Kinh tế lượng - Chương 4: Lý thuyết về hành vi của doanh nghiệp

Chương 4 Lý thuyết về hành vi của doanh nghiệp Gv: Ths. Bùi Thị Hiền Khoa Quản trị Kinh doanh Bố cục chương 4 • Phần A: Lý thuyết về sản xuất – 4.1 Một số khái niệm – 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn. – 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn. • Phần B: Lý thuyết về chi phí – 4.4 Khái niệm về chi phí sản xuất và chi phí kế toán – 4.5 Hàm chi phí trong ngắn hạn. – 4.3 Hàm chi phí trong dài hạn. P h ầ n A : Lý th u yế t về sả n xu ấ t 4.1 Một số khái niệm HAØM SAÛN XUAÁT Caùc yeáu toá ñaàu vaøo Saûn löôïng ñaàu raSöû duïng coù hieäu quaû P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t Hàm sản xuất là hàm mô tả những số lượng sản phẩm (đầu ra) có thể có, được sản xuất bởi một số lượng yếu tố sản xuất (đầu vào) nhất định, tương đương với trình độ kỹ thuật nhất định. Q = f(X 1 ; X 2 .X n ) 4.1 Một số khái niệm P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t Ngắn hạn Dài hạn Yếu tố biến đổi Yếu tố cố định 4.1 Một số khái niệm P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t Yếu tố biến đổi Yeáu toá bieán ñoåi : coù theå deã daøng thay ñoåi soá löôïng söû duïng trong saûn xuaát : nguyeân, nhieân, vaät lieäu, naêng löôïng, lao ñoäng phoå thoâng . Yếu tố cố định Yeáu toá coá ñònh: khoâng theå deã daøng thay ñoåi soá löôïng söû duïng trong saûn xuaát: ñaát ñai, nhaø xöôûng, MMTB, chuyeân gia kyõ thuaät, quaûn trò vieân cao caáp . Ngaén haïn: Coøn ít nhaát moät loaïi yeáu toá saûn xuaát laø coá ñònh Daøi haïn : Moïi yeáu toá saûn xuaát ñeàu bieán ñoåi 4.1 Một số khái niệm P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t Q = f (K;L) Ñeå ñôn giaûn, ta nhoùm caùc yeáu toá ñaàu vaøo thaønh 2 nhoùm Voán vaø Lao ñoäng 4.1 Một số khái niệm P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t HAØM SAÛN XUAÁT Vốn Lao động Sản lượng đầu ra 4 4 100 2 6 100 2 7 106 4 12 200 Sự tiến bộ công nghệ làm thay đổi hàm sản xuất. P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn Q = f(L) Trong ngắn hạn: -K được coi là yếu tố sản xuất cố định. -L được coi là yếu tố sản xuất biến đổi. Do đó hàm sản xuất chỉ phụ thuộc vào nhân tố lao động. P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn 4.2.1 Năng suất trung bình (Average Product – AP) Naêng suaát trung bình cuûa moät yeáu toá saûn xuaát bieán ñoåi laø soá saûn phaåm saûn xuaát tính trung bình treân moät ñôn vò yeáu toá saûn xuaát ñoù. APL = Sản lượng sản phẩm đầu ra Số lao động đầu vào = Q L P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn 4.2.1 Năng suất biên (Marginal Product – MP) Laø naêng suaát (hay saûn phaåm) taêng theâm, khi söû duïng theâm 1 ñôn vò yeáu toá saûn xuaát (yeáu toá saûn xuaát khaùc giöõ nguyeân). MPL = Sản lượng sản phẩm đầu ra thay đổi Số lao động đầu vào thay đổi = ∆Q ∆L = dQ dL P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn 4.2.1 Năng suất biên (Marginal Product – MP) L Q APL MPL Các giai đoạn sx 0 0 0 0 GĐ I 1 10 10 10 I 2 30 15 20 I 3 60 20 30 I 4 80 20 20 GĐ II 5 95 19 15 II 6 105 17.5 10 II 7 110 15.7 5 II 8 110 13.75 0 GĐIII 9 107 11.88 -3 III 10 100 10 -7 III