Trên thực tế, cho đến nay, ở tất cả các trƣờng
đại học, các cơ sở đào tạo trong nƣớc đều
chƣa có mã ngành đào tạo Lý sinh riêng, chƣa
thực sự có một đội ngũ cán bộ nghiên cứu và
giảng dạy đƣợc đào tạo bài bản chính quy
theo một chƣơng trình chuẩn.
Điều đó dẫn đến tình trạng, hầu hết đội ngũ
những ngƣời làm công tác giảng dạy và
nghiên cứu trong lĩnh vực Lý sinh lại bắt đầu
sự nghiệp từ các chuyên ngành đào tạo khác
nhau nhƣ Vật lý, Sinh học và Y khoa.
Đơn cử một vài chuyên gia đầu ngành Lý sinh
Việt Nam hiện nay: GS.TSKH. Phan Sỹ An,
nguyên là bác sĩ y khoa, trƣởng Bộ môn Lý
sinh trƣờng Đại học Y khoa Hà Nội; PGS.TS.
Nguyễn Thị Kim Ngân, nguyên Trƣởng Bộ
môn Lý sinh trƣờng Đại học Khoa học tự
nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội, có xuất
phát điểm là nhà sinh học, và PGS.TS Vũ
Công Lập, giám đốc Trung tâm nghiên cứu và
ứng dụng vật lý y sinh lại là một nhà vật lý .
Một ví dụ khác, tại thời điểm hiện nay, đang
có sự song song tồn tại và hoạt động của 2 hội
chuyên ngành, đó là Hội Lý sinh Việt Nam
(do PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Ngân là chủ
tịch), và Hội Vật lý - Y khoa Việt Nam (do
GS.TSKH. Phan Sỹ An là chủ tịch), bên cạnh
2 hội trên, còn có Trung tâm nghiên cứu và
ứng dụng vật lý y sinh (do TS. Vũ Công Lập
làm giám đốc). Các hội và trung tâm trên đều
đã đóng vai trò nhƣ 1 tổ chức nghề nghiệp,
nơi định hƣớng các nghiên cứu, ứng dụng và
phát triển chuyên ngành Lý sinh và cũng là
nơi đã tập hợp đƣợc một đội ngũ khá đông
các nhà Lý sinh trong cả nƣớc tham gia.
Từ năm 2006, Bộ Giáo dục Đào tạo đã có
Quyết định mở mã số đào tạo thạc sĩ chuyên
ngành Lý sinh Y học, cơ sở đào tạo là các
trƣờng đại học Y dƣợc, trong khi đó, mã số
này ở hệ đại học đến nay vẫn chƣa đƣợc mở,
và do đó, việc có một đội ngũ cán bộ, giáo
viên chuyên ngành Lý sinh đƣợc đào tạo bài
bản, chính quy vẫn là một nỗi niềm canh cánh
của lớp ngƣời đi trƣớc.
6 trang |
Chia sẻ: thucuc2301 | Lượt xem: 603 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Khảo sát, đánh giá thực trạng việc tổ chức dạy và học môn vật lý trong các trường đại học, cao đẳng y - Dược hiện nay - Nguyễn Minh Tân, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Nguyễn Minh Tân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 95 - 100
95
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
KHẢO SÁT, ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VIỆC TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC MÔN VẬT LÝ
TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG Y - DƯỢC HIỆN NAY
Nguyễn Minh Tân
Đại học Thái Nguyên
TÓM TẮT
Trên cơ sở khảo sát, đánh giá và phân tích tổng quan việc tổ chức dạy và học môn vật lý trong các
trƣờng đại học, cao đẳng Y - Dƣợc hiện nay, bài viết nhằm khẳng định: Vật lý - Y sinh (Lý sinh) là
một lĩnh vực còn đầy tiềm năng cho việc nghiên cứu, ứng dụng và phát triển.
