friedman Friedman cho raèng: –Coù nhieàu taø i saûn coù theå thay theá tie àn, taùch traùi phieáu ra khoûi coå phieáu. Chuùng coù möùc tieàn lôøi khaùc nhau –Tieàn vaø haøng hoùa coù theå thay theá nhau tu øy theo tyû suaá t tieàn lôøi cuûa chuùng. –Tieàn lôøi cuûa tie àn teä kho âng coá ñònh. Söï thay ñoåi t ieàn lôø i cuûa tieàn te ä keùo theo söï thay ñoåi tieàn cuûa traùi ph ieáu va ø co å phieáu. Neáu nhö Keynes cho raèng laõ i suaá t aûnh höôûng quan troïng ñeán caàu tieàn teä thì Friedman cho raèng caàu tie àn te ä ít bò a ûnh höôûng bôûi laõi suaát vaø coù tính oån ñònh d. Thuyết số lượng tiền tệ Milton Friedman – 1950s Töø ño ù haøm caàu tie àn te ä cu ûa Friedman co ù the å vie át thaønh: => Khaùc vô ùi keynes, Friedman cho raèng caàu tie àn te ä chu û ye áu phu ï thuo äc vaøo thu nhaäp. ( )dM pP f Y= ( )p Y f Yv = d. Thuyết số lượng tiền tệ Milton Friedman – 1950s 1. Lý thuyết về cầu tiền tệ Thuyết số lượng tiền tệ Ivring Fisher (1911) Thuyết ưa thích thanh khoản của J.M.Keynes: Thuyết số lượng tiền tệ của Milton Friedman: M.V = P.Y = GDP Cầu tiền phụ thuộc vào : - Số lượng giao dịch (Thu nhập của nền kinh tế) - Thể chế và các yếu tố về công nghệ Vận tốc của tiền là không đổi. 03 động cơ nắm giữ tiền mặt của con người: - Nhu cầu giao dịch - Nhu cầu dự phòng - Nhu cầu đầu cơ Bổ sung them lý thuyết: - Cầu tiền ngược chiều với lãi suất - Vận tốc của tiền thay đổi • Cầu tiền mặt phụ thuộc vào nhiều yếu tố : Thu nhập cân bằng; chênh lệch giữa tỷ suất sinh lợi của các tài sản khác với tỷ suất sinh lợi của tiền • Mối quan hệ giữa lãi suất và cầu tiền không còn rõ ràng ( , )dMp f i y= - + ( , , , )d eM p h m e m mP f Y r r r r rπ= − − −+ - - - 11/9/15 10 2. Các khối tiền trong lưu thông a. Các loại tiền trong nền kinh tế hiện đại: i. Tiền có tính lỏng cao: ii. Các loại tiền tài sản: b. Phép đo lượng tiền trong nền kinh tế hiện đại: i. Tiền có tính lỏng cao Đây là loại tiền có quyền lực cao, bao gồm: + Tiền pháp định: Tiền kim loại và tiền giấy do nhà nước phát hành Có tính lỏng cao nhất Việc nắm giữ loại tiền này có mức sinh lời thấp + Tiền gửi không kỳ hạn: Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn và tiền gửi thanh toán Có tính lỏng thấp hơn vì phải qua 1 số thủ tục Được hưởng lãi do NH chi trả Được sử dụng các dịch vụ thanh toán qua NH ii. Các loại tiền tài sản Bao gồm: - Tiền gửi có kỳ hạn - Tài khoản tiền gửi ở thị trường tiền tệ - Các chứng từ nợ (tín phiếu kho bạc NN, trái phiếu kho bạc NN, trái phiếu DN, thương phiếu, ) Có thể chuyển chúng thành tiền mặt thông qua hoạt động của thị trường tài chính b. Phép đo tổng lượng tiền trong nền kinh tế hiện đại • Khối tiền tệ được sử dụng để tính toán lượng tiền trong lưu thông khi tính lỏng thay đổi • Có các khối tiền tệ cơ bản sau đây: – M1= Tiền mặt + Tiền gửi không kỳ hạn (*) – M2= M1 + Tiền gửi tiết kiệm+ Tiền gửi có kỳ hạn – M3= M2 + Tiền gửi tại tổ chức phi ngân hàng – L= M3 + Tín phiếu kho bạc + Trái