P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn 4.2.2 Năng suất biên (Marginal Product – MP) Moái quan heä giöõa MP vaø Q - -- Khi MP > 0 thì Q taêng daàn - Khi MP < 0 thì Q giaûm daàn - Khi MP = 0 thì Q cöïc ñaïi L * Q ma x Q L Moái quan heä giöõa AP L vaø MP L - Khi MP L > AP L thì AP L taêng daàn - Khi MP L < AP L thì AP L giaûm daàn - Khi MP L = AP L thì AP L cöïc ñaïi APL MPL MPL - APL L P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn 4.2.2 Năng suất biên (Marginal Product – MP) MP = AP L2 L1 MP1 MP1 Qmax Q2 Q1 L1 L2 L* Soá löôïng L APL MPL Soá löôïng L Saûn löôïng MPL - APL P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.2 Hàm sản xuất trong ngắn hạn 4.2.2 Năng suất biên (Marginal Product – MP) Duy trì tất cả các yếu tố sản xuất không thay đổi ngoại trừ một yếu tố, Quy luật năng suất cận biên giảm dần cho rằng đến một mức nhất định, sự tăng thêm đầu vào biến đổi này dẫn đến năng suất cận biên của nó giảm dần. P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn Q = f( K, L) Với K & L đều biến đổi Tìm phương án sản xuất tối ưu Bằng phương pháp cổ điển và bằng phương pháp hình học P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu Để đạt được sản lượng tối đa với chi phí thấp nhất trong điều kiện các yếu tố K và L thay đổi trong dài hạn, cần thỏa mãn 2 điều kiện: MP K P K = MP L P L KPK + LPL = TC Xem VD ở giáo trình trang 100 P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu K MPK L MPL 1 22 1 11 2 20 2 10 3 17 3 9 4 14 4 8 5 11 5 7 6 8 6 6 7 5 7 5 8 2 8 4 9 1 9 2 Với Pk = 2 đvt và PL = 1 đvt. Chi phí cho vốn và lao động là 20 đvt. Tìm phương án sản xuất tối ưu P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu K 1 2 3 4 5 1 20 40 55 65 75 2 40 60 75 85 90 3 55 75 90 100 105 4 65 85 100 110 115 5 75 90 105 115 120 L Hàm sản xuất của xí nghiệp kem Saûn xuaát vôùi hai ñaàu vaøo khaû bieán (L,K) Lao ñoäng/naêm 1 2 3 4 1 2 3 4 5 5 Q 1 = 55 Caùc ñöôøng ñoàng löôïngñöôïc tính töø haøm saûn xuaát cho caùc saûn löôïng laø 55, 75, vaø 90. A D B Q 2 = 75 Q 3 = 90 C E Voán/naêm Bieåu ñoà caùc ñöôøng ñaúng löôïng 54 3 2 1 1 2 3 4 5 Đường đẳng lượng là tập hợp các phối hợp khác nhau giữa các yếu tố sản xuất để cùng tạo ra một mức sản lượng •Ñöôøng đẳng löôïng (Ñöôøng Q) phaûn aùnh hieäu quaû veà maët kyõ thuaät cuûa söï phoái hôïp caùc loaïi ñaàu vaøo saûn xuaát. • Ñöôøng ñẳng löôïng doác xuoáng veà beân phaûi và lồi về phía gốc tọa độ. • Caùc ñöôøng ñẳng löôïng khoâng caét nhau 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu Độ dốc MRTS Tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên là số lượng vốn có thể giảm xuống khi sử dụng tăng thêm một đơn vị lao động nhằm đảm bảo mức sản lượng vẫn không thay đổi.” Tỷ lệ thay thế biên chính là độ dốc trên đồ thị MRTS = K/ L Đường đẳng lượng & tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên MP L MP K = - K L MRTS Tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên chính là tỷ số năng suất biên của vốn và lao động Đường đẳng lượng & tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên = Hệ số gốc -Tyû leä thay theá kyõ thuaät bieân của đường đẳng lượng Lao ñoäng/naêm 1 2 3 4 1 2 3 4 5 5 Voán/naêm