Bài viết cũng nêu lên thực trạng dạy và học vật lý trong các trƣờng đại học Y - Dƣợc hiện nay và
sự cần thiết có sự quan tâm, đầu tƣ và tham gia đóng góp công sức, trí tuệ của các nhà nghiên cứu
giáo dục, các chuyên gia trong lĩnh vực liên quan, đặc biệt là lĩnh vực lý luận dạy học, nhằm khai
thác tốt nhất và có hiệu quả nhất những thành tựu của Vật lý học nói riêng và của các ngành khoa
học kỹ thuật liên quan nói chung để nghiên cứu ứng dụng trong dạy học môn Vật lý ở các trƣờng
cao đẳng, đại học y – dƣợc trƣớc yêu cầu mới.
Từ khóa: Vật lý , Y sinh, lý luận dạy học, Y – Dược
TỔNG QUAN VỀ VIỆC TỔ CHỨC DẠY
VÀ HỌC MÔN VẬT LÝ TRONG CÁC
TRƢỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG Y -
DƢỢC HIỆN NAY
Việc sử dụng các công cụ vật lý để phát hiện
và làm sáng tỏ bản chất, cơ chế, động lực của
các hiện tƣợng và các quá trình sống; nghiên
cứu tác động và ảnh hưởng của các tác nhân
vật lý lên cấu trúc và chức năng sinh lý của cơ
thể sinh vật; tìm hiểu nguyên lý chung của các
phƣơng pháp, kỹ thuật Y - Sinh hiện đại là
những lĩnh vực nghiên cứu, ứng dụng hết
sức cần thiết và quan trọng đối với các nhà
Y - Sinh học.
Nhằm mục đích đó chuyên ngànhVật lý - Y
sinh đã đƣợc đƣa và giảng dạy trong các
trƣờng Đại học Tổng hợp, Đại học Nông Lâm,
khoa Sinh học của các trƣờng Đại học Sƣ
phạm, đặc biệt là trong các trƣờng Đại học Y -
Dƣợc với tên thƣờng gọi là bộ môn Lý sinh.
Với bản chất là vật lý ứng dụng, Lý sinh
mang đầy đủ các đặc điểm, tính chất của một
khoa học thực nghiệm, lấy các quy luật vật lý
và các phƣơng tiện kỹ thuật làm nền tảng,
công cụ để phát hiện và làm sáng tỏ bản chất,
cơ chế, động lực của các hiện tƣợng và các
quá trình sống, nghiên cứu tác động và ảnh
hƣởng của các tác nhân vật lý lên cấu trúc và
chức năng sinh lý của cơ thể; tìm hiểu nguyên
lý chung của các phƣơng pháp, kỹ thuật Y -
Sinh học tiên tiến...
Xã hội hiện đại với những thành tựu vƣợt bậc
của khoa học kỹ thuật đã tác động mạnh mẽ
đến nhiều lĩnh vực, mà Lý sinh không phải là
ngoại lệ. Khoảng vài thập kỷ trở lại đây, Lý
sinh đã mở ra một hƣớng phát triển mới, đó là
nghiên cứu tác động và ảnh hƣởng của các tác
nhân vật lý nhƣ: điện, từ, ánh sáng, bức xạ,
phóng xạ vv... lên cấu trúc và chức năng sinh
lý của cơ thể; Tìm hiểu nguyên lý chung của
các phƣơng pháp, kỹ thuật Y - Sinh hiện đại
nhƣ: Vật lý trị liệu, Y học hạt nhân, các kĩ
thuật đo ghi điện đồ của các tổ chức trong cơ
thể (tim, não, cơ, võng mạc, dạ con...); Các
kỹ thuật laser, quang phổ, siêu âm, cộng
hƣởng từ, xạ trị vv...
