Lý thuyết ra quyết định

11
Quyết định gởi tiền vào ngân hàng hay đầu tư chứng khoán?
Quyết định có nên sản xuất và tung ra thị trường một loại sản phẩm mới hay không ?
Quyết định sản xuất sản phẩm nào với số lượng bao nhiêu trong điều kiện hạn chế về nguồn lực?
Quyết định tồn trử hay không tồn trử nguyên vật liệu ? Nếu tồn trử thì lượng tồn trử bao nhiêu là hợp lý?
Quyết định phân phối sản phẩm từ kho nào đến cửa hàng nào ?
?????? Ta phải quyết định như thế nào đây ? 2 LÝ THUYẾT RA QUYẾT ĐỊNHÙÙ ÁÁ ÁÁ 23
Trong thực tế hoạt động của các ngành luôn phải đối mặt với việc đưa ra các quyết định khác nhau. Sự thành công hay thất bại của chủ thể tuỳ thuộc rất lớn vào các quyết định này.
Lý thuyết ra quyết định là một phương pháp phân tích vấn đề một cách hệ thống, hổ trợ cho việc đưa ra quyết định tốt nhất KHÁI NIỆM 4 CÁC BƯỚC THỰC HIỆN KHI RA MỘT QUYẾT ĐỊNH 1- Xác định vấn đề cần ra quyết định. 2- Xác định các phương án (Alternatives) có thể có. 3- Xác định các tình huống / trạng thái (Events) có thể có. 4- Xác định các lợi ích (profit) hay sự trả giá (Pay-off) tương ứng với từng tổ hợp. 5- Xác định môi trường ra quyết định. 6- Lựa chọn mô hình ra quyết định. 35 Ví dụ : Xem xét một công ty muốn mở rộng sản xuất. Bước 1 : Vấn đề có nên sản xuất và tiếp thị một loại sản phẩm mới B hay không? Bước 2 : Các phương án có thể có : - Phương án 1 : Xây dựng nhà máy lớn. - Phương án 2 : Xây dựng nhà máy nhỏ. - Phương án 3 : Không sản xuất. Bước 3 : Các tình huống có thể xảy ra : - Sản phẩm được thị trường chấp nhận và ưa chuộng. - Sản phẩm không được thị trường chấp nhận và ưa chuộng. 6 Bước 4 : Xác định lợi ích và sự trả giá cho từng kết hợp của những phương án và các tình huống. Giả sử công ty chọn lợi nhuận làm cơ sở quyết định, các tham số thể hiện ở bảng sau (bảng ra quyết định) : -180,000 -20,000 0 200,000 100,000 0 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án Bước 5 & 6 : Xác định môi trường ra quyết định và lựa chọn mô hình ra quyết định. 47 CÁC MÔ HÌNH RA QUYẾT ĐỊNH 1-RA QUYẾT ĐỊNH TRONG MÔI TRƯỜNG RỦI RO. (Decision Under Risk) 2-RA QUYẾT ĐỊNH TRONG MÔI TRƯỜNG KHÔNG XÁC ĐỊNH. (Decision Under Uncertainty) 8 RA QUYẾT ĐỊNH TRONG MÔI TRƯỜNG RỦI RO ( Decision Under Risk)
Môi trường rủi ro là môi trường mà người ra quyết định không biết chắc chắn tình huống nào sẽ xảy ra . Có thể biết được xác suất xảy ra của các tình huống khác nhau.
Trong môi trường rủi ro, người ra quyết định thường sử dụng tiêu chuẩn giá trị kỳ vọng để ra quyết định. 59 1-Tiêu chuẩn ra quyết định dựa trên giá trị lợi ích kỳ vọng (Expected monetary value) : }∑ = = n 1i P(k)*k)Pr(i,Max{EMV(i) EMV(i) : Giá trị lợi ích kỳ vọng của phương án i. Pr(i,k) :Lợi nhuận tương ứng với phương án i và tình huống k. P(k) : Xác suất xảy ra của tình huống thứ k. 10 Ví dụ : Xem xét một công ty muốn mở rộng sản xuất. Xét bảng lợi nhuận sau : -180,000 -20,000 0 200,000 100,000 0 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án Giả sử xác suất xảy ra của các tình huống là như nhau (= 50%) ta được : EMV(1) = 0.5*200,000 + 0.5*(-180,000) = 10,000 EMV(2) = 0.5*100,000 + 0.5*(-20,000) = 40,000 EMV(3) = 0.5*0 + 0.5*0 = 0 611 2-Tiêu chuẩn quyết định dựa trên giá trị mất mát cơ hội kỳ vọng (Expected Opportunity Loss) : }P(k)*k)OL(i,Min{EOL(i) n 1i ∑ = = EOL(i) : Giá trị mất mát kỳ vọng của phương án thứ i. OL(i,k) : Giá trị mất mát cơ hội tương ứng với phương án i và tình huống k. P(k) : Xác suất xuất hiện của tình huống k.