phiếu kho bạc + Chấp phiếu ngân hàng + Thương phiếu b. Phép đo tổng lượng tiền trong nền kinh tế hiện đại b. Phép đo tổng lượng tiền trong nền kinh tế hiện đại 11/9/15 11 3. Các chủ thể cung ứng tiền cho nền kinh tế a. NHTW với việc cung ứng tiền tệ: i. Phát hàng qua kênh NSNN (kênh chính phủ): ii. Phát hành tiền qua kênh tín dụng: iii . Phát hành tiền qua kênh thị trường mở: iv . Phát hành tiền qua kênh thị trường hối đoái: b. NHTG với việc cung ứng tiền tệ: c. Các chủ thể khác: 6 2 TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ 6 3 TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ •Điều 10. Các loại trái phiếu Chính phủ 1. Tín phiếu kho bạc là loại trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn 13 tuần, 26 tuần hoặc 52 tuần và đồng tiền phát hành là đồng Việt Nam. 2. Trái phiếu kho bạc là loại trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn từ một (01) năm trở lên và đồng tiền phát hành là đồng tiền Việt Nam hoặc ngoại tệ tự do chuyển đổi. 3. Công trái xây dựng Tổ quốc là loại trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn từ một (01) năm trở lên, đồng tiền phát hành là đồng Việt Nam 6 4 TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ •Điều 12. Đối tượng tham gia đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành trái phiếu 1. Đối tượng tham gia đấu thầu tín phiếu kho bạc. a) Đối tượng tham gia đấu thầu tín phiếu kho bạc là các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty tài chính và các định chế tài chính khác. 2. Đối tượng tham gia đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành trái phiếu kho bạc và công trái xây dựng tổ quốc là các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty tài chính, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các định chế tài chính khác. i. Phát hành tiền qua kênh NSNN NHTW cho chính phủ vay để cân đối thâm hụt NS - Phát hành tiền gián tiếp: NHNNTrái phiếu Vốn i. Phát hành tiền qua kênh NSNN NHTW cho chính phủ vay để cân đối thâm hụt NS - Phát hành tiền trực tiếp: NHNN In tiền 11/9/15 12 i. Phát hành tiền qua kênh NSNN S&P hạ mức tín dụng Nga xuống mức tiêu cực (SGGPO).- Sputnik ngày 27-1 đưa tin, tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế Standard & Poor's (S&P) hạ xếp hạng tín dụng của Nga xuống mức tiêu cực, từ mức BBB- xuống mức BB+ với triển vọng tiêu cực - nghĩa là mức tín nhiệm của Nga có thể tiếp tục bị hạ. Xếp hạng tín dụng của Nga đã bị hạ thấp hôm thứ Hai, lần đầu tiên trong một thập niên xuống dưới mức đầu tư mà thế giới tài chính gọi tình trạng “rác.” i. Phát hành tiền qua kênh NSNN NHTW cho chính phủ vay để cân đối thâm hụt NS - Phát hành tiền gián tiếp: Khi NHTW cho chính phủ vay tiền có TS cầm thế ta gọi đó là nghiệp vụ phát hành tiền gián tiếp (phát hành tiền thanh khiết) - Phát hành tiền trực tiếp: Khi NHTW cho chính phủ vay tiền mà không có TS cầm thế. ii. Phát hành tiền qua kênh tín dụng NHTW cho NHTM vay để đáp ứng