Thực tế đó cho thấy, Lý sinh là một lĩnh vực
còn đầy tiềm năng đối với việc nghiên cứu,
ứng dụng và phát triển, đồng thời cũng đang
rất cần có sự quan tâm, đầu tƣ và tham gia
đóng góp công sức, trí tuệ của các nhà nghiên
cứu giáo dục, các chuyên gia trong những lĩnh
vực liên quan, đặc biệt trong lĩnh vực lý luận
và phƣơng pháp dạy học, để khai thác tốt nhất
và có hiệu quả nhất những thành tựu của vật
lý học nói riêng và khoa học kỹ thuật nói
chung, phục vụ cho những nghiên cứu và
Nguyễn Minh Tân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 95 - 100
96
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
giảng dạy hết sức đa dạng, phong phú và cũng
hết sức thiết thực là lĩnh vực Y - Sinh học
Tuy nhiên, trong suốt thời gian dài, tại các
trƣờng đại học, các cơ sở đào tạo trong nƣớc
chƣa có mã ngành đào tạo Lý sinh riêng, chƣa
có đội ngũ cán bộ nghiên cứu và giảng dạy
đƣợc đào tạo bài bản, chính quy theo một
chƣơng trình chuẩn. Điều đó dẫn đến tình
trạng là hầu hết đội ngũ những ngƣời làm công
tác giảng dạy và nghiên cứu trong lĩnh vực Lý
sinh lại khởi đầu từ các chuyên ngành đào tạo
khác nhau nhƣ Vật lý, Sinh học và Y khoa.
Đây là một lỗ hổng trong việc đào tạo nguồn
nhân lực cho một chuyên ngành, một lĩnh vực
khoa học còn tương đối mới, cần được quan
tâm và có những công trình nghiên cứu, đề
xuất những giải pháp cụ thể, thiết thực.
Vì lí do đó, mà dƣờng nhƣ cho đến nay, chƣa
có sự thống nhất về mặt quan điểm, nhận
thức, cũng nhƣ về nội dung nghiên cứu và
ứng dụng của bộ môn Lý sinh, thể hiện ở chỗ,
cho đến thời điểm hiện tại, chuyên ngành này
chưa có một giáo trình chính thống, mà tùy
theo quan điểm của các chuyên gia đầu ngành
của mỗi trƣờng, mà các nhà chuyên môn, các
cán bộ giảng dạy lại biên soạn những giáo
trình riêng, trong đó kết quả nghiên cứu, mức
độ và nội dung kiến thức rất khác nhau.
Có thể đƣa ra một số ví dụ cụ thể tại một số
cơ sở đào tạo đại học hàng đầu của nƣớc ta
hiện nay: trƣờng Đại học Khoa học tự nhiên –
Đại học Quốc gia Hà Nội, sử dụng giáo trình
do PGS. TS. Nguyễn Thị Kim Ngân biên
soạn, hay trƣờng Đại học Huế sử dụng giáo
trình do PGS.TS. Đoàn Suy Nghĩ biên soạn,
chủ yếu tập trung đi sâu nghiên cứu cơ chế
của các phản ứng hóa sinh, các quá trình hóa
lý, quá trình trao đổi chất, động lực học các
phản ứng sinh vật, các tế bào, mô... Trong khi
đó, trƣờng Đại học Y dƣợc Hà Nội, Đại học
Y Thái Bình, Đại học Y Hải Phòng, Học viện
quân Y, trƣờng Đại học Tây Nguyên... hiện
đang sử dụng giáo trình Lý sinh Y học do
GS.TSKH Phan Sỹ An và PGS.TS Nguyễn
Văn Thiện biên soạn, lại đi sâu nghiên cứu
các quá trình trao đổi năng lƣợng, cơ chế và
động lực vận chuyển của máu và khí trong cơ
thể sống, bản chất của các loại điện thế sinh
vật và cơ chế dẫn truyền hƣng phấn trong hệ
thần kinh, các quá trình quang sinh và tác
dụng quang động lực...
Hệ thống các trƣờng cao đẳng Y tế ở Hà Nội,
Lạng Sơn, Thái Nguyên, Thanh Hóa, hay
thậm chí ở một vài trƣờng đại học nhƣ Đại
học Sƣ phạm Thái Nguyên... chuyên ngành
này trong suốt một thời gian dài vẫn thiếu
khuyết giáo viên, và cũng không có một
khung chương trình và giáo trình chuẩn, mà
vẫn sử dụng những tập bài giảng do các giáo
viên của trƣờng tự biên soạn hoặc do các giáo
viên đƣợc mời giảng cung cấp theo những
tiêu chí và quan điểm riêng của mình.