Caùc ñöôøng ñoàng löôïng doác xuoáng vaø loõm gioáng nhö caùc ñöôøng baøng quan. 1 1 1 1 2 1 2/3 1/3 Q 1 =55 Q 2 =75 Q 3 =90 A B C P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu Đường đẳng phí là tập hợp các phối hợp khác nhau giữa các yếu tố sản xuất mà xí nghiệp có khả năng thực hiện với cùng một chi phí sản xuất và giá các yếu tố sản xuất đã cho. Phöông trình ñöôøng ñaúng phí coù daïng: KP K + LP L = TC K = TC PK - PL PK L ÑÖÔØNG ÑAÚNG PHÍ - Ñoà thò K TC /PK TC /PL L PL PK Tg = P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu ÑÖÔØNG ÑAÚNG PHÍ DÒCH CHUYEÅN K TC/P K TC /PL L K TC /PK TC /PL L P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu Phoái hôïp toái öu khi phaân tích baèng hình hoïc P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu Điểm phối hợp tối ưu là tiếp tuyến giữa đường đẳng phí và đường đẳng lượng K TC/PK TC/PL E F G Ñieàu kieän ñeå phoái hôïp giöõa K vaø L laø toái öu MPk Pk MP L P L = P K K +P L L = TC dK dL PL Pk = -Hoaëc P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.1 Phối hợp các yếu tố sản xuất với chi phí tối thiểu Một nhà sản xuất cần 2 yếu tố K và L để sản xuất sản phẩm X, và nhà sản xuất cần một khoản tiền là TC = 15.000 để mua 2 yếu tố trên với giá Pk = 600 và PL = 300. Hàm sản xuất: Q= 2K(L-2). P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t BÀI TẬP P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t Yêu cầu: 1. Xác định hàm năng suất biên của các yếu tố K và L. Xác định MRTS. 2. Tìm phương án sản xuất tối ưu và sản lượng tối đa đạt được. 3. Nếu xí nghiệp muốn sản xuất 900 đơn vị sản phẩm, tìm phương án sản xuất tối ưu với chi phí tối thiểu. P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.2 Đường mở rộng sản xuất của doanh nghiệp Ñöôøng môû roäng saûn xuaát (EP) K L    TC3/PK TC2/PK TC1/PK TC1/PL TC2/PL TC3/PL E F G Tuøy thuoäc vaøo daïng cuûa haøm saûn xuaát Khi ñaàu tö taêng quy moâ saûn xuaát, taêng caùc yeáu toá ñaàu vaøo thì saûn löôïng ñaàu ra seõ taêng Saûn löôïng ñaàu ra taêng vôùi toác ñoä nhö theá naøo: nhieàu hôn, baèng hay ít hôn ñaàu vaøo? P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.2 Đường mở rộng sản xuất của doanh nghiệp Haøm Cobb Douglas: Q = A.K  .L  Neáu  + >1 : Naêng suaát taêng theo quy moâ hay lôïi theá kinh teá nhôø quy moâ Neáu  + =1 : Naêng suaát khoâng ñoåi theo quy moâ Neáu  + < 1 : Naêng suaát giaûm theo quy moâ hay baát lôïi kinh teá bôûiø quy moâ P h ầ n A : L ý th u yế t về sả n xu ấ t 4.3 Hàm sản xuất trong dài hạn 4.3.2 Đường mở rộng sản xuất của doanh nghiệp P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.4 Khái niệm về chi phí sản xuất và chi phí kế toán Chi phí kế toán bao gồm các khoản chi phí phát sinh thực sự như tiền lương, nguyên nhiên vật liệu, tiền thuê mặt bằng. Chi phí kinh tế bao gồm những khoản chi phí phát sinh thực sự (như chi phí kế toán) cả những chi phí vô hình (như chi phí cơ hội). • Chi phí keá toaùn - Chi phí theå hieän (Accounting cost - Explicit cost) • Chi phí cô hoäi - Chi phí aån (Opportunity cost - Implicit cost) • Chi phí Kinh teá (Economic cost) P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.4 Khái niệm về chi phí sản