Kĩ thuât sản xuất tinh dầu

1 PHÁÖN 1 : KYÎ THUÁÛT SAÍN XUÁÚT TINH DÁÖU 1.1 Nguyãn liãûu : 1.1.1 Âàûc tênh chung vaì phán loaûi : Nguyãn liãûu tinh dáöu laì caïc loaûi thæûc váût coï chæïa tinh dáöu. Trong thæûc váût, tinh dáöu coï thãø åí hoa, laï, rãù, thán, cuí...Coï mäüt säú thæûc váût trong moüi bäü pháûn cuía cáy âãöu coï chæïa tinh dáöu. Âãø khai thaïc chuïng trong cäng nghiãûp, ngæåìi ta sæí duûng bäü pháûn naìo trong cáy coï chæïa nhiãöu tinh dáöu nháút vaì tinh dáöu coï cháút læåüng cao nháút. Haìm læåüng tinh dáöu trong thæûc váût thæåìng khäng låïn làõm, coï loaûi chæïa 15 % vaì coï loaûi chè vaìi pháön nghçn. Nhæîng nguyãn liãûu chæïa tinh dáöu êt thæåìng quê vaì âàõt tiãön (tinh dáöu hoa häöng...). Tinh dáöu laì häùn håüp caïc håüp cháút hæîu cå coï muìi thåm, muìi thåm cuía tinh dáöu laì muìi cuía cáúu tæí coï nhiãöu trong tinh dáöu (cáúu tæí chênh). Vê duû: muìi cuía tinh dáöu hoa häöng laì muìi cuía phenyl etilic (cáúu tæí chênh), muìi cuía tinh dáöu hoa nhaìi laì muìi cuía jasmin, muìi cuía tinh dáöu chanh laì muìi cuía limonen (chiãúm khoaíng 90% trong tinh dáöu chanh). Âa säú tinh dáöu thæåìng ráút dãù bay håi våïi håi næåïc, coï muìi thåm, khäng hoìa tan trong næåïc vaì khäúi læåüng riãng thæåìng nhoí hån næåïc. Coï mäüt vaìi tinh dáöu coï khäúi læåüng riãng låïn hån næåïc nhæ tinh dáöu quãú, tinh dáöu âinh hæång... Vç nhæîng lyï do trãn ngæåìi ta thæåìng duìng phæång phaïp chæng cáút âãø taïch tinh dáöu. Khaïc våïi dáöu beïo, thaình pháön cuía tinh dáöu laì nhæîng håüp cháút thuäüc daîy tecpen, cäng thæïc chung laì (C10H16)n vaì nhæîng dáùn xuáút coï chæïa oxy cuía tecpen nhæ ræåüu, xãton, andehyt. Coìn dáöu beïo laì caïc håüp cháút thuäüc daîy parafin, olãfin... khäng thuäüc daîy tecpen. Dáöu beïo khäng bay håi våïi håi næåïc nãn khäng chæng cáút âæåüc, dáöu beïo sau khi tinh chãú thæåìng khäng coï muìi thåm âàûc træng, thæåìng trong quaï trçnh baío quaín dáöu beïo, dáöu coï thãø coï muìi do bë äi kheït, hæ hoíng. Ngæåìi ta phán loaûi nguyãn liãûu chæïa tinh dáöu ra thaình caïc loaûi nhæ sau: * Nguyãn liãûu quaí vaì haût: häöi, muìi, maìng tang... * Nguyãn liãûu laï, caình: saí, baûc haì, hæång nhu... * Nguyãn liãûu rãù, cuí: gæìng, long naîo (nhiãöu nháút åí rãù) * Nguyãn liãûu voí: cam, chanh, quyït... * Nguyãn liãûu hoa: hoa häöng, hoa nhaìi... 1.1.2: Giåïi thiãûu mäüt säú nguyãn liãûu chæïa tinh dáöu: 2 * Häöi: hoa coï hçnh sao, träöng nhiãöu åí Laûng sån, Cao bàòng, haìm læåüng tinh dáöu 13 ÷ 15% (tênh theo hoa khä), 3 ÷ 3,5% (tênh theo hoa tæåi). Tinh dáöu häöi duìng âãø chãú biãún ræåüu muìi, duìng trong y dæåüc (cäön xoa boïp), duìng laìm cháút phuû gia trong kem âaïnh ràng. * Saí: laì mäüt loaûi cáy thán thaío, säúng mäüt vaìi nàm, träöng bàòng teïp. Sau khi träöng 3 ÷ 4 thaïng thç thu hoaûch laï vaì cæï 40 ÷ 45 ngaìy thu hoaûch mäüt læïa, nàng suáút bçnh quán 50 táún laï/ha. Haìm læåüng tinh dáöu 0,7 ÷ 