Ngay trong cùng một trƣờng, nhƣ trƣờng Đại
học Y - Dƣợc Thái Nguyên, quan niệm và
cách thức tổ chức môn học cũng luôn luôn
thay đổi, tùy thuộc vào cơ cấu tổ chức của
nhà trƣờng cũng nhƣ trình độ, năng lực và
quan điểm của ngƣời đứng đầu bộ môn.
Cụ thể là, trƣớc năm 1994, chuyên ngành
này chủ yếu cung cấp cho sinh viên những
kiến thức vật lý có liên quan và có thể ứng
dụng nhằm hỗ trợ cho việc học tập một số
chuyên ngành khác trong nhà trƣờng, mà
bản chất là chuyên ngành Y - vật lý, và
đƣợc hiểu là một bộ môn khoa học cơ bản -
dạy Vật lý ở trường Y.
Trong khoảng từ 1995 đến 2000, môn học
này gần nhƣ bị đồng hóa với bộ môn Vật lý
đại cương và đƣợc chuyển về trƣờng Đại học
đại cƣơng, nghĩa là tất cả sinh viên các
trƣờng, các chuyên ngành khác nhau đều
cùng đƣợc trang bị một nội dung kiến thức
nhƣ nhau, mục đích chính không phải là để hỗ
trợ cho các môn chuyên này mà chủ yếu là để
đủ điểm “vƣợt rào”, hiển nhiên, cách làm đó
dẫn đến kết quả là kiến thức mà sinh viên tiếp
thu đƣợc ở mọi chuyên ngành đều chung
chung nhƣ nhau, rất nhiều nội dung không
thiết thực, không sử dụng đến, và tất nhiên,
một số nội dung, kiến thức rất cần thiết phục
Nguyễn Minh Tân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 95 - 100
97
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
vụ cho chuyên ngành lại không đƣợc trang bị
hoặc trang bị hời hợt.
Chỉ từ sau hội nghị các nhà Lý sinh y học
toàn quốc tổ chức tại trƣờng ĐH Y Hà Nội
năm 1999, Bộ Giáo dục - Đào tạo và Bộ Y tế
phê chuẩn khung chƣơng trình môn học Lý
sinh y học do các chuyên gia đầu ngành đề
xuất, thì Lý sinh mới thực hiện đúng chức
năng, nhiệm vụ là môn học chuyên ngành Y
cơ sở, lấy những kiến thức vật lý làm công cụ
để giải quyết nhiệm vụ chính của mình là phát
hiện, và làm sáng tỏ bản chất, cơ chế, động
lực của các hiện tƣợng và các quá trình sống.
Tuy nhiên, ở một vài trƣờng đại học y - dƣợc,
vẫn tồn tại 2 chuyên ngành: Vật lý đại cƣơng
(3 ĐVHT), thuộc khối các bộ môn Khoa học
cơ bản và chuyên ngành Lý sinh Y học (4
ĐVHT), thuộc khối các bộ môn Y học cơ sở.
Từ năm học 2008 - 2009, khi chuyển sang
học chế tín chỉ, chuyên ngành này lại đƣợc
cấu trúc lại và ghép thành chuyên ngành Vật
lý – Lý sinh, với 4 tín chỉ (tƣơng đƣơng 6-8
ĐVHT theo học chế niên chế). Tất nhiên, việc
thay đổi cấu trúc của chuyên ngành, cộng với
việc áp dụng phƣơng thức đào tạo mới (tín
chỉ) lại đặt ra cho các nhà chuyên môn một
vấn đề lớn trong việc thiết kế một khung
chương trình hợp lý và lựa chọn, áp dụng một
phương pháp dạy - học tối ưu, phù hợp với
năng lực và điều kiện thực tế của nhà trƣờng,
của thày và của trò nhằm đảm bảo chất lƣợng
và hiệu quả đào tạo.
CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA MÔN
LÝ SINH TRONG CÁC TRƢỜNG ĐẠI
HỌC Y - DƢỢC
Là một chuyên ngành đặc biệt của vật lý, lý
sinh là một học phần bắt buộc trong chƣơng
trình khung của Bộ Giáo dục - Đào tạo và Bộ
Y tế, theo niên chế và là môn học “tiên
quyết” theo học chế tín chỉ.
Theo từ điển bách khoa thƣ mở (http://
vi.wikipedia.org), Lý sinh là môn khoa học
tích hợp, ứng dụng lý thuyết và phƣơng pháp
của khoa học vật lý vào các vấn đề y sinh học.
Từ điển Bách khoa toàn thƣ Việt Nam
( thì
định nghĩa: Lý sinh là môn học nghiên cứu
liên ngành có mục đích nghiên cứu các cơ chế
của sự sống trên cơ sở các quy luật và các
phƣơng tiện của vật lí học.
Diễn giải một cách nôm na, nếu nhƣ Vật lý là
môn học giúp chúng ta trả lời câu hỏi:“Tại
sao và như thế nào” về tất cả các hiện tƣợng,
các quá trình vật lý xảy ra trong thế giới tự
nhiên, thì Lý sinh có nhiệm vụ phát hiện và
trả lời câu hỏi tại sao và như thế nào về tất cả
các hiện tượng và các quá trình vật lý xảy ra
trong các tổ chức, các cơ thể sống.
Hình 1: Thực hành kỹ thuật đo ghi điện tim
Việc hiểu rõ động lực, cơ chế, bản chất vật lý
của các quá trình sống làm sáng tỏ ý nghĩa vật
lý của sự sống, làm rõ điều kiện phát sinh,
duy trì và phát triển của các hoạt động sống,
cho phép các nhà y học có đƣợc những hiểu
biết sâu sắc, mang tính quy luật trong hoạt
động sống nói chung và cơ thể con ngƣời nói
riêng, từ đó, giúp họ có đƣợc những căn cứ
khoa học để chẩn đoán chính xác và đƣa ra
những liệu pháp điều trị phù hợp.
Bên cạnh đó, việc tìm hiểu tác động và ảnh
hưởng của các tác nhân vật lý lên cấu trúc và
chức năng sinh lý của cơ thể, cũng nhƣ việc
nắm bắt nguyên tắc vật lý của các phương
pháp, các kỹ thuật Y - Sinh sẽ là điều kiện
không thể thiếu để các nhà y học làm chủ
đƣợc các phƣơng tiện hiện đại, các kỹ thuật Y
học tiên tiến nhƣ cộng hƣởng từ hạt nhân
(MRI), X-quang cắt lớp (City-scaner), Xạ trị
(Gamma knife), phát hiện và tiêu diệt khối u
trong nội tạng bằng siêu âm (HAIFU), kích
Nguyễn Minh Tân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 95 - 100
98
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
thích điện lên màng tim (Space maker), tán
sỏi bằng tia LASER, cắt đốt bằng dòng cao
tần, chẩn đoán, phẫu thuật bằng nội soi vv...
Cần nói thêm, bên cạnh chức năng khám và
chữa bệnh, sinh viên các trƣờng Y - Dƣợc
còn phải đƣợc đào tạo để trở thành các nhà
nghiên cứu, các nhà khoa học trong lĩnh
vực Y dược học, những kiến thức về Lý sinh
sẽ là hành trang không thể thiếu mà họ cần
đƣợc trang bị trong quá trình học tập -
nghiên cứu trong nhà trƣờng.
SỰ CẦN THIẾT VÀ ĐỊNH HƢỚNG ĐỔI
MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC MÔN
LÝ SINH Y HỌC
Các quan điểm hiện đại của lí luận dạy học
đều thống nhất ở một điểm, đó là, cần biến
quá trình đào tạo thành tự đào tạo, chuyển đổi
dần vai trò người dạy là trung tâm sang
người học làm trung tâm, nhằm phát huy cao
nhất tính chủ động, tích cực, tự lập của
ngƣời học, cũng nhƣ sự linh hoạt, sáng tạo
của ngƣời dạy.