nhu cầu chi trả hoặc cho vay (giống với kênh chính phủ) iii. Phát hành tiền qua kênh thị trường mở NHTM TRÁI PHIẾU CP NHTW VỐN BÁN CHO VAY NỀN KINH TẾ iii. Phát hành tiền qua kênh thị trường mở - NHTW phát hành tiền bằng nghiệp vụ mua ban chứng khoán trên thị trường tiền tệ - Đây là 1 nghiệp vụ phát hành tiền thanh khiết - Đây là cách phát hành tiền phổ biến nhất ở hầu hết các nước có thị trường tài chính phát triển vì nó khắc phục được tính kém linh hoạt khi phát hành tiên qua kênh các NHTM (NHTW không thể bắt buộc NHTM phải vay tiền) iii. Phát hành tiền qua kênh thị trường mở NHTM NGOẠI TỆ NHTW NỘI TỆ 11/9/15 13 7 3 iv. Phát hành tiền qua kênh thị trường hối đoái • Bằng nghiệp vụ mua hoặc bán ngoại hối, NHTW có thể gia tăng hoặc thu hẹp khối tiền cung ứng cho nền kinh tế b. NHTG với việc cung ứng tiền tệ Hoaït ñoäng NHTM: vay vaø cho vay, töø ñoù hình thaønh cô cheá “taïo tieàn”. M = m x MB b. NHTG với việc cung ứng tiền tệ Teân ngaân haøng Soá tieàn gôûi nhaän ñöôïc Soá tieàn döï tröõ baét buoäc Soá tieàn coù theå cho vay ra toái ña A 1.000 100 900 B 900 90 810 C 810 81 729 Toång coäng 10.000 1.000 9.000 Cô cheá taïo tieàn cuûa ngaân haøng thöông mai c. Các chủ thể khác Các DN cũng có thể được coi là những chủ thể cung ứng tiền cho nền kinh tế Đối với các nước có tình trạng đôla hóa, NHTW của các nước và liên minh tiền tệ có đồng tiền mạnh cũng là chủ thể cung ứng tiền cho quốc gia có tình trạng đôla hóa. IV. Lạm phát 1. Khái niệm và phân loại 2. Nguyên nhân gây ra lạm phát 3. Tác động của lạm phát 4. Những biện pháp kiềm chế lạm phát 11/9/15 14 1. Khái niệm và phân loại a. Khái niệm về lạm phát Ví dụ 1: CHI TIÊU CỦA GIA ĐÌNH BÀ AN 01/01/2013 01/01/2014 1KG bò x 100.000 VNĐ/kg = 100.000 VNĐ 1KG bò x 150.000 VNĐ/kg = 150.000 VNĐ 1KG táo x 50.000 VNĐ/kg = 50.000 VNĐ 1KG táo x 80.000 VNĐ/kg = 80.000 VNĐ Tổng: 150.000 VNĐ Tổng: 230.000 VNĐ GIÁ CẢ CỦA HÀNG HÓA ? SỨC MUA CỦA ĐỒNG TIỀN? GIÁ CẢ CHUNG TĂNG LÊN ĐỒNG TIỀN MẤT GIÁ 1. Khái niệm và phân loại b. Đo lường lạm phát Ví dụ 2: CÁC SẢN PHẨM TIÊU DÙNG MẶT HÀNG THÁNG 1/2014 THÁNG 02/2014 GẠO 7KG GẠO X 20.000 VNĐ/KG 25.000 VNĐ/KG VÉ PHIM 1 VÉ XEM PHIM X 80.000VNĐ/VÉ 100.000VNĐ/VÉ CPI – CHỈ SỐ GIÁ TIÊU DÙNG CHỌN RỔ HÀNG HÓA (RHH) KỲ GỐC (0) KỲ BÁO CÁO (T) GIÁ CẢ KỲ BÁO CÁO CPI = GIÁ RHH (T)/GIÁ RHH (0) 1. Khái niệm và phân loại b. Đo lường lạm phát CPI – CHỈ SỐ GIÁ TIÊU DÙNG GIAI ĐOẠN VIỆT NAM MỸ 1995 - 1999 296 mặt hàng TRUNG BÌNH 96.000 HÀNG HÓA, DỊCH VỤ 2000 – 2004 390 mặt hàng 2005 - 2008 494 mặt hàng 2009 - 2014 573 mặt hàng 1. Khái niệm và phân loại b. Đo lường lạm phát CPI – CHỈ SỐ GIÁ TIÊU DÙNG Mã Các nhóm hàng và dịch vụ Quyền số (%) 01 I. Hàng ăn và dịch vụ ăn uống 39,93 02 II. Đồ uống và thuốc lá 4,03 03 III. May mặc, mũ nón, giày dép 7,28 04 IV. Nhà ở, điện, nước, chất đốt và vật liệu xây dựng 10,01 05 V. Thiết bị và đồ dùng gia đình 8,65 06 VI. Thuốc và dịch vụ y tế 5,61 07 VII. Giao thông 8,87 08 VIII. Bưu