1,5%, thaình pháön chênh cuía tinh dáöu saí laì geraniol (23%) vaì xitronenlal (32 ÷ 35%). Laï saí thæåìng âæåüc chæng cáút åí daûng tæåi hoàûc khä. Saí träöng âæåüc åí vuìng âäöi nuïi vç chëu âæåüc khä haûn. * Baûc haì: laì loaûi cáy thán thaío säúng âæåüc vaìi nàm, sau khi träöng vaìi thaïng coï thãø thu hoaûch âæåüc. Haìm læåüng tinh dáöu 1,3 ÷ 1,6%, cáúu tæí chênh laì mentol (70 ÷ 90%).Tinh dáöu baûc haì âæåüc duìng trong cäng nghiãûp thæûc pháøm vaì dæåüc pháøm. * Quãú: träöng nhiãöu åí Quaíng ninh, Yãn baïi, Quaíng nam, Quaíng ngaîi. Voí vaì laï âãöu coï chæïa tinh dáöu nhæng nhiãöu nháút laì åí voí. Âãø saín xuáút tinh dáöu ngæåìi ta thæåìng duìng caình vaì voí vuûn. Haìm læåüng tinh dáöu åí voí khä 1 ÷ 2,5%, åí laï 0,2 ÷ 0,5%. Cáúu tæí chênh cuía tinh dáöu quãú laì anâãhyt xinamic (90%). Tinh dáöu quãú âæåüc duìng trong cäng nghiãûp thæûc pháøm (gia vë) vaì trong dæåüc pháøm. 1.1.3 Thu hoaûch, baío quaín vaì chãú biãún så bäü: Nguyãn liãûu chæïa tinh dáöu cáön phaíi thu hoaûch vaìo luïc coï nhiãöu tinh dáöu nháút vaì tinh dáöu coï cháút læåüng cao nháút. Tuìy theo daûng nguyãn liãûu maì ngæåìi ta xaïc âënh âäü chên kyî thuáût âãø thu hoaûch, thæåìng thu hoaûch vaìo luïc saïng såïm, luïc tan sæång (vç trong ngaìy haìm læåüng tinh dáöu giaím dáön tæì saïng âãún täúi). Khi thu hoaûch cáön traïnh laìm dáûp naït vaì láùn taûp cháút. Thu hoaûch xong cáön âæa vãö cå såí saín xuáút ngay. Trong quaï trçnh váûn chuyãøn cáön cáøn tháûn âãø traïnh hæ hoíng nguyãn liãûu. Caïc cå såí saín xuáút khäng nãn quaï xa vuìng nguyãn liãûu (<20Km). Mäüt säú nguyãn liãûu sau khi thu hoaûch nãúu chãú biãún åí daûng khä cáön phaíi phåi hoàûc sáúy khä. Muûc âêch cuía viãûc phåi sáúy laì laìm bay håi næåïc âãø baío quaín âæåüc láu daìi. Khi thu nháûn nguyãn liãûu cáön chuï yï âãún âäü tæåi cuía nguyãn liãûu, sau khi thu hoaûch nãúu chæa chãú biãún cáön raíi moíng nguyãn liãûu, traïnh cháút âäúng âãø phoìng ngæìa hiãûn tæåüng tæû bäúc noïng. Âãø chuáøn bë cho quaï trçnh saín xuáút âæåüc täút, nguyãn liãûu cáön phaíi âæåüc chãú biãún så bäü, quaï trçnh naìy gäöm: * Laìm saûch taûp cháút: thæåìng duìng phæång phaïp saìng phán loaûi * Nghiãön: Tinh dáöu trong thæûc váût thæåìng nàòm trong caïc mä cuía tãú baìo, vç thãú nghiãön nhàòm muûc âêch âãø giaíi phoïng tinh dáöu ra khoíi mä âãø khi tiãún haình saín xuáút thç tinh dáöu âãù thoaït ra ngoaìi, tæì âoï ruït ngàõn qui trçnh saín xuáút. Âãø nghiãön ngæåìi ta 3 thæåìng duìng maïy nghiãön buïa hoàûc nghiãön truûc. Nghiãön caìng nhoí thç hiãûu suáút phaï våî caïc tãú baìo caìng cao nhæng dãù gáy tàõc äúng dáùn håi (tinh dáöu + næåïc) vaì âäü xäúp beï laìm aính hæåíng âãún quaï trçnh chæng cáút. Mæïc âäü nghiãön âæåüc biãøu diãùn bàòng dung troüng (troüng læåüng cuía mäüt âån vë thãø têch nguyãn liãûu). Mäùi nguyãn liãûu coï mäüt dung troüng thêch håüp vaì âæåüc xaïc âënh trong phoìng thê nghiãûm. 