Đặc biệt, thực hiện nghị quyết số
14/2005/NQ-CP của Chính phủ về việc
chuyển đổi từ đào tạo niên chế sang đào tạo
theo tín chỉ, từ năm học 2008 - 2009 các
trƣờng đại học trong cả nƣớc, trong đó có 9
cơ sở đào tạo của Đại học Thái Nguyên đã
đồng loạt triển khai việc đào tạo theo tín chỉ.
Việc đổi mới phương thức đào tạo là một tác
nhân kích thích việc đổi mới toàn diện
phương pháp dạy học, đặc biệt là đổi mới
phƣơng pháp dạy và học theo hƣớng phát
huy nội lực - lấy người học làm trung tâm,
nhằm tích cực hóa hoạt động học tập, nâng
cao tính tự lập, chủ động, sáng tạo trong hoạt
động nhận thức của học sinh.
Nói cách khác, việc đổi mới phƣơng pháp dạy
- học nói chung và môn Lý sinh nói riêng là
tiền đề, là điều kiện cho việc đào tạo tín chỉ
thành công.
MỘT VÀI ĐỀ XUẤT VỀ ĐỔI MỚI
TRONG DẠY HỌC MÔN LÝ SINH
Hoạt động dạy - học nói chung và dạy - học
môn Lý sinh nói riêng là một quá trình tác
động qua lại giữa việc dạy của thày và hoạt
động nhận thức của trò. Quá trình này là
không tách rời.
Thêm vào đó, với đặc thù là một môn học liên
ngành và tích hợp những kiến thức chuyên
ngành khác nhau nhƣ: Vật lý (và các công cụ
toán học, hóa học), Sinh học (các hiện tƣợng
sinh học, các quá trình sinh lý xảy ra trong
các môi trƣờng và điều kiện vật lý khác
nhau), và Y học (các trạng thái bình thƣờng
và bệnh lý dƣới ảnh hƣởng của môi trƣờng và
điều kiện sống khác nhau, tác động hai mặt
tốt và xấu (theo nghĩa tương đối) của các tác
nhân vật lý lên các hoạt động sống và ứng
dụng trong phòng chống dịch bệnh, chẩn đoán
và điều trị vv..., việc đổi mới dạy - học môn
Lý sinh cần tiến hành đồng bộ trên các mặt:
- Quan niệm và nhận thức:
Còn tồn tại các quan niệm khác nhau về lĩnh
vực nghiên cứu, ứng dụng của Lý sinh dƣới
góc độ của nhà Vật lý học, nhà Sinh học và
nhà Y học, vì vậy tên gọi môn học này hiện
chƣa thống nhất trong các cơ sở đào tạo mà
môn học này đƣợc giảng dạy. Chẳng hạn có
trƣờng thì gọi đơn giản là môn Lý sinh, có
trƣờng là Y - Vật lý, trƣờng khác gọi Vật lý -
Lý sinh, thậm chí, không biết căn cứ vào đâu,
Trƣờng Đại học Y - Dƣợc - Đại học Thái
Nguyên, từ 2008 lại đặt ra một cái tên khá lạ
lẫm: Bộ môn Lý - Lý sinh y học. Chúng tôi
xin đề xuất, nên thống nhất tên gọi của bộ
Hình 2: Chia sẻ, trao đổi, về việc nghiên cứu,
ứng dụng kỹ thuật mới trong y học
Nguyễn Minh Tân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 95 - 100
99
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
môn trong hệ thống tất cả các trƣờng Y dƣợc
là môn Lý sinh y học, vừa súc tích, đủ nghĩa,
vừa phản ánh rõ nhất bản chất, chức năng,
nhiệm vụ và tính đặc thù của môn học.
Chương trình khung, đối tượng và nội dung
kiến thức:
Khung chƣơng trình, kế hoạch giảng dạy và
đối tƣợng của môn học luôn có sự thay đổi,
điều chỉnh trong suốt 20 năm qua (sinh viên
ngành Y hệ chính quy và hệ chuyên tu, ngành
Điều dƣỡng, ngành Dƣợc). Do đó, cần thiết
phải có một sự chuẩn hóa và thống nhất, từ
đó, thiết kế, bố cục giáo trình phù hợp về nôi
dung và thuận tiện cho việc sử dụng trong
giảng dạy, học tập và tham khảo.