chính viễn thông 2,73 09 IX. Giáo dục 5,72 10 X. Văn hoá, giải trí và du lịch 3,83 11 XI. Hàng hoá và dịch vụ khác 3,34 TỔNG 100% 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát 2012 2013 Tháng trước = 100% Tháng 1 101.0 101.3 Tháng 2 101.4 101.3 Tháng 3 100.2 99.8 Tháng 4 100.1 100.0 Tháng 5 100.2 99.9 Tháng 6 99.7 100.1 Tháng 7 99.7 100.3 Tháng 8 100.6 100.8 Tháng 9 102.2 101.1 Tháng 10 100.9 100.5 Tháng 11 100.5 100.3 Tháng 12 100.3 100.5 Tháng 12 năm báo cáo so với tháng 12 năm trước 106.8 106.0 Năm trước =100 109.2 106.6 Năm 2000 = 100 271.5 289.4 Năm 2005 = 100 212.8 226.8 1. Khái niệm và phân loại b. Đo lường lạm phát CPI – HẠN CHẾ SẢN PHẨM THAY THẾ SẢN PHẨM MỚI THIÊN LỆCH VỀ CHẤT LƯỢNG SỰ XUẤT HIỆN CỦA CÁC SIÊU THỊ BÁN SỈ 11/9/15 15 1. Khái niệm và phân loại b. Đo lường lạm phát PPI – CHỈ SỐ GIÁ HÀNG SẢN XUẤT CHỈ SỐ GIẢM PHÁT GDP- GDP DEFLATOR PCE – CHỈ SỐ CHI TIÊU CÁ NHÂN 1. Khái niệm và phân loại a. Khái niệm về lạm phát Về mặt lý thuyết: Gọi kt: khối tiền thực tế trong lưu thông kc: khối tiền cần thiết trong lưu thông Nếu kt > kc: thừa tiền => Lạm phát Quan điểm sai về lạm phát: Lạm phát là việc phát hành tiền quá mức => biện pháp cơ bản kiềm chế lạm phát là hạn chế phát hành tiền. Biện pháp này kém hiệu quả vì trong thực tế, lạm phát vẫn xảy ra trong điều kiện nhà nước không phát hành thêm tiền hoặc thậm chí là rút bớt tiền khỏi lưu thông. 1. Khái niệm Quan điểm đúng về lạm phát: Lạm phát là sự lớn lên quá mức về tiền tệ (kt > kc) Có 2 nhóm nguyên nhân tạo áp lực lạm phát là: - Các nguyên nhân làm cho kt tăng - Các nguyên nhân làm cho kc giảm. Vậy: Lạm phát là hiện tượng tiền có trong lưu thông vượt quá nhu cầu cần thiết (kt > kc) làm cho chúng bị mất giá, giá cả của hầu hết các loại hàng hóa tăng lên. 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát - Lạm phát 1 con số (dưới 10% năm): lạm phát vừa phải – lạm phát nước kiệu. - Lạm phát 2 con số (từ 10% đến dưới 100%): lạm phát cao – lạm phát phi mã. - Lạm phát 4 con số trở lên (từ 100% trở lên): siêu lạm phát – lạm phát siêu tốc. 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát 11/9/15 16 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát CÁC VỤ SIÊU LẠM PHÁT TRONG LỊCH SỬ BOLIVIA - 1985 12.000%/năm Tỷ giá tăng 100% trong 1 tuần ĐỨC (1921 – 1923) Giá 1 tờ báo 1921: 0,3 Mác Giá 1 tờ báo 1923: 70 triệu Mác Giá 1 ly bia: 4 tỷ Mác Giá 1 ổ bánh mỳ: 3 tỷ Mác 1. Khái niệm c. Phân loại lạm phát CÁC VỤ SIÊU LẠM PHÁT TRONG LỊCH SỬ ZIMBABWE 2008 20 tỷ Đô Zim = 1 USD 90 tỷ Đô Zim = 1 USD Tháng 01/2008 10 triệu Đô Tháng 07/2008 100 tỷ Đô Lương NV 150 tỷ Đô Giá 1 quả trứng 7,5 tỷ Đô a. Lý thuyết số lượng tiền tệ và lạm phát b. Chính sách tài khóa và lạm phát c. Lý thuyết lạm phát do cầu kéo d. Lý thuyết lạm phát do chi phí đẩy 2. Nguyên nhân a. Lý thuyết số lượng tiền tệ và lạm phát b. Chính sách tài khóa và lạm phát c. Lý thuyết lạm phát do cầu kéo d. Lý thuyết lạm phát do chi phí đẩy 2. Nguyên