1.2 Kyî thuáût khai thaïc tinh dáöu : 1.2.1 Caïc phæång phaïp khai thaïc tinh dáöu: Tuìy thuäüc tæìng loaûi nguyãn liãûu vaì traûng thaïi cuía tinh dáöu trong nguyãn liãûu (tæû do hoàûc kãút håüp) maì ngæåìi ta duìng caïc phæång phaïp khaïc nhau âãø taïch chuïng. Caïc phæång phaïp taïch tinh dáöu cáön phaíi âaût âæåüc nhæîng yãu cáöu cå baín nhæ sau: * Giæî cho tinh dáöu thu âæåüc coï muìi vë tæû nhiãn ban âáöu, * Qui trçnh chãú biãún phaíi phuì håüp, thuáûn låüi vaì nhanh choïng, * Phaíi taïch âæåüc triãût âãø tinh dáöu trong nguyãn liãûu, täøn tháút tinh dáöu trong quaï trçnh chãú biãún vaì haìm læåüng tinh dáöu trong nguyãn liãûu sau khi chãú biãún (baî) caìng tháúp caìng täút, * Chi phê âáöu tæ vaìo saín xuáút laì êt nháút. Dæûa vaìo caïc yãu cáöu âaî nãu trãn, ngæåìi ta thæåìng duìng nhæîng phæång phaïp khai thaïc tinh dáöu sau: * Phæång phaïp hoïa lyï: chæng cáút vaì trêch ly ( trêch ly coï thãø duìng dung mäi bay håi hoàûc dung mäi khäng bay håi) * Phæång phaïp cå hoüc: duìng caïc quaï trçnh cå hoüc âãø khai thaïc tinh dáöu nhæ eïp, baìo naûo. * Phæång phaïp kãút håüp: khai thaïc tinh dáöu bàòng caïch kãút håüp giæîa quaï trçnh hoïa lyï vaì quaï trçnh cå hoüc, hoàûc sinh hoïa (lãn men) vaì cå hoüc, hoàûc sinh hoïa vaì hoïa lyï. Vê duû, trong quaí vani, tinh dáöu åí daûng liãn kãút glucozit nãn duìng enzym âãø thuíy phán, phaï huíy liãn kãút naìy räöi sau âoï duìng phæång phaïp chæng cáút (hoïa lyï) âãø láúy tinh dáöu. 1.2.2 Taïch tinh dáöu bàòng phæång phaïp chæng cáút (hoïa lyï): a. Nhæîng hiãøu biãút cå baín vãö quaï trçnh chæng cáút tinh dáöu: Tinh dáöu laì mäüt häùn håüp gäöm nhiãöu cáúu tæí tan láùn vaìo nhau. Trong quaï trçnh chæng cáút, cuìng våïi sæû thay âäøi thaình pháön cuía häùn håüp loíng coï thãø laìm thay âäøi thaình pháön cuía häùn håüp håi. Trong âiãöu kiãûn aïp suáút khäng âäøi, dung dëch loíng maì ta thu âæåüc bàòng caïch ngæng tuû häùn håüp håi bay ra seî coï thaình pháön cáúu tæí dãù bay håi cao hån so 4 våïi cháút loíng ban âáöu, nãúu tiãúp tuûc chæng cáút thç caìng ngaìy thaình pháön dãù bay håi trong cháút loíng ban âáöu caìng êt vaì trong cháút loíng sau ngæng tuû caìng nhiãöu. Nãúu ngæng tuû theo thåìi gian thç ta coï thãø thay âäøi thaình pháön cuía tinh dáöu sau ngæng tuû so våïi thaình pháön cuía tinh dáöu coï trong nguyãn liãûu. Viãûc laìm naìy nhàòm muûc âêch náng cao cháút læåüng tinh dáöu. Vê duû, yãu cáöu cuía tinh dáöu saí laì haìm æåüng xitronenlal phaíi >35% nhæng tinh dáöu cuía ta thæåìng chè âaût 32 %, do âoï coï thãø duìng phæång phaïp chæng cáút ngæng tuû theo thåìi gian âãø náng cao haìm læåüng xitronenlal trong tinh dáöu saí. b. Caïc daûng chæng cáút tinh dáöu: coï 3 daûng chæng cáút tinh dáöu nhæ sau: * Chæng cáút våïi næåïc: Nguyãn liãûu vaì næåïc cuìng cho vaìo mäüt thiãút bë. Khi âun säi, håi næåïc bay ra seî cuäún theo tinh dáöu, ngæng tuû håi bay ra seî thu âæåüc häùn håüp gäöm næåïc vaì tinh dáöu, hai thaình