- Giáo trình và cách thức tổ chức môn học:
Tuy bố cục và cách thức trình bày trong các
giáo trình Lý sinh của các tác giả còn có sự
khác nhau, song, về cơ bản, trong khối các
trƣờng đại học và cao đẳng Y dƣợc hiện nay,
nội dung chƣơng trình Lý sinh đều chứa đựng
3 mảng nội dung, (tạm gọi là 3 modul) là:
modul 1 “Các kiến thức vật lý đại cương”,
với chức năng cung cấp những công cụ và
phƣơng pháp vật lý, làm hành trang cho
ngƣời học tiếp cận và khám phá 2 modul tiếp
theo là “Cơ sở lý sinh Y học” (modul 2),
nghiên cứu bản chất, cơ chế động lực của các
hiện tƣợng và quá trình sống, và moduyl 3
“Các phương pháp và kỹ thuật vật lý ứng
dụng trong y học” là sự vận dụng cụ thể các
kiến thức Vật lý vào thực tiễn chuyên ngành,
phục vụ trực tiếp cho công tác chẩn đoán,
điều trị và chăm sóc, bảo vệ sức khỏe.
Việc thiết kế một khung chƣơng trình theo
các “modul” nhƣ trên sẽ giúp cho các giáo
trình trở nên mạch lạc, sáng sủa, đặc biệt khi
chuyển giáo trình sang dạng file mềm, với các
đƣờng link hết sức linh hoạt thì cấu trúc dạng
“moduyl” càng tỏ rõ tính ƣu việt. Thêm nữa
với cấu trúc nội dung kiến trúc này, quá trình
giảng dạy học tập trên lớp, cũng nhƣ tự học ở
nhà sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn rất nhiều, nhất
là khi triển khai phƣơng thức đào tạo tín chỉ.
Đào tạo nguồn nhân lực chuyên ngành
Trên thực tế, cho đến nay, ở tất cả các trƣờng
đại học, các cơ sở đào tạo trong nƣớc đều
chƣa có mã ngành đào tạo Lý sinh riêng, chƣa
thực sự có một đội ngũ cán bộ nghiên cứu và
giảng dạy đƣợc đào tạo bài bản chính quy
theo một chƣơng trình chuẩn.
Điều đó dẫn đến tình trạng, hầu hết đội ngũ
những ngƣời làm công tác giảng dạy và
nghiên cứu trong lĩnh vực Lý sinh lại bắt đầu
sự nghiệp từ các chuyên ngành đào tạo khác
nhau nhƣ Vật lý, Sinh học và Y khoa.
Đơn cử một vài chuyên gia đầu ngành Lý sinh
Việt Nam hiện nay: GS.TSKH. Phan Sỹ An,
nguyên là bác sĩ y khoa, trƣởng Bộ môn Lý
sinh trƣờng Đại học Y khoa Hà Nội; PGS.TS.
Nguyễn Thị Kim Ngân, nguyên Trƣởng Bộ
môn Lý sinh trƣờng Đại học Khoa học tự
nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội, có xuất
phát điểm là nhà sinh học, và PGS.TS Vũ
Công Lập, giám đốc Trung tâm nghiên cứu và
ứng dụng vật lý y sinh lại là một nhà vật lý ...
Một ví dụ khác, tại thời điểm hiện nay, đang
có sự song song tồn tại và hoạt động của 2 hội
chuyên ngành, đó là Hội Lý sinh Việt Nam
(do PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Ngân là chủ
tịch), và Hội Vật lý - Y khoa Việt Nam (do
GS.TSKH. Phan Sỹ An là chủ tịch), bên cạnh
2 hội trên, còn có Trung tâm nghiên cứu và
ứng dụng vật lý y sinh (do TS. Vũ Công Lập
làm giám đốc). Các hội và trung tâm trên đều
đã đóng vai trò nhƣ 1 tổ chức nghề nghiệp,
nơi định hƣớng các nghiên cứu, ứng dụng và
phát triển chuyên ngành Lý sinh và cũng là
nơi đã tập hợp đƣợc một đội ngũ khá đông
các nhà Lý sinh trong cả nƣớc tham gia.