nhân a. Lý thuyết số lượng tiền tệ và lạm phát Ví dụ: Giả định nền kinh tế có 2 chủ thể tham gia vào thị trường : 2. Nguyên nhân 200 TRIỆU ĐỒNG2 QUẢ TRỨNG 3 I TỔNG LƯỢNG HÀNG HOÁ TỔNG LƯỢNG TIỀN CẦN THIẾT 11/9/15 17 P Y P4 P3 P2 P1 4 3 2 1 1 ’ 3 ’ 2 ’ AS1 AS2 AS3 AS4 AD1 AD2 AD3 AD4 a. Lý thuyết số lượng tiền tệ và lạm phát: i. Quan điểm thuộc trường phái tiền tệ: a. Lý thuyết số lượng tiền tệ và lạm phát: P Y AD1 AD2 AS1 AS2 1 2 1’ ii. Quan điểm thuộc trường phái của Keynes: Chính sách tài khóa tự nó có gây lạm phát hay không? Y P P1’ P1 1’ 1 AS2 AS1 AD1 b. Lý thuyết số lượng tiền tệ và lạm phát: ii. Quan điểm thuộc trường phái của Keynes: Các cú sốc thuộc phía cung tự nó có gây ra lạm phát hay không? Nếu gọi: DEF là thiếu hụt tài khóa , G là chi tiêu chính phủ, T là thuế, MB là tổng thay đổi cơ số tiền và B là thay đổi trái phiếu chính phủ mà công chúng nắm giữ. DEF = G – T = MB + B b. Chính sách tài khóa và lạm phát: Thiếu hụt tài khóa được tài trợ qua phát hành trái phiếu, th ì sẽ không làm ảnh hưởng đến cơ số tiền tệ và vì thế ảnh hưởng đến cung tiền tệ. Nhưng, nếu thiếu hụt được tài trợ bằng in tiền, thì cơ số tiền và cung tiền gia tăng c. Lý thuyết lạm phát do cầu kéo: GIA TĂNG TỔNG CẦU CÁ NHÂN TIÊU DÙNG NHIỀU HƠN DOANH NGHIỆP ĐẦU TƯ NHIỀU HƠN DOANH NGHIỆP ĐẦU TƯ NHIỀU HƠN GIÁ CẢ NÓI CHUNG CỦA HÀNG HÓA TĂNG LẠM PHÁT d. Lý thuyết lạm phát do chi phí đẩy: a. Chi phí tiền lương: Tiền lương gia tăng do áp lực từ quyền lực công đoàn, từ chính sách điều chỉnh tăng lương của chính phủ. Y P AS2 AS1 AD 11/9/15 18 d. Lý thuyết lạm phát do chi phí đẩy: b. Lợi nhuận: Doanh nghiệp có quyền lực thị trường đẩy giá tăng lên độc lập với tổng cầu để kiếm lợi nhuận cao. c. Nhập khẩu lạm phát: - Tỷ giá hối đoái - Thay đổi giá cả hàng hóa - Những cú sốc từ bên ngoài - Thiếu hụt các nguồn tài nguyên Vậy: Lạm phát chi phí đẩy là một hiện tượng tiền tệ bởi v ì nó không thể xảy ra mà không có sự thực hiện một chính sách tiền tệ mở rộng đi kèm theo. 3. Tác động a. Tác động phân phối lại thu nhập: Khi lạm phát xảy ra, những người có tài sản, những người đang vay nợ là có lợi còn những người làm công ăn lương, những người gửi tiền thì chịu thiệt. b. Tác động đến phát triển kinh tế và việc làm: Lạm phát vừa phải thúc đẩy kinh tế phát triển => kích thích sự tiêu dùng và giảm tỷ lệ thất nghiệp. c. Các tác động khác: - Làm tăng tỷ giá hối đoái - Hoạt động tín dụng rơi vào tình trạng khủng hoảng - Thiệt hại cho ngân sách nhà nước - Tuy nhiên, làm gia tăng số thuế thu được mà không cần phải điều chỉnh luật. 4. Biện pháp a. Những biện pháp cấp bách: gồm 3 nhóm - Những biện pháp về chính sách tài khóa - Những biện pháp thắt chặt tiền tệ - Những biện pháp kiềm chế giá b. Những biện pháp chiến lược: - Xây dựng và thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đúng đắn. - Đổi mới chính sách tài chính công. - Thực hiện chiến lược thị trường cạnh tranh hoàn toàn. - Dùng lạm phát để chống lạm phát.