pháön naìy khäng tan vaìo nhau nãn dãù daìng taïch ra khoíi nhau. Phæång phaïp naìy âån giaín, thiãút bë reí tiãön vaì dãù chãú taûo, phuì håüp våïi nhæîng cå såí saín xuáút nhoí, väún âáöu tæ êt. Tuy nhiãn, phæång phaïp naìy coìn mäüt vaìi nhæåüc âiãøm nhæ hiãûu suáút tháúp, cháút læåüng tinh dáöu khäng cao do nguyãn liãûu tiãúp xuïc træûc tiãúp våïi thiãút bë nãn dãù bë chaïy kheït, khoï âiãöu chènh caïc thäng säú kyî thuáût nhæ täúc âäü vaì nhiãût âäü chæng cáút. * Chæng cáút bàòng håi næåïc khäng coï näöi håi riãng: Nguyãn liãûu vaì næåïc cuìng cho vaìo mäüt thiãút bë nhæng caïch nhau båíi mäüt vè näöi. Khi âun säi, håi næåïc bäúc lãn qua khäúi nguyãn liãûu keïo theo tinh dáöu vaì âi ra thiãút bë ngæng tuû. Âãø nguyãn liãûu khoíi råi vaìo pháön coï næåïc ta coï thãø loït trãn vè 1 hay nhiãöu låïp bao taíi tuìy theo tæìng loaûi nguyãn liãûu. Phæång phaïp nay phuì håüp våïi nhæîng cå såí saín xuáút coï qui mä trung bçnh. So våïi phæång phaïp trãn, phæång phaïp naìy coï æu âiãøm hån, nguyãn liãûu êt bë chaïy kheït vç khäng tiãúp xuïc træûc tiãúp våïi âaïy thiãút bë, caïc nhæåüc âiãøm khaïc váùn chæa khàõc phuûc âæåüc. Phæång phaïp naìy thêch håüp cho nhæîng loaûi nguyãn liãûu khäng chëu âæåüc nhiãût âäü cao. * Chæng cáút bàòng håi næåïc coï näöi håi riãng: Phæång phaïp naìy phuì håüp våïi nhæîng cå såí saín xuáút låïn, håi næåïc âæåüc taûo ra tæì mäüt näöi håi riãng vaì âæåüc dáùn vaìo caïc thiãút bë chæng cáút. Phæång phaïp naìy cuìng mäüt luïc coï thãø phuûc vuû âæåüc cho nhiãöu thiãút bë chæng cáút, âiãöu kiãûn laìm viãûc cuía cäng nhán nheû nhaìng hån, dãù cå khê hoïa vaì tæû âäüng hoïa caïc cäng âoaûn saín xuáút, khäúng chãú täút hån caïc thäng säú cäng nghãû, ruït ngàõn âæåüc thåìi gian saín xuáút. Ngoaìi ra, phæång phaïp naìy âaî khàõc phuûc âæåüc tçnh traûng nguyãn liãûu bë khã, kheït vaì nãúu theo yãu cáöu cuía cäng nghãû thç coï thãø duìng 5 håi quaï nhiãût, håi coï aïp suáút cao âãø chæng cáút. Tuy nhiãn, âäúi våïi mäüt säú tinh dáöu trong âiãöu kiãûn chæng cáút åí nhiãût âäü vaì aïp suáút cao seî bë phán huíy laìm giaím cháút læåüng. Hån næîa, caïc thiãút bë sæí duûng trong phæång phaïp naìy khaï phæïc taûp vaì âàõt tiãön. c. Nhæîng æu nhæåüc âiãøm chung cuía phæång phaïp chæng cáút: * Æu âiãøm: - Thiãút bë khaï goün gaìng, dãù chãú taûo, qui trçnh saín xuáút âån giaín, - Trong quaï trçnh chæng cáút, coï thãø phán chia caïc cáúu tæí trong häùn håüp bàòng caïch ngæng tuû tæìng pháön theo thåìi gian, - Thåìi gian chæng cáút tæång âäúi nhanh, nãúu thæûc hiãûn giaïn âoaûn chè cáön 5- 10 giåì, nãúu liãn tuûc thç 30 phuït âãún 1 giåì, - Coï thãø tiãún haình chæng cáút våïi caïc cáúu tæí tinh dáöu chëu âæåüc nhiãût âäü cao. * Nhæåüc âiãøm: - Khäng aïp duûng phæång phaïp chæng cáút vaìo nhæîng nguyãn liãûu coï haìm læåüng tinh dáöu tháúp vç thåìi gian chæng cáút seî keïo daìi, täún ráút nhiãöu håi vaì næåïc ngæng tuû, - Tinh dáöu