xuất và chi phí kế toán Lôïi nhuaän keá toaùn = Doanh thu - chi phí keá toaùn Lôïi nhuaän kinh teá = Doanh thu - chi phí kinh teá Chi phí kinh teá = chi phí keá toaùn + chi phí cô hoäi Lôïi nhuaän kinh teá = Lôïi nhuaän keá toaùn - chi phí cô hoäi P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.4 Khái niệm về chi phí sản xuất và chi phí kế toán Tình huống: Bác nông dân McDonald dạy đàn với giá 20USD/giờ. Mỗi ngày ông dành 10 tiếng để trồng hạt giống trị giá 100USD trên trang trại của mình. Tính chi phí cơ hội của ông? Nếu hạt giống nảy mầm và ông thu được số nông sản trị giá 200USD, thì theo cách tính lợi nhuận kế toán, ông sẽ thu được lợi nhuận bao nhiêu? Ông có lợi nhuận kinh tế không? P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.1 Các loại chi phí tổng TFC khoâng ñoåi theo saûn löôïng Q TFC Tổng chi phí cố định là toàn bộ chi phí xí nghiệp phải chi ra trong mỗi đơn vị thời gian cho các yếu tố sản xuất cố định như tiền thuế đất, khấu hao máy móc thiết bị C P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.1 Các loại chi phí tổng VC: thay ñoåi theo saûn löôïng C TVC Q Tổng chi phí biến đổi là toàn bộ chi phí xí nghiệp phải chi ra trong mỗi đơn vị thời gian cho các yếu tố sản xuất biến đổi như chi phí mua nguyên nhiên vật liệu, tiền lương P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.1 Các loại chi phí tổng TC cuøng daïng vôùi ñöôøng TVC Chi phí TC Saûn löôïng TVC TFC Tổng chi phí sản xuất là chi phí chi ra cho tất cả các yếu tố sản xuất cố định lẫn biến đổi trong mỗi đơn vị thời gian. TC = TVC + TFC P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.2 Các loại chi phí đơn vị Ñònh phí trung bình (AFC) = FC Q Saûn löôïng Chi phí AFC P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.3 Chi phí trung bình (Average Cost – AC) Bieán phí trung bình (AVC) = VC Q Chi phí trung bình (AC) = TC Q Saûn löôïng Chi phí AC AVC   P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.4 Chi phí biên (Marginal Cost – MC) Laø phaàn thay ñoåi trong toång phí hay toång bieán phí khi thay ñoåi 1 ñôn vò saûn löôïng MC= TC/ Q = VC/ Q hoaëc MC = dTC dq = dVC dq P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.5 Mối quan hệ giữa các loại chi phí AC ( AVC) giaûm daàn khi MC < AC (AVC) AC (AVC) taêng daàn khi MC > AC (AVC) AC (AVC) cöïc tieåu khi MC = AC (AVC) Chi phí Saûn löôïng MC AC AVC   Chapter 6 Slide 46 Chi phí ngaén haïn cuûa doanh nghieäp ($) 0 50 0 50 --- --- --- --- 1 50 50 100 50 50 50 100 2 50 78 128 28 25 39 64 3 50 98 148 20 16.7 32.7 49.3 4 50 112 162 14 12.5 28 40.5 5 50 130 180 18 10 26 36 6 50 150 200 20 8.3 25 33.3 7 50 175 225 25 7.1 25 32.1 8 50 204 254 29 6.3 25.5 31.8 9 50 242 292 38 5.6 26.9 32.4 10 50 300 350 58 5 30 35 11 50 385 435 85 4.5 35 39.5 Saûn Chi phí Chi phí Toång Chi phí Chi phí Chi phí Toång löôïng coá ñònh bieán ñoåi chi phí bieân coá ñònh bieán ñoåi chi phí (FC) (VC) (TC) (MC) trung bình trung bình trung bình (AFC) (AVC) (ATC) P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.5 Các hàm chi phí sản xuất trong ngắn hạn 4.5.6 Mức sản lượng tối ưu Sản lượng tối ưu là mức SL mà chi phí trung bình thấp nhất vì hiệu quả sử dụng các