Khái Niệm : Mô hình này dựa trên cơ sở chi phí cơ hội, tức là tổn thất gây ra do chọn phương án nào đó và từ chối một phương án khác.
Công thức tính : 12 Ví dụ : Xem xét một công ty muốn mở rộng sản xuất. Giả sử kết quả tốt nhất (lợi nhuận tối đa) cho từng tình huống như sau : @ Thị trường hứa hẹn : 200,000 $ @ Thị trường không hứa hẹn : 0 $ Ta được bảng mất mát cơ hội sau : (OL = lợi nhuận tối đa – lợi nhuận thực) 180,000 20,000 0 0 100,000 200,000 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án Giả sử xác suất xảy ra của các tình huống là như nhau và = 50% ta được : EOL(1) = 0.5*0 + 0.5*180,000 = 90,000 EOL(2) = 0.5*100,000 + 0.5*20,000 = 60,000 EOL(3) = 0.5*200,000 + 0.5*0 = 100,000 713 RA QUYẾT ĐỊNH TRONG MÔI TRƯỜNG KHÔNG XÁC ĐỊNH (DECISION UNDER UNCERTAINTY)
Môi trường không xác định là môi trường mà người ra quyết định không có bất cứ một thông tin nào.
Sự lựa chọn mô hình thích hợp phụ thuộc vào cá tính của người ra quyết định. 14 1-Tiêu chuẩn Maximax (Quyết định lạc quan) :
Phương án tối ưu là phương án có giá trị kết quả tốt nhất tương ứng với tình huống tốt nhất.
Giá trị kết quả tốt nhất là lợi nhuận lớn nhất hay chi phí bé nhất. Xét một công ty muốn mở rộng sản xuất với bảng lợi nhuận sau : -180,000 -20,000 0 200,000 100,000 0 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹnThị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án ⇒ Chọn phương án xây dựng nhà máy lớn. 815 2-Tiêu chuẩn Maximin (Quyết định bi quan) :
Phương án tối ưu là phương án có giá trị kết quả tốt nhất tương ứng với tình huống xấu nhất.
Giá trị kết quả tốt nhất là lợi nhuận lớn nhất hay chi phí bé nhất. Xét một công ty muốn mở rộng sản xuất với bảng lợi nhuận sau : -180,000 -20,000 0 200,000 100,000 0 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹnThị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án ⇒ Chọn phương án không sản xuất 16 3-Tiêu chuẩn Laplace : Tiêu chuẩn này còn gọi là tiêu chuẩn cơ hội xảy ra của các tình huống là ngang nhau. Phương án tối ưu được chọn là phương án có lợi nhuận trung bình lớn nhất hoặc chi phí trung bình thấp nhất. Xét một công ty muốn mở rộng sản xuất với bảng lợi nhuận sau : -180.000 -20.000 0 200.000 100.000 0 Xây dựng nhà máy lớn Xây dựng nhà máy nhỏ Không sản xuất Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Tiêu chuẩn Laplace Các tình huống (States of Nature)Các phương án (Alternatives) 10.000 40.000 0 ⇒ Chọn phương án xây dựng nhà máy nhỏ do có lợi nhuận trung bình là lớn nhất. 917 4-Tiêu chuẩn Minimax : 180,000 20,000 0 0 100,000 200,000 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án ⇒ Phương án tối ưu được chọn là xây dựng nhà máy nhỏ do có mất mát cơ hội cực đại bé nhất. Là tiêu chuẩn dựa trên việc cực tiểu hoá sự hối tiếc (mất mát cơ hội) cực đại trong từng phương án. Với ví dụ trên ta có bảng mất mát cơ hội sau : 18 5-Tiêu chuẩn Hurwicz :
Phương án tối ưu là phương án có sự kết hợp giữa tiêu chuẩn Maximax (lạc quan) và tiêu chuẩn Maximin (bi quan).
Phương pháp thực hiện : - Chọn hệ số α (0 ≤ α ≤ 1). - Chọn phương án thứ i có giá trị Max theo phương trình : CH(i) = α*Max{Profit(k)} + (1- α)*Min{Profit(k)} α → 1 : người quyết định lạc quan α → 0 : người quyết định bi quan 10 19 Ví dụ : Xem xét một công ty muốn mở rộng sản xuất. Xét bảng lợi nhuận sau : -180,000 -20,000 0 200,000 100,000 0 1-Xây dựng nhà máy lớn. 2-Xây dựng nhà máy nhỏ. 3-Không sản xuất. Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Các tình huốngCác phương án Chọn hệ số α = 0.8 ta được : CH (1) = 0.8*200,000 + (1 - 0.8)*(-180,000) = 124,000 CH (2) = 0.8*100,000 + (1 - 0.8)*(-20,000) = 76,000 CH (3) = 0.8*0 + (1 - 0.8)*0 = 0 20 CÂY QUYẾT ĐỊNHÂÂ ÁÁ 11 21 KHÁI NIỆM
Giải quyết bài toán quyết định bằng sơ đồ cây . VD1_SDC.ppt
Dùng để giải quyết bài toán ra quyết định có nhiều cấp độ liên tiếp nhau mà ở đó các quyết định sau phụ thuộc vào các quyết định trước đó. VD2_SDC.ppt 22 CÁC KÝ HIỆU SỬ DỤNG TRONG SƠ ĐỒ CÂY
Ký hiệu hình vuông : Biểu diễn nút quyết định tại đó xuất phát các phương án.