thu âæåüc coï thãø bë giaím cháút læåüng nãúu coï chæïa caïc cáúu tæí dãù bë thuíy phán, - Khäng coï khaí nàng taïch caïc thaình pháön khoï bay håi hoàûc khäng bay håi trong thaình pháön cuía nguyãn liãûu ban âáöu maì nhæîng thaình pháön naìy ráút cáön thiãút vç chuïng coï tênh cháút âënh hæång ráút cao nhæ saïp, nhæûa thåm... - Haìm læång tinh dáöu coìn laûi trong næoïc chæng (næåïc sau phán ly) tæång âäúi låïn, - Tiãu täún mäüt læåüng næåïc khaï låïn âãø laìm nhæng tuû häùn håüp håi. c. Qui trçnh cäng nghãû chæng cáút tinh dáöu: Tuìy theo tæìng loaûi nguyãn liãûu maì qui trçnh chæng cáút coï nhæîng âiãøm khaïc nhau nháút âënh. Nhçn chung, qui trçnh chæng cáút tinh dáöu phaíi coï nhæîng cäng âoaûn cå baín sau: 6 NGUYÃN LIÃÛU XÆÍ LYÏ CHÆNG CÁÚT Håi HÄÙN HÅÜP HÅI NGÆNGTUÛ Næåïc TINH DÁÖU + NÆÅÏC PHÁN LY NÆÅÏC CHÆNG TINH DÁÖU THÄ Næåïc thaíi XÆÍ LYÏ TINH CHÃÚ TD LOAÛI II TD THAÌNH PHÁØM Træåïc khi saín xuáút cáön kiãøm tra tháût cáøn tháûn thiãút bë chæng cáút, chuï yï xem nàõp, voìi voi coï kên khäng, pháön ngæng tuû coï bë tàõc, roì rè khäng, sau âoï tiãún haình laìm vãû sinh thiãút bë. Ba cäng âoaûn cå baín cuía quaï trçnh chæng cáút tinh dáöu (chæng cáút giaïn âoaûn) gäöm: naûp liãûu, chæng cáút, thaïo baí. 7 * Naûp liãûu: Nguyãn liãûu tæì kho baío quaín âæåüc naûp vaìo thiãút bë, coï thãø laìm áøm nguyãn liãûu træåïc khi naûp vaìo thiãút bë âãø thuáûn låüi cho quaï trçnh chæng cáút. Viãûc naûp liãûu coï thãø thæûc hiãûn bàòng thuí cäng hoàûc cå giåïi, coï thãø naûp træûc tiãúp vaìo thiãút bë hoàûc naûp giaïn tiãúp qua mäüt gioí chæïa räöi cho vaìo thiãút bë bàòng tåìi hoàûc cáøu. Nguyãn liãûu naûp vaìo thiãút bë khäng âæåüc chàût quaï laìm cho håi khoï phán phäúi âãöu trong toaìn bäü khäúi nguyãn liãûu vaì khäng âæåüc quaï loíng, quaï xäúp seî laìm cho håi dãù daìng theo nhæîng chäù räùng âi ra maì khäng tiãúp xuïc våïi toaìn khäúi nguyãn liãûu. Âäúi våïi nguyãn liãûu laï, coí khi cho vaìo thiãút bë coï thãø neïn chàût, træåïc khi neïn nãn xäø tung âãø traïnh hiãûn tæåüng räùng cuûc bäü. Naûp liãûu xong âoïng chàût màût bêch näúi thiãút bë våïi nàõp, nãn vàûn chàût theo nguyãn tàõc âäúi nhau âãø nàõp khoíi chãnh. * Chæng cáút: Khi bàõt âáöu chæng cáút, måí van håi cho håi vaìo thiãút bë, luïc âáöu måí tæì tæì âãø âuäøi khäng khê trong thiãút bë vaì laìm cho håi phán phäúi âãöu trong toaìn bäü khäúi nguyãn liãûu. Ngoaìi ra, måí tæì tæì van håi âãø nguyãn liãûu khäng bë cuäún theo håi gáy tàõc äúng dáùn häùn håüp håi. Trong quaï trçnh chæng cáút, cáön chuï yï âiãöu chènh nhiãût âäü dëch ngæng sao cho nàòm trong khoaíng 30-400C (bàòng caïch âiãöu chènh täúc âäü næåïc laìm laûnh) vç nãúu dëch ngæng quaï noïng seî laìm tàng âäü hoìa tan cuía tinh dáöu vaìo næåïc vaì laìm bay håi tinh dáöu. Âãø kiãøm tra quaï trçnh chæng cáút kãút thuïc chæa ngæåìi ta coï thãø duìng mäüt táúm kênh hæïng mäüt êt dëch ngæng, nãúu tháúy trãn táúm kênh coìn vaïng