yếu tố sản xuất là cao nhất. P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.6 Các hàm chi phí sản xuất trong dài hạn 4.6.1 Tổng chi phí trong dài hạn (Long-run Total Cost – LTC) -Moïi yeáu toá saûn xuaát ñeàu bieán ñoåi -Khoâng coøn chi phí coá ñònh nöõa -Coù theå ñieàu chænh quy moâ saûn xuaát Chi phí saûn xuaát trong daøi haïn P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.6 Các hàm chi phí sản xuất trong dài hạn 4.6.1 Tổng chi phí trong dài hạn (Long-run Total Cost – LTC) LTC LAC = LTC/Q LMC = LTC/Q = dLTC/dQ Tổng chi phí trong dài hạn (LTC): là đường có chi phí thấp nhất có thể có tương ứng ở mỗi mức sản lượng khi các yếu tố khác không đổi. P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.6 Các hàm chi phí sản xuất trong dài hạn 4.6 .2 Chi phí trung bình trong dài hạn(Long-run average Cost – LAC) Đường chi phí trung bình dài hạn (LAC) là đường bao phí dưới của các đường chi phí trung bình ngắn hạn (SAC) Q Các SAC LAC P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.6 Các hàm chi phí sản xuất trong dài hạn 4.6 .2 Chi phí trung bình trong dài hạn(Long-run average Cost – LAC) P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.6 Các hàm chi phí sản xuất trong dài hạn 4.6 .2 Chi phí trung bình trong dài hạn(Long-run average Cost – LAC) Đường SAC* -tiếp xúc với đường LAC tại điểm cực tiểu của cả hai đường - được gọi là quy mô SX tối ưu Chi phí Saûn löôïng SMC* SAC* Taïi q* : LMC = SMC* =LACmin = SAC*min q* P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.6 Các hàm chi phí sản xuất trong dài hạn 4.6 .3 Chi phí biên dài hạn (Long –run Marginal Cost – LMC) Chi phí biên dài hạn là sự thay đổi tổng chi phí trong dài hạn khi thay đổi một đơn vị sản phẩm được sản xuất trong dài hạn. LMC = ∆LTC ∆Q Mối quan hệ giữa LAC và LMC tương tự như mối quan hệ giữa SAC và SMC P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.7 Tính kinh tế theo quy mô và tính phi kinh tế theo quy mô AVC Q (LAC) Khi đường LAC giảm xuống, chi phí trung bình giảm khi sản lượng tăng và có hiệu suất tăng theo quy mô. P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.7 Tính kinh tế theo quy mô và tính phi kinh tế theo quy mô Khi đường LAC là đường thẳng nằm ngang, song song với trục sản lượng chi phí trung bình không đổi thì có hiệu suất không đổi theo quy mô. AVC Q (LAC) P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.7 Tính kinh tế theo quy mô và tính phi kinh tế theo quy mô AVC Q (LAC) Khi đường LAC tăng, chi phí trung bình tăng khi sản lượng tăng và có hiệu suất giảm theo quy mô. P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.7 Tính kinh tế theo quy mô và tính phi kinh tế theo quy mô Những yếu tố làm cho LAC giảm khi mở rộng quy mô sản xuất, tăng sản lượng: -Chuyên môn hóa năng suất trung bình tăng. -Sự thay thế gần gũi các yếu tố đầu vào. -Tính không thể chia nhỏ được của các yếu tố đầu vào P h ầ n B : L ý th u yế t về ch i p h í 4.7 Tính kinh tế theo quy mô và tính phi kinh tế theo quy mô Tính phi kinh tế của quy mô: các yếu tố làm cho LAC tăng khi tăng sản lượng: -Do quản lý. -Do vị trí địa lý. Kết thúc chương 4 Gv: Ths. Bùi Thị Hiền – Khoa Quản trị kinh doanh