Ký hiệu hình tròn : Biểu hiện nút trạng thái tại đó xuất phát các tình huống. 12 23 CÁC BƯỚC THỰC HIỆN
Xác định vấn đề cần ra quyết định.
Vẽ cây quyết định.
Xác định xác suất xảy ra của từng trạng thái (tình huống).
Xác định giá trị kết quả của từng tổ hợp giữa các phương án và các trạng thái.
Tìm quyết định tối ưu bằng phương pháp Max(EMV)i. 24 Vd 1 : Xét bài toán mở rộng sản xuất : EMV1=10,000$ EMV3=0$ 1 2 Lớn Nhỏ Không TT tốt TT tốt TT xấu TT xấu 3 200,000$ 100,000$ -180,000$ -20,000$ 0$ (0.5) (0.5) (0.5) (0.5)Max(EMV)i=40,000$ EMV2=40,000$ 13 25 Ví dụ 2 : Cũng là bài toán mở rộng SX trên, trước khi quyết định xây dựng nhà máy lớn hay nhỏ hoặc không xây, một công ty có thể quyết định có nên tiến hành thăm dò thị trường với phí tổn thăm dò là 10,000 $ hay không? (Thông tin thăm dò này có thể giúp công ty có một quyết định cuối cùng đúng đắn hơn.) vd cay quyet dinh.ppt 26 Bài 1 : Ông Liêm là chủ một doanh nghiệp tư nhân mới thành lập tại thành phố HCM. Ông Liêm hiện đang xem xét việc mua một số máy móc thiết bị được chế tạo trong nước hoặc nhập từ Đài Loan hay Trung Quốc. Các phương án và các kết quả trạng thái tương ứng được được thể hiện dưới dạng lợi nhuận (đơn vị 1000đ) ở bảng quyết định sau : -200.000 -100.000 -18.000 300.000 250.000 75.000 Máy mua trong nước Máy mua từ Đài Loan Máy mua từ Trung Quốc Thị trường không hứa hẹn Thị trường hứa hẹn Phương án 14 27 Câu hỏi : 1- Nếu ông Liêm là người lạc quan và chấp nhận rủi ro thì ông nên chọn phương án nào ? 2- Nếu ông Liêm là người bi quan và sợ rủi ro thì ông nên chọn phương án nào ? 3- Nếu ông Liêm nhờ một công ty nghiên cứu thị trường tiến hành điều tra giúp ông và ông nhận được thông tin về các trạng thái như sau : Khả năng thị trường hứa hẹn và không hứa hẹn lần lượt là 70% và 30%. Với thông tin như vậy ông nên chọn phương án nào? 28 Bài 2 : Một bác sĩ dự định mở một phòng mạch tư tại một quận gần trung tâm thành phố HCM. Nếu nhu cầu khám và chửa bệnh ở khu vực đó cao (thị trường hứa hẹn) thì phòng mạch này sẽ đem lại lợi nhuận là 1.000 triệu đồng. Nhưng nếu thị trường không hứa hẹn thì thì phòng mạch sẽ bị lỗ 400 triệu đồng. Tất nhiên nếu không đầu tư thì bác sĩ sẽ không bị mất một đồng nào cả. Do không có bất kỳ dữ liệu nào về thị trường này nên bác sĩ ước tính có khoảng 50% cơ hội phòng mạch hoạt động hiệu quả. 1- Hãy xây dựng cây quyết định cho bài toán nói trên và xác định phương án tối ưu. 15 29 2- Đề tăng phần tin cậây cho quyết định , bác sĩ đã nhờ một công ty tư vấn cung cấp thêm thông tin của thị trường với mức giá là 50 triệu đồng và được kết quả sau : Thăm dò cho thấy có 55% khả năng gặp thị trường thuận lợi và 45% gặp thị trường không thuận lợi. Tuy nhiên : - Trong trường hợp gặp thị trường thuận lợi, xác suất để thị trường thực sự hứa hẹn chỉ là 82%. - Trong trường hợp gặp thị trường không thuận lợi, xác suất để thị trường thực sự không hứa hẹn chỉ là 79%. Hãy xây dựng cây quyết định trong trường hợp này và chọn phương án tốt nhất có thể có.