dáöu thç quaï chæng cáút chæa kãút thuïc. * Thaïo baí: Thaïo nàõp thiãút bë, thaïo vè trãn räöi duìng tåìi keïo gioí chæïa baî ra, kiãøm tra vaì chám thãm næåïc nãúu cáön thiãút (næåïc chám thæåìng laì næåïc sau khi phán ly tinh dáöu) räöi cáút meí khaïc. Häùn håüp tinh dáöu vaì næåïc âæåüc cho vaìo thiãút bë phán ly. Sau phán ly ta âæåüc tinh dáöu thä vaì næåïc chæng. Tinh dáöu thä âæåüc xæí lyï âãø âæåüc tinh dáöu thaình pháøm, næåïc chæng cho ra bãø tiãúp tuûc phán ly âãø thu tinh dáöu loaûi II d. Hãû thäúng thiãút bë chæng cáút tinh dáöu: Gäöm caïc bäü pháûn sau: thiãút bë chæng cáút, bäü pháûn taûo nhiãût cho TBCC, thiãút bë ngæng tuû, thiãút bë phán ly. Hãû thäúng thiãút bë chæng cáút phaíi âaím baíïo sao cho quaï trçnh chæng cáút âæåüc tiãún haình nhanh choïng vaì thuáûn låüi, häùn håüp håi bay ra phaíi âaím baío chæïa nhiãöu tinh dáöu, vç thãú hãû thäúng phaíi coï cáúu taûo sao cho âãø håi næåïc tiãúp xuïc âãöu trong toaìn bäü khäúi nguyãn liãûu. Thiãút bë phaíi coï cáúu taûo sao cho viãûc thao taïc âæåüc dãù daìng vaì täún êt lao âäüng. Trong thæûc tãú saín xuáút, ngæåìi ta thæåìng duìng thiãút bë chæng cáút coï daûng hçnh truû, tè lãû giæîa âæåìng kênh vaì chiãöu cao thiãút bë (D/H)û phuû thuäüc vaìo loaûi nguyãn liãûu. Cuû thãø nhæ sau: - D/H = 1 ÷ 1,7 : Âäúi våïi loaûi nguyãn liãûu laï, caình, thán nhoí, hoa, 8 - D/H = 1 ÷ 2 : Âäúi våïi nguyãn liãûu haût. Trong cäng nghãû chæng cáút tinh dáöu, caïc thiãút bë chæng cáút thæåìng coï caïc daûng sau: Loaûi I : Nguyãn liãûu âæåüc phán bäú âãöu, håi ra táûp trung nhæng khoï cho nguyãn liãûu vaìo, Loaûi II: Khäng phäø biãún, thæåìng duìng âãø chæng cáút hoa häöng (do taûo boüt nãn phaíi coï chiãöu cao), nguyãn liãûu cho vaìo dãù daìng nhæng diãûn têch âäút beï (nãúu âäút ngoaìi træûc tiãúp), Loaûi III: Tiãûn låüi khi chæng cáút våïi næåïc vç diãûn têch säi låïn nhæng nàng suáút khäng låïn làõm, Loaûi IV: Duìng phäø biãún nháút, coï khaí nàng náng cao nàng suáút thiãút bë bàòng caïch keïo daìi thiãút bë, måí räüng dung têch dãù daìng. Thæåìng thç thãø têch cuía thiãút bë chæng cáút khoaíng 1,5 ÷ 15 m3. Tuy nhiãn, nãúu thãø têch thiãút bë låïn quaï thç viãûc naûp liãûu vaì thaïo baí phaíi âæåüc cå giåïi hoïa âãø tiãút kiãûm thåìi gian. ÅÍ næåïc ta, hiãûn nay caïc thiãút bë chæng cáút coï thãø têch < 3 m3 khäúi, do âoï viãûc cung cáúp nhiãût vaì váûn haình khaï dãù daìng. Thiãút bë chæng cáút thæåìng coï caïc bäü pháûn sau: * Nàõp: coï thãø laì hçnh choïp (I), choím cáöu (II) hoàûc elip I II III IV 1 2 1 I II III 9 Nàõp phaíi coï cáúu taûo sao cho håi thoaït ra âæåüc dãù daìng vaì nhanh choïng. Nãúu häùn håüp håi nàòm láu trong thiãút bë seî sinh ra hiãûn tæåüng quaï nhiãût laìm tinh dáöu giaím cháút læåüng. Ngoaìi ra, nàõp phaíi âaím baío kên khi gheïp våïi thán thiãút bë. Giæîa nàõp vaì thán thiãút bë coï thãø vàûn chàût bàòng bu läng coï âãûm. Tuy nhiãn, cuîng phaíi täún thåìi gian âãø