Từ năm 2006, Bộ Giáo dục Đào tạo đã có
Quyết định mở mã số đào tạo thạc sĩ chuyên
ngành Lý sinh Y học, cơ sở đào tạo là các
trƣờng đại học Y dƣợc, trong khi đó, mã số
này ở hệ đại học đến nay vẫn chƣa đƣợc mở,
và do đó, việc có một đội ngũ cán bộ, giáo
viên chuyên ngành Lý sinh đƣợc đào tạo bài
bản, chính quy vẫn là một nỗi niềm canh cánh
của lớp ngƣời đi trƣớc.
Nguyễn Minh Tân Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 63(1): 95 - 100
100
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Đã đến lúc các chuyên gia đầu ngành, các cơ
sở đào tạo, các cơ quan quản lý nhà nƣớc về
giáo dục và đào tạo, cần quan tâm đúng mức
đến nhu cầu thực tế và bức thiết này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Thái Duy Tuyên, (2001) Giáo dục học hiện
đại, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
[2]. Phạm Hữu Tòng (2007), Dạy học vật lý theo
định hướng phát triển hoạt động tích cực tự chủ,
sáng tạo và tư duy khoa học, Nxb Đại học Sƣ phạm.
[3]. Nguyễn Văn Khải (2008), Những vấn đề cơ
bản của Lý luận dạy học vật Lý, Hà Nội, Chuyên
đề đào tạo cao học, 1999.
[4]. Nguyễn Đức Thâm (Chủ biên), Nguyễn Ngọc
Hƣng, Phạm Xuân Quế (2002), Phương pháp dạy
học Vật lý ở trường phổ thông, Nxb Đại học Sƣ
phạm Hà Nội.
[5]. Lê Khánh Bằng (1998), Góp phần nâng cao
chất lượng và hiệu quả giảng dạy môn Lí sinh Y
học, Báo cáo khoa học của Bộ môn Lý sinh y học,
trƣờng Đại học Y Hà Nội.
[6]. Phan Sĩ An (2005), Lý sinh y học - Nxb Y
học Hà Nội.
[7]. Nguyễn Thị Kim Ngân (2001), Giáo trình lý
sinh học - Nxb Đại học quốc gia.
[8]. Đoàn Suy Nghĩ (2001), Giáo trình lý sinh học
Nxb Đại học Huế.
[9]. Học viện quân y, Giáo trình Vật lý- Lý sinh
[10]. Nguyễn Minh Tân (2009), Giáo trình Vật lý -
Lý sinh, Nxb Đại học Quốc gia.
SUMMARY
SURVEY AND ASSESS THE REALITY OF ORGANIZATIONAL LEARNING
AND TEACHING PHYSICS IN THE UNIVERSITY OF MEDICINE AND
PHARMACY AT PRESENT
Nguyen Minh Tan
Thai Nguyen University
Based on the survey, assessment and analysis of the organization of teaching and learning of
Physics in the University - College of Medicine and Pharmacy at present, this article aims to
confirm: Physics - Biomedical (Biophysical) is also a potential area for research, application and
development.
Articles also highlight the real situation of teaching and learning physics in medical and
pharmaceutical universities today and the need for attention, investment and contribute effort and
intelligence researchers, education, experts in related fields, especially fields of theoretical
teaching, to exploit the best and most effective achievements of Physics in particular and science
and technology in general, for a specialized research very diverse, rich and very practical the
Medical-Biotech.
Authors also propose some concrete solutions to contribute to innovative methods of teaching
subjects Biophysical medicine in the system of university colleges of Medicine and Pharmacy today.
Key words: Physics, Biomedicine, Teaching Theory, Medicine – Pharmacy
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- brief_3731_9749_khaosatdanhgiathuctrangviectochucdayvahocmonvatlytrongcactruongdhcdyduochiennay_4128.pdf