Lý thuyết ngân hàng thương mại

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 1 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Bài 4 NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Giới thiệu khái quát về hệ thống NHTM Việt Nam Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 2 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Định nghĩa Ngân hàng thương mại ƒ Luật Ngân hàng 1997: “Ngân hàng thương mại là một loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động khác có liên quan” ƒ Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán. Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Bảng cân đối kế tốn của một NHTM Tài sản cĩ ƒ Dự trữ và tiền mặt ƒ Chứng khốn • Chứng khốn chính phủ • Chứng khốn khác ƒ Cho vay • Thương mại và cơng nghiệp • Bất động sản • Tiêu dùng • Khác ƒ Tài sản khác Tài sản nợ ƒ Tiền gửi khơng kỳ hạn (cĩ thể viết séc) ƒ Tiền gửi kỳ hạn và tiết kiệm ƒ Vay ƒ Vốn ngân hàng Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 3 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Khái lược về hoạt động của NHTM ƒ Chuyển hĩa tài sản (asset transformation) • NH huy động vốn bằng việc phát hành nợ với những đặc tính nhất định (quy mơ, thời hạn, mức độ rủi ro, suất sinh lợi) • NH sử dụng vốn để mua tài sản với một tập hợp những đặc tính khác; ƒ Trong quá trình chuyển hĩa tài sản, NHTM thực hiện một số chức năng quan trọng: • Huy động và phân bổ vốn • Vận hành hệ thống thanh tốn • Sàng lọc, chuyển giao, và phân tán rủi ro • “Sản xuất” thơng tin và giám sát khách hàng (MH, AS) Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh 5(75%)4(62%)TM nhà nước 64AMC 898(1.5%)36.000(11.4%)HTXTD 47Liên doanh 07100% vốn nước ngồi 27(12%)157(1.2%)CN NH nước ngồi 37(11%)123(21.5%)Khu vực, cổ phần 13Chính sách 11Trung ương VNTQLoại hình ngân hàng Tổ chức hệ thống NHTM ở Việt Nam Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 4 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Sự thống trị của các NHTMQD 194.100∑ T.D NHTMQD 205.430T.D 5 NHTMQD 267.000∑ T.S NHTMVN 314.000T.S 5 NHTMQD ƒ Số liệu về tài sản và tín dụng của 5 NHTMQD theo báo cáo thường niên của 5 ngân hàng này. ƒ Số liệu về tổng tài sản và tín dụng của cả hệ thống ngân hàng TMVN theo IMF với số liệu của NHNNVN Sở hữu nhà nước trong ngân hàng 1998 82% 10% 8% 4 NHTMQD 51 NHTMCP 27 NHLD&NN Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Tái cấp vốn cho hệ thơng NHTMNN -12,413,94,2NHTMCP -10,811,211,0NHTMQD 4,7411,4139,3Hệ thống N.H 2003200019981996Nợ xấu (%) 2.245-1.0001.045INCOMBANK 2.5004001.0001.100VIETCOMBANK 3.6501.4501.2001.000NHĐT&PTVN 4.4797001.5002.279NHNN&PTNT VĐL 2003200312/2002VĐL 2001Tái cấp vốn (tỷ) Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 5 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh ROA và CAR của một số hệ thống NH Nguồn: Huỳnh Thế Du, TBKTSG số 52/2005 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Vai trị của hệ thống NHTM trong quá trình phát triển kinh tế Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 6 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Vai trị tương đối của NHTM ở Mỹ, Đức, và Nhật (1960 – 1996) Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Hoa Kỳ 0 50 100 150 200 250 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 % G D P Bank loans Bonds Stocks Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 7 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Hoa Kỳ 0 50 100 150 200 250 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 % G D P Bank loans Bonds Stocks Đức 0 50 100 150 200 250 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 % G D P Bank loans Bonds Stocks Nhật Bản 0 50 100 150 200 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 % G D P Bank loans Bonds Stocks Anh 0 50 100 150 200 250 300 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 % G D P Bank loans Bonds Stocks Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Việt Nam 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 0.00 10.00 20.00 30.00 40.00 50.00 60.00 GDP/đầu người Tín dụng NH (%GDP) Nguồn: World Development Indicators 2005 Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 8 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Trung Quốc Nguồn: World Development Indicators 2005 0 200 400 600 800 1,000 1,200 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 0 10 20 30 40 50 60 GDP/đầu người Tín dụng NH (%GDP) Vốn hĩa TTCK (%GDP) Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Một số nhận xét ƒ Ở các nước đang phát triển, chứng khốn (cổ phiếu và trái phiếu) khơng phải là nguồn tài trợ bên ngồi quan trọng nhất cho doanh nghiệp; ƒ Ngay ở Mỹ, cho đến giữa những năm 1990 thì tài chính gián tiếp (thơng qua các trung gian tài chính) vẫn cịn quan trọng hơn tài chính trực tiếp; ƒ Nĩi chung, đối với các nước đang phát triển, ngân hàng là nguồn tài trợ bên ngồi quan trọng nhất cho doanh nghiệp; ƒ Nền kinh tế và hệ thống tài chính càng phát triển thì vai trị của ngân hàng càng giảm trong khi vai trị của TTCK càng tăng. Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 9 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Tại sao NH vẫn giữ vai trị quan trọng? ƒ Chi phí giao dịch ƒ Thơng tin bất cân xứng ƒ Giảm bớt hậu quả của “người ăn theo” và “hiệu ứng bầy đồn” (do nợ NH cĩ tính cá nhân, khơng trao đổi được) Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Áp dụng khung lý thuyết để phân tích hoạt động và vai trị của hệ thống NHTM Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 10 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Chi phí giao dịch và vai trị của FIs? ƒ CPGD ngăn cản sự tham gia của các nhà đầu tư nhỏ, lẻ trên thị trường tài chính; ƒ CPGD trong hoạt động của NHTM bao gồm? • Tựu trung là các chi phí về thơng tin; ƒ Sự tồn tại CPGD đáng kể là cơ sở cho sự xuất hiện của các FIs như những đơn vị sản xuất thơng tin: • Hiệu quả kinh tế theo quy mơ, • Chuyên mơn hĩa Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Một số nguyên lý của quản lý NHTM ƒ Quan tâm chính của NHTM: • Giảm thiểu chi phí huy động vốn • Duy trì khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền • Duy trì hệ số đủ vốn • Quản lý rủi ro đối với tài sản ƒ Quản lý rủi ro • Rủi ro kỳ hạn (rủi ro thanh khoản) • Rủi ro tín dụng • Rủi ro lãi suất • v.v. Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 11 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Các rủi ro của ngân hàng thương mại ƒ Rủi ro kỳ hạn/rủi ro thanh khoản • Kỳ hạn của tài sản cĩ thường dài hơn kỳ hạn của tài sản nợ → NHTM thực hiện việc chuyển đổi kỳ hạn. • Ngân hàng cĩ thể mất khả năng thanh tốn khi người gửi tiền rút tiền ồ ạt (nguyên nhân: thơng tin bất cân xứng, hiệu ứng bầy đồn). Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Các rủi ro của ngân hàng thương mại ƒ Rủi ro lãi suất • Lãi suất tiền gửi thường là lãi suất thả nổi và ngắn hạn. Lãi suất tiền vay thường là lãi suất cố định và dài hạn. • Khi lãi suất tăng mạnh, ngân hàng sẽ bị thua thiệt do phải trả lãi nhiều hơn cho tiền gửi trong khi lãi nhận được từ các khoản cho vay hiện hữu vẫn khơng đổi. Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 12 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Các rủi ro của ngân hàng thương mại ƒ Rủi ro tín dụng • Ngân hàng chịu khả năng các đối tượng vay vốn cĩ thể khơng cĩ khả năng hồn trả lãi và vốn gốc. Các khoản vay này trở thành nợ khĩ địi (hay nợ xấu). • Tỷ lệ nợ xấu càng tăng, thì ngân hàng sẽ càng mất vốn để xĩa các khoản nợ này. Khi giá trị tài sàn rịng của ngân hàng trở thành số âm thì ngân hàng được coi là phá sản “về mặt kỹ thuật”. Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Rủi ro tín dụng ƒ Lựa chọn ngược trong tín dụng ngân hàng • AS: những người vay “cĩ vấn đề” hay rủi ro nhất là những người sẵn sàng trả lãi suất cao nhất; ƒ Rủi ro đạo đức • MH: nếu khơng bị giám sát thỏa đáng, người vay cĩ thể sử dụng vốn vay sai mục đích và rủi ro cao; ƒ Biện pháp khắc phục • Thu thập thơng tin và sàng lọc khách hàng/dự án • Tập trung cho vay trong một số lĩnh vực nhất định • Đưa vào hợp đồng nợ 1 số điều khoản ràng buộc • Giám sát việc sử dụng nợ vay và hồn nợ • Phát triển mối quan hệ lâu dài với khách hàng • Yêu cầu cĩ bảo đảm (tài sản thế chấp) • Hạn mức tín dụng (credit rationing) Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ] Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Niên khĩa 2005-2006 Tài chính Phát triển Vũ Thành Tự Anh 13 Bài giảng 4 Ngân hàng thương mại Vũ Thành Tự Anh Quản trị NHTM ở Việt Nam ƒ Các mục tiêu (kinh tế và phi kinh tế) của hệ thống NHTMNN? ƒ Ai sở hữu các NHTMNN? ƒ Ai kiểm sốt các NHTMNN? ƒ Mối quan hệ của NHTMNN với các bên hữu quan: NHTMNN – NN – DNNN … ƒ Hệ quả tất yếu: • Hiệu quả kinh tế thấp • Nợ xấu • Dễ bị tổn thương, đặc biệt khi cĩ sốc (Beim và Calomiris, Ch. 7) Shared by taichinh.net [ Click ]hared by http:// lu taichinh.net [ lick ]