vàûn khi thaïo dåî. Trong âiãöu kiãûn chæng cáút åí aïp suáút dæ 20-30 mmHg thç ngæåìi ta thæåìng duìng van næåïc (III) laì thêch håüp hån. * Cäø näöi, voìi voi: Cäø näöi vaì voìi voi coï thãø laì hai bäü pháûn riãng biãût hay chung, cäø näöi coï hçnh daïng sao cho hæåïng häùn håüp håi ra nhanh. Âäúi våïi nhæîng loaûi nguyãn liãûu taûo boüt hoàûc buûi trong khi chæng cáút thç cäø näöi phaíi coï bäü pháûn thay âäøi täúc håi vaì phaíi coï thãm læåïi chàõn buûi. Caïc loaûi cäø näöi thæåìng coï hçnh daïng sau: Chiãöu daìi cuía voìi voi thay âäøi tæì 1,5-3 m, nghiãng vãö phêa thiãút bë ngæng tuû våïi âäü däúc 1-3 âäü, âæåìng kênh nhoí dáön âãø häùn håüp håi thoaït ra dãù daìng. Chiãöu daìi cuía voìi voi phaíi thêch håüp, nãúu ngàõn quaï seî taûo aïp suáút dæ trong thiãút bë, daìi quaï seî coï hiãûn tæåüng ngæng tuû giæîa chæìng, håi thoaït ra cháûm, aính hæåíng âãún täúc âäü chæng cáút vaì giaím cháút læåüng tinh dáöu. * Âaïy näöi: Coï cáúu taûo giäúng nàõp näöi, âaïy näöi phaíi coï cáúu taûo sao cho viãûc thaïo næåïc ngæng tuû âæåüc dãù daìng (nãúu chæng cáút giaïn tiãúp). Trong træåìng håüp chæng cáút træûc tiãúp thç âaïy näöi phaíi coï bäü pháûn phun håi. Nãúu chæng cáút våïi håi næåïc maì khäng coï näöi håi riãng thç âaïy näöi laì bäü pháûn âäút noïng taûo håi, do âoï âaïy näöi phaíi coï cáúu taûo sao cho diãûn têch truyãön nhiãût låïn nháút. 10 * Vè näöi: Âãø âåî khäúi nguyãn liãûu, giæî cho nguyãn liãûu khoíi råi xuäúng âaïy näöi laìm tàõc äúng dáùn håi, chiãöu daìy cuía vè näöi tæì 8 ÷ 10 mm, màût vè âæåüc âäüt hoàûc khoan läø hoàûc coï thãø âæåüc laìm bàòng nhæîng thanh sàõt âan. Thæåìng thç tiãút diãûn caïc läø vè bàòng 1/2 diãûn têch cuía bãö màût vè. * ÄÚng phán phäúi håi: ÄÚng phán phäúi håi thæåìng coï nhiãöu daûng khaïc nhau, coï thãø hçnh troìn, xoàõn äúc hay chæî tháûp. Caïc läø phán phäúi håi bäú trê so le thaình 2 haìng hæåïng vãö phêa âaïy näöi cáút âãø cho håi phán phäúi âãöu vaì läø khoíi bë tàõc do nguyãn liãûu råi vaìo. Täøng tiãút diãûn caïc läø phán phäúi håi bàòng 2 láön tiãút diãûn äúng phán phäúi håi, tiãút diãûn cuía äúng phán phäúi håi láúy bàòng tiãút diãûn cuía äúng dáùn håi vaìo thiãút bë vaì âæåüc xaïc âënh theo læåüng håi næåïc cáön thiãút duìng âãø chæng cáút trong 1 giåì. Täúc âäü håi åí âáy thæåìng laì 20m/s. Váût liãûu laìm näöi cáút aính hæåíng khaï låïn âãún cháút læåüng tinh dáöu thaình pháøm, nháút laì vãö maìu sàõc, mäüt säú muäúi kim loaûi taïc duûng våïi tinh dáöu seî cho maìu khaïc våïi maìu sàõc tæû nhiãn cuía tinh dáöu. Do âoï váût liãûu laìm näöi cáút phaíi khäng taïc duûng hoïa hoüc våïi tinh dáöu nháút laì åí caïc bäü pháûn tiãúp xuïc træûc tiãúp våïi tinh dáöu nhæ cäø näöi, voìi voi..caïc bäü pháûn naìy phaíi âæåüc chãú taûo bàòng theïp khäng rè hoàûc sàõt traïng men, caïc bäü pháûn khaïc (thán, âaïy..) coï thãø laìm bàòng theïp CT3. Ngoaìi ra, trong quaï trçnh chæng cáút cuîng cáön phaíi chuï yï mäüt säú âiãøm nhæ sau: - Tinh dáöu dãù háúp thuû muìi laû nãn thiãút bë chæng cáút phaíi âæåüc laìm vãû sinh saûch seî, âàûc biãût khi thay âäøi nguyãn liãûu cáön phaíi laìm vãû sinh TB tháût kyî læåîng âãø khäng coìn muìi cuía nguyãn liãûu træåïc, thæåìng thç duìng håi âãø xäng vaìo TB âãø âuäøi hãút muìi laû. Tinh dáöu chæïa caïc axit hæîu cå seî gáy àn moìn TB, do âoï khi ngæìng saín xuáút phaíi thaïo hãút næåïc ngæng tuû vaì laìm khä thiãút bë, - Thiãút bë phaíi âæåüc caïch nhiãût täút âãø tiãút kiãûm nàng læåüng. Thiãút bë ngæng tuû: Häùn håüp håi tinh dáöu vaì næåïc tæì thiãút bë chæng cáút qua voìi voi vaìo thiãút bë ngæng tuû, åí âáy häùn håüp håi seî truyãön áøn nhiãût bäúc håi cho næåïc laûnh vaì ngæng tuû thaình næåïc. Thiãút bë ngæng tuû thæûc hiãûn hai nhiãm vuû: ngæng tuû häùn håüp håi thaình loíng vaì haû nhiãût âäü häùn håüp loíng væìa ngæng xong âãún nhiãût âäü yãu cáöu. Hai quaï trçnh naìy thæåìng khäng coï ranh giåïi roî rãût nhæng âãø tiãûn cho viãûc tênh toaïn ta xem hai quaï trçnh naìy näúi tiãúp nhau. Theo thæûc tãú saín xuáút, ngæåìi ta ruït ra nhæîng säú liãûu thæûc nghiãûm sau: - 1 m3 thãú têch cuía thiãút bë chæng cáút cáön 2 ÷ 2,5 m2 diãûn têch laìm laûnh, - 1 m2 diãûn têch laìm laûnh seî ngæng tuû âæåüc 25 lêt häùn håüp TD + næåïc trong 1 giåì, 11 - 1 lêt häùn håüp TD + næåïc ngæng tuû âæåüc cáön 10 ÷ 28 lêt næåïc duìng laìm laûnh (tênh nhiãût âäü næåïc laìm laûnh 10 ÷ 150C) Trong saín xuáút tinh dáöu, ngæåìi ta thæåìng duìng caïc loaûi TB ngæng tuû kiãøu äúng xoàõn ruäüt gaì, äúng chuìm, TB ngæng tuû loaûi âéa. Thiãút bë truyãön nhiãût loaûi âéa coï cáúu taûo nhæ sau: Caïc âéa âæåüc thæåìng âæåüc chãú taûo bàòng âäöng laï hay nhäm, caïch tênh toaïn tæång tæû nhæ âaî hoüc trong QTTB Cáön chuï yï khi choün nhiãût âäü næåïc laìm laûnh nãn choün nhiãût âäü næåïc åí muìa noïng nháút. Häùn håüp loíng sau ngæng tuû phaíi coï nhiãût âäü khäng låïn hån 400C, nãúu låïn hån nhiãût âäü naìy thç khaí nàng hoìa tan tinh dáöu trong næåïc låïn, nãúu nhiãût âäü häùn håüp quaï tháúp thç seî täún næåïc laìm nguäüi âäöng thåìi mäüt säú tinh dáöu seî bë âäng âàûc gáy tàõc äúng truyãön nhiãût, do âoï nãn choün trong khoaíng 35 ÷ 400C. Khi laìm viãûc våïi thiãút bë ngæng tuû cuîng cáön phaíi tuán thu ítheo nhæîng chãú âäü vãö vãû sinh vaì baío dæåîng TB nhæ âäúi våïi TB chæng cáút. Ngoaìi ra, næåïc laìm nguäüi sau khi ra khoíi thiãút bë ngæng tuû giaím âäü cæïng nãn cho vãö näöi håi âãø tiãút kiãûm næåïc. Thiãút bë phán ly: Thiãút bë naìy duìng âãø phán tinh dáöu vaì næåïc thaình tæìng låïp riãng biãût, tuìy thuäüc vaìo khäúi læåüng riãng cuía tinh dáöu låïn hay nhoí hån so våïi næåïc maì tinh dáöu seî âæåüc láúy ra åí pháön trãn hay pháön dæåïi cuía thiãút bë phán ly. Ngæåìi ta thæåìng duìng caïc thiãút bë phán ly nhæ sau: I: TBPL tinh dáöu nheû hån næåïc II: TBPL tinh dáöu nàûng hån næåïc III: TBPL